Hongaars telwoord

Hongaarse telwoorden vormen een subcategorie van de bijvoeglijke naamwoorden. Het Hongaars kent verschillende typen telwoorden. Naast de ook in het Nederlands bestaande hoofdtelwoorden en rangtelwoorden kent het Hongaars een derde categorie, die wel nummertelwoorden worden genoemd.

Daarnaast zijn er telbijwoorden, voor de multiplicatief en voor het aangeven van groepsgrootten.

Hoofdtelwoorden

Enkele Hongaarse hoofdtelwoorden:

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9	nulla, egy, kettő, három, négy, öt, hat, hét, nyolc, kilenc
10, 11, 12, ..., 19	tíz, tizenegy, tizenkettő, ..., tizenkilenc.
20, 21, 22, ..., 29	húsz, huszonegy, huszonkettő, ..., huszonkilenc.
30, 31, 40, 50, 60-100, 200	harminc, harmincegy, negyven, ötven, hatvan, hetven, nyolcvan, kilencven, száz, kétszáz
1000, 2000, 1 000 000 (1 miljoen), 2 000 000	egyezer, kétezer, egymillió, kétmillió.

De vorming van de samengestelde telwoorden is zeer regelmatig. In het Hongaars komt het meest significante altijd eerst.

Bijvoorbeeld 3 486 824: hárommillió-négyszáznyolcvanhatezer-nyolcszázhuszonnégy.

Enkele aandachtspunten:

• Het zelfstandige naamwoord, dat vooraf wordt gegaan door een telwoord, staat altijd in het enkelvoud: két ház (letterlijk: twee huis).
• Het woord voor "één", egy, is ook het onbepaald lidwoord.
• Het getal twee is kettő als het zelfstandig voorkomt en két als het een bepaling is bij wat er volgt. Voorbeeld:
  • "Hoeveel boeken? Twee boeken.": Hány könyv? Két könyv. (Kettő ház wordt alleen gezegd om verwarring te voorkomen tussen Két ház en Hét ház)
  • "Hoeveel boeken? Twee.": Hány könyv? Kettő.
  • "Hoeveel wil je? Twee.": Hányat kérsz? Kettőt. (accusatief)
• tíz en húsz veranderen in tizen resp. huszon indien het voorvoegsels worden, bv. tizenegy, huszonegy.
• Indien het om 1000 of 1 miljoen gaat is het egyezer en egymillió, dus met het voorvoegsel voor "één", egy . Om 100 aan te geven is het gewoon száz (zonder egy).

Rangtelwoorden

De eerste rangtelwoorden:

• 1^ste: első; 2^de: második; 3^de: harmadik; 4^de: negyedik; 5^de: ötödik; 6^de: hatodik; 7^de: hetedik; 8^ste: nyolcadik; 9^de: kilencedik; 10^de: tizedik.

De rangtelwoorden zijn zoals in het Nederlands: ze geven een rangnummer aan. Ook de rangtelwoorden kunnen zelfstandig worden gebruikt, en kunnen dus naamvalsuitgangen krijgen. In datums worden rangtelwoorden gebruikt in combinatie met een bezitsaanduiding.

Voorbeeld: október huszonharmadika = 23 oktober; november elsején = op 1 november

Nummertelwoorden

Naast hoofd- en rangtelwoorden kent het Hongaars de "nummertelwoorden", een in het Nederlands niet bestaand type telwoorden.

De eerste "nummertelwoorden":

• 1, 2-10: egyes, kettes, hármas, négyes, ötös, hatos, hetes, nyolcas, kilences, tízes.

"Nummertelwoorden" gebruikt men veelal als een bijvoeglijk naamwoord, bijvoorbeeld om het nummer van een kamer of bus of een kleding- of schoenmaat aan te geven. "Bus nummer 28" wordt dan bijvoorbeeld "huszonnyolcas busz". "Negyvenes cipő" is schoenmaat 40. De term "nummertelwoord" dekt in feite de lading niet volledig. Zo kan men de bus die om 6u30 vertrekt aanduiden als "hatharmincas busz". Met andere woorden: de uitgangen -os, -as, -es, -ös vormen feitelijk bijvoeglijke naamwoorden van telwoorden. Deze worden echter ook vaak weer zelfstandig gebruikt: er worden bijvoorbeeld munten en bankbiljetten mee aangeduid, of cijfers en rapportcijfers. Zo kan een "ötös" afhankelijk van de context een munt met de waarde van 5 Ft zijn, óf het (uitmuntende) rapportcijfer 5, óf een hand.

Verschil rangtelwoorden/nummertelwoorden: stel dat de eerste bussen op een ochtend achtereenvolgens zijn: bus 3, bus 28, bus 4 en bus 120, dan zijn dat achtereenvolgens:

• első busz = hármas busz.
• második busz = huszonnyolcas busz.
• harmadik busz = négyes busz.
• negyedik busz = százhúszas busz.

Telbijwoorden

De telbijwoorden worden gevormd met de uitgang -szor/-szer/-ször. De keuze van de uitgang volgt de regels van de klinkerharmonie.

Voorbeelden: egyszer=eenmaal, ötször=vijfmaal, hatszor=zesmaal, többször=meermaals.

Een ander type telbijwoorden geeft een groepsgrootte aan. Dit gebeurt met de uitgangen -on/-an/-en.

Voorbeelden: haton = met z'n zessen; ketten= met z'n tweeën.

Onbepaald telwoord

Er zijn onbepaalde telwoorden weinig die ook als bijwoord gebruikt kunnen worden.

Voorbeeld onbepaalde telwoorden: sok = veel, kevés = weinig, hány = hoeveel?, több = meer

Bijwoorden: hányan? = met z'n hoevelen?, sokan = met velen, néhányan = met enkelen

Overzicht

Hongaarse telwoorden
Getal	Hoofd- telwoord	Hoofdtelwoord accusatief	Telbijwoord (multiplicatief)	Rang- telwoord	Fractie (deel, maal)	Nummer- telwoord	groep, "met z'n ..."
Szám	Hány?	Hányat?	Hányszor?	Hányadik?	Hányad rész?	Hányas?	Hányan?
getal	hoeveel?	hoeveel? acc.	hoe vaak? hoeveel keer?	hoeveelste?	welk deel? hoeveelste deel?	welk nummer?	met z'n hoevelen?
0	nulla, zéro	nullát		nulladik		nullás
½	fél	felet
1	egy	egyet	egyszer	első	egész	egyes	egyedül
1½	másfél	másfelet
2	kettő, két	kettőt	kétszer	második	fél, egyketted	kettes	ketten
3	három	hármat	háromszor	harmadik	harmad	hármas	hárman
4	négy	négyet	négyszer	negyedik	negyed	négyes	négyen
5	öt	ötöt	ötször	ötödik	ötöd	ötös	öten
6	hat	hatot	hatszor	hatodik	hatod	hatos	haton
7	hét	hetet	hétszer	hetedik	heted	hetes	heten
8	nyolc	nyolcat	nyolcszor	nyolcadik	nyolcad	nyolcas	nyolcan
9	kilenc	kilencet	kilencszer	kilencedik	kilenced	kilences	kilencen
10	tíz	tízet	tízszer	tizedik	tized	tízes	tizen
11	tizenegy	tizenegyet	tizenegyszer	tizenegyedik	tizenegyed	tizenegyes	tizenegyen
12	tizenkettő	tizenkettőt	tizenkétszer	tizenkettedik	tizenketted	tizenkettes	tizenketten
20	húsz	huszat	húszszor	huszadik	huszad	huszas	huszan
21	huszonegy	huszonegyet	huszonegyszer	huszonegyedik	huszonegyed	huszonegyes	huszonégyen
30	harminc	harmincot	harmincszor	harmincadik	harmincad	harmincos	harmincan
40	negyven	negyvenet	negyvenszer	negyvenedik	negyvened	negyvenes	negyvenen
50	ötven	ötvenet	ötvenszer	ötvenedik	ötvened	ötvenes	ötvenen
60	hatvan	hatvanot	hatvanszor	hatvanadik	hatvanad	hatvanos	hatvanan
70	hetven	hetvenet	hetvenszer	hetvenedik	hetvened	hetvenes	hetvenen
80	nyolcvan	nyolcvanot	nyolcvanszor	nyolcvanadik	nyolcvanad	nyolcvanos	nyolcvanan
90	kilencven	kilencvenet	kilencvenszer	kilencvenedik	kilencvened	kilencvenes	kilencvenen
100	száz	százat	százszor	századik	század	százas	százan
111	száztizenegy	száztizenegyet	száztizenegyszer	száztizenegyedik	száztizenegyed	száztizenegyes	száztizenegyen
200	kétszáz	kétszázat	kétszázszor	kétszázadik	kétszázad	kétszázas	kétszázan
1000	egyezer	ezret	egyezerszer	ezredik	ezred	ezres	ezren
1000 000	egymillió	milliomot	egymilliószor	milliomodik	milliomod	milliomos	milliomon
"hoeveel?"	Hány? Mennyi?	Hányat? Mennyit?	Hányszor?				Hányan?
"niets"	semmi	semmit	soha (nooit)
"weinig"	kevés	keveset	ritka (zelden)				kevesen
"enkele"	néhány	néhányat	néha (soms)				néhányan
"meer"	több	többet	többször (meermaals)				többen
"veel"	sok	sokat	sokszor (vaak)				sokan
"alle"	mind, minden	mindent	mindig (altijd)				mindnyájan

Bronnen, noten en/of referenties

Grammatica, cursussen

• (en) Törkenczy Miklós (2002) Practical Hungarian Grammar. Corvina Books Ltd.
• Hungarolingua, Debreceni Nyári Egyetem (Zomeruniversiteit Debrecen)
• (nl) Schie, E, van (1999) Kort overzicht van de Hongaarse grammatica Hongaarse School Haarlem, ISBN 90 805119 1 9