Kollumerpomp
Kollumerpomp (Kollumerpompsters en Fries: De Pomp[2], [də’pomp]?) is een dorp in de gemeente Noardeast-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Noardeast-Fryslân
| ||
| Coördinaten | 53° 18′ NB, 6° 11′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 13,69[1] km² | ||
| - land | 13,55[1] km² | ||
| - water | 0,14[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
430[1] (31 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 204 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9293 | ||
| Woonplaatscode | 3310 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N358 | ||
| |||
Het ligt ten noordoosten van Kollum, ten zuidoosten van Engwierum, ten zuiden van het Lauwersmeer en ten noordwesten van Warfstermolen. De dorpskern ligt aan een voormalige zeedijk, de Foijingaweg. Hemet het Dokkumergrootdiep en daarmee met de zeet water de Pompsterried verbindt het dorp via de Dwarsried en de Zijlsterried met het Dokkumergrootdiep en daarmee met de Friese binnenwateren. Kollumerpomp stond oorspronkelijk bekend als Kollumer Uiterdijksekluft.
In 2023 telde het dorp 430 inwoners. Onder het dorp valt ook de voormalige buurtschap Terp, ook wel De Terp genoemd, gelegen in het buitengebied van het streekdorp. Kollumerpomp viel vanouds onder het kerkdorp Kollum en werd tot 1986 als een buurtschap gezien. Iets ten noorden van Kollumerpomp ligt het recreatiegebied Kollumeroord, met bos, wandelpaden, jachthaven en vakantiewoningen.
Geschiedenis
bewerken
Omstreeks 1315 werd de zeedijk aangelegd waaraan de thans de kern van Kollumerpomp is gelegen. In 1529 werd deze dijk een slaperdijk toen een deel van de Lauwerszee werd ingedijkt door de aanleg van een nieuwe zeedijk, waardoor het Nieuwkruisland ontstond. De pomp waaraan het dorp zijn naam ontleent was een duiker in de zeedijk, aangelegd in 1543 voor de afwatering via de Pompsterried. Geleidelijk ontstond er enige vervolgens vaste bewoning op deze plek.
Voor de bedijking kende het gebied wel al bewoning, zo was er de huisterp waar omstreeks 1830 de stelpboerderij Groot Kabel werd gebouwd. Vanaf de 17e eeuw wordt het dorp gewoonweg De Pomp (1612) of de Pomp (1786) genoemd. In het begin van de 20ste eeuw werd dat Kollumerpomp als duiding dat het dorp bij Kollum hoorde.
In 1828 liet het waterschap Zeedijken Contributie Kollumerland en Nieuw Kruisland op de Nieuwe Zee- of Buitendijk het contributiehuisje bouwen. Het diende als stormwachtershuis en als vergaderruimte. De windhaan van het huisje was verbonden met een nog aanwezige windroos die binnen kon worden afgelezen.
De bewoning in de kern van Kollumerpomp was lange tijd aan de zuidzijde van de dijk geconcentreerd. Oostelijk daarvan lagen enkele boerderijen. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond een uitbreiding aan de noordzijde en groeide het gehucht uit tot een dorp.
Tot 2019 viel Kollumerpomp onder de gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland totdat deze gemeente opging in de gemeente Noardeast-Fryslân.
Taal
bewerken
Zie Kollumerpompsters voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
In De Pomp wordt Pompsters gesproken, een Nedersaksisch (Gronings) dialect, dat veel Friese invloeden heeft. Het wordt begin 21ste eeuw nog gesproken door ongeveer 200 mensen en wordt met uitsterven bedreigd.
Kerken
bewerkenHet dorp kent een tweetal kerken. De oudste in de torenloze gereformeerde kerk die dateert uit 1906, zoals te lezen valt op de bekroning van de geveltop. De zaalkerk kent een vermenging van verschillende stijlen. De kerk heeft spitsbogen en een geveltop met een klimmend rondboogfries.
De Russisch-orthodoxe Kerk van de heilige Panteleimon, opgericht in 1988 door Frans Lukassen, bevindt zich in een boerenschuur aan een landweg ten zuiden van het dorp. De kerk, waar Fries en Nederlands wordt gesproken, wordt sinds 2009 bediend door een priester met de kerkelijke naam Nikolaas.
Molen
bewerkenIn 1845 werden voor het bemalen van de 300 ha grote polder Ooster- en Westerkruisland twee poldermolens gebouwd, de Westermolen bij Kollumerpomp en de Oostermolen bij De Kolk . De Oostermolen werd in 1937 vervangen door een gemaal. De Westermolen is bewaard gebleven. Deze raakte in 1957 zo zwaar beschadigd dat het waterschap in eerste instantie overwoog de molen af te breken.
Sport en cultuur
bewerken
.
De sportvereniging Olympia is er voor gymnastiek en volleybal. Er is een ijsvereniging De Blikken. Jaarlijks is er in september de Pompster Ryd Rintocht. Kollumerpomp heeft geen eigen voetbalclub. De dichtstbijzijnde vereniging is Sportclub de Lauwers, waarvan VV de Lauwers een onderdeel is. Deze club speelt in de buurtschap Halfweg bij Warfstermolen.
Het dorp heeft een eigen dorpshuis, 't Trefpunt.
Geboren
bewerken- Eppie Dam, 5 maart 1953, onderwijzer, schrijver en dichter. Hij publiceerde in het Fries, Nederlands en het Pompsters.
Zie ook
bewerkenExterne link
bewerken- G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
- Gildemacher, Karel F. (2007). Friese plaatsnamen: alle steden, dorpen en gehuchten. Leeuwarden, Friese Pers/Noordboek.
- Frieslandwonderland.nl (Stichting Fryslâns Ferline); NoordBoek - Peter Karstkarel
- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ Friese Namen op namen.taalunie.org. Gearchiveerd op 2 februari 2023.
