Iberio
 | Ĉi tiu artikolo temas pri sudokcidenta parto de Eŭropo ("Ibera duoninsulo"). Por antikva lando en Kaŭkazio rigardu la paĝon Reĝlando de Iberio. |
| Iberio | |||
|---|---|---|---|
| Duoninsulo | |||
 | |||
| duoninsulo [+] | |||
| Landoj | Hispanio, Portugalio | ||
| Akvejoj | Atlantika oceano, Mediteraneo | ||
| Koordinatoj | 40° 14′ 24″ N, 4° 14′ 21″ U (mapo)40.24-4.2391666666667Koordinatoj: 40° 14′ 24″ N, 4° 14′ 21″ U (mapo) [+] | ||
| Plej alta punkto | Mulhacén [+] | ||
| Akvokolektejo | 596 740 km² (59 674 000 ha) [+] | ||
| Areo | 583,25 km² (58 325 ha) | ||
|
|||
|
|||
 |
|||
| Iberio | |||
 Vikimedia Komunejo: Iberian Peninsula [+] |
|||
Iberio (ankaŭ nomata Iberujo aŭ Ibera duoninsulo) estas granda duoninsulo en Eŭropo sude de la Pireneoj, norde de Afriko, inter Atlantiko kaj Mediteraneo, enhavanta la reĝlandon Hispanio kaj respublikon Portugalio, kaj la Britan kolonion Ĝibraltaro.
Ne certas, ĉu la nomo venas el rivero Ebro (latine Iberus) aŭ la praloĝantoj iberoj.
Iberia duoninsulo estas en sudokcidenta Eŭropo, disigita de la kontinento per natura landlimo, nome montoj Pireneoj. Aktuale en ĝi estas du ĉefaj ŝtatoj, nome Hispanio kaj Portugalio, krom eta ŝtato, nome Andoro kaj brita mezkolonio Ĝibraltaro. Tamen tiu disigo ne estis ĉiama historie.
Historio
[redakti | redakti fonton]Dum prahistorio, romiana, visigota kaj araba epokoj la landlimoj estis aliaj. Vidu ekzemple por la epoko de la Romia Imperio la artikolon Hispanio (Romia Imperio). Dum la mezepoko la portugala landlimo jam ekzistis, sed same kiel aliaj landlimoj inter la diversaj hispanaj regnoj, nome Kastilio, Leono, Aragono, ktp. Poste ĉiuj ŝtatoj kuniĝis ja la fino de la 15-a jarcento, escepte Portugalio. Militoj estis oftaj inter la du ŝtatoj kaj eĉ antaŭe inter la diversaj hispanaj regnoj. Komence de la 19a jarcento la Napoleona armeo invadis ambaŭ ŝtatojn. Komence de la 20a jarcento ambaŭ regnoj iĝis respubliko, sed Hispanio post la Hispana Enlanda Milito kaj sekva kvardekjara diktaturo iĝis denove monarkio. Ambaŭ ŝtatoj eniris kune en Eŭropa Unio.
Geografio
[redakti | redakti fonton]Spite la diversan historion, la tuta duoninsulo montras saman geografian aspekton, klimaton, bestaron, vegetalaron, ktp. Tiele escepte la ununura grava valo de rivero Ebro kiu fluas al Mediteranea Maro, ĉiuj aliaj iberiaj riveroj fluas okcidenten, tio estas el Hispanio al Portugalio, nome Minjo, Duero, Tajo kaj Gvadiano. Rivero Gvadalkiviro ne atingas Portugalion.
Popoloj
[redakti | redakti fonton]Pro menciita historio multaj kontraŭstarigoj kreskis inter hispanaj kaj portugalaj popoloj, instigitaj de la respektivaj tiamaj registaroj. Tamen post restarigo de demokratio en ambaŭ ŝtatoj kaj eniro en Eŭropa Unio, oni konstatas plikajplian alproksimiĝon. Spite politikan disigon, fine de 19a jarcento kaj komence de la 20a multaj intelektuloj defendis unuiĝon de ĉiu ŝtato iberia; tiu politika sinteno estis nomita iberiismo.
-
Mapo de Iberio kun ties ĉefaj riveroj.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Keltiberio
- Iberio (Kaŭkazia) estis antikva lando en Kaŭkazio.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- http://www.travel-images.com/iberian.html Foto de Iberio
- http://www.arqueotavira.com/Mapas/Iberia/Populi.htm Arkivigite je 2004-06-11 per la retarkivo Wayback Machine Detala mapo de la Antaŭ-Romiaj popoloj de Iberio (ĉirkaŭ -200)
- http://www.iberianature.com
- http://es.wikipedia.org/upload/5/5b/Peninsula_iberica_fisico.png
