Maciej Drzewicki

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	11 stycznia 1505
Konsekrator	Pietro Isvales
Konsekrowani biskupi
Rafał Leszczyński	11 września 1524
Współkonsekrowani biskupi
Jan Łaski	26 maja 1510
Jakub Buczacki	21 marca 1512
Piotr Tomicki	18 lutego 1515

Maciej Drzewicki
	Prymas Polski i Litwy
Data i miejsce urodzenia	22 lutego 1467 ; Drzewica
Data i miejsce śmierci	22 sierpnia 1535 ; Łowicz
Miejsce pochówku	bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie
	Arcybiskup gnieźnieński, Prymas Polski
Okres sprawowania	1531–1535
	Biskup włocławski
Okres sprawowania	1513–1531
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	21 października 1504
Sakra biskupia	11 stycznia 1505
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maciej Drzewicki herbu Ciołek (ur. 22 lutego 1467 w Drzewicy, zm. 22 sierpnia 1535 w Łowiczu) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w 1531 roku, biskup włocławski w 1513 roku, biskup przemyski w 1503 roku, kanclerz wielki koronny w 1511 roku, podkanclerzy koronny w 1501 roku, kanonik poznański w 1500 roku, prepozyt u św. Floriana w Krakowie w 1499 roku, scholastyk łęczycki w 1496 roku, scholastyk krakowski w 1492 roku, prepozyt skalbmierski w 1498 roku, kantor sandomierski w 1493 roku, kanonik krakowski w 1488 roku, sekretarz królewski, I sekretarz kancelarii królewskiej w 1497 roku, sekretarz kancelarii królewskiej w 1492 roku^[1], komisarz królewski w Gdańsku w 1524 roku^[2], humanista.

Życiorys

Urodzony 22 lutego 1467 w Drzewicy k. Opoczna jako syn Jakuba, późniejszego kasztelana żarnowskiego, i Katarzyny Libiszowskiej. Jego stryjem był Jan Drzewicki^[3]. Kształcił się we Włocławku i Krakowie, był uczniem Filipa Kallimacha. Zaufany Jana Olbrachta, do 1492 działał Jako sekretarz kancelarii koronnej, w 1497 był już pierwszym sekretarzem, podkanclerzym koronnym został w 1501. Po śmierci Olbrachta tracił gwałtownie na znaczeniu, choć zachował urząd, w 1505 z trudem uzyskał biskupstwo przemyskie. Podpisał konstytucję Nihil novi na sejmie w Radomiu w 1505 roku^[4]. Podpisał dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego^[5] na sejmie w Piotrkowie 8 grudnia 1506 roku^[6]. Dopiero po elekcji Zygmunta I Starego ponownie odgrywał rolę polityczną, tocząc ostrą walkę z kanclerzem Janem Łaskim. W 1510 został kanclerzem wielkim koronnym. Po Wyborze na bpa Kujawskiego (1513) musiał zrezygnować z kanclerstwa na sejmie 1515.

Zwolennik orientacji prohabsburskiej był nadal aktywny w dyplomacji jagiellońskiej. W imieniu Zygmunta I Starego jako prawnego opiekuna małoletniego Ludwika Jagiellończyka przyczynił się do wyboru Karola V Habsburga na cesarza rzymskiego we Frankfurcie w 1519 roku^[7]. Był sygnatariuszem aktu traktatu krakowskiego w 1525 roku^[8]. Po śmierci Jana Łaskiego, na życzenie królowej Bony, został mianowany przez króla abpem gnieźnieńskim (12 czerwca 1531). Ingres do Gniezna odbył 20 marca 1532. W sierpniu tegoż roku zwołał synod prowincjonalny, którego statuty wydrukował w Krakowie. Rezydował głównie w Łowiczu, skąd przybywał na kwietniowe kapituły generalne do Gniezna w 1534 i 1535. Nadal brał czynny udział w polityce, zwłaszcza w czasie sejmów piotrkowskich 1534, zwalczając szlachecką opozycję. Znacznie zwiększył zbiory biblioteki katedralnej. Był wówczas pod silnym wpływem politycznym Piotra Tomickiego. W 1535 w czasie podróży i do Krakowa zachorował i zmarł w Łowiczu 22 sierpnia 1535. Został pochowany w katedrze gnieźnieńskiej, gdzie zachowała się płyta nagrobna. Z Wielkopolską był związany w schyłkowym okresie kariery politycznej. Bogate uposażenie arcybiskupstwa obracał na umocnienie pozycji swej rodziny. Humanista, dla którego biblioteki wykonano pierwszy polski ekslibris^[9]^[10]^[11], prowadził obszerny dziennik, zachowany dla lat 1499–1515^[12]. Był autorem kontynuacji długoszowego katalogu bpów kujawskich i rodowodu Ciołków na Drzewicy. W praktyce kancelaryjnej oraz dla celów prywatnych posługiwał się technikami kryptograficznymi^[13]. Zachowały się jego listy.

Twórczość

Ważniejsze utwory

Vitae episcoporum Vladislaviensium, kontynuacja dzieła J. Długosza od 1473, z fragmentami autobiografii
Dziennik życia i wydarzeń publicznych z lat 1499–1515, rękopis na kartach inkunabułu w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, sygn. Inc.Qu.55^[14], tekst wyd. H. Rybus^[12].
Przedmowa (w formie listu do patrycjusza weneckiego M. Antonio Mauroceno) do wyd.: F. Kallimach Historia de his quae a Ventis tentata sunt..., powst. ok. 1504, wyd. Haganoae 1533, przedr. I. Chrzanowski, S. Kot Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927
Memoriał przeciw prymasowi J. Łaskiemu, powst. koniec 1521, rękopis Biblioteki Czartoryskich, Teki Górskiego, t. 25, nr 3195

Listy

Fragm. 14 listów z lat 1500–1527 do biskupów warmińskich: Ł. Waczenrode, M. Ferbera i J. Dantyszka, ogł. w przekł. polskim A. Grabowski Starożytności historyczne polskie, t. 2, Kraków 1840
Do Zygmunta I, Frankfurt, 20 i 28 czerwca 1519 (współautor: Rafał Leszczyński), ogł. W. Pociecha „Polska wobec elekcji cesarza Karola V w r. 1519”, Wrocław 1947, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 12, dodatek; rękopis Biblioteki Czartoryskich nr 403
Do króla Ferdynanda I, Kraków, 7 marca 1527, ogł. W. Pociecha „Polska wobec elekcji cesarza Karola V w r. 1519”, Wrocław 1947, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 12, autograf w Archiwum Państwowym w Wiedniu, Hungarica fasc. 3
Listy do J. Dantyszka, M. Ferbera, Ł. Waczenrode z lat 1500–1535, rękopisy (autografy) Biblioteka Czartoryskich nr 249
List do J. Dantyszka, Frankfurt, 3 lipca 1519 (współautor: Rafał Leszczyński), ogł. W. Pociecha „Polska wobec elekcji cesarza Karola V w r. 1519”, Wrocław 1947, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 12
7 listów do Zygmunta Herbersteina, rękopis Nemzeti Muzeum w Budapeszcie, sygn. Fol. Lat. 258, wiad. podają K. Lepszy, J. Tazbir „Poszukiwania naukowe na Węgrzech”, Kwartalnik Historyczny 1957, nr 2
Do J. Dantyszka, 30 listopada 1533, rękopis Biblioteki Czartoryskich, nr 1595, k. 633
List od Jana Ursinusa (starszego), Kraków, 4 lipca (zapewne) 1492, wyd. w J. Ursinus „Modus epistolandi” Norymberga, 1495 lub 1496, druk. K. Hochfeder; wyd. 2, Kraków 1522 (przekł. polski: L. Winniczuk)
Od J. L. Decjusza, Kraków, 15 lutego 1518, wyd. na czele dzieła: W. Eck Ad Sigismundum... Regem... threni neglectae religionis (Kraków 1518)

Utwory o autorstwie niepewnym

Wiersz o bitwie pod Orszą, autograf Biblioteki Jagiellońskiej, nr 38 f. 2 v.
Epitafium kardynała Fryderyka z 1510, zanotowane w: Dzienniku życia i wydarzeń publicznych z lat 1499–1515, wyd. H. Rybus^[12].
De institutione regii pueri, powst. 1502, wyd. H. Zeissber „Kleinere Geschichtsquellen Polens in Mittelalter”, Archiv f. Oesterreichische Geschichte, t. 55 (1877), przekł. polski: fragm. A. Przezdziecki „O królowej Elżbiecie...”

Przypisy

↑ Jadwiga Krzyżaniakowa, Urzędnicy kancelarii królewskich w wielkopolskich kapitułach katedralnych w XV wieku, w: Drogą historii. Studia ofiarowane profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin 2001, s. 240.
↑ Marian Biskup, O początkach reformacji luterańskiej w Prusach Królewskich, w: Kwartalnik Historyczny, R. 100, nr 4 (1993), s. 108.
↑ Henryk Rybus, Prymas Maciej Drzewiecki: zarys biografii (1467-1535), w: Studia Theologica Varsaviensia 2/1-2, 1964, s. 105.
↑ Volumina Legum, t. I. Petersburg 1859, s. 140.
↑ Ludwik Finkel, Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej, Kraków 1910, s. 215.
↑ Corpus iuris Polonici. Sectionis 1, Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Polniae spectantia comprehendentis. Vol. 3, Annos 1506-1522 continentis, Kraków 1906, s. 10–11.
↑ Zdzisław Spieralski, Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa 1977, s. 82–83.
↑ Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. 4, Wilno 1764, s. 231.
↑ EdwardE. Chwalewik EdwardE., Exlibrisy polskie szesnastego i siedemnastego wieku, Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1955, s. 15-16 .
↑ PiotrP. Pokora PiotrP., Pontificale Romanum z 1520 roku z biblioteki prymasa Macieja Drzewickiego. O odnalezieniu jednego z zaginionych klejnotów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, „Biblioteka”, 17(26), 2013, s. 37-51, DOI: 10.14746/b.2013.17.2, ISSN 1506-3615 .
↑ ArkadiuszA. Wagner ArkadiuszA., Prymas Maciej Drzewicki jako bibliofil : w pięćsetlecie powstania pierwszego polskiego ekslibrisu, Warszawa: staraniem autora : wydano nakładem Urzędu Gminy i Miasta Drzewica, 2016, ISBN 978-83-919056-2-3 .
↑ ^a ^b ^c HenrykH. Rybus HenrykH., Dwa źródła do biografii Macieja Drzewickiego, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 3 (z. 2), 1957, s. 327-368 .
↑ JakubJ. Łukaszewski JakubJ., Szyfr Jana Żdżarowskiego (–1551) na tle metod kryptograficznych używanych w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, „Biblioteka”, 25 (34), 2021, s. 46-47, DOI: 10.14746/b.2021.25.3, ISSN 1506-3615 .
↑ MichałM. Spandowski MichałM., Catalogue of incunabula in the National Library of Poland, SławomirS. Szyller, MariaM. Brynda (red.), ElżbietaE. Olechowska, t. 1, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2020, nr 906, ISBN 978-83-7009-833-9, ISBN 978-83-7009-834-6 .

Bibliografia

ks. Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, wyd. II popr. i uzupeł., Warszawa 2000, k. 83, ISBN 83-211-1311-7.
Marceli Kosman Między tronem a ołtarzem, Poznań, 2000, ISBN 83-7272-017-7.
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 145–147

Linki zewnętrzne

Rękopisy Macieja Drzewickiego w bibliotece Polona
Maciej Drzewicki h. Ciołek, Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-24].
Henryk Rybus: Prymas Maciej Drzewicki: zarys biografii (1467-1535).

[1] Jadwiga Krzyżaniakowa, Urzędnicy kancelarii królewskich w wielkopolskich kapitułach katedralnych w XV wieku, w: Drogą historii. Studia ofiarowane profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin 2001, s. 240.

[2] Marian Biskup, O początkach reformacji luterańskiej w Prusach Królewskich, w: Kwartalnik Historyczny, R. 100, nr 4 (1993), s. 108.

[3] Henryk Rybus, Prymas Maciej Drzewiecki: zarys biografii (1467-1535), w: Studia Theologica Varsaviensia 2/1-2, 1964, s. 105.

[4] Volumina Legum, t. I. Petersburg 1859, s. 140.

[5] Ludwik Finkel, Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej, Kraków 1910, s. 215.

[6] Corpus iuris Polonici. Sectionis 1, Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Polniae spectantia comprehendentis. Vol. 3, Annos 1506-1522 continentis, Kraków 1906, s. 10–11.

[7] Zdzisław Spieralski, Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa 1977, s. 82–83.

[8] Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. 4, Wilno 1764, s. 231.

[9] EdwardE. Chwalewik EdwardE., Exlibrisy polskie szesnastego i siedemnastego wieku, Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1955, s. 15-16 .

[10] PiotrP. Pokora PiotrP., Pontificale Romanum z 1520 roku z biblioteki prymasa Macieja Drzewickiego. O odnalezieniu jednego z zaginionych klejnotów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, „Biblioteka”, 17(26), 2013, s. 37-51, DOI: 10.14746/b.2013.17.2, ISSN 1506-3615 .

[11] ArkadiuszA. Wagner ArkadiuszA., Prymas Maciej Drzewicki jako bibliofil : w pięćsetlecie powstania pierwszego polskiego ekslibrisu, Warszawa: staraniem autora : wydano nakładem Urzędu Gminy i Miasta Drzewica, 2016, ISBN 978-83-919056-2-3 .

[:0-12] HenrykH. Rybus HenrykH., Dwa źródła do biografii Macieja Drzewickiego, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 3 (z. 2), 1957, s. 327-368 .

[13] JakubJ. Łukaszewski JakubJ., Szyfr Jana Żdżarowskiego (–1551) na tle metod kryptograficznych używanych w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, „Biblioteka”, 25 (34), 2021, s. 46-47, DOI: 10.14746/b.2021.25.3, ISSN 1506-3615 .

[14] MichałM. Spandowski MichałM., Catalogue of incunabula in the National Library of Poland, SławomirS. Szyller, MariaM. Brynda (red.), ElżbietaE. Olechowska, t. 1, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2020, nr 906, ISBN 978-83-7009-833-9, ISBN 978-83-7009-834-6 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]