Zdzisław Dziadulski
Zdzisław Dziadulski (ur. 5 grudnia 1896 w Krakowie[1], zm. 1940 w Charkowie) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, jeździec sportowy, olimpijczyk z Paryża 1924, ofiara zbrodni katyńskiej.
| |
 podpułkownik kawalerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 grudnia 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca ośrodka |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys
edytuj
Urodził się 5 grudnia 1896 w Krakowie, w rodzinie Leona i Katarzyny z Korneckich[2]. W latach 1912–1914 należał do Polskich Drużyn Strzeleckich w Rzeszowie. Po wybuchu I wojny światowej, 4 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Walczył w I Brygadzie w 1 pułku ułanów Legionów Polskich. W 1917 odniósł kontuzję. Zdał maturę w krakowskiej szkole realnej. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do 1 pułk ułanów Armii Austro-Węgier i brał udział w walkach na froncie włoskim.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, 5 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego i został oficerem kawalerii. W szeregach 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego w stopniu podporucznika uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Pełnił wówczas funkcje dowódcy plutonu karabinów maszynowych i zastępcy dowódcy szwadronu. Podczas walk na froncie został dwukrotnie ranny. Za bohaterstwo i czyny bojowe został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari 30 czerwca 1921 i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Został zweryfikowany do stopnia porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919.
W kolejnych latach nadal służył w 1 pułku szwoleżerów. W 1930 pełnił obowiązki dowódcy szwadronu zapasowego, a w 1933 został zatwierdzony na tym stanowisku. W czerwcu 1934 został przesunięty na stanowisko kwatermistrza[3], a w 1938 został wyznaczony na stanowisko I zastępcy dowódcy pułku[4]. 15 sierpnia 1924 został awansowany do stopnia rotmistrza, 1 stycznia 1932 do stopnia majora. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 14. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[5].
Uprawiał jeździectwo i był uznawany za wybitnego jeźdźca. W 1922 został zakwalifikowany do ekipy olimpijskiej tworzonej przy macierzystym pułku. Uczestniczył w igrzyskach olimpijskich w 1924 roku[1], podczas których na koniu „Zefer” startował w konkursach jeździeckich skoków przez przeszkody zarówno indywidualnie, gdzie zajął 28 miejsce, jak i w drużynie zajmując z nią 6 miejsce (poza nim startowali Adam Królikiewicz, Karol Rómmel, Kazimierz Szosland). Na igrzyskach olimpijskich w 1928 roku był rezerwowym zawodnikiem w konkursie drużynowym do startu w Pucharze Narodów. Brał udział w zawodach konnych (m.in. w europejskich miastach Nicea, Rzym, Mediolan).
W czasie kampanii wrześniowej początkowo był dowódcą Ośrodka Zapasowego Kawalerii „Garwolin” w Garwolinie, a 8 września 1939 zastępcą dowódcy Warszawskiego Pułku Ułanów. Kierował walkami pułku na Lubelszczyźnie. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 oraz związanej z tym odprawie z 22 września u dowódcy nadrzędnej Kombinowanej Brygady Kawalerii płk. Adama Zakrzewskiego i podjętej decyzji o kierowaniu się na Węgry wzięty do niewoli sowieckiej i przewieziony do obozu w Starobielsku[6]. Wiosną 1940 wraz innymi z jeńcami osadzonymi w Starobielsku został przewieziony do Charkowa i zamordowany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Charkowie oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Pogrzebano go potajemnie w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach[6], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[7]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 1032[6].
Życie prywatne
edytujZdzisław Dziadulski był żonaty z Adelą Bohomolec primo voto Dziadulską secundo voto Żeleńską, która urodziła się 21 lipca 1897 w Rozentowie, majątku rodzinnym Bohomolców na terytorium dzisiejszej Łotwy. Adela Żeleńska w czasie wojny pracowała w Ministerstwie Informacji, a po wojnie była wieloletnim i ofiarnym członkiem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Zmarła 24 listopada 1997[8]. Była żoną Władysława Żeleńskiego.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 2959 – 30 czerwca 1921[9][2]
- Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[10]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie[11][5]
- Złoty Krzyż Zasługi – 11 listopada 1937[5]
- Srebrny Krzyż Zasługi – 16 września 1926 „w uznaniu zasług położonych około podniesienia poziomu sportowego w wojsku oraz znakomitej propagandy Polski zagranicą”[12][5]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[11]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[11]
- Odznaka za Rany i Kontuzje z dwiema gwiazdkami[13]
- Państwowa Odznaka Sportowa[13]
- łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928[11]
Upamiętnienie
edytuj- 5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[14][15][16]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[17][18][19].
- W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” w 2009 Zdzisław Dziadulski został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci przy Szkole Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Staniszewskiem[20].
- Zdzisławowi Dziadulskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010)
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 159.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 150.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 686.
- ↑ a b c d Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 129.
- ↑ a b c Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 103.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Pro Memoria. „Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce”. 54–55, s. 15, 1999. Nowy Jork: Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 16 lipca 1921 roku, s. 1146.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 214, poz. 607.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1 foto.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 4 [dostęp 2024-10-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Dąb Pamięci płk. Zdzisława Dziadulskiego. polskaniezwykla.pl. [dostęp 2014-10-13].
Bibliografia
edytuj- Dziadulski Zdzisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.33-2476 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-05-02].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Zdzisław Dziadulski Biographical information. olympedia.org.
- K. Banaszek, W. K. Roman, Z. Sawicki, Kawalerowie orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, Warszawa 2000, s. 66.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Bogusław Szwedo: Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956. T. 11. Kraków: Barbara, 2005, s. 33–35. ISBN 83-921802-1-6.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Zdzisław Dziadulski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].