Rómulo Betancourt
Rómulo Betancourt znany jako "ojciec demokracji wenezuelskiej" (ur. 22 lutego 1908, zm. 28 września 1981) – polityk i prawnik, przywódca lewicowego ruchu studenckiego przeciwko Juanowi Vicente Gómezowi, założyciel partii Akcja Demokratyczna (1941), po obaleniu w 1945 dyktatury wojskowej prezydent, następnie na emigracji wskutek przewrotu Carlosa Delgado Chalbauda, ponownie prezydent w latach 1959-1964.
| |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Prezydent Wenezueli | |
| Okres |
od 19 października 1945 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Prezydent Wenezueli | |
| Okres |
od 13 lutego 1959 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Jako młody człowiek wyjechał z Wenezueli do Kostaryki, gdzie dołączył do radykalnych studenckich grup komunistycznych[1]. W wieku 22 lat został liderem tamtejszej partii komunistycznej[2]. W 1937 powrócił do Wenezueli i zrezygnował z komunistycznych poglądów. Założył opozycyjną partię Akcja Demokratyczna mającą umiarkowany charakter. W latach 40. stał się politykiem rozpoznawanym na arenie południowoamerykańskiej. Współpracował z politykami spoza Wenezueli. Według Jorge Eliécerowi Gaitánowi będącego przywódcą kolumbijskich liberałów, Betancourt zaoferował mu broń i pieniądze do wywołania w Kolumbii rewolucji antyrządowej[3]. Akcja Demokratyczna nie uznała stopniowych i powolnych reform wprowadzanych przez Isaíasa Medine Angarite uważając je za niewystarczające[4]. W 1945 roku Betancourt objął rządy na skutek puczu dokonanego przez Patriotyczny Związek Wojskowy. Wojskowi utworzyli co prawda początkowo Rewolucyjną Juntę Wojskową lecz szybko oddali władzę w ręce cywili. Betancourt rozpoczął proces demokratyzacji kraju. W 1948 roku jego rządy i proces demokratyzacji zatrzymany został przez pucz dokonany przez prawicowych wojskowych (z których część była organizatorami zamachu z 1945 roku)[5]. W wyniku przewrotu władzę w kraju objął Carlos Delgado Chalbaud, który wziął udział w puczu 1945 roku a następnie Marcos Pérez Jiménez[6]. Rządy dyktatora przerwało zbrojne powstanie z 1958 roku[7]. Głową państwa został przedstawiciel armii Wolfgang Larrazábal, zyskał on znaczną popularność w społeczeństwie[8]. 14 grudnia 1958, na dwa tygodnie przed planowanymi wyborami prezydenckimi, odszedł ze sprawowanej funkcji przewodniczącego junty. W wyborach starli się ze sobą Betancourt i Larrazábal. Konkurent Betancourta zyskał poparcie Republikańskiej Unii Demokratycznej i Komunistycznej Partii Wenezueli, Betancourt natomiast reprezentował Akcję Demokratyczną[9]. Betancourt zdobył 1 284 092 głosów wygrywając tym samym wybory, jego kontrkandydat zdobył natomiast 902 tysiące głosów[10].
W październiku 1958 roku doszło do porozumienia trzech największych partii Wenezueli - Akcji Demokratycznej która przyjęła socjaldemokratyczny program, Republikańskiej Unii Demokratycznej oraz chadeckiej Partii Społeczno-Chrześcijańskiej (COPEI). Na skutek antykomunistycznej linii Betancourta z porozumienia wykluczono Komunistyczną Partię Wenezueli. Działacze tych partii spotkali się w rezydencji Rafaela Caldery, gdzie ustalili oni wspólną strategię i zdecydowali o niedopuszczeniu w kraju do rewolucji ani zamachu stanu[11]. Partie te doprowadziły do zmiany konstytucji wenezuelskiej w 1961, wprowadzając do niej zapisy rozszerzające kompetencje prezydenta[11]. Przywódcy AD a więc w tej liczbie Betancourt, URD i COPEI ustalili iż w ciągu pięciu kolejnych lat, tj. podczas kadencji prezydenta, który miał być wybrany w grudniu, kierowane przez nich organizacje będą działały według zasad: respektowania wyników wszystkich wyborów, szacunku dla konstytucji, niezależnie od wyników wyborów, zwycięska partia będzie tworzyła rząd jedności narodowej z udziałem przedstawicieli pozostałych sygnatariuszy porozumienia, każdy rząd jedności narodowej będzie realizował program oparty na wspólnie ustalonych założeniach[11]. Początkowo założenia te miały pozostawać w mocy jedynie pięć lat, w rzeczywistości przetrwały do zwycięstwa Rafaela Caldery w wyborach prezydenckich w 1993, lub według innych do 1999, gdy prezydentem wybrany został Hugo Chávez[11]. 24 czerwca 1960 Betancourt przetrwał próbę zamachu na swoje życie, zorganizowaną przez dominikańskiego dyktatora Rafaela Trujillo, który ściągnął na siebie z tego powodu gwałtowne pogorszenie stosunków z innymi państwami[12]. Druga kadencja Betancourta były okresem zmagania się z ruchem partyzanckim i podziałami gospodarczo-politycznymi - w 1962 roku Rewolucyjny Ruch Lewicy (utworzony w dużej mierze przez byłych członków Akcji Demokratycznej) zorganizował nieudane powstanie znane jako El Carupanazo[13], miesiąc później w Puerto Cabello, batalion wojska powstał przeciwko rządowi, wydarzenie to przeszło do historii jako Porteñazo w wyniku tejże rebelii zginęło około 400 osób[14]. Prezydent pomimo zmagań z partyzantką dokonał wielu istotnych reform - rozszerzył programy opieki społecznej, zwiększył wydatki na edukację, opowiadał się za zagranicznymi inwestycjami i podejmował starania w celu zwiększenia zróżnicowania gospodarki, by ograniczyć jej zależność od eksportu ropy naftowej.
Przypisy
edytuj- ↑ Nathaniel Weyl. 1960. Red Star Over Cuba. s.3. OOC:60-53203.
- ↑ Nathaniel Weyl. 1960. Red Star Over Cuba. s.3-5. OOC:60-53203.
- ↑ Nathaniel Weyl. 1960. Red Star Over Cuba. s.25, 30-31. OOC:60-53203.
- ↑ M. F. Gawrycki: Wenezuela i rewolucja (boliwiariańska) w Ameryce Łacińskiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008, s. 14–15. ISBN 978-83-7611-040-0.
- ↑ Michał Czajka, Słownik biograficzny XX wieku, Warszawa: wyd. Wiedza Powszechna, 2004, s. 224, ISBN 83-214-1321-8, OCLC 69622073.
- ↑ "Venezuela". The World Factbook.
- ↑ Wenezuela. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-05-26].
- ↑ WOLFGANG LARRAZABAL
- ↑ M. F. Gawrycki, Wenezuela i rewolucja (boliwiariańska) w Ameryce Łacińskiej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, ISBN 978-83-7611-040-0, s.22
- ↑ Wolfang Larrazábal Ugueto. www.venezuelatuya.com. [dostęp 2012-01-16]. (hiszp.).
- ↑ a b c d M. F. Gawrycki, Wenezuela i rewolucja (boliwiariańska) w Ameryce Łacińskiej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, ISBN 978-83-7611-040-0, s.21-22
- ↑ Xavier de Marchis, Trujillo, Cezar tropików w: Ostatnie dni dyktatorów, wyd. Znak Horyzont, Kraków 2014, tłum. Anna Maria Nowak, s. 67
- ↑ Asdrúbal J. Duarte Parejo (2005), El Carupanazo, Venezuelan Ministry of Communications and Information.
- ↑ Alí Brett Martínez (1973), El Porteñazo: historia de una rebelión, Ediciones Adaro
Bibliografia
edytuj- Wielka Encyklopedia Polonica. Suplement, Poznań, 2001, s. 141