Antoon van Dyck

Antoon van Dijk, Anthony van Dyck (wym. nid. [vɑn ˈdɛi̯k], ur. 22 marca 1599 w Antwerpii, zm. 9 grudnia 1641 w Londynie) – flamandzki malarz epoki baroku, znany głównie jako autor portretów.

Antoon van Dyck

Antoon van Dyck, autoportret, ok. 1630
Data i miejsce urodzenia	22 marca 1599 Antwerpia
Data i miejsce śmierci	9 grudnia 1641 Londyn
Dziedzina sztuki	malarstwo rysunek
Epoka	barok

Życiorys

Autoportret ze słonecznikiem (po 1633), kolekcja prywatna

Portret Mary Ruthven, Prado

Szlif malarski zdobywał w latach 1609–1612 u van Balena. Następnie kształcił się w pracowni Rubensa w Antwerpii, stopniowo awansując z ucznia na współpracownika mistrza. W 1618 otrzymał malarski tytuł mistrzowski.

W latach 1622–1627 mieszkał we Włoszech m.in. w Rzymie, gdzie był gościem kardynała Bentivoglio, a także w Genui, gdzie został portrecistą rodzin patrycjuszowskich.

Następnie wrócił do Antwerpii, gdzie malował dzieła religijne i portrety dla kościołów w Antwerpii, Courtrai, Termonde. Tam wykonał cykl rysunków sławnych ludzi, który został w 1636 opublikowany pod tytułem Ikonografia van Dycka.

Od 1632 pracował w Anglii na dworze Karola I. Otrzymał tytuł szlachecki i zamieszkał w wiejskiej posiadłości Eltham. W 1640 poślubił szlachciankę angielską Mary Ruthven. W tym samym roku udał się do Paryża i Antwerpii w sprawach zawodowych, a rok później zmarł. Został pochowany w londyńskiej katedrze św. Pawła.

Dzieła

Pietà (1618 — 1620), Prado, Madryt

Opłakiwanie Chrystusa (1634–1640), Muzeum Sztuk Pięknych, Bilbao

Portret hrabiego Jamesa, jego żona i dziecko (1632-41), Frick Collection, Nowy Jork

Portret lady Elizabeth Thimbleby i jej siostry wicehrabiny Andover (1637), National Gallery, Londyn

Portret rodziny Karola I (1637), National Portrait Gallery, Londyn

Portret kobiety (XVII w.), Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku

Cierniem koronowanie (obraz Antoona van Dycka), Prado

• Achilles i córki Likomedesa – (ok. 1631), 123 x 137,5 cm, Zbiory hr. von Schonborna, Pommersfelden
• Amor i Psyche – (1639–1640), olej na płótnie, 198 × 190,5 cm, Royal Collection, Londyn
• Apostoł – (1618), olej na desce, 61 x 49 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Cierniem koronowanie – (1619–1620), olej na płótnie, 223 × 196 cm, Prado, Madryt
• Madonna z donatorami – (ok. 1631), olej na płótnie, 250 x 183 cm, Luwr, Paryż
• Męczeństwo św. Sebastiana – (ok. 1615), olej na płótnie, 144 x 117 cm, Luwr, Paryż
• Mojżesz i miedziany wąż – (1620–1621), olej na płótnie, 205 x 235 cm, Prado, Madryt
• Święty Marcin dzielący się swoim płaszczem - (1621), olej na płótnie, 171 x 157,5 cm, kościół św. Marcina w Zventem, Belgia
• Mucius Scaevola przed Porsenną – (wraz z Rubensem przed 1621), 187 × 156 cm, Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt
• Opłakiwanie – olej na płótnie, Muzeum Archidiecezjalne, Poznań
• Opłakiwanie Chrystusa – (1635), olej na płótnie, 115 x 208, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
• Opłakiwanie Chrystusa – (1634–1640), olej na płótnie, 156 x 256 cm, Muzeum Sztuk Pięknych, Bilbao
• Odpoczynek w drodze do Egiptu – (ok. 1629), olej na płótnie, 135 x 115 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
• Pietà – (1618 — 1620), olej na płótnie, 203 x 170 cm, Prado, Madryt
• Pijany Sylen – (ok. 1620), olej na płótnie, Galeria Obrazów Starych Mistrzów
• Pojmanie Chrystusa – (1620), olej na płótnie, 194 x 144 cm, Institute of Arts, Minneapolis
• Pojmanie Samsona – (ok. 1628-32), olej na płótnie, 146 x 254 cm, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
• Jupiter i Antiope – (1620), olej na płótnie, 150 x 206, Museum voor Schone Kunsten, Gandawa
• Rinaldo i Armida – (1629), olej na płótnie, Museum of Art, Baltimore
• Samson i Dalila – (1619–1620), olej na płótnie, Dulwich Picture Gallery, Londyn
• Samson i Dalila – (1628–1630), 146 x 254 cm, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
• Św. Hieronim – (1618), olej na płótnie, 192 x 215 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów, Drezno
• Św. Hieronim – (1618), olej na płótnie, 159 × 132 cm, Zbiory książąt Liechtenstein, Vaduz
• Św. Sebastian z aniołami – (1630), olej na płótnie, 160 x 155 cm, Galleria Sabauda, Turyn
• Wenus w kuźni Wulkana lub Wenus prosząca Wulkana o broń dla Eneasza – (1630 – 1632), olej na płótnie, 220 x 145, Luwr, Paryż
• Wertumnus i Pomona – (ok. 1625), olej na płótnie, 142 x 197,5 cm, Palazzo Bianco, Genua
• Wiek człowieka – (1625–1627), Musei Civici Palazzo Chiericati, Vicenza
• Wizja św. Antoniego – (1629), olej na płótnie, 185 x 157 cm, Pinacoteca di Brera, Mediolan
• Ukrzyżowanie – (1630–1632), olej na płótnie, 400 x 245, Palais des Beaux-Arts, Lille
• Zuzanna i starcy – (1621–1622), olej na płótnie, 194 x 144 cm, Stara Pinakoteka, Monachium

Portrety

• Autoportret – (1623), olej na płótnie 82,5 × 70,2 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
• Dudziarz – (1625–1634), olej na płótnie, 104 × 81,5 cm, własność wicehrabiego Cowdray, Anglia
• Frans Snyders – (1618), olej na płótnie, Frick Collection, Nowy Jork
• George Digby i William Russell – (1637), olej na płótnie, Althorp House & Park, Northampton
• George i Francis Villiers – (1635), olej na płótnie, 137,2 x 127,7 cm, Royal Collection, Londyn
• James Stuart, książę Richmond i Lennox – (1633–1634), olej na płótnie, 215,9 x 127,6 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
• Królowa Henrietta Maria i karzeł sir Jeffrey Hudson – (1633), olej na płótnie, 220 x 135 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
• Lady Venetia Digby uosabiająca Rozwagę – (1633), olej na płótnie, 100 x 80 cm, National Portrait Gallery, Londyn
• Portret Anny Wake – (1628), olej na płótnie, 113 x 98 cm, Mauritshuis, Haga
• Portret artysty Martena Pepijna – olej na desce, 72 x 56 cm, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
• Portret chłopca stojącego na tarasie – (ok. 1625), olej na płótnie, 188,3 x 125,3 cm, Narodowa Galeria Irlandii, Dublin
• Portret damy z córką – (1628–1629), olej na płótnie, 204 x 136 cm, Luwr, Paryż
• Portret Elżbiety i Filadelfii Wharton – (1637–1639), olej na płótnie, 162 × 130 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
• Portret Emmanuela Philiberta Sabaudzkiego – (1624), olej na płótnie, 126 x 99,6 cm, Dulwich Picture Gallery, Londyn
• Portret genueńskiego patrycjusza – (1621–1623), olej na płótnie, 200 x 116 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Portret genueńskiej patrycjuszki – (1621–1623), olej na płótnie, 200 x 116 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Portret genueńskiej patrycjuszki z dzieckiem – (1623–1625), olej na płótnie, 217,8 x 146 cm, Museum of Art, Cleveland
• Portret hrabiego Jamesa, jego żona i dziecko – (1632–1641), olej na płótnie, 246,4 × 213,7 cm, Frick Collection, Nowy Jork
• Portret Izabelli Brant – (1621), olej na płótnie, 153 x 120 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
• Portret Johna Sucklinga – (1632–1641), olej na płótnie, 216,5 x 130,2 cm, Frick Collection, Nowy Jork
• Portret kardynała Bentivoglio – (1622), olej na płótnie, 195 × 147 cm, Galleria Palatina, Florencja
• Portret Karola I lub Karol I na łowach – (ok. 1635), olej na płótnie, 272 x 212 cm, Luwr, Paryż
• Portret kobiety – (XVII w.), olej na płótnie, Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku
• Portret konny Karola V – (1620), olej na płótnie, 191 x 123 cm, Uffizi, Florencja
• Portret księżniczki Mary Stuart i księcia Wilhelma II de Nassau–Oranien – (1641), olej na płótnie, 182 × 142 cm, Rijksmuseum, Amsterdam
• Portret lady Ann Carr – (ok. 1640), olej na płótnie, 124,5 x 99 cm, własność lorda Egremont, Petworth
• Portret lady Elizabeth Thimbleby i jej siostry wicehrabiny Andover (1637) olej na płótnie, 132 × 150 cm, National Gallery, Londyn
• Portret lady Mary Villiers – (1633), olej na płótnie, 162 × 104 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret lordów Johna i Bernarda Stuartów – (ok. 1638), olej na płótnie, 235,9 × 145,1 cm, National Gallery, Anglia
• Portret Lucasa van Uffela – (1622), olej na płótnie, 108,5 x 90 cm, Herzog Anton Ulrich-Museum, Brunszwik
• Portret Marii Boschaert – (1629), olej na płótnie, 112 × 91 cm, Muzeum Puszkina
• Portret Marii Luizy de Tassis – (ok. 1629–1630), olej na płótnie, 129 x 93 cm, Kolekcja ks. Liechtenstein, Vaduz
• Portret Mary Ruthaven – (1636), olej na płótnie, 104 x 81 cm, Prado, Madryt
• Portret Nicholasa Laniera – (1628), olej na płótnie, 111,5 x 86 cm, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
• Portret nobliwego mężczyzny – (1628–1629), olej na płótnie, 204 x 137 cm, Luwr, Paryż
• Portret Peetera Stevensa – (1627), olej na płótnie, 113 x 98 cm, Mauritshuis, Haga
• Portret pary małżeńskiej – (1620), olej na płótnie, 120 x 154 mm, Art Gallery of South Australia
• Portret pary małżeńskiej – pierwsza połowa XVII wieku, olej na płótnie, 112 x 131 cm, Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt
• Portret rodzinny – (ok. 1621), olej na płótnie, 116 × 96 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
• Portret rodziny Karola I – (1632), olej na płótnie, 370,8 x 274,3 cm, Royal Collection, Londyn
• Portret rodziny Karola I – (1637), olej na płótnie, 89,5 × 176,2 cm, National Portrait Gallery, Londyn
• Portret Snydersa z żoną – (1620–21), olej na płótnie, 82 x 110 cm, Staatliche Kunstsammlung, Kassel
• Vanetia Stanley na łożu śmierci – (1633), olej na płótnie, Dulwich Picture Gallery, Londyn
• Portret Thomasa Whartona – (1635–1640), olej na płótnie, 217 × 128,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
• Robert Rich, drugi hrabia Warwick – (1634), olej na płótnie, 213 x 128 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
• Studium głowy świętego (św. Hubert?) - XVII w., olej na płótnie, 49 x 37 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Thomas Killigrew i William Croft – (1622–1623), olej na płótnie, 115 x 114 cm, Royal Collection, Londyn

Bibliografia

• Karly Allen, Anton van Dyck, [w:] 501 wielkich artystów, red. Stephen Farthing, Warszawa: MWK, 2009. ISBN 978-83-61065-32-6
• Anton van Dyck, Warszawa: Oxford Educational, 2008 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy ; 7). ISBN 978-83-7425-493-9
• MatildeM. Battistini MatildeM., LuciaL. Impelluso LuciaL., StefanoS. Zuffi StefanoS., Historia portretu. Przez sztukę do wieczności, HannaH. Cieśla (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4235-3, OCLC 749556721 . Brak numerów stron w książce
• WendyW. Beckett WendyW., 1000 arcydzieł, EwaE. Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342 . Brak numerów stron w książce
• Fabienne Gambrelle, Anton van Dyck, Siechnice: Eaglemoss Polska, 1999 (Wielcy Malarze ; nr 68)
• Robert Genaille, Maciej Monkiewicz, Antoni Ziemba: Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wydaw. Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-221-0686-6
• Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3
• Waldemar Łysiak, Malarstwo białego człowieka, wyd. 2, t. 4, Warszawa: Nobilis, 2010. ISBN 978-83-60297-38-4
• Jan K. Ostrowski, Anton van Dyck, Warszawa: KAW, 1980.
• Rubens, van Dyck, Jordaens. Malarstwo flamandzkie 1608–1678, red. A. Ziemba, Warszawa: Rzeczpospolita S.A., 2008. ISBN 978-83-60192-33-7
• Sztuka świata. Leksykon, TadeuszT. Barucki, AndrzejA. Dulewicz (red.), t. 1, Warszawa: Arkady, 1998, ISBN 83-213-4088-1, OCLC 749356630 . Brak numerów stron w książce
• Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 4, Warszawa: HPS, 2006. ISBN 83-60688-18-4