Kalwaria
Kalwaria (Calvaria – łac. odpowiednik hebr. Golgota – to znaczy czaszka) – zespół kościołów lub kaplic symbolizujących stacje Męki Pańskiej, zakładany zazwyczaj na wzgórzach, tak by przypominał swym położeniem Jerozolimę[1][2].
W okresie, gdy dostęp do „świętego miasta” był utrudniony, pielgrzymując do takiej kalwarii można było uzyskać takie same odpusty jak w czasie pielgrzymki do Jerozolimy.
Najstarsza w Europie kalwaria powstała w latach 1405‒1420 w Hiszpanii niedaleko Kordoby[2], z inicjatywy dominikanina Alwarusa. Nieco później zaczęły one powstawać na terenie Niemiec i Włoch. Po okresie reformacji powrócono do ich budowania. Było to też związane z rozwojem pobożności pasyjnej, do czego przyczynił się walnie swymi publikacjami z końca XVI w. Christian Adrichomius (Christian Kruik van Adrichem)[3]. Jego dzieła, w których opisywał Ziemię Świętą w czasach Chrystusa stały się bodźcem do tworzenia tego typu miejsc pielgrzymkowych. Pierwszą kalwarią w Polsce jest Kalwaria Zebrzydowska założona z inicjatywy Mikołaja Zebrzydowskiego w 1602 r.[1]
Kalwarie zawierały różne liczby stacji, od paru do parudziesięciu. Wraz z rozwojem nabożeństwa drogi krzyżowej (związanym głównie z postacią św. Leonarda z Porto Maurizio) stacje Męki Pańskiej, w liczbie 14, zaczęły być umieszczane także we wnętrzach kościołów.
Kalwarie w Europie
edytujW Europie znajduje się około 1800 kalwarii[4]. Najwięcej ich powstało na terenie Austrii, Węgier, Niemiec oraz Polski. Kalwarie istnieją także w takich krajach jak: Belgia, Chorwacja, Czechy, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Litwa, Luksemburg, Portugalia, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria i Włochy[3].
Kalwarie na historycznych ziemiach polskich
edytuj- Kalwaria Kodeńska – Kodeń
- Kalwaria Krzeszowska – Krzeszów
- Kalwaria Leżajska – Leżajsk
- Kalwaria Miadziolska – Miadzioł
- Kalwaria Pacławska – Pacław
- Kalwaria Pakoska – Pakość
- Kalwaria Panewnicka – Katowice−Panewniki
- Kalwaria Piasecka – Piaseczno
- Kalwaria Piekarska – Piekary Śląskie
- Kalwaria Praszkowska
- Kalwaria Podlaska – Serpelice nad Bugiem
- Kalwaria Pszowska – Pszów
- Kalwaria na Cierniaku – Cierniak
- Kalwaria na Górze Świętej Anny – Góra Świętej Anny
- Kalwaria Rokitniańska – Rokitno
- Kalwaria Saletyńska – Dębowiec
- Kalwaria Świętokrzyska – Morawica
- Kalwaria Tokarska – Tokarnia
- Kalwaria Ujazdowska – Warszawa
- Kalwaria Ujska – Ujście
- Kalwaria Wambierzycka – Wambierzyce
- Kalwaria Warmińska – Głotowo
- Kalwaria Wejherowska – Wejherowo
- Kalwaria Wielewska – Wiele
- Kalwaria Wileńska
- Kalwaria Winiatyniecka – Winiatyńce
- Kalwaria Zebrzydowska
- Kalwaria Żmudzka
- Nowa Jerozolima – Góra Kalwaria
Przypisy
edytuj- ↑ a b Sztuka świata. Słownik terminów A-K. tom 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 290-291. ISBN 978-83-213-4726-4.
- ↑ a b Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 171. ISBN 83-01-12365-6.
- ↑ a b Elżbieta Bilska-Wodecka, Kalwarie Europejskie. Analiza struktury, typów i genezy, Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, ISBN 83-88424-19-X.
- ↑ Atlante dei Sacri Monti, Calvari e Complessi devotionali europei, Novara, 2001, za: Elżbieta Bilska-Wodecka, Kalwarie Europejskie. Analiza struktury, typów i genezy, Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, ISBN 83-88424-19-X.