Douglas C-47 Skytrain
Douglas C-47 Skytrain znany także jako Dakota – amerykański samolot transportowy bazujący na konstrukcji cywilnego samolotu pasażerskiego Douglas DC-3. Był powszechnie używany przez aliantów podczas II wojny światowej i pozostał w eksploatacji do końca lat 50. XX wieku. Brytyjskie wersje wojskowe nazywane były Dakota. Nazwa ta pochodziła od akronimu DACoTA, oznaczającego Douglas Aircraft Company Transport Aircraft – samolot transportowy firmy Douglas Aircraft Company[1]. Do XXI wieku pozostają w użyciu nieliczne samoloty C-47 Dakota.
Douglas C-47 podczas lotu | |
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent | |
Typ | |
Konstrukcja |
metalowa |
Załoga |
4–5 osób |
Historia | |
Data oblotu |
23 grudnia 1941 |
Liczba egz. |
ponad 10 000 |
Dane techniczne | |
Napęd | |
Moc |
2 × 1200 KM (2 × 895 kW) |
Wymiary | |
Rozpiętość |
28,96 m |
Długość |
19,64 m |
Wysokość |
5,18 m |
Powierzchnia nośna |
91,80 m² |
Masa | |
Własna |
7460 kg |
Startowa |
11 260 kg |
Osiągi | |
Prędkość maks. |
326 km/h |
Prędkość przelotowa |
291 km/h |
Prędkość minimalna |
107 km/h |
Prędkość wznoszenia |
5,7 m/s |
Pułap |
7170 m |
Zasięg |
2400 km |
Dane operacyjne | |
Rzuty | |
Historia
edytujPo przystąpieniu Stanów Zjednoczonych w grudniu 1941 do II wojny światowej część cywilnych samolotów Douglas DC-3 została zarekwirowana na potrzeby wojska. Na jego zamówienie rozpoczęto produkcję wersji transportowej C-47 z dużymi dwuczęściowymi drzwiami z lewej części kadłuba, wzmocnioną podłogą przedziału transportowego i kabiną przystosowaną do przewozu spadochroniarzy. Napęd samolotu stanowiły dwa silniki Pratt & Whitney R-1830-92 o mocy po 882 kW. Samolot mógł zabrać ładunek o masie do 4540 kg. W największej liczbie wyprodukowano wersję C-47A (5254 egz.). Posiadały one wzmocnioną podłogę w przedziale transportowym i instalację elektryczną o napięciu 24 V. Masowo produkowana była także wersja C-47B z silnikami wyposażonymi w dwustopniowe sprężarki oraz dodatkowy zbiornik paliwa. Szczyt produkcji osiągnięto w 1944, kiedy to wyprodukowano 4583 egzemplarzy C-47. Lotnictwo aliantów stosowało te samoloty na wszystkich frontach II wojny światowej do celów transportowych, ewakuacji rannych, przewożenia spadochroniarzy (28 skoczków), do misji specjalnych i holowania szybowców. Samoloty użyte zostały do zrzucenia spadochroniarzy nad Normandią i Holandią oraz zrzucały zaopatrzenie oddziałom w Ardenach. Wariant powietrznodesantowy używany był w Europie pod nazwą C-53 Skytrooper. W służbie brytyjskiej i w krajach Wspólnoty Brytyjskiej znany był jako Dakota lub Gooney bird (pol. Albatros).
Do najsłynniejszych zadań wykonanych przy użyciu tego samolotu należały udane akcje przechwycenia w czasie niskiego przelotu samolotu holującego Douglas C-47 nad szybowcem i zaczepienia na linę holowniczą szybowca transportowego Waco CG-4 stojącego na ziemi oraz poderwania go do startu. Na pokładzie C-47, w tylnej jego części zamontowano specjalną wyciągarkę z liną o długości 300m, którą operator rozwijał i zwijał w czasie operacji przechwycenia szybowca.
W czasie działań wojennych wielokrotnie podrywano puste szybowce Waco z miejsc, z których niemożliwy byłby normalny start samolotu holującego wraz z szybowcem.
W marcu 1945 pobliżu miejscowości Remagen w Niemczech po raz pierwszy przeprowadzono akcję poderwania szybowców Waco CG-4 samolotami C-47 z 25 rannymi żołnierzami amerykańskimi i niemieckimi na pokładzie szybowca.
28 czerwca 1945 przeprowadzono z udziałem Dakoty podobną akcję ewakuacji z niedostępnej dżungli 15 osób na jednej z wysp Nowej Gwinei[2].
W 1956 roku jedna z wersji Dakoty, R-4D-5L, była pierwszym samolotem, który wylądował na biegunie południowym[3].
Po zakończeniu wojny tysiące C-47 przekazano jako nadwyżkę wojskową dla celów cywilnych operacji lotniczych. Przez wiele lat stanowiły one standardowe wyposażenie niemal wszystkich linii lotniczych na świecie. Część samolotów pozostała w służbie wojskowej – w United States Navy znane były jako R4D-8. Także United States Air Force korzystały z tych samolotów; w czasie wojny wietnamskiej używana była zmodyfikowana – uzbrojona wersja Douglas AC-47 Spooky.
Wersje
edytuj- C-47
- Początkowa wersja wojskowa Douglasa DC-3, z miejscem dla 27 pasażerów. Wybudowano 965 egzemplarzy, w tym 12 dla US Navy jako wersja R4D-1.
- C-47A
- Wersja C-47 z instalacją elektryczną 24 V. Wyprodukowano 5 254 egzemplarzy, w tym dla US Navy pod symbolem R4D-5.
- RC-47A
- Wersja C-47A wyposażona w sprzęt fotograficzny i rozpoznawczy.
- SC-47A
- Wersja C-47A zmodyfikowana dla potrzeb lotniczego pogotowia ratunkowego. W 1962 przemianowany na HC-47A.
- VC-47A
- Wersja C-47A przystosowana do przewozu VIP-ów.
- C-47B
- Wersja z silnikami turbodoładowanymi R-1830-90 i dodatkowymi zbiornikami paliwa, tak aby wydłużyć zasięg samolotów dla potrzeb pokonywania trasy Chiny–Birma–Indie. Wyprodukowano 3 364 egzemplarzy.
- VC-47B
- Wersja C-47B przystosowana do przewozu VIP-ów.
- XC-47C
- Wersja C-47 testowano jako wodnosamolot.
- C-47D
- Wersja C-47B ze zmodyfikowanymi turbinami.
- AC-47D
- Wersja uzbrojona w karabiny maszynowe 7,62 mm.
- EC-47D
- Wersja C-47D wyposażona w radar wczesnego ostrzegania. Przed 1962 przemianowane na AC-47D.
- NC-47D
- Wersja C-47D przystosowana do roli samolotu testowego.
- RC-47D
- Wersja C-47D wyposażona w urządzenia rozpoznania fotograficznego.
- SC-47D
- Wersja C-47D przystosowana do zadań lotniczego pogotowia ratunkowego. W 1962 przemianowana na HC-47D.
- VC-47D
- Wersja C-47D przystosowana do przewozu VIP-ów.
- C-47E
- Zmodyfikowana wersja transportowa z możliwością przewozu 27–28 pasażerów lub ładunku.
- C-47F
- Zmodyfikowana wersja cywilnego Super DC-3 przystosowana do potrzeb USAF. Przemianowany na YC-129. Później zostały przekazane do US Navy jako XR4D-8.
- C-47H/J/L/M
- Wersje przystosowane do udzielania wsparcia misjom attaché marynarki wojennej itp.
- EC-47N/P/Q
- Wersje samolotów C-47A i C-47D przystosowane do pełnienia misji różnorodnych misji specjalnych. Wersje różniły się wyposażeniem radiowym i elektronicznym.
- C-47R
- Jeden samolot C-47M przystosowany do pracy na dużej wysokości, z przeznaczeniem do pełnienia misji w Ekwadorze.
- C-47T
- Wersja z silnikami Pratt & Whitney Canada PT6A-67R, wydłużonym kadłubem, wzmocnionymi skrzydłami i zmienioną awioniką.
- C-47TP Turbo Dakota
- Wersja ze zmienionymi silnikami i wzmocnionym kadłubem dla potrzeb South African Air Force.
- C-53 Skytrooper
- Wojskowa wersja transportowa C-47.
- XC-53A Skytrooper
- Jeden samolot ze zmienioną awioniką i system odladzania krawędzi skrzydeł.
- C-53B Skytrooper
- Wersja C-53 z dodatkowymi zbiornikami paliwa i oddzielnym stanowiskiem nawigatora. Wyprodukowano 8 egzemplarzy.
- C-53C Skytrooper
- Wersja C-53 z większymi drzwiami ładunkowymi. Wyprodukowano 17 egzemplarzy.
- C-53D Skytrooper
- Wersja C-53C z instalacją elektryczną 24V. Wyprodukowano 159 egzemplarzy.
- C-117A Skytrooper
- Wersja C-47B przystosowana do przewozu 24 pasażerów. Wyprodukowano 16 egzemplarzy.
- VC-117A
- Trzy samoloty C-117A przystosowane do przewozu VIP-ów.
- SC-117A
- Jeden samolot C-117A zmodyfikowany do potrzeb ratownictwa morskiego.
- C-117B/VC-117B
- Wersja C-117A ze zmodyfikowanymi turbinami. Później przemianowana na VC-117B.
- C-117D
- Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8.
- LC-117D
- Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8L.
- TC-117D
- Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8T.
- VC-117D
- Wersja dla US Navy. Później przemianowana na R4D-8Z.
- YC-129
- Prototyp Super DC-3 przedstawiony do oceny przez USAF. Przemianowany na C-47F, a następnie przekazany do US Navy jako XR4D-8.
- CC-129
- Kanadyjskie oznaczenie C-47 (po 1970).
- XCG-17
- Jeden samolot C-47 z usuniętymi silnikami, testowany jako szybowiec dla 40 żołnierzy.
- R4D-1 Skytrain
- Wersja C-47 dla US Navy i United States Marine Corps.
- R4D-3
- Dwadzieścia samolotów w wersji C-53C przeniesionych do US Navy.
- R4D-5
- Wersja C-47A z siecią elektryczną 24V. W 1962 przemianowane na C-47H. 238 tych samolotów przeniesiono do US Navy.
- R4D-5L
- Wersja R4D-5 przystosowana do pracy w warunkach Antarktydy. W 1962 przemianowane na LC-47H.
- R4D-5Q
- Wersja R4D-5 używana jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowany na EC-47H.
- R4D-5R
- Wersja R4D-5 przystosowana do przewozu 21 pasażerów oraz jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowany na TC-47H.
- R4D-5S
- Wersja R4D-5 stosowana jako specjalny samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowana na SC-47H.
- R4D-5Z
- Wersja R4D-5 przystosowana do transportu VIP-ów. W 1962 przemianowana na VC-47H.
- R4D-6
- 157 samolotów C-47B przeniesionych do US Navy. W 1962 przemianowano na C-47J.
- R4D-6L, Q, R, S, i Z
- Warianty serii R4D-5. W 1962 przemianowane na LC-47J, EC-47J, TC-47J, SC-47J i VC-47J.
- R4D-7
- 44 samoloty TC-47B przeniesione do US NAvy jako samoloty szkoleniowe. W 1962 przemianowane na TC-47K.
- R4D-8
- Wersje R4D-5 i R4D-6 ze zmodyfikowanymi skrzydłami i ogonami. W 1962 przemianowane na C-117D.
- R4D-8L
- Wersja R4D-8 przystosowana do pracy w warunkach Antarktydy. W 1962 przemianowane na LC-117D.
- R4D-8T
- Wersja R4D-8 zmodyfikowano jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowana na TC-117D.
- R4D-8Z
- Wersja R4D-8 przystosowana do transportu sztabów. W 1962 przemianowana na VC-117D.
Nazwy w RAF
edytuj- Dakota I
- Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47 i R4D-1.
- Dakota III
- Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47A.
- Dakota IV
- Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47B.
Użytkownicy samolotów na świecie
edytuj- Arabia Saudyjska
- Argentyna
- Fuerza Aérea Argentina
- Argentine Naval Aviation
- Australia
- Royal Australian Air Force – w 1939 wprowadziła do służby cywilne wersje DC-3. W 1942 otrzymano wojskowe C-47, które weszły do służby w lutym 1943. W 1960 większość przekazano cywilnym agencjom rządowym. lub odsprzedano komercyjnym liniom lotniczym. Dwa ostatnie wycofano w marcu 1999.
- Royal Australian Navy – po II wojnie światowej otrzymała 4 egzemplarze.
- Belgia
- Belgijskie Siły Powietrzne
- Benin
- Mjanma
- Boliwia
- Brazylia
- Chile
- ChRL
- Czad
- Czechosłowacja
- Czeskie Siły Powietrzne – używała C-47 i rosyjskie Li-2
- Dania
- Królewskie Duńskie Siły Powietrzne
- Egipt
- Ekwador
- Etiopia
- Federacja Rodezji i Niasy
- Filipiny
- Finlandia
- Fińskie Siły Powietrzne – w latach 1960–1984 eksploatowały 9 samolotów.
- Francja
- Francuskie Siły Powietrzne
- Gabon
- Grecja
- Greckie Siły Powietrzne – po 1947 otrzymały ponad 80 samolotów z USAAF i RAF.
- Gwatemala
- Haiti
- Hiszpania
- Holandia
- Królewskie Holenderskie Siły Powietrzne
- Netherlands Naval Aviation Service
- Royal Netherlands East Indies Army Air Force
- Honduras
- Indie
- Indyjskie Siły Powietrzne
- Indonezja
- Iran
- Islandia
- Izrael
- Siły Powietrzne Izraela
- Japonia
- Jemen
- Jordania
- Jugosławia
- Kambodża
- Kambodżańskie Siły Powietrzne – otrzymał C-47 jako pomoc zagraniczną od Royal Air Force.
- Kanada
- Canadian Forces Air Command
- Kanadyjskie Siły Zbrojne
- Kolumbia
- Kolumbijskie Siły Powietrzne
- Kongo
- Korea Południowa
- Kuba
- Laos
- Laotańskie Siły Powietrzne
- Libia
- Madagaskar
- Malawi
- Mali
- Maroko
- Mauretania
- Meksyk
- Monako
- Nikaragua
- Niger
- Nigeria
- Norwegia
- Norweskie Siły Powietrzne
- Nowa Zelandia
- Oman
- Pakistan
- Pakistańskie Siły Powietrzne
- Papua-Nowa Gwinea
- Paragwaj
- Peru
- Polska
- Siły Powietrzne – z samolotem C-47 zetknęli się polscy piloci służący w dywizjonach lotniczych RAF. Następnie 1 samolot otrzymała w listopadzie 1944 z ZSRR 2. Samodzielna Eskadra Sztabowa, podlegająca bezpośrednio Dowództwu Lotnictwa LWP, po czym w 1945 otrzymano kolejne kilka, a w 1946 zakupiono kilkanaście samolotów z demobilu amerykańskiego. Łącznie używano do 17 samolotów C-47, znanych jako Dakota, do początku lat 60[4]. Eksploatowano także rosyjskie Li-2.
- Polskie Linie Lotnicze LOT – w 1946 zakupiono z amerykańskiego demobilu 9 samolotów, używanych następnie jako pasażerskie do końca lat 50. (znaki: SP-LCA do LCI). Przynajmniej 3 uległy wypadkom. Używano też samolotów wypożyczonych od wojska[5].
- Portugalia
- Portugalskie Siły Powietrzne
- Republika Chińska
- RFN
- Luftwaffe – po II wojnie światowej otrzymała 20 samolotów.
- Południowa Afryka
- South African Air Force
- Rumunia
- Rwanda
- Salwador
- Senegal
- Somalia
- Sri Lanka
- Stany Zjednoczone
- United States Army Z USA do ZSRR dostarczono 707 samolotów C-47.Air Corps
- United States Army Air Forces
- United States Air Force
- United States Marine Corps
- United States Navy
- National Test Pilot School
- Szwecja
- Szwedzkie Siły Powietrzne
- Syria
- Tajlandia
- Togo
- Turcja
- Tureckie Siły Powietrzne
- Uganda
- Urugwaj
- Wenezuela
- Węgry
- Węgierskie Siły Powietrzne – eksploatowały rosyjskie Li-2.
- Wielka Brytania
- Royal Air Force
- British Overseas Airways Corporation
- Wietnam Południowy
- DR Wietnamu
- Włochy
- Włoskie Siły Powietrzne
- Wybrzeże Kości Słoniowej
- Zambia
- Zimbabwe
- ZSRR
- Rosyjskie Siły Powietrzne – w latach 1939-1952 wyprodukowano około 6000 samolotów Lisunow Li-2 na licencji DC-3. Podczas II wojny światowej do ZSRR dostarczono także w ramach pomocy część wyprodukowanych C-47.
Bibliografia
edytuj- Mitchell Zuckoff, Uwięzieni w raju, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2012, s. 241–253. ISBN 978-83-7799-783-3
Przypisy
edytuj- ↑ C-47 Skytrain Military Transport. [w:] Boeing - History, Products [on-line]. [dostęp 2011-10-09]. (ang.).
- ↑ Historia pasażerów rozbitego samolotu w dżungli i ich ewakuacji, Mitchell Zuckowff. "Uwięzieni w raju"
- ↑ R4D-5L Skytrain "Que Sera Sera". Naval Aviation Museum Foundation. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).
- ↑ Andrzej Morgała, Polskie samoloty wojskowe 1939–1945, Wydawnictwo MON, Warszawa 1976, s. 647–651.
- ↑ Adam Jońca, Samoloty linii lotniczych 1945–1956, "Barwa w lotnictwie polskim" nr 4, WKiŁ, Warszawa 1985, s. 8. ISBN 83-206-0529-6