-heem
Het woord(deel) heem is een Oudnederlands woord en kent twee betekenissen: 1) Woning, huis, hoeve en 2) Woonplaats, woongebied, dorp, buurtschap[1]. Het is verwant aan het Proto-Germaanse woord haima, dat eveneens woning betekende.[2] 'Heem' is verwant aan het Engelse home en het Duitse Heim(at), maar is in die betekenis grotendeels verdrongen door het woord 'thuis'. In het Nederlands vinden we het woord terug in 'in-/uitheems', 'heimwee', 'heemkunde', 'ontheemd', enzovoorts, alsook in de plaatsnaam Heemstede. In sommige Zuid-Limburgse dialecten komt het woord 'heem' wel nog voor in de betekenis van 'thuis'.
Als toponiem wordt de klank vaak dof tot '-em'. Zo komt in Groningen, Friesland, Oost-Friesland en elders (onder meer in het Gooi) het suffix '-um' voor (Loppersum, Ealsum, Blaricum) . Komt er een zachte 'g' voor, kan dat voor verwarring zorgen met het suffix '-gem'. Zo zou 'Berchem' van zowel 'Berg-hem' als 'Berg-gem' kunnen komen. Hoewel de schrijfwijze van de plaatsnamen met het suffix '-chem' niet verschilt, is de uitspraak wel degelijk anders. Er loopt een scheidslijn, waarbij plaatsen die grofweg bezuiden de Rijn liggen de uitspraak '-èm' krijgen, terwijl plaatsnamen met de suffix '-chem' benoorden de Rijn worden uitgesproken als '-um'. Ter illustratie: Berghem, Beusichem, Erichem, Woudrichem en Zuilichem (en de meeste Vlaamse toponiemen) horen uitgesproken te worden met '-èm'. Lochem, Barchem en Doetinchem krijgen '-um' aan het einde.
Plaatsnamen die (vermoedelijk) samengesteld zijn met -heem/-heim
bewerkenNederland
bewerken- Adrichem (in Beverwijk)
- Arnhem
- Bakkum (Bacchem)
- Bedum
- Bennekom
- Berghem
- Bergentheim
- Berlicum
- Beusichem
- Blaricum
- Broekhem
- Bussum
- Diepenheim
- Doetinchem
- Erichem
- Farmsum
- Geulhem
- Gorinchem, Gorkum
- Haarlem
- Hattem
- Hilversum
- Houthem
- Kedichem
- Mertersem
- Leersum
- Leuvenheim
- Loppersum
- Lottum
- Middelheim
- Mariënheem
- Nuenen
- Ottersum
- Rossum
- Sassenheim
- Walem (Limburg)
- Windesheim
- Winsum
- Workum
- Woudrichem
- Zelhem
Frankrijk (Frans-Vlaanderen)
bewerken- Audrehem (Oudenheem)
- Audinghen
- Autingues
- Bainghen
- Balinghem
- Boisdinghem
- Bouvelinghem
- Bréxent (Brekelesent)
- Inghem
- Inxent (Enessem)
- Dardingem (Saint-Martin-d'Hardinghem)
- Hermelinghen
- Heuringhem
- Hocquinghen
- Ledinghem
- Leulinghem
- Linghem
- Killem
- Killem Linde
- Maninghem
- Matringhem
- Mazinghem
- Pihem (Putheem)
- Racquinghem
- Rodelinghem
- Seninghem
- Tetegem
- Tournehem
- Vaudringhem
- Wanhem (Wannehain)
- Warhem
- Widehem
Duitsland
bewerken- Bad Bentheim
- Emlichheim
- Stenum: vernoemd naar de steen
(hunebed: Große Steine von Stenum)
Vlaanderen
bewerken- Aaigem
- Adegem
- Affligem
- Alveringem
- Anzegem
- Auderghem
- Avelgem
- Baardegem
- Baaigem
- Balegem
- Bavegem
- Beerlegem
- Beernem
- Beigem
- Bekegem
- Bellegem
- Bellem
- Berchem (Antwerpen)
- Berchem (Kluisbergen)
- Bertem
- Sint-Laureins-Berchem
- Bissegem
- Boorsem
- Bornem
- Boutersem
- Broechem
- Brussegem
- Brustem
- Denderhoutem
- Dentergem
- Desselgem
- Diegem
- Edegem
- Eernegem
- Egem
- Eichem
- Eliksem
- Elsegem
- Emblem
- Emelgem
- Eppegem
- Erembodegem
- Erondegem
- Erwetegem
- Ettelgem
- Evergem
- Gijzegem
- Gijzelbrechtegem
- Godveerdegem
- Gorsem
- Gotem
- Gottem
- Gullegem
- Hekelgem
- Heldergem
- Hemelveerdegem
- Hemiksem
- Herdersem
- Hermelgem
- Hillegem
- Houtem
- Houtem
- Hundelgem
- Ichtegem
- Iddergem
- Idegem
- Ingooigem
- Itegem
- Izegem
- Kachtem
- Kanegem
- Kattem
- Keiem
- Kerkem
- Kiezegem
- Kobbegem
- Koninksem
- Kooigem
- Kortessem
- Kraainem
- Kruisem[3]
- Landegem
- Sint-Maria-Latem
- Latem
- Ledegem
- Leeuwergem
- Letterhoutem
- Leupegem
- Lievegem
- Loppem
- Lovendegem
- Maldegem
- Markegem
- Meigem
- Meilegem
- Merchtem
- Merkem
- Merksem
- Millegem (Mol)
- Millegem (Ranst)
- Mollem
- Moregem
- Mulheim
- Mullem
- Neigem
- Nerem
- Nossegem
- Oedelem
- Oelegem
- Oeselgem
- Okegem
- Ooigem
- Oordegem
- Oppem
- Otegem
- Ottergem
- Oudegem
- Ouwegem
- Paulatem
- Petegem-aan-de-Schelde
- Petegem-aan-de-Leie
- Pittem
- Rekem
- Rekkem
- Relegem
- Ressegem
- Roksem
- Rollegem
- Rollegem-Kapelle
- Rossem
- Rotem
- Snellegem
- Stokkem
- Strijtem
- Sint-Denijs-Westrem
- Sint-Lievens-Houtem
- Sint-Margriete-Houtem
- Sint-Martens-Bodegem
- Smeerebbe-Vloerzegem
- Strijtem
- Tiegem
- Veldegem
- Veltem-Beisem
- Vinkem
- Vlekkem
- Vlissegem
- Volkegem
- Vossem
- Walem (Antwerpen)
- Walshoutem
- Wannegem
- Waregem
- Westrem
- Wevelgem
- Wolvertem
- Wommelgem
- Wondelgem
- Wontergem
- Wortegem-Petegem
- Woubrechtegem
- Wijnegem
- Wulvergem
- Wulveringem
- Zaventem
- Zedelgem
- Zegelsem
- Zelem
- Zerkegem
- Zevergem
- Zichem
- Zomergem
- Zonnegem
- Zottegem
- Zwevegem
Plaatsnamen waar de uitgang -heem/-heim -kamp is geworden
bewerken- Breklenkamp
- Denekamp
- Emmelkamp (Nedersaksisch voor Emlichheim)
- Gölenkamp