1520-e
decenija
1520-e su decenija koja je počela 1. januara 1520. i završila 31. decembra 1529.
Milenijum: | 2. milenijum |
Vjekovi: | 15. vijek – 16. vijek – 17. vijek |
Decenije: | 1490-e 1500-e 1510-e – 1520-e – 1530-e 1540-e 1550-e |
Godine: | 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 |
Kategorije: | Rođenja – Smrti – Arhitektura Nastanci – Prestanci |
Događaji i trendovi
urediHrvatska
uredi- siječanj-veljača - Turske čete provaljuju u okolicu mletačkih gradova Zadar, Šibenik, Trogir, Split; jedna četa od 3.000 ljudi se probila kroz Hrvatsku do Istre[1].
- svibanj - Bosanski Turci haraju Hrvatskom od Krbave i Une do Senja.
- 17. 5. - Jak zemljotres u Dubrovniku, povodom kojeg će biti podignuta Crkva sv. Spasa.
- 20. 5. - Hrvatski ban Petar Berislavić poginuo na Plješivici; Ivan Karlović ga nasljeđuje iduće godine.
- svibanj/lipanj - Biskup Toma Niger, poslanik bana Berislavića, u Briselu kod cara Karla V.
- 22. 9. - Sulejman I nasleđuje Otomansko Carstvo, nakon smrti oca Selima I (vl. do 1566).
- Zatim: u Siriji dolazi do pobune namesnika Ghasalija pa Sulejman šalje Mađarima čauša Behrama sa mirovnom ponudom, ali ovi odugovlače i možda ubijaju poslanika - razlog za rat [2].
- Ćirilični Libro od mnozijeh razloga u Dubrovniku.
- februar - Ugušena pobuna osmanskog guvernera u Siriji, al-Ghazalija, opljačkan Damask (Ferhat-paša Šibenčanin[2]).
- svibanj - Knez Ferdinand Frankapan javlja kralju da će se hrvatski knezovi pokoriti Turcima ako ne dobiju pomoć (zimus su pregovarali s nekim Hasanom iz Zvornika, ali vjerojatno su kupovali vrijeme[3]).
- 18. 5. - Sulejman I krenuo iz Carigrada na pohod prema Beogradu[4].
- Pored pohoda na Beograd, preduzimaju se i diverzione akcije prema Erdelju (Mehmed-beg Mihaloglu) i Jajcu (Petar Keglević ih pobedio lukavstvom).
- rujan - Kapetani Knina i Skradina došli kralju u Pečuh da se odreknu položaja, kako ne bi bili kažnjeni za nevjeru ako izgube te gradove, koje ne mogu čuvati (on ih ubjedio da ostanu).
- studeni, početkom - Ivan Karlović postane banom Dalmacije, Hrvatske i Slavonije 17 mjeseci nakon poginulog Petra Berislavića; na njegovo traženje izuzet od odgovornosti za kraljevske gradove Senj, Knin, Skradin, Klis.
- studeni - prosinac - Turski zarobljenici u Keglevićevom gradu Bužimu se pobunili, pobili stražu i zavladali gradom - ban Karlović ih ubijedio da napuste grad uz siguran prolaz.
- Bernardin Frankopan daje prevesti Bibliju na hrvatski jezik.
- Objavljena Marulićeva Judita.
- Izgrađen Ljetnikovac Petra Sorkočevića na Lapadu.
- 7. 2. - Briselski ugovor: podjeljeni posjedi njemačkih i španjolskih Habsburga, Ferdinand uz Austrijske zemlje, te Kranjsku i Korušku dobija i njihove posjede "u Istri i Furlanskoj, nadalje Trst, Goricu, slovensku krajinu i grofoviju Ortenburg" kao i "Tirol s Vorarlbergom, kao i habsburzka posjedovanja u Švabskoj"[5].
- ožujak - Bernardin Frankapan traži pomoć u Veneciji.
- + Izviđački upad bosanskih Turaka u Hrvatsku.
- 7. 4. - Car Karlo ustupa Ludvigu II 4.000 pješaka i 20.000 konjanika (senjski biskup Franjo Jozefić i Stjepan Esterhazi su ugarski poslanici na saboru u Nirnbergu)[6].
- travanj - Turske provale u Hrvatsku i (habsburšku) Sloveniju, ban Karlović porazio jedan turski odred na povratku.
- 28. 5. - Bosanski sandžak-beg Gazi Husrev-beg sa hercegovačkim sandžakom zauzeo tvrdi grad Knin (posada se predala), koji postaje sedište Krčkog i Ličkog sandžaka; pašće i opustjeli Skradin, kao i Drniš, Kijevo, Kistanje.
- Klis je pod opsadom.
- lipanj - Ban Karlović opsjeo Cetin, grad Frankapana Slunjskih, nakon što su ovi bez kraljeva naloga uzeli grad Klokoč od osramoćenog kninskog zapovjednika.
- lipanj, polovicom - U Hrvatsku stigli vrhovni kapetan grof Nikola Salm i štajerski kapetan Dietrichstein, koje je poslao nadvojvoda Ferdinand - Salm pomaže u obrani Hrvatske (naročito gradova na Uni - Bihać, Krupa i dr.).
- 18. 6. - Mostarski paša odustao od opsade Klisa zbog jakog otpora (Petar Monoković).
- 19. 11. - Bernardin Frankopan drži govor Oratio pro Croatia na njemačkom državnom saboru u Nirnbergu.
- U turskoj provali strada Kosinj u Lici (početak osvajanja ove oblasti).
- 1521/22 - Petar Kružić je novi senjski kapetan.
- Razmirice između bana Karlovića i jajačkog bana Keglevića (ovaj drugi je zamenjen nekim Gilethfijem koji brani i Banju Luku i Vrbaski Grad)[7].
- Feliks Petančić objavio Segonov rukopis De itineribus in Turciam....
- 25. 1. - Slavonski sabor u Križevcima, svršio se tučnjavom[8].
- početkom godine - Krsto I. Frankapan Brinjski se vratio u Hrvatsku nakon službe kod nadvojvode Ferdinanda; otac Bernardin ga šalje u Rim gdje traži pomoć od pape.
- kolovoz - Turska četa došla pod Ostrovicu ali odbijena.
- studeni? - Neočekivani upad Turaka u Hrvatsku.
- prosinac - Turci zauzeli Ostrovicu (izdajom, kako javljaju mletački izvori).
- Turska osvajanja: Bribir, Korenica, Ostrovica (pominje se i skradinska i kulen-vakufska).
- 1523 - 1530 - Priliv pravoslavnog stanovništva u Dalmaciju[9].
- Završena crkva franjevačkog samostana sv. Križa na Krapnju.
- početkom godine - Ivan Tahy postavljen za hrvatskog bana uz Ivana Karlovića, većina ga ne priznaje.
- 19. 1. - Mlečani odgovaraju negativno poslaniku bana Ivana Karlovića, koji im je nudio posjede, i šalju mu 5.000 dukata.
- 20. 1. - Ferdinand Frankapan javlja da su Turci od 11. 11. osam puta dolazili pod Ozalj.
- 5. 2. - Mustafa, vojvoda mostarskog paše Mehmet-bega (Mihaloglua?), došao pod Klis.
- 18. 2. - Nadvojvoda Ferdinand javlja Ludvigu II da je odredio 200 lakih konjanika i 600 pješaka za obranu hrvatske granice[10].
- ca. 10. 4. - Senjski kapetani i kliški kastelani Petar Kružić i Gregorije Orlovčić razbili Turke pod Klisom.
- travanj, druga polovica - Turci pod Metlikom u Kranjskoj (odvedeno 4000 robova); u isto vrijeme su na udaru Udbina Ivana Karlovića; posjedi kneza Nikole Zrinskog i knezova Blagaja, kao i Frankopana (Modruš, Ozalj, Grobnik)[11].
- 17. 5. - Kralj Ludvig II dozvoljava Hrvatima iz ugroženih krajeva (uglavnom oko Kupe, Korane, Une i Pomorja) da se presele na ugarska imanja peharnika Franje Baćana[11].
- 25. 6. - Habsburški vrhovni kapetan Bernardo Ričan u Jastrebarskom, Turci se povlače prema Kupi.
- 9. 7. - Kružić i Orlovčić dobili od kralja Breznicu koja je pripadala pokojnom Lovri Iločkom (na osnovu starog ugovora sa Iločkim, njegova imanja potražuje Ivan Zapolja).
- kolovoz - Ivan Karlović se vjerojatno odrekao banskog položaja.
- jesen - Novi turski upadi u Hrvatsku.
- 22. 10. - Nikola Zrinski sklopio u Beču ugovor sa nadvojvodom Ferdinandom kojim mu ustupa na dvije godine gradove Novi i Dobra Njiva na Uni[12].
- Bernardin Frankopan napustio razrušeni Modruš i preselio u dograđeni Ogulin[13].
- Toma Niger imenovan trogirskim biskupom.
- 27. 2. - Turci Skradinjani uništili (Karlo)Bag, odvedeno roblje, među kojima braća Perušići, knez Ivan Posedarski i knez Gregorije Banić.
- 12. 3. - Ferenc Batthyány je novi hrvatski ban (utjecaj samo u Slavoniji), uz njega je i Ivan Tahi kojeg plemstvo ne priznaje.
- ožujak - travanj? - Turci se zaleću do Vinodola i Modruša, narod bježi na Krk ili Italiju[14]; u ovo vrijeme Petar Kružić odbio Turke od Senja.
- 30. 8. - Sukob Krste Frankopana (koji traži stari obiteljski grad Senj) i ugarskog primasa Lasla Salkaja; Krsto ošamario nadbiskupa, zbog čega je bačen u tamnicu na neko vrijeme.
- prosinac - Poslanici hrvatskog plemstva izjavljuju kralju da će se nagoditi sa Turcima ako ne dobiju pomoć; istovremeno i kod nadvojvode Ferdinanda koji im daje nešto novca[15].
- Iloku potvrđen status grada; prvi spomen Kraljevice (Portus Reginus).
- Kosinj opustio u ovo vrijeme.
- Obitelj Keglević dobija grad Lobor.
- Govor O poreklu i zgodama Slovena Vinka Pribojevića.
- Petar Kopić napravio kartu Istre i Balkanskog poluotoka.
- siječanj, početkom - Pavle Bakić na ugarskom dvoru izveštava o turskim planovima za osvajanje Budima[16].
- 25. 1. - Veliki sabor Hrvatske i Slavonije u Križevcima, otkazuju posluh kralju Ljudevitu, Krsto Frankapan predlaže da se priklone caru Karlu i nadvojvodi Ferdinandu[17].
- ca. 14. 2. - Sud odredio da Ivan Zapolja nema prava na imovinu pokojnog Lovre Iločkog, već da ona pripada ugarskoj kruni - rascjep između Zapolje i palatina Verbecija.
- 11. 3. - Stjepan Brodarić vrhovni državni kancelar Ugarske nakon nepopularnog Lasla Salkaja, takođe postavljen i za srijemskog biskupa.
- 27. 3. - Nadvojvoda Ferdinand I odredio Nikolu Jurišića za vrhovnoga kapetana vojske protiv Turaka (o tome je obavestio kralja Ljudevita koji je na to pristao).
- 1. 8. - Ugovorom u Speyeru Krsto Frankopan stupio u službu nadvojvode Ferdinanda.
- 6. 8. - Kralj Ludvig II stigao na zborište u Tolnu (u međuvremenu Turcima pao Ilok).
- 8. 8. - Osijek i Erdut se predali Mustafa-paši Jahjaogluu.
- 14. 8. - Sulejman u Osijeku, gradi se most preko Drave kojim prelazi turska vojska (sam Sulejman zatim srušio most 23. 8.).
- U ovo vrijeme palo i Đakovo.
- 29. 8. - Mohačka bitka, Turci na čelu sa Sulejmanom Veličanstvenim razbili mađarsku vojsku i državu, poginuo kralj Ljudevit II.
- Turci iz Ugarske i Slavonije odvode 200.000 robova[18].
- 23. 9. - Slavonski sabor u Koprivnici, plemstvo bira Krstu Frankopana za vođu (on zatim zaposjeda županije između Drave i Dunava)[19].
- 11. 11. - Ivan Zapolja krunisan za kralja u Stolnom Biogradu, kojeg je zaposeo Pavle Bakić[9] (Zapoljina stranka se poziva na zaključak iz 1505. kojim se strancima zabranjuje presto).
- Krsto Frankopan tokom mjeseca prelazi na Zapoljinu stranu, ovaj ga postavlja za bana Hrvatske i Slavonije itd. (Ferdinandov ban je Franjo Baćan).
- 16. 12. - Ugarski sabor u Požunu/Bratislavi izabrao Ferdinanda za mađarskog kralja (bez krunisanja jer je kruna u Zapoljinim rukama).
- Dubrovačka Republika priznaje osmanskog sultana za vrhovnog gospodara (danak plaćaju već decenijama).
- Početak seoba iz Bosne u Hrvatsku[20].
- Biskup Franjo Jozefić izrekao interdikt Senju zbog njegovih kapetana[21].
- De vita et gestis Christi Jakova Bunića.
- 1. 1. - Cetinski sabor: plemstvo Kraljevine Hrvatske bira nadvojvodu Ferdinanda za kralja, nakon što su njegovi poslanici prihvatili obvezu da će braniti zemlju.
- 6. 1. - Slavonski sabor u Dubravi kraj Vrbovca, na čelu sa Krstom Frankapanom, bira Ivana Zapolju za hrvatskog kralja.
- veljača - Velika turska vojska u Lici, haraju do Istre i Kranjske[22]; turski konjanici i pred Obrovcem.
- 26. 3. - Ferdinand potvrđuje primirje sa Zapoljom, dogovoreno poljskim posredovanjem (Zapolja potvrđuje 14. 4.).
- 30. 3. - Murat-beg Šibenčanin, Husref-begov zapovednik, zauzeo Obrovac.
- travanj - Turci osvajaju posljednje gradove u Krbavi (Udbina, Komić, Mrsinj...)[23].
- 23. 5. - Slavonski sabor u Križevcima, neki pro-Ferdinandovi plemići prijetili Krsti Frankapanu.
- srpanj - Ivan Karlović ponovo hrvatski ban (do 1531) uz Franju Baćana[24].
- 31. 7. - Ferdinand ulazi u Ugarsku, nakon što je plemićima na čelu sa palatinom Stjepanom Batorijem položio zakletvu (rat Zapolji je objavljen polovicom srpnja).
- kolovoz? - Krsto Frankapan ranjen u sukobu sa Ljudevitem Pekrijem.
- rujan - Krsto Frankapan razorio kastele Ljudevita Pekrija, Ferdinandova vojska se okuplja na Dravi ali izbjegava bitku[25].
- 27. 9. - Bitka kod Tarcala (ili Tokaja) - Ferdinand ubedljivo porazio Zapolju.
- 27. 9. - Krsto I. Frankapan Brinjski smrtno ranjen pri opsadi Varaždinske tvrđave.
- 3. 11. - Ferdinand I krunisan za ugarskog kralja u Stolnom Biogradu.
- 25. 11. - Rok za Zapoljine pristalice da se poklone Ferdinandu (Ivan Tahi, zagrebački biskup Šimun od Erdeda u siječnju, Ivan Banić odbija).
- Turska osvajanja: Gračac (župa Hotuča), Lapac sa župom, Karin, Obrovac, Benkovac; spaljen Novi Vinodolski.
- Hrvatski sabor tražio od Ferdinanda da priključi Hrvatsku nasljednim austrijskim pokrajinama (nije se dogodilo).
- Početak teškog perioda za Pulu - kuga i ratovi.
- 1. 2. - Ivan Hoberdanc iz Slatine dobio Požegu i Kamengrad od kralja Ferdinanda[26].
- 29. 5. - Ivan Hoberdanc stigao u Carigrad u Ferdinandovo ime, ali Turci ne žele sporazum o miru, poslanici bačeni u tamnicu do studenog[27].
- jun? - Turci upadaju preko Save.
- srpanj - "Druga" provala Turaka sve do Ljubljane, nakon čega je Ivan Tahi napao Bosnu, spalio grad Kotor-Varoš i sela, zarobio ljude i stoku[27].
- 5. 10. - Bitka kod Belaja, između Korane i Mrežnice, odbijeni bosanski Turci Husrev-bega koji su se zaletali do Metlike, poginuo ćehaja Skender, ban Ivan Karlović dobio 18 rana od "prijateljske vatre"[27].
- listopad - Mogući sukobi kod Čazme između "njemačke" i "turske" (Zapoljine) stranke koju zastupa zagrebački biskup Šimun od Erdeda - sukobi u Slavoniji traju naredne zime[28].
- Turska osvajanja: osim Jajačke banovine i Bilaj i Modruš u Lici.
- U Veneciji tiskan prvi hrvatski bukvar, glagoljaški Azbukvidarium, takođe i Misal Pavla Modrušanina, istim pismom.
- Crkva sv. Spasa u Dubrovniku.
- svibanj - Zagrebački bisup Šimun od Erdeda ovladao u ime Zapolje gotovo cijelom Slavonijom, utaborio se ispred Gradeca.
- 4. 6. - Štajerska, Koruška i Kranjska odobravaju Ferdinandu sredstva za 1500 španjolskih vojnika, zbog turskih upada i prevage zapoljevaca u Slavoniji - polovica Španjolaca smještena u općinu Gradec[29].
- 13. 7. - 8. 9. - Ferdinandove snage opsjedaju biskupski grad Zagreb, stradala i stolna crkva sv. Stjepana; biskup Šimun se ranije povukao od Gradeca, opsjeda Jelisavac[30].
- 17. 7. - Sultan Sulejman kod Beograda, kod Vukovara 31. 7..
- 31. 7. - Slavonski sabor Ferdinandovih pristaša u Gradecu.
- 27. 9. - 15. 10. - Opsada Beča 1529.
- studeni - Biskup Šimun Bakač Zapoljin hrvatski ban (do 1534), na povratku u Slavoniju ga presreo Ljudevit Pekri, Bakaču rasuta družina i teško ranjen[31].
- 18. 11. - Nikola III. Zrinski dobio povelju od kralja Ferdinanda kojom je dobio pravo kovanja srebrnih ugarskih filira[32] (u Gvozdanskom).
- Modruški biskup Šimun Kožičić Benja prenio sjedište u Rijeku iz Vinodola (Modruš pao prošle godine).
- Petar Kružić se odrekao senjskog kapetanstva, posvjećuje se obrani Klisa.
- Anton s Padove započeo rad u kapeli Sv. Roka u Draguću (do '37).
Bosna
uredi- Božidar Goraždanin otvorio štampariju u Goraždu[33]
- Pored pohoda na Beograd, preduzimaju se i diverzione akcije prema Erdelju (Mehmed-beg Mihaloglu) i Jajcu (Petar Keglević ih pobedio lukavstvom).
- 15. 9. - Smederevski namjesnik Gazi Husrev-beg odlazi u Bosnu (1521-25, 1526-34 i 1536-41), a bosanski Gazi Bali-beg Jahjapašić u Smederevo tj. Beograd.
- studeni - prosinac - Turski zarobljenici u Keglevićevom gradu Bužimu se pobunili, pobili stražu i zavladali gradom - ban Karlović ih ubijedio da napuste grad uz siguran prolaz.
- U Goraždu odštampan Psaltir s posledovanjem.
- Mostar postao sedište Hercegovačkog sandžaka umesto Foče.
- Razmirice između bana Karlovića i jajačkog bana Keglevića (ovaj drugi je zamenjen nekim Gilethfijem koji brani i Banju Luku i Vrbaski Grad)[7].
- Franjevački letopis: „razoriše Turci bosanske manastire, Konjic, visočki, sutinski, kreševski i foinički ... i kad razoriše crkve povedoše ministra i š njim 12 fratarah”[34].
- 11. 6. - Krsto I. Frankapan Brinjski uspio, poslije 18 mjeseci, doturiti hranu i pomoć u opkoljeno Jajce (kasnije izloženo jakim napadima).
- decembar - Lujza Savojska, majka zarobljenog francuskog kralja, šalje preko Jeana Frangipanija pismo sultanu Sulejmanu (prethodna misija izgubljena u Bosni?).
- travanj - Bosanski paša opsjeda Krupu krbavskog kneza Ivana Karlovića.
- Početak seoba iz Bosne u Hrvatsku[20].
- srpanj - Nikola Jurišić uredio Bihaćku kapetaniju.
- prosinac/siječanj 1528 - Husrev-beg osvaja Jajce i ostatak Jajačke banovine: Vrbaski grad, Banjaluka, Levač, Sokol, Zvečaj, Komotin, Greben[35] - dovršeno tursko osvajanje Bosne.
- srpanj - Provala Turaka sve do Ljubljane, nakon čega je Ivan Tahi napao Bosnu, spalio grad Kotor-Varoš i sela, zarobio ljude i stoku[27].
- Gračanica u Bosni se prvi put pominje pod tim imenom.
Srbija, Srbi
uredi- Božidar Goraždanin otvorio štampariju u Goraždu[33] (Božidar Vuković štampa u Veneciji).
- Teodosije je pećki episkop (u Žiči)[36].
- februar - Turci okupljaju vojsku oko Šapca[37].
- svibanj - Ugarski sabor donosi zaključak da se pojačaju posade u Šapcu i Beogradu i da se smjene njihovi banovi (Hedervari i Terek) - ali ovi ne prihvaćaju vojsku u grad dok im se ne isplate dugovanja i još prepustili gradove zamjenicima; i šajkaši na Dunavu napustili službu zbog neisplaćenih plaća[38].
- 18. 5. - Sulejman I krenuo iz Carigrada na pohod prema Beogradu[4].
- Pored pohoda na Beograd, preduzimaju se i diverzione akcije prema Erdelju (Mehmed-beg Mihaloglu) i Jajcu (Petar Keglević ih pobedio lukavstvom).
- 30. 6. - Piri-paša opseda Beograd sa šumadijske strane.
- 7. 7. - Rumelijski beglerbeg Ahmed-paša zauzeo Šabac, nakon čega pravi most preko Save; pljačkaški odredi haraju Sremom i Slavonijom.
- ca. 11. 7. - Despotica Jelena beži iz Srema braći Jakšićima, nakon što je taktički nudila pregovore Sulejmanu.
- 12. 7. - Posle žestoke borbe Turci zauzeli Zemun[4]; vođu branitelja Marka Skoblića zgazio slon nakon što je odbio prihvatiti islam[39].
- 15. 7. - Kralj Ludvig II krenuo na jug, ali sporo i ne dalje od Tolne.
- 18. 7. - Završen most preko Save kod Šapca, dužine preko 1500 m, ali zbog visoke vode se prelazi brodovima sedam dana i noći[4].
- 28. 7. - Bali-beg Jahjapašić zaposeo napušteni Slankamen[4].
- 29-30. 7. - Sultan Sulejman u Kupiniku (grad razoren 9. 9.)[37]; ovih dana su se predali Kamenica, Vrdnik, Berkasovo, Mitrovica...
- 30. 7. - Sulejmanova kolona stigla do Zemuna.
- 1. 8. - Počinje bitka za Beograd (do kraja opsade 20 juriša od čega pet opštih)[4].
- 29. 8. — Pad Beograda: izmoreni branitelji predaju Beograd sultanu Sulejmanu, janičari i sultan sutradan ulaze u grad.
- Deo stanovnika deportovan u Carigrad, sa sobom nose mošti Svete Petke.
- 15. 9. - Smederevski namjesnik Gazi Husrev-beg odlazi u Bosnu (1521-25, 1526-34 i 1536-41), a bosanski Gazi Bali-beg Jahjapašić u Smederevo tj. Beograd.
- U Goraždu odštampan Psaltir s posledovanjem.
- Posle pada Beograda, jurisdikcija nad pravoslavnim stanovništvom u Ugarskoj preneta na mitropolita u Jenopolju[40].
- jun - Radič Božić sa šajkašima razbio kod Petrovaradina turski pljačkaški odred (pomaže mu franjevac Pál Tomori)[37].
- Mladi despot Stevan Berislavić nakratko bio u opustošenom Kupiniku, zatim otišao u očev Brod[37].
- Prvi pomen starog manastira Jazak.
- maj - Franjevac Pál Tomori određen za kaločkog biskupa i vrhovnog kapetana u donjoj Ugarskoj.
- 12. 8. - Radič Božić i Pál Tomori porazili bosanskog Ferhat-pašu kod Manđelosa u Sremu.
- Ibrahim-paša Pargalija postaje osmanski veliki vezir (do 1536); moguće da je on pojačao vlast grčke Ohridske arhiepiskopije u srpskim krajevima[41].
- Kanun-namom određeno da se umesto uobičajenih poreza u Crnoj Gori uvodi filurija "po vlaškom običaju" od 55 akči po svakoj od 3.151 kuće (Skender-begu Crnojeviću pripada 103.000 akči)[42].
- 1523 - 1530 - Priliv pravoslavnog stanovništva u Dalmaciju[9].
- Turci obnovili utvrđenje Fetislam kod Kladova.
- Zabeležen pećki mitropolit Marko.
- april, krajem - Afrički brodovi plove ispred Boke ka gornjem Jadranu; Novljanin Mistan-rajs ovih godina gusari oko južne Italije[43].
- listopad - Pál Tomori provalio preko Save i spalio "neki grad"[44].
- 1. 12. - Sultan Sulejman I poziva podanike na oružje i da se u Beograd dovozi građa za mostove - sprema se pohod na Budim[16].
- decembar - Šumadijski vlastelin Pavle Bakić prešao na mađarsku stranu, u dogovoru sa Tomorijem.
- siječanj, početkom - Pavle Bakić na ugarskom dvoru izveštava o turskim planovima za osvajanje Budima[16].
- 12. 1. - Pál Tomori, kaločki nadbiskup i branitelj južne Ugarske, došao u Budim da se odrekne titula jer njegove čete i posade 11 mjeseci nisu dobile plaću (vratio se u ožujku na molbu papinskog legata Burgija).
- srpanj, početkom - Sultan Sulejman stigao u Beograd; veliki vezir Ibrahim-paša se utaborio nekoliko dana ranije kod Zemuna gdje su mu se pridružile bosanske (Kosrev-paša) i hercegovačke čete i Bali-beg beogradski.
- 18. 7. - Ugarski kralj poklonio grad Šoljmoš Pavlu Bakiću.
- 28. 7. - Turci zauzeli Petrovaradinsku tvrđavu (varoš zauzeta 15. 7.).
- 29. 8. - Mohačka bitka, Turci na čelu sa Sulejmanom Veličanstvenim razbili mađarsku vojsku i državu, poginuo kralj Ljudevit II (kraj nada i za Srbiju).
- septembar-oktobar - Sultan se iz Budima 25. 9. vraća nazad, 7. 10. je u Petrovaradinu, u međuvremenu opustošeni krajevi između Dunava i Tise.
- Turci iz Ugarske i Slavonije odvode 200.000 robova[18].
- jesen? - Bačkom zagospodario Jovan Nenad koji se proglasio za srpskog cara, sedište mu je u Subotici.
- + Despot Stevan Berislavić ima neke uspehe u Sremu.
- 16. 12. - Ugarski sabor u Požunu/Bratislavi izabrao Ferdinanda za mađarskog kralja (bez krunisanja jer je kruna u Zapoljinim rukama).
- Pavle Bakić, Marko Jakšić, Radič Božić, Petar Ovčarević, kao i Jovan Nenad su za Zapolju; despot Stevan Berislavić je za Ferdinanda pa mu je Zapolja uzeo titulu.
- Mlečani ukinuli javne gozbe u Kotoru povodom proslave sv. Trifuna[45].
- januar - Jovan Nenad odbio pokušaj Valentina Tereka da se vrati u Suboticu (Nenad je još uvek u dobrim odnosima sa Zapoljom)[9].
- 26. 3. - Ferdinand potvrđuje primirje sa Zapoljom, dogovoreno poljskim posredovanjem (Zapolja potvrđuje 14. 4.).
- Ferdinand zatim pridobija despota Berislavića - ozvaničio mu Vukovar i Borovo, te Mitrovicu i Radince ako ih osvoji od Turaka[9]; prišli mu još neki slavonski plemići.
- april - Jovan Nenad, koji je pristao uz Ferdinanda, odbio napad Zapoljinog vojvode Lasla Čakija.
- 1. 5. - Seleška bitka: Jovan Nenad porazio i Petra Perenjija.
- 9. 6. - Ivan Zapolja imenovao Radiča Božića za srpskog despota (jer je Berislavić uz Ferdinanda).
- 25. 7. - Bitka na Sedfalskom polju: Zapoljine erdeljske snage konačno razbile vojsku Jovana Nenada, koji je ubijen dva dana kasnije.
- Jovanov vojskovođa Radoslav Čelnik odlazi u osmanski Srem.
- 27. 9. - Bitka kod Tarcala (ili Tokaja) - Ferdinand ubedljivo porazio Zapolju.
- Većina Srba napušta Zapolju (npr. Pavle Bakić).
- 3. 11. - Ferdinand I krunisan za ugarskog kralja u Stolnom Biogradu.
- kasnije: Stefan Štiljanović dobio od Ferdinanda Miholjac i Glogovnicu u virovitičkoj županiji (pripadalo Petru Mrsinjskom[46]); despot Berislavić dobio Bač, Feleđhaz, Sotin i dr. (bivši posedi Jovana Nenada)[9].
- 1527-34 i 1536-40 - Gazi Mehmed-beg Jahjapašić je novi smederevski (beogradski) paša - nasledio umrlog starijeg brata Bali-bega.
- Poslednji pomen Skender-bega Crnojevića, u Vranjinskoj povelji.
- Pohara sela Orahovac u Boki Kotorskoj[47].
- 20. 3. - Bitka kod Sine u dan. Slovačkoj: Ivan Kacijaner i Bálint Török porazili Ivana Zapolju (za kojeg je ratovao i Pavle Bakić); inače, Zapolja sklopio savez sa sultanom.
- septembar - Umro Radič Božić, Zapoljin srpski despot.
- Pokret srpskih sveštenika, na čelu sa smederevskim episkopom Pavlom, protiv grčke Ohridske arhiepiskopije[41][48].
- Prvi pomen Mladenovca kod Beograda, u turskom popisu.
- Nikanor je mitropolit novobrdski/gračanički.
- januar - Pavlu Bakiću, vrhovnom zapovedniku šajkaša, sused oteo posed Banhidu - kralj Ferdinand morao posredovati za povratak[9].
- 22. 3. - Kralj Ferdinand izdao naredbu za zatvaranje despota Stevana Berislavića i njegove majke, jer je napustio Bač i Feleđhaz, koje su odmah zaposeli Turci[9] (Berislavić se ranije žalio ugarskoj komori da "mora sa svojima od gladi umrijeti"[49]).
- 17. 6. - Pavle Bakić upozorava Ferdinanda da šajkaši odavno nisu primili platu - ovi zato prilaze Turcima (prišao im je i nekadašnji vojvoda Jovana Nenada Subota Vrlić)[9].
- 17. 7. - Sultan Sulejman kod Beograda, kod Vukovara 31. 7..
- 18. 8. - Ivan Zapolja se na Mohaču pridružio Sulejmanu; despot Berislavić u ovo vreme pobegao iz pritvora i pridružio se sultanu, koji mu je vratio slavonske posede[9].
- 27. 9. - 15. 10. - Opsada Beča 1529.
- ? - Kralj Ferdinand daje Radoslavu Čelniku Mitrovicu ako je osvoji od Turaka (ali on još sarađuje s njima)[9].
Reference
uredi- ↑ V. Klaić, str. 287
- ↑ 2,0 2,1 V. Klaić, str. 293
- ↑ V. Klaić, str. 317
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Ratna prošlost Beograda, Pad Beograda pod Tursku vlast (Gliša Elezović, Gavra Škrivanić), Beogradske novine 1954.
- ↑ V. Klaić, str. 292
- ↑ V. Klaić, str. 300
- ↑ 7,0 7,1 V. Klaić, str. 318
- ↑ V. Klaić, str. 323
- ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 Vladimir Ćorović, Srbi pod tuđom vlašću, rastko.rs
- ↑ V. Klaić, str. 326
- ↑ 11,0 11,1 V. Klaić, str. 328
- ↑ V. Klaić, str. 331
- ↑ V. Klaić, str. 330
- ↑ V. Klaić, str. 339
- ↑ V. Klaić, str. 346
- ↑ 16,0 16,1 16,2 V. Klaić, str. 349
- ↑ V. Klaić, str. 347
- ↑ 18,0 18,1 Jovan Hadži Vasiljević, Muslimani naše krvi u Južnoj Srbiji, rastko.rs
- ↑ V. Klaić, Svezak treći, dio prvi str. 59
- ↑ 20,0 20,1 Ćorović, Nove srpske seobe, rastko.rs
- ↑ V. Klaić, Svezak treći, dio prvi str. 38
- ↑ Klaić, 172
- ↑ V. Klaić, str. 73
- ↑ V. Klaić, str. 76
- ↑ V. Klaić. str. 78-79
- ↑ V. Klaić, str. 85
- ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 V. Klaić, str. 86
- ↑ V. Klaić, str. 87
- ↑ V. Klaić, 88
- ↑ V. Klaić, 88-89
- ↑ V. Klaić, 92
- ↑ V. Klaić, 156
- ↑ 33,0 33,1 Pavle Ivić i Mitar Pešikan, Srpsko štamparstvo, rastko.rs
- ↑ Vladimir Ćorović, Bosna i Hercegovina, Historiski pregled, rastko.rs
- ↑ V. Klaić, str. 82 (on pominje i Bočac i Jezero, ali oni su pali 1515-16?)
- ↑ Pećka eparhija, rastko.rs
- ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 Vladimir Ćorović, Srpska despotovina u Sremu, rastko.rs (pristup 16.1.2013.)
- ↑ V. Klaić, str. 296-7
- ↑ V. Klaić, str. 297
- ↑ Ljubivoje Cerović, Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena, rastko.rs (pristup 16.1.2013.)
- ↑ 41,0 41,1 Ćorović, Obnova pećke patrijaršije, rastko.rs
- ↑ Crna Gora od kraja XV veka do 1914. godine, rastko.rs
- ↑ Dr Goran Ž. Komar, Planinska sela Dračevice pod vlašću Venecije 1687-1797, rastko.rs (pristup 25.01.2013.)
- ↑ 44,0 44,1 V. Klaić, str. 333
- ↑ Петар Д. Шеровић, Св. Трифун у Котору и Бокељска морнарица, rastko.rs
- ↑ V. Klaić, str. 82
- ↑ Dr Goran Ž. Komar, Planinska sela Dračevice pod vlašću Venecije 1687-1797, rastko.rs
- ↑ Буна смедеревског епископа Павла, glassacera.wordpress.com (pristup 2013-02-03)
- ↑ V. Klaić, 87
- Literatura
- Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)
- Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)