Forst (Lausitz)
Forst (Lausitz)[1] (dolnołuż. Baršć (Łužyca)[2], wym. [ˈbarʃt͡ɕ]) – miasto we wschodniej części Niemiec, w kraju związkowym Brandenburgia, siedziba powiatu Spree-Neiße. Leży nad Nysą Łużycką, środkiem której przebiega granica z Polską. Ludność miasta wynosi ponad 19 tys. mieszkańców (2013).
 Kamienice przy Rynku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||
| Powierzchnia |
109,91 km² | ||||
| Wysokość |
72 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31 grudnia 2013) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
03562 | ||||
| Kod pocztowy |
03149 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
SPN | ||||
Położenie na mapie Brandenburgii  | |||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||
 51°44′N 14°38′E/51,733333 14,633333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Znajduje się tutaj 17-hektarowy Wschodnioniemiecki Ogród Różany z fontannami, rzeźbami i placem zabaw, w którym obserwować można prawie 1000 odmian róż, w tym takie, jak róża zielona, czarna czy też czteropłatkowa oskrzydlona[3].
Naprzeciwko miasta po polskiej stronie rzeki znajdują się wsie Zasieki (niem. Berge), Skórzno (niem. Skuren) i Brożek (niem. Scheuno), które przed 1945 roku stanowiły część miasta Forst (Lausitz) o nazwie Forst-Berge.
Nazwa
edytujPierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1350 roku, kiedy to zapisano jej nazwę w formie Vorst. Nazwa była później notowana także w formach castrum et civitas Forst (1352), czu dem Forste (1354), den Forst (1377), Forst (1434)[4][5]. Nazwa łużycka pojawiła się w źródłach pisanych w XVIII wieku, po raz pierwszy w 1761 roku, kiedy odnotowano formę Barschcz[4].
Nazwa funkcjonowała początkowo jako nazwa terenowa, na co wskazują zapisy poprzedzone rodzajnikiem, a wywodzi się ona od średnio-wysoko-niemieckiego wyrazu pospolitego vorst, forst, oznaczającego pierwotnie ‘las iglasty’ lub ‘bór sosnowy’. Forma dolnołużycka Baršć powstała przez adaptację fonetyczną i upodobnienie do wyrazu pospolitego baršć, czyli ‘barszcz’. Człon dyferencyjny Lausitz odnosi się do położenia w Łużycach[4].
W języku polskim spotykane były formy Barszcz[6] oraz Barść[7], nawiązujące do nazwy dolnołużyckiej.
Historia
edytujW XIII wieku istniały tutaj zamek i osada, która w 1265 roku[6] otrzymała prawa miejskie. Odkąd miasto uzyskało przywilej wyrobu sukna w 1418 roku[6], rozwinął się tutaj przemysł tkacki. W 1589 roku miał miejsce pierwszy pożar kościoła św. Mikołaja (kościół płonął jeszcze kilkakrotnie w XVII i XVIII wieku)[8]. Od 1628 roku w mieście osiedlali się sukiennicy z Wielkopolski (z Leszna, Międzyrzecza i Wschowy)[9] i Niderlandów. Byli oni protestantami.
Miasto poniosło ciężkie straty w wyniku wojny trzydziestoletniej. W 1626 roku było okupowane przez wojska Albrechta von Wallensteina[9], a w 1642 roku przez Szwedów, którzy splądrowali miasto, rabując m.in. organy z kościoła św. Mikołaja w celu ich przetopienia na amunicję[8]. W 1635 roku na mocy pokoju praskiego stało się częścią Elektoratu Saksonii. W 1746 roku miasto nabył Heinrich von Brühl, minister saski i faworyt Augusta III[9]. W nocy z 11 na 12 lipca 1748 roku miał miejsce wielki pożar miasta[10]. Po kilku dniach informacja dotarła do Warszawy, po czym minister zdecydował o odbudowie miasta w stylu barokowym, powierzając to zadanie architektowi Johannowi Christophowi Knöffelowi[9][10]. W 1749 roku przez miasto poprowadzono trakt pocztowy łączący Warszawę i Drezno[11]. Minister spoczął w miejscowym kościele św. Mikołaja w 1763 roku[10]. Po kongresie wiedeńskim w 1815 roku Forst weszło w skład Prus.
Od 1886 roku miasto należy do rejencji frankfurckiej w prowincji Brandenburgia. W 1897 roku ucierpiało w wyniku powodzi[9]. Podczas II wojny światowej miasto zostało zniszczone w 80%[6]. Z tego też powodu nie zachowało się tutaj zbyt wiele pamiątek z przeszłości. W 1945 roku miasto znalazło się w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, z której w 1949 roku utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną. Funkcjonowało tu polsko-niemieckie drogowe przejście graniczne Forst-Zasieki i przejście graniczne Forst-Olszyna oraz kolejowe przejście graniczne Forst-Zasieki, które zostały zlikwidowane 21 grudnia 2007 r. po przystąpieniu Polski do układu z Schengen.
W latach 2012–2013 przeprowadzono renowację sarkofagu Heinricha von Brühla oraz krypty kościelnej, po czym w 250. rocznicę pierwszego pochówku, 4 listopada 2013 roku, uroczyście ponownie złożono trumnę w krypcie[8].
Zabytki
edytujZ zabytków w Forst (Lausitz) pozostały:
- kościół św. Mikołaja, późnogotycki z XV wieku,
- budynek starostwa z końca XVII wieku,
- kościół Serca Jezusa, katolicki z XIX wieku,
- ruiny zamku z ogrodem różanym,
- fabryka tekstylna z 1897 roku (obecnie siedziba Brandenburskiego Muzeum Włókiennictwa w Forst)[12]
- wieża ciśnień.
Transport
edytujNiedaleko na południe od miasta przebiega autostrada A15.
W 1872 roku przez miasto zbudowano linię kolejową z Chociebuża do Żagania. Wpłynęło to na rozwój miejscowego przemysłu.
Gospodarka
edytujW mieście rozwinął się przemysł włókienniczy, maszynowy oraz metalowy[13].
Współpraca
edytujMiejscowości partnerskie:
Galeria
edytuj-
Kościół Serca Jezusa -
Kaplica katolicka -
Ogród różany -
Wieża ciśnień -
Dwujęzyczny niemiecki i dolnołużycki napis z nazwą stacji kolejowej Forst-Baršć -
Kościół św. Mikołaja
Przypisy
edytuj- ↑ Urzędowa forma nazwy jest dwuczłonowa, przy czym drugi wyraz zapisywany jest w nawiasie; potocznie nazwę skraca się do samego Forst.
- ↑ Urzędowa forma nazwy jest dwuczłonowa, przy czym drugi wyraz zapisywany jest w nawiasie; potocznie nazwę skraca się do samego Baršć.
- ↑ Poznaj zieloną strone Brandenburgii. Wschodnioniemiecki Ogród Różany w Forst
- ↑ a b c Manfred Niemeyer, Deutsches Ortsnamenbuch, Berlin: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, 2012, s. 179, ISBN 978-3-11-018908-7.
- ↑ Rudolf Lehmann: Historisches Ortslexikon für die Niederlausitz. T. 2., Die Kreise Cottbus, Spremberg, Guben und Sorau. Marburg: Hessische Landesamt für geschichtliche Landeskunde, 1979, s. 317-318. ISBN 3-921254-96-5.
- ↑ a b c d Krzysztof R. Mazurski, Andrzej Zieliński: Łużyce, Warszawa 1984, s. 44.
- ↑ J. Szaflarski: Polska, mapa fizyczna 1:2,500.000 z ok. 1946 r. (z nazwami miast na Ziemiach Odzyskanych podanych wg uchwał Komisji Ustalania Nazw Miejscowości przy Ministerstwie Administracji Publicznej).
- ↑ a b c Evangelische Kirchengemeinde Forst [online], www.kirche-forst.de [dostęp 2019-12-11].
- ↑ a b c d e Stadt Forst (Lausitz) | Stadtinformation | Zahlen & Fakten | Chronik | [online], www.forst-lausitz.de [dostęp 2019-12-11].
- ↑ a b c Heinrich Graf von Brühl und die Herrschaft Forst-Pförten.
- ↑ Szkice z historii poczty / usługi pocztowe [online], www.pocztowokurierski.pl [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-15] (pol.).
- ↑ Brandenburgisches Textilmuseum Forst (Lausitz) / Bramborski tekstilny muzej Baršć (Łužyca) – Lausitzer Museenland [online] [dostęp 2023-03-20] (niem.).
- ↑ Forst, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-06-30].
Bibliografia
edytuj- Krzysztof Radosław Mazurski, Andrzej Zieliński, Łużyce, Warszawa: KAW, 1984, ISBN 83-03-00772-6, OCLC 76329792.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mapka i krótki opis. forum-grenzstaedte.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-20)].