Stanisław Janusz
Stanisław Janusz (ur. 25 kwietnia 1890 w Mokrej Stronie, zm. 15 października 1970 w Warszawie) – polski rolnik, polityk, działacz Stronnictwa Chłopskiego i Stronnictwa Ludowego, wojewoda w Rzeszowie (1944), poseł w latach 1928–1930 i 1944–1952.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
25 kwietnia 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wiceprzewodniczący PKWN | |
| Okres |
od 9 października 1944 |
| Przynależność polityczna | |
| II wiceprezes Rady Ministrów | |
| Okres |
od 31 grudnia 1944 |
| Przynależność polityczna | |
| Wojewoda lwowski z siedzibą w Rzeszowie[a] | |
| Okres |
od 22 września 1944 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życiorys
edytujUrodził się 25 kwietnia 1890 w Mokrej Stronie (późniejszej dzielnicy Przeworska), w rodzinie Mateusza i Katarzyny z domu Kapusta. Ukończył szkołę powszechną w Przeworsku, przez rok uczęszczał także do gimnazjum w Jarosławiu. Podczas I wojny światowej służył w armii austriackiej, a od 1915 przebywał w niewoli rosyjskiej. Do kraju powrócił w 1918.
Od młodych lat był związany z radykalnym ruchem chłopskim, w 1927 przystąpił do Stronnictwa Chłopskiego. W latach 1928–1930 był posłem na Sejm RP II kadencji. W 1931 wraz z SCh przystąpił do Stronnictwa Ludowego, gdzie w latach 1933–1935 był członkiem Rady Naczelnej. Wykluczony został z partii za radykalizm. Współorganizował strajki chłopskie w powiecie przeworskim, przez co w 1933 był więziony przez sanację. W czasie II wojny światowej współpracował z Batalionami Chłopskimi, Armią Ludową i działaczami PPR, w związku z czym był więziony przez Gestapo.
Od 22 września 1944 do 22 października 1944 był wojewodą lwowskim z siedzibą w Rzeszowie. Od 1944 działał w prokomunistycznym Stronnictwie Ludowym, z ramienia którego w latach 1944–1947 był posłem do Krajowej Rady Narodowej. W latach 1944–1947 był także prezesem Zarządu Głównego Związku „Samopomocy Chłopskiej”, następnie honorowym prezesem. Od 9 października 1944 do 31 grudnia 1944 był wiceprzewodniczącym PKWN, a następnie – do 28 czerwca 1945 – był II wicepremierem w Rządzie Tymczasowym Edwarda Osóbki-Morawskiego. W latach 1947–1952 był posłem na Sejm Ustawodawczy, następnie od 1952 posłem na Sejm PRL I kadencji.
We wrześniu 1944 współtworzył Stronnictwo Ludowe, zostając jego wiceprezesem, którym był przez dwa miesiące. Od marca 1945 do stycznia 1946 przewodniczył radzie naczelnej tej partii. W listopadzie 1949 przystąpił wraz z nią do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, gdzie zasiadał we władzach krajowych (m.in. do 1959 w NKW). Był członkiem zarządu głównego Ligi Przyjaciół Żołnierza oraz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
Zmarł 15 października 1970 w Warszawie[1]. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-tuje-7). Jego żoną była Anna Janusz z domu Konieczna (1885–1974)[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy I klasy (1965)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1945)
- Order Sztandaru Pracy II klasy (6 kwietnia 1955)[3]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1945, 1946)
- Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)[4]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (10 stycznia 1955)[5]
Uwagi
edytuj- ↑ Stanisław Janusz był formalnie wojewodą lwowskim rezydującym w Rzeszowie. Zgodnie z art. 11 dekretu PKWN z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji obowiązywał bowiem przedwojenny podział administracyjny kraju. Dopiero na mocy dekretu z dnia 7 lipca 1945 r. utworzono województwo rzeszowskie.
Przypisy
edytuj- ↑ Zmarł Stanisław Janusz, „Nowiny” nr 286 (6696) z 16 października 1970.
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 52, poz. 561 („w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy społeczno-politycznej i zawodowej”).
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 42, poz. 411 – Uchwała Rady Państwa z dnia 10 stycznia 1955 r. nr 0/56 – na wniosek Naczelnego Komitetu Wykonawczego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.
Bibliografia
edytuj- Leksykon historii Polski z 1995.
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej.