Krajenka

Krajenka
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz przy ul. Jagiełły
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	złotowski
Gmina	Krajenka
Prawa miejskie	1420
Burmistrz	Arkadiusz Leszek Michalski
Powierzchnia	3,76 km²
Wysokość	101 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 3733; 992,8 os./km²
Strefa numeracyjna	67
Kod pocztowy	77-430
Tablice rejestracyjne	PZL
	Położenie na mapie gminy Krajenka Krajenka
	Położenie na mapie Polski Krajenka
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Krajenka
	Położenie na mapie powiatu złotowskiego Krajenka
	53°17′49″N 16°59′26″E/53,296944 16,990556
TERC (TERYT)	3031034
SIMC	0966932
	Urząd miejskiul. Szkolna 17; 77-430 Krajenka
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Krajenka (niem. Krojanke^[3]) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie złotowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krajenka.

Według danych z 30 czerwca 2016 miasto liczyło 3733 mieszkańców^[4].

Krajenka uzyskała lokację miejską w 1420 roku^[5].

Położenie

Miasto położone jest nad rzeką Głomią na wysokości 105 m n.p.m., w środkowej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), w odległości 126 km na północ od Poznania.

Przez Krajenkę przebiegają drogi:

Droga wojewódzka nr 188 (Piła – Człuchów)
Droga wojewódzka nr 190 (Gniezno – Krajenka)

Ponadto istnieją drogi lokalne do Głubczyna, Buntowa i Tarnówki.

Przez Krajenkę biegnie też linia kolejowa Piła – Tczew. Znajduje się tu stacja kolejowa.

Historia

Zabytkowe zabudowania młynarskie w Krajence

Krajenka pojawiła się w źródłach pisanych w 1286 roku^[6]. W XIV wieku pierwszymi odnotowanymi właścicielami Krajenki byli Danaborscy z Danaborza. Ten polski ród posiadał liczne dobra na Pałukach i Krajnie. Danaborscy spokrewnieni byli z Piastami śląskimi. W okresie ich władania zostały nadane Krajence prawa miejskie (prawo magdeburskie), które w 1420 roku potwierdził król Władysław Jagiełło. Przywilej ten Krajenka zawdzięczała Andrzejowi Danaborskiemu^[7]. Przypuszczalnie to Danaborscy w XV wieku zbudowali w Krajence zamek rycerski^[6]. W późniejszym okresie tzw. klucz krajeński przechodził na własność: Kościeleckich, Grudzińskich, Działyńskich. W 1746 roku Krajenka przeszła na własność księcia Aleksandra Sułkowskiego. W historii miasta szczególną kartę zapisała jego żona – Anna Sułkowska – fundatorka kościoła pw. św. Mikołaja i św Anny. Zaadaptowała na ten cel należący do niej zamek. W 1774 roku kościół poświęcił kanonik Franciszek Ciżmowski. W 1793 roku Anna Sułkowska sprzedała swoje dobra Fryderykowi von Flotow – szambelanowi króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II. Szambelan króla pruskiego nie cieszył się jednak długo nabytymi dobrami. Jego kłopoty finansowe sprawiły bowiem, że w 1800 roku na licytacji dobra krajeńskie kupił Jakub Komierowski z Komierowa koło Sępólna Krajeńskiego. Brał on udział w wielu polskich zrywach niepodległościowych. Życie zakończył bohaterską śmiercią 13 stycznia 1807 roku, kiedy to na skutek ran odniesionych podczas walki z Prusakami pod wsią Ostrowite, skonał w Nowem nad Wisłą. Pochowany został w podziemiach tamtejszego kościoła farnego pw. św. Mateusza.

Po I rozbiorze Polski Krajenka znalazła się w granicach Prus. Jakub Komierowski – ostatni polski właściciel Krajenki, pozostawił po swojej śmierci liczne zadłużenia, które doprowadziły do zajęcia dóbr krajeńskich przez żydowskiego bankiera – Lepmanna Meyera Wulffa z Berlina. Jego spadkobiercy sprzedali je w 1839 roku królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi III, a to z kolei skutkowało tym, że przez następne dziesięciolecia dobra krajeńskie stały się domeną członków rodziny pruskiego domu panującego. Mowa o następujących przedstawicielach rodu Hohenzollern: Wilhelmie III, Karolu, Fryderyku Karolu oraz Fryderyku Leopoldzie, który zmarł prawdopodobnie 13 września 1931 roku w Krajence. Niektóre źródła podają jako miejsce jego śmierci Kujań.

Pożary, epidemie trawiły kilkukrotnie miasto. Największy pożar miał miejsce w 1788 roku, kiedy wypaleniu uległo całe miasto. Krajenka rozwinęła się w XVIII i XIX wieku. Organizowane były tutaj 4 jarmarki rocznie, rozwijało się rzemiosło. W XIX wieku przeprowadzono linie kolejową przez miasto. W 1773 Krajenkę zamieszkiwało 905 mieszkańców, w 1910 ponad 3400 osób. Od 9 sierpnia 1931 r. do maja 1932 r. na terenie Krajenki funkcjonowała polska szkoła. Rodzice uczniów byli szykanowani przez Niemców. M.in. wywierano na nich presję ekonomiczną, grożąc zwolnieniami z pracy w przypadku dalszego posyłania dzieci do polskiej szkoły. Szykany dotykały również nauczycieli. W lutym 1932 kierownik szkoły Franciszek Gliszewski został pozbawiony prawa nauczania i wydalony do Polski. Funkcję po nim przejął Bolesław Jęchorek. Pracę pedagogiczną na terenie placówki prowadził również Paweł Hans. Franciszek Gliszewski został zamordowany przez Niemców w KL Sachsenhausen – Oranienburg 9 marca 1940 roku. Jesienią 1939 roku w miejscowości Silno koło Torunia Niemcy rozstrzelali Pawła Hansa^[7].

Miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną 30 stycznia 1945 roku i spalone w 70%. Ucierpiała zabudowa, zakłady, urządzenia komunalne. Spłonęło stare centrum miasteczka, wiele zabytkowych budynków. W wyniku II wojny światowej Krajenka ponownie znalazła się w granicach Polski. Niemieckojęzyczna ludność miasta została wysiedlona do Niemiec. Odbudowy miasta podjęto się w latach 50. XX wieku. Krajenka jest ośrodkiem przemysłowym i handlowym w powiecie złotowskim.

W latach 1969–1972 miasto nie należało, ale było siedzibą władz gromady Krajenka. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.

Gospodarka

Pałac Sułkowskich, obecnie Urząd Gminy

Kościół św. Anny i św. Mikołaja

Poewangelicki kościół pw. św. Józefa

Krajeński Ośrodek Kultury

Krajenka jest gminą typowo rolniczą z racji tego, iż ponad połowę jej powierzchni stanowią grunty orne. Jedynym przemysłem, który rozwinął się w gminie w sposób zadowalający, jest przemysł drzewny obejmujący Zakład Przemysłu Drzewnego. Kolejnym większym zakładem Krajenki jest firma Dunlopillo, która produkuje materace.

Miasto pełni rolę lokalnego ośrodka dla otaczających go miejscowości. W mieście zlokalizowana jest poczta, posterunek policji, dworzec PKP, dworzec PKS, stacje benzynowe, stacja kontroli pojazdów, sklepy, restauracja. W mieście istnieje też szkoła, gdzie kształcą się technicy przemysłu młynarskiego.

Kultura

W Krajence działa Krajeński Ośrodek Kultury, który organizuje wiele imprez kulturalno – rozrywkowych dla mieszkańców Miasta i Gminy. Są to m.in.:

Przegląd Orkiestr Dętych,
Złote Maski
Dni Krajenki
Pożegnanie lata,
Koncerty rockowe,
Dożynki
Dzień Niepodległości,
Mikołajki,
Sylwester na rynku,
Zabawy wiejskie
Spektakle teatralne
i wiele innych

Prócz organizacji tych imprez Krajeński Ośrodek Kultury prowadzi wiele instytucji kulturalnych i artystycznych na terenie miasta i gminy. W KOK – u działa:

Teatr
Biblioteka,
Zespoły taneczne
Zespół Ludowy „Dzwon”,
Kapela Mysomtacy,
Kółko Plastyczne,
Kółko Muzyczne i inne.
Zespół taneczny mażoretek „Oleńki”
Zespół taneczny „Segreto”

Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej

W roku 2006 już po raz dwudziesty odbył się Ogólnopolski Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej w Krajence, jedyna tego rodzaju impreza w kraju. Uczestniczą w niej młodzi artyści z całej Polski, którzy śpiewając piosenki o treściach takich jak: pomoc osobom słabszym, starszym i niepełnosprawnym, szacunek, tolerancja, propagowanie zdrowego stylu życia, propagują ideę Polskiego Czerwonego Krzyża.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków^[8]:
- kościół parafialny św. Anny i św. Mikołaja – pochodzący z końca XVIII wieku, znajdują się w nim 4 ołtarze oraz zabytkowa ambona w kształcie dzioba okrętu, zabytkowe organy z 1886 roku
- zespół pałacowo-parkowy i folwarczny – pałac i mur z przełomu XVIII/XIX wieku
- neoromański kościół poewangelicki św. Józefa z 1846 r.
- historyczny układ urbanistyczny, XIII-1 poł. XX

Obiekty historyczne:
- cmentarz żydowski z XVII wieku
- młyn przy ulicy Młyńskiej – zabytkowy młyn z końca XIX i początku XX wieku

Sport

W Krajence działają:

Uczniowski Klub Sportowy „Sokół” przy Gimnazjum w Krajence
Uczniowski Klub Sportowy „Krajna” przy Szkole Podstawowej w Krajence
Uczniowski Klub Sportowy „Piast” przy Szkole Podstawowej w Głubczynie
Ludowy Zespół Sportowy „Iskra” Krajenka
Ludowy Zespół Sportowy „Piast” Głubczyn
Ludowy Zespół Sportowy „Płomień” Podróżna
Ludowy Zespół Sportowy „TPS” Skórka
Ludowy Zespół Sportowy „Grom” Śmiardowo Krajeńskie
KS Głomia

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Krajenki w 2014 roku^[2].

Znane osoby związane z Krajenką

Siggi Wilzig^[9] – multimilioner żydowskiego pochodzenia
Bernard Witucki^[10] – ksiądz katolicki, bohater ruchu oporu we Francji
Antoni Januszewski^[11]
Albert Kachellek^[12] – amerykański gangster
Mirosław Hermaszewski – lotnik i kosmonauta, generał brygady pilot Wojska Polskiego.

Zobacz też

Przypisy

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].
↑ ^a ^b Krajenka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2016 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2016, s. 122, ISSN 1734-6118 [dostęp 2016-11-02] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 42–43.
↑ ^a ^b JanuszJ. Tomala JanuszJ., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce. T. 2: Architektura obronna, Kalisz: "Edytor - Sławomir Woźniak", 2011, s. 237-240, ISBN 978-83-60579-77-0 [dostęp 2024-08-21] .
↑ ^a ^b PiotrP. Tomasz PiotrP., Krajeńskie Drogi do Niepodległej, 2020 .
↑ Rejestr zabytków województwa wielkopolskiego. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu. s. 257–258. [dostęp 2011-04-25].
↑ Multimilioner z Krajenki - film o Siegbercie Wilzigu [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
↑ Duchowny i Generał - historia ks. Bernarda Wituckiego [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
↑ Męczennik z Barbarki – ks. Antoni Januszewski z Krajenki [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
↑ Gangster z Krajenki - postrach Al'a Capone z Chicago [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona miasta

Krajenka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 580 .

[gus-1] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].

[populacja2016-2] Krajenka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[4] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2016 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2016, s. 122, ISSN 1734-6118 [dostęp 2016-11-02] .

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 42–43.

[:0-6] JanuszJ. Tomala JanuszJ., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce. T. 2: Architektura obronna, Kalisz: "Edytor - Sławomir Woźniak", 2011, s. 237-240, ISBN 978-83-60579-77-0 [dostęp 2024-08-21] .

[Krajeńskie-7] PiotrP. Tomasz PiotrP., Krajeńskie Drogi do Niepodległej, 2020 .

[8] Rejestr zabytków województwa wielkopolskiego. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu. s. 257–258. [dostęp 2011-04-25].

[9] Multimilioner z Krajenki - film o Siegbercie Wilzigu [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).

[10] Duchowny i Generał - historia ks. Bernarda Wituckiego [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).

[11] Męczennik z Barbarki – ks. Antoni Januszewski z Krajenki [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).

[12] Gangster z Krajenki - postrach Al'a Capone z Chicago [online], 77400.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]