Piotr Kanizjusz

Piotr Kanizjusz, Piotr Kanizy, Peter Kanijs, właściwie Pieter de Hondt (1521–1597) – święty Kościoła katolickiego, jezuicki teolog i kaznodzieja, doktor Kościoła.

Święty
Piotr Kanizjusz (SJ)

prezbiter doktor Kościoła
Piotr Kanizjusz (1546)
Data i miejsce urodzenia	8 maja 1521 Nijmegen
Data i miejsce śmierci	21 grudnia 1597 Fryburg
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	1864 przez Piusa IX
Kanonizacja	1925 przez Piusa XI
Wspomnienie	21 grudnia
Atrybuty	katechizm, krucyfiks, młotek, pióro

Życiorys

Urodził się w Geldrii, która wówczas do 1549 była częścią habsburskich Niderlandów i częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Jego ojcem był zamożny burmistrz Nijmegen Jacob Kanis. Jego matka Ægidia van Houweningen umarła wkrótce po porodzie. Wysłany został na studia na Uniwersytet w Kolonii, który ukończył w 1540, wieku 19 lat uzyskując tytuł magistra. Tam poznał Piotra Fabra, jednego z założycieli zakonu jezuitów i w 1543 został pierwszym Holendrem w nowo założonym zakonie. Na polecenie Loyoli przybył do Rzymu dla pogłębienia swej formacji duchowej. Po kilku jeszcze podróżach do kilku miast na terenie Włoch przełożeni wysłali go do Niemiec.

Z powodu swoich kazań i pism stał się jednym z najbardziej wpływowych katolików tamtych czasów. Jego najważniejszym dziełem był Niemiecki Katechizm, książka zawierająca podstawowe założenia katolicyzmu w języku niemieckim, co sprawiało, że jej treść była dostępna dla wszystkich czytelników w świecie niemieckojęzycznym. Nadzorował założenie i działanie pierwszego niemieckojęzycznego kolegium jezuickiego, niejednokrotnie borykając się z brakiem środków. W 1554 proponowano mu objęcie arcybiskupstwa wiedeńskiego, ale odmówił za ważniejsze uznając podróżowanie i nauczanie. Ale przez pewien czas, do wyboru arcybiskupa, pełnił funkcję administratora archidiecezji.

Miał wielki wpływ na cesarza Ferdynanda I i nieustannie napominał o niebezpieczeństwie, jakie na jego duszę może sprowadzić ewentualne przyznanie praw protestantom w zamian za ich pomoc militarną. Kiedy dostrzegł, że jego syn i późniejszy cesarz Maksymilian II Habsburg sam skłania ku luteranizmowi, Kanizjusz zagroził mu wydziedziczeniem w wypadku jeśli odstąpi od katolicyzmu. W dyskusji z protestantami był bardziej elastyczny od Rzymu, gdyż uważał, że spokojne wyjaśnienie zasad wiary przyniesie więcej pożytku niż polemiczne wojny. Odrzucił ataki na Kalwina i Melanchtona, które według niego przynosiły więcej szkody niż pożytku.

Przeniósł się do Niemiec i był jednym z głównych katolickich teologów na dyspucie w Wormacji w 1557. Później był głównym kaznodzieją w katedrze w Augsburgu, gdzie w latach 1559–1568 wygłaszał kazania 3 do 4 razy w tygodniu. Mówiło się, że jego kazania były tak przekonujące, że z ich powodu setki Niemców powróciło do katolicyzmu. Kiedy opuszczał Niemcy, jezuici z małej grupki księży stali się głównym narzędziem kontrreformacji.

Kanizjusz ostatnie 20 lat życia spędził we Fryburgu, w Szwajcarii, gdzie założył gimnazjum jezuickie Collège Saint-Michel. W 1591, w wieku 70 lat, doznał udaru, w wyniku którego został częściowo sparaliżowany, ale aż do śmierci przez 6 lat kontynuował aktywność kaznodziejską i pisarską z pomocą sekretarza. Umarł w 1597. Początkowo został pochowany w kościele św Mikołaja, ale później jego szczątki zostały przeniesione do kościoła gimnazjalnego i pochowane przed ołtarzem. Pokój, który zajmował przez ostatnie lata życia, zamieniono w ogólnie dostępną kaplicę.

Nauczał, że choć jest wiele dróg wiodących do zbawienia, jego zdaniem najlepszą jest oddanie się Najświętszej Marii Pannie. W kazaniach i listach widać koncentrację na kulcie maryjnym. Główną modlitwą, przy pomocy której wyjaśnia kult maryjny, jest dla niego Zdrowaś Maryjo. Mniej znane są jego książki maryjne, w których zawarte są modlitwy i teksty kontemplacyjne. Uważa się, że to on dodał do tej modlitwy zwrot „Święta Mario, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi”, który 11 lat później w 1566 został włączony do katechizmu na Soborze trydenckim. Bronił mariologii katolickiej w wydanej w 1577 książce „De Maria Virgine Incomparabili et Dei Genitrice Sacrosancta Libri Quinque”, która – choć z punktu widzenia obecnej teologii zawiera oczywiste błędy w doborze źródeł – uznawana jest za wybitny przykład XVI-wiecznej teologii.

Kanizjusz utrzymywał bliskie stosunki z kardynałem Stanisławem Hozjuszem, a w roku 1558 odwiedził na krótko Polskę.

Znaczenie

Przez prawie 30 lat działał na terenie ówczesnych państw niemieckich. Był nauczycielem i kaznodzieją, odbudowywał struktury Kościoła, zakładał seminaria duchowne i wreszcie prowadził bardzo ożywioną działalność pisarską. Spod jego pióra wyszły katechizmy, modlitewniki, kazania i szereg innych dzieł. Z powodu swoich częstych podróży, które w tamtych czasach były wyczerpujące i niebezpieczne znany jest jako „Drugi Apostoł Niemiec”. Odrodzenie Kościoła Katolickiego w Niemczech jest w dużym stopniu jego dziełem jezuitów, których działalność organizował. Żył w czasach sukcesów reformacji i poświęcił aktywność wyjaśnianiu i popularyzacji religii katolickiej. Jego trwałym dorobkiem są trzy katechizmy po łacinie i niemiecku, które zyskały popularność na obszarach katolickich.

W uznaniu jego wkładu w ustanowieniu jezuickich instytucji edukacyjnych został patronem wielu szkół katolickich: Canisius College (Canisius Kolleg) istnieją w Wiedniu, Nijmegen i Buffalo (New York) i Berlinie. W 1904 powstało w Holandii Apologetische Vereniging St. Petrus Canisius (Stowarzyszenie Apologetyków Św Piotra Kanizjusza).

Beatyfikacja i kanonizacja

Piotr Kanizjusz (Kanizy) został beatyfikowany w 1864 roku przez Piusa IX, a kanonizowany i ogłoszony doktorem Kościoła w 1925 roku przez Piusa XI.

Jego wspomnienie włączone zostało do Kalendarza Rzymskiego w 1926 i było obchodzone 27 kwietnia, ale po reformie liturgicznej z 1969 zostało przeniesione na dzienną rocznicę śmierci (21 grudnia).

Zobacz też

• kult świętych
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Bibliografia

• Catholic Encyclopedia: St. Peter Canisius (ang.)

Linki zewnętrzne

• Dzieła Piotra Kanizjusza w bibliotece Polona