1873

1870 - 1871 - 1872 - 1873 - 1874 - 1875 - 1876

1873 (MDCCCLXXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne goonsdag op de Gregoriaanse kalender.

5e Waereldtentoansjtèlling in ’t Prater in Wene in 1873, hoofingank en de Rotunde op de achtergróndj

Gebäörtenisse

11 fibberwarie - Amadeus van Aosta treujt aaf es keuning van Sjpanje. De Eësjte Sjpaanse Repebliek wirt oetgerope.
1 mieërt - De neëjmachinefabrikant Remington nump de sjriefmachine in serieproductie.
7 april - 't Nederlandse gouvernemènt sjtuurt ein expeditie nao Atjeh. Begin van de Atjehaorlog dae pes 1904 zal doere.
14 april - De commandant van de Atjehexpeditie, generaal Köhler, sjneuvelt.
1 mei - In 't Prater in Wene wirt de Waereldtentoansjtèlling geäöpend.
20 mei - Levi Strauss en Jacob Davis verkriege octrooi op de sjpiekerbrook.
31 mei - Heineken wirt veur 't eësj verkoch.
5 juni - Aankóms in Suriname van de Lalla Rookh, ein transportsjeep mèt aan baord de eësjte hónderde contrac-arbeidersj oet Brits-Indië. Zie mótte op de plantages de plaatsj innumme van de ex-sjlave die nao de tieën jaor van sjtaatstoezich hun gelök urges angesj wille beprove.
1 juli - Eindj van de periode van 't Sjtaatstoezich in Suriname: tieën jaor nao de aafsjaffing van de sjlaverniej zint de veurmalige sjlave noe defenitief vriej van wirke op de plantages.
30 augustus - Ein Oasteriekse expeditie heróntdèk eine eilanjegroep in de Noordelikke Ieszeë, dae later Frans Jozeflandj wirt geneump.
27 oktober - De Amerikaan Joseph Glidden vraog patent op zien oetvènjing van 't prikkeldraod.

zónger datum

De tennissjport óntsjteit in zien hudige vorm.
De Latiense muntunie van Frankriek, Belsj, Italië en Zjwitserlandj veurt de gouwe sjtandaard in (dae in de 20e eëuw weer wirt verlaote).
In Belsj waere de eësjte taalwette gesjtömp.

Gebore

Enrico Caruso,
gebaore in 1873

Sergej Rachmaninov,
gebaore in 1873

1 jannewarie - Mariano Azuela, Mexicaanse sjriever en medicus (gesjtórve 1952)
2 jannewarie - Theresia van Lisieux, Franse heilige karmelietesse en kirkleërares (gesjtórve 1897)
5 jannewarie - Richard Acke, Vlaamse architec (gesjtórve 1934)
9 jannewarie - John Flanagan, Amerikaanse atleet (gesjtórve 1938)
12 jannewarie - Spiridon Louis, Griekse marathonluiper en Olympisch kampioen (gesjtórve 1940)
29 jannewarie - Marinus Adrianus Koekkoek, Nederlandse teikenaer en sjilder (gesjtórve 1944)
2 fibberwarie - Leo Fall, Oasteriekse componis (gesjtórve 1925)
16 fibberwarie - Herman de By, Nederlandse zjwömmer (gesjtórve 1961)
19 fibberwarie - Louis Feuillade, Franse regisseur (gesjtórve 1925)
25 fibberwarie - Enrico Caruso, Italiaanse tenor (gesjtórve 1921)
2 april - Sergej Rachmaninov, Russische componis en pianis (gesjtórve 1943)
3 april - Marc Sangnier, Franse juris, theoloog en filosoof (gesjtórve 1950)
18 mei - Jan Kan, Nederlandse politicus en voetballer (gesjtórve 1947)
23 juni - Cornelis Jetses, Nederlandse illustrator (gesjtórve 1955)
26 juli - Pierre Nolf, Belzje weitesjapper en politicus (gesjtórve 1953)
26 augustus - Lee De Forest, Amerikaanse oetvènjer (gesjtórve 1961)
8 september - Alfred Jarry, Franse dichter en sjriever (gesjtórve 1907)
9 september - Max Reinhardt, Duutsje regisseur en acteur (gesjtórve 1943)
14 oktober - Ray Ewry, Amerikaanse atleet en olympisch kampioen (gesjtórve 1937)
14 oktober - Jules Rimet, Franse sjportbesjtuurder; initiator WK-voetbal (gesjtórve 1956)
19 oktober - Jaap Eden, Nederlandse eësjte sjaatser en kampioen fitserenne (gesjtórve 1925)
23 oktober - William David Coolidge, Amerikaanse natuurkundige (gesjtórve 1975)
30 oktober - Francisco I. Madero, Mexicaanse sjtaatsman (gesjtórve 1913)
15 december - Jean Abadie - Franse arts (gesjtórve 1946)
22 december - Louis Heijermans, Nederlandse sociaal genaeskundige (gesjtórve 1938)

Gesjtórve

David Livingstone,
gesjtórve in 1873

9 jannewarie - Napoleon III (64), keizer van Frankriek
24 mieërt - Mary Cotton (40), Britse maordenares
29 mieërt - Francesco Zantedeschi (75), Italiaanse preester en natuurkundige
9 april - Charles Allston Collins (45), Èngelsje sjilder en sjriever
11 april - Christoph Hansteen (88), Noorse astronoom en natuurkundige
1 mei - David Livingstone (60), Sjotse zendingsarts en óntdèkkingsreiziger in Afrika
8 mei - John Stuart Mill (66), Èngelsje filosoof en econoom
15 mei - Alexander Johan I (53), Roemeense vors
31 augustus - Charles Ferdinand Pahud (70), Nederlandse minister en Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië
29 oktober - Keuning Johan van Sakse