Centaur (mythologie)
De centaur, ook wel kentaur (Oudgrieks: κένταυρος, kentauros of paardmens; Latijn: centaurus), is een fabeldier uit de Griekse mythologie, half mens en half paard. Hij heeft het volledige lichaam van een paard, behalve de kop, en het grootste deel van het menselijk lichaam zonder de benen. Hij heeft dus zes ledematen: vier paardenpoten en twee menselijke armen, en hij heeft twee borstkassen.
| Centaur | ||||
|---|---|---|---|---|
| κένταυρος, centaurus, kentaur, kentauros, hippocentaur, Sagittarius | ||||
| Centaur | ||||
| Oorsprong | Griekse mythologie | |||
| Cultuscentrum | Griekenland, Cyprus | |||
| Gedaante | Hybridisch fabeldier | |||
| Dierlijke verschijning | half of driekwart paard | |||
| Associatie | fabeldier uit Griekse mythes | |||
| Literaire bronnen | De rerum natura, Inferno, De kronieken van Narnia | |||
| ||||
Tekening van een centaur uit Collier's New Encyclopedia, 1921
| ||||
| ||||
Standbeeld van Giambologna op het Piazza della Signoria in Firenze
Men kent ook nog: de onocentaur, ezelcentaur; bucentaur, koeiencentaur; en ichtyocentaur, vissencentaur. Men stelt zich de centaur voor als een paard met een menselijk bovenlichaam in plaats van nek en hoofd.
Centauren worden meestal als brute, beestachtige wezens afgeschilderd en afgebeeld met een boog of een knuppel als wapen. Vooral dit laatste benadrukt nog het wilde element in zijn karakter. Dit wilde komt wellicht voort uit het verhaal van de roof door de centauren van Hippodamia, die met Pirithoüs zou trouwen, en de andere vrouwen van de Lapithen. Pirithoüs was de koning van de Lapithen. De centauren en de Lapithen raken daardoor slaags en het is Theseus die het pleit in het voordeel van de Lapithen beslecht. De centaur Nessus kon zijn handen niet van Deianeira afhouden, de vrouw van Herakles, en werd daarom door Herakles om het leven gebracht.
Er is een uitzondering: de wijze centaur Cheiron, die teruggetrokken en afgezonderd van de andere centauren leeft. Hij was de leraar-opvoeder van verschillende Griekse helden, van Jason en Achilles en van de jager Aktaion. Ook Folos is een "goede" centaur.
Aanvankelijk leefden de nog wilde mensen uit de bossen van Thessalië in holen in de bergen, waar zij zich met rauw vlees voedden. Later gaf de evolutie in de mythe hen een wonderlijk dubbel uiterlijk: tot het middel een man en verder het lichaam van een paard. Hun geschiedenis is terug te vinden in die van Gandharva in India en die van Lupercus in het oude Rome.
Er komen ook veel centauren in de Inferno van Dante voor. Hier zijn ze duivels die geweldplegers kwellen in de hel. De centauren komen ook voor in De kronieken van Narnia en de verhalen van Harry Potter.
