غزنویلر
| غزنویلر غزنوی ایمپیراتورلوغو غزنوی لر غزنهلیلر | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 غزنوی ایمپیراتورلوغو | ||||
| باشکند | غزنی لاهور | |||
| دیل(لر) | تورکجه اوغوز تورکجهسی (آنا دیلی، سارای دیلی، قوشون دیلی) فارسجا (رسمی دیل) عربجه (دینی دیل) | |||
| دین | اسلام (سونّی مذهب) | |||
| ایداره ائتمه فورماسی | سولطانلیق | |||
غزنویلر یا دا غزنهلیلر و یا غزنوی ایمپیراتورلوغو، غزنویلر (۹۷۵-۱۱۸۷ م.) (۳۴۴ ه.ق. - ۵۸۳ ه.ق.) تورک سولطانلیق موسلمان دولت . اورتادوغو (ایندیکی ایران و تورکیستان ) یئرینده سولطانلیق یاراتدیلار. سامانیلر مغلوب اولمادا بیرینجی شاهی آلیپ تکین تخت اوسته گئچدی.
غزنوی دؤولتی (۹۶۲ (میلادی)-۱۱۸۶ (میلادی)) - بیر تۆرک دؤولتی. غزنوی دؤولتینین اساسیٛنیٛ آلپ تکین قوْیمۇشدۇر. اوْ، سامانیلر دؤولتینین گؤرکملی سرکردسی ایدی و سامانیلرین تۆرک غۇلاملاریٛندا خیدمت ائتمیشدی (غۇلاملار تۆرک اصیللی گنج قۇللاردان تشکیل ائدیلمیش دایمی سۆواری قواردیا ایدی). آلپتکین شخصی شۆجاعتینه گؤره حربی ایانلار سیٛراسیٛنا داخیل اوْلمۇشدۇ. آلپتکین سامانیلرین حاکیمییتینی تانیٛماقلا یاناشیٛ، غزنوی دؤولتینی یاراتدیٛ. اوْنۇن اؤلۆمۆندن سوْنرا حاکیمییته سبۇتکین (977-997) گلدی و اوْ، هیندوستانا دفلرله حربی سفر ائتدی. دؤولتین باشکندیٛ غزنی شهری ایدی.
تاریخ
[دَییشدیر]
سبۇتکین اؤلندن سوْنرا اوْغلۇ سولطان ماحمۇد غزنوی (998-1030) حاکیمییته گلدی. تاریخده ایلک دفه «سولطان» تیتۇلۇ ماحمۇدا وئریلمیشدیر. سامانیلر دؤولتی 999-جۇ ایلده داغیٛلدیٛ، اوْنۇن اراضیسی غزنوی و قاراخانلیٛ دؤولتلری آراسیٛندا بؤلۆشدۆرۆلدۆ. نتیجده کئچمیش سامانی توْرپاقلاریٛ اوْلان خوراسان، خارزم، سیستان و ایندیکی افقانیستان غزنوی دؤولتینه قاتیٛلدیٛ.سولطان محمود غزنوینین دؤورۆنده اراضیلر آرتدیٛ. غربی ایران غزنوی دؤولتینین ترکیبینه کئچدی. هیندوستانیٛن شیمالیٛ و شیمال غربی 1026-جیٛ ایلده ایشغال ائدیلدی. دؤولت هیندوستاندان خزره قدر اراضینی ایحاطه ائدیردی .[۱][۲][۳] ماحمۇد غزنوی 1002-1026-جیٛ ایللرده 17 دفه هیندوستانا هۆجۇم ائتمیشدی. اوْنۇن شیمال و شیمال-شرق توْرپاقلاریٛنیٛ، ینی کشمیر، پنجاب، قۇجارات ویلایتلرینی غزنوی دؤولتینه قاتمیٛش، هیندوستاندان چوْخلۇ قنیمت الد ائتمیشدی. ماحمۇد حاکیمییتینی غربی ایراندا یایماق مقصدیله 1029-جۇ ایلده ری، همدان و ایصفاهان اوستانلرینی، آز سوْنرا گۇر اوستانینی تۇتدۇ. سولطان ماحمۇدۇن حاکیمییتینین سوْن دؤورۆنده غزنوی دؤولتی هیندوستاندان خارزمه و خزر ساحیلی توْرپاقلارا قدر اراضینی ایحاطه ائدیردی.
سولطان ماحمۇدۇن داخیلی سیاستی
[دَییشدیر]
غزنوی دؤولتی فئوْدال موْنارخیاسیٛ ایدی. دؤولتی سولطان ایدار ائدیردی. سولطان ماحمۇد مرکزی حاکیمییتی مؤحکملندیریردی، بۇ مقصدله مۆلکی اصیلزاد، غۇلاملاردان عیبارت حربی ایانلارا، تۆرکلردن عیبارت حربی ایانلارا آرخالانیٛردیٛ. سولطان ماحمۇدۇن اوْردۇسۇندا یۆکسک حربی اینتیزام وار ایدی. اوْردۇنۇن اساسیٛنیٛ تۆرک اصیللی غۇلاملار (قواردیا) تشکیل ائدیردی. غزنوی اوْردۇسۇندا «قازیلر» دئیلن کؤنۆللۆ دؤیۆشچۆلر ایشتیراک ائدیردی. حربی یوْللا الد ائدیلن قنیمت اوْردۇ و دؤولت ممۇرلاریٛنیٛ تمین ائتمیردی. دؤولت ایلدن-یله وئرگینی آرتیٛریٛردیٛ. کندلیلر، صنعتکارلار، تاجیرلر وار-یوْخدان چیٛخیٛردیٛ. سولطان ماحمۇد غزنیه شهرینین اینکیشافیٛنا کؤمک ائدیردی.
غزنوی دؤولتینین ضعیفلهنمهسی
[دَییشدیر]
آلتینجی عصرین بیرینجی یاریٛسیٛندا سولطان مسعودۇن دؤورۆنده دؤولت ضعیفلدی. وئرگینین چوْخلۇغۇنا گؤره داخیلی چکیشملر آرتدیٛ. غزنوی دؤولتینین ترققیسی زاحیری خاراکتئر داشایکینجیردیٛ. بۇنۇن آرخاسیٛندا خالقیٛن آغیٛر گۆزارانیٛ دۇرۇردۇ. سولطان ماحمۇدۇن اوْغلۇ مسعود (1030-1041) حاکیمییته گلدی و قارداشیٛ اوْنا مۆقاویمت گؤستردی. مسعود ایانلارا آرخالاناراق قارداشیٛنیٛ ضررسیزلشدیره بیلدی. مسعود ایانلاردان آسیٛلیٛ اوْلدۇ. اؤلکده رۆشوتخوْرلۇق باش آلیٛب گئدیردی. خارزم غزنویلردن آیریٛلدیٛ. غزنویلرده داخیلی ضیدیتلر کسکینلشدی، سلجۇقلاریٛن غزنوی دؤولتینی سیٛخیٛشدیٛرماسیٛ دا گۆجلندی. بۆتۆن بۇنلار دؤولتین ضعیفلیب ایفلاس ائتمسی ایله نتیجلندی.
1040-جیٛ ایلده دندنکن دؤیۆشۆنده سلجۇقلار غزنویلره قالیب گلدیلر. بۇندان سوْنرا غزنویلر دؤولتینین ترکیبینده آنجاق افقانیستانیٛن بیر هیسسی و پنجاب قالدیٛ. خایکینجی عصرین 70-جی ایللرینده گۇرلۇ طایفالاریٛ غزنویلری شیمالی هیندوستانا سیٛخیٛشدیٛردیٛ. پاکیستانیٛن لاهور شهری باشکند اوْلدۇ. 1186-جی ایلده گۇرلۇلار لاهورۇ تۇتدۇلار، خوْسروْو ملیک اسیر آلیٛندیٛ. غزنوی دؤولتی سۆقۇط ائتدی.
ایستینادلار
[دَییشدیر]همچینین باخ
[دَییشدیر]گؤرونتولر
[دَییشدیر]
قایناقلار
[دَییشدیر]- ^ Islamic Central Asia: an anthology of historical sources, Ed. Scott Cameron Levi and Ron Sela, (Indiana University Press, 2010), 83;The Ghaznavids were a dynasty of Turkic slave-soldiers...
- ^ "Ghaznavid Dynasty" Encyclopædia Britannica
- ^ Jonathan M. Bloom, Sheila Blair, The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture, Oxford University Press, 2009, Vol.2, p.163, Online Edition, Turkish dominated mamluk regiments...dynasty of mamluk origin (the GHAZNAVID line) carved out an empire...
