ผลต่างระหว่างรุ่นของ "วิถีเมแทบอลิซึม"

เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม

ในบรรทัด

รุ่นแก้ไขปัจจุบันเมื่อ 06:53, 14 เมษายน 2567

ในทางชีวเคมี วิถีเมแทบอลิซึม (อังกฤษ: metabolic pathway) คือ ปฏิกิริยาเคมีในสิ่งมีชีวิตที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องกันเป็นลำดับขั้นตอน ในแต่ละวิถี สารเคมีหลักจะเกิดปฏิกิริยาเคมีและเปลี่ยนไปเป็นสารอื่น โดยมีเอนไซม์เป็นตัวเร่งปฏิกิริยา และมักต้องอาศัยแร่ธาตุ วิตามินและโคแฟกเตอร์อื่น ๆ จึงจะดำเนินไปอย่างเหมาะสม เพราะมีสารเคมีจำนวนมาก ("เมแทบอไลต์") เข้ามาเกี่ยวข้อง วิถีเมแทบอลิซึมจึงอาจค่อนข้างซับซ้อน ยิ่งไปกว่านั้น วิถีซึ่งแตกต่างกันจำนวนมากเกิดร่วมกันในเซลล์ หมู่วิถีนี้เรียกว่า เครือข่ายเมแทบอลิซึม วิถีเมแทบอลิซึมสำคัญต่อการรักษาภาวะธำรงดุล (homeostasis) ในสิ่งมีชีวิต วิถีแคแทบอลิซึมและแอแนบอลิซึมมักทำงานพึ่งพาอาศัยกันเพื่อสร้างโมเลกุลชีวภาพใหม่เป็นผลิตภัณฑ์สุดท้าย

วิถีเมแทบอลิซึมเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสารตั้งต้นทีละขั้นเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ใหม่ ผลิตภัณฑ์ที่ได้มานั้นสามารถนำไปใช้ได้สามทาง คือ

นำไปใช้ทันที
เป็นสารตั้งต้นในวิถีเมแทบอลิซึมอื่น เรียกว่า flux generating step
เซลล์นำไปเก็บสะสมไว้

โมเลกุลที่เป็นสารตั้งต้นเข้าสู่วิถีเมแทบอลิซึมขึ้นอยู่กับความต้องการของเซลล์และการพร้อมใช้งานของสารตั้งต้น การเพิ่มความเข้มข้นของสารตัวกลางแอแนบอลิซึมและแคแทบอลิซึม และ/หรือ ผลิตภัณฑ์อาจส่งผลต่ออัตราเมแทบอลิซึมในแต่ละวิถีนั้น ๆ

ทั่วไป

วิถีเมแทบอลิซึมส่วนใหญ่จะมีคุณสมบัติทั่วไปดังนี้

วิถีถูกควบคุมโดย การยับยั้งย้อนกลับ (feedback inhibition) หรืออาจเป็นวงจรที่ผลผลิตสุดท้ายไปเริ่มปฏิกิริยาใหม่อีกครั้ง เช่น วัฏจักรเครปส์
วิถีแอแนบอลิซึมและแคแทบอลิซึมในยูแคริโอต จะถูกแยกโดยออร์แกเนลล์ หรือโดยการใช้เอ็นไซม์และโคแฟกเตอร์

รายการวิถีเมแทบอลิซึม

การหายใจระดับเซลล์

เป็นวิถีเมแทบอลิซึมที่เกิดในเซลล์จะเป็นไปเพื่อสลายโมเลกุลพลังงาน (fuel molecule) ไปเป็น ATP เพื่อนำพลังงานไปใช้ในกิจกรรมต่าง ๆ ของเซลล์

ไกลโคไลสิส (glycolysis)
การหายใจแบบไม่ใช้อากาศ (anaerobic respiration)
วัฏจักรเครปส์ (Krebs cycle)
ปฏิกิริยาออกซิเดทีฟฟอสโฟรีเลชัน (Oxidative phosphorylation)

วิถีอื่นที่เกิดในสิ่งมีชีวิตมีดังนี้:

แฟตตีแอซิดออกซิเดชัน (Fatty acid oxidation-β-oxidation)
การสร้างกลูโคส (Gluconeogenesis)
วิถีเอชเอ็มจี-โคเอ รีดักเทส (HMG-CoA reductase pathway) (ไอโซพรีน โซ่พรีนิเลชั่น, ดู คอเลสเตอรอล)
วิถีเพนโตสฟอสเฟต (hexose monophosphate shunt)
วิถีการสังเคราะห์พอร์ไฟริน (heme synthesis)
วัฏจักรยูเรีย

การสร้างสารประกอบพลังงานจากสสารที่ไม่มีชีวิต:

การสังเคราะห์แสง (Photosynthesis-plants, algae)
การสังเคราะห์เคมี (Chemosynthesis-some bacteria)

ดูเพิ่ม

เมแทบอลิซึมของเซลล์

แหล่งข้อมูลอื่น

บทความชีวเคมี เคมีอินทรีย์ และโมเลกุลชีวภาพนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

@@ บรรทัด 1: / บรรทัด 1: @@
+{{ขาดอ้างอิง}}
-ในทาง[[ชีวเคมี]]  '''เมตาโบลิก พาทเวย์''' ([[ภาษาอังกฤษ|อังกฤษ]]: Metabolic pathway) เป็นชุดของปฏิกิริยา[[เคมี]] ที่เกิดขึ้นใน[[เซลล์ (ชีววิทยา)|เซลล์]] โดยมี[[เอ็นไซม์]]เร่งปฏิกิริยา เป็นผลให้เกิดสารที่ได้จากกระบวนการเมตาโบลิซึม (metabolic product) เพื่อการใช้งานหรือเก็บสะสมในเซลล์ หรือกระตุ้นให้เกิดกระบวนการ[[การเผาผลาญ|เมตาโบลิก]] พาทเวย์ อื่นต่อไป (ซึ่งเรียกว่า ''ฟลักซ์ เจเนอริ่ง สเตป'' (flux generating step))
+ในทาง[[ชีวเคมี]] '''วิถีเมแทบอลิซึม''' ({{lang-en|metabolic pathway}}) คือ [[ปฏิกิริยาเคมี]]ในสิ่งมีชีวิตที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องกันเป็นลำดับขั้นตอน ในแต่ละวิถี สารเคมีหลักจะเกิดปฏิกิริยาเคมีและเปลี่ยนไปเป็นสารอื่น โดยมี[[เอนไซม์]]เป็น[[ตัวเร่งปฏิกิริยา]] และมักต้องอาศัยแร่ธาตุ [[วิตามิน]]และ[[โคแฟกเตอร์]]อื่น ๆ จึงจะดำเนินไปอย่างเหมาะสม เพราะมีสารเคมีจำนวนมาก ("เมแทบอไลต์") เข้ามาเกี่ยวข้อง วิถีเมแทบอลิซึมจึงอาจค่อนข้างซับซ้อน ยิ่งไปกว่านั้น วิถีซึ่งแตกต่างกันจำนวนมากเกิดร่วมกันในเซลล์ หมู่วิถีนี้เรียกว่า ''เครือข่ายเมแทบอลิซึม'' วิถีเมแทบอลิซึมสำคัญต่อการรักษา[[ภาวะธำรงดุล]] (homeostasis) ใน[[สิ่งมีชีวิต]] วิถี[[แคแทบอลิซึม]]และ[[แอแนบอลิซึม]]มักทำงานพึ่งพาอาศัยกันเพื่อสร้าง[[โมเลกุลชีวภาพ]]ใหม่เป็นผลิตภัณฑ์สุดท้าย
+วิถีเมแทบอลิซึมเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสารตั้งต้นทีละขั้นเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ใหม่ ผลิตภัณฑ์ที่ได้มานั้นสามารถนำไปใช้ได้สามทาง คือ
-==ทั่วไป==
+* นำไปใช้ทันที
-เมตาโบลิก]] พาทเวย์ ส่วนใหญ่จะมีคุณสมบัติทั่วไปดังนี้:
+* เป็นสารตั้งต้นในวิถีเมแทบอลิซึมอื่น เรียกว่า flux generating step
-* เป็นปฏิกิริยาที่ไม่ย้อนกลับเพราะมันเป็นปฏิกิริยาที่แตกสะลายและมีการปลดปล่อยพลังงานออกมา จึงเป็นปฏิกิริยาทางเดียว
+* เซลล์นำไปเก็บสะสมไว้
-* พาทเวย์ถูกควบคุมโดย [[การยับยั้งย้อนกลับ]] (feedback inhibition) หรืออาจเป็นวงจรที่ผลผลิตสุดท้ายไปเริ่มปฏิกิริยาใหม่อีกครั้ง เช่น [[กริ๊บ ไซเคล]] (Krebs Cycle)
-* [[อนาโบลิซึม|อนาโบลิก]] และ [[แคตาโบลิซึม|แคตาโบลิก]] พาทเวย์ ใน[[ยูแคริโอต ]] จะถูกแยกโดย[[ออร์แกเนลล์]] หรือโดยการใช้เอ็นไซม์และโคแฟกเตอร์
+โมเลกุลที่เป็นสารตั้งต้นเข้าสู่วิถีเมแทบอลิซึมขึ้นอยู่กับความต้องการของเซลล์และการพร้อมใช้งานของสารตั้งต้น การเพิ่มความเข้มข้นของสารตัวกลางแอแนบอลิซึมและแคแทบอลิซึม และ/หรือ ผลิตภัณฑ์อาจส่งผลต่ออัตราเมแทบอลิซึมในแต่ละวิถีนั้น ๆ
-==เมตาโบลิก พาทเวย์ ส่วนใหญ่==
-===การหายใจของเซลล์===
-''[[การหายใจของเซลล์]] (Cellular respiration)'' เมตาโบลิก พาทเวย์ ที่เกิดในเซลล์จะเป็นไปเพื่อสะลาย[[โมเลกุลพลังงาน]] (fuel molecule) ไปเป็น [[อะดีโนซีน ไตรฟอสเฟต|ATP]] เพื่อนำพลังงานไปใช้ในกิจกรรมต่าง ๆ ของเซลล์ ในรูปแบบต่าง ๆ ดังนี้:
-#[[ไกลโคไลสิส]] (Glycolysis)
-#[[การหายใจแบบไม่ใช้อากาศ]] (Anaerobic respiration)
-#[[กริ๊บ ไซเคิล]] (Krebs cycle) / [[ซิตริก ไซเคิล]] (Citric acid cycle)
-#[[ออกซิเดตีฟ ฟอสฟอริเรชั่น]] (Oxidative phosphorylation)
+== ทั่วไป ==
-พาทเวย์อื่นที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิตมีดังนี้:
+วิถีเมแทบอลิซึมส่วนใหญ่จะมีคุณสมบัติทั่วไปดังนี้
-* [[แฟตตี้ แอซิด ออกซิเดชั่น]] (Fatty acid oxidation-&beta;-oxidation)
+* วิถีถูกควบคุมโดย [[การยับยั้งย้อนกลับ]] (feedback inhibition) หรืออาจเป็นวงจรที่ผลผลิตสุดท้ายไปเริ่มปฏิกิริยาใหม่อีกครั้ง เช่น [[วัฏจักรเครปส์]]
-* [[กลูโคนีโอเจนิสิส]] (Gluconeogenesis)
+* วิถี[[แอแนบอลิซึม]]และ[[แคแทบอลิซึม]]ใน[[ยูแคริโอต]] จะถูกแยกโดย[[ออร์แกเนลล์]] หรือโดยการใช้เอ็นไซม์และโคแฟกเตอร์
-* [[เอชเอ็มจี-โคเอ รีดักเทส พาทเวย์]] (HMG-CoA reductase pathway) ([[isoprene]] โซ่พรีนิเลชั่น, ดู [[คอเลสเตอรอล]])
-* [[เพนโตส ฟอสเฟต พาทเวย์]] (hexose monophosphate shunt)
+== รายการวิถีเมแทบอลิซึม ==
-* [[พอร์ไฟริน]] ซินทีสิส  (หรือ [[heme]] synthesis) พาทเวย์
+=== การหายใจระดับเซลล์ ===
-* [[วงจรยูเรีย]]
+{{บทความหลัก|การหายใจระดับเซลล์}}
+เป็นวิถีเมแทบอลิซึมที่เกิดในเซลล์จะเป็นไปเพื่อสลาย[[โมเลกุลพลังงาน]] (fuel molecule) ไปเป็น [[อะดีโนซีนไตรฟอสเฟต|ATP]] เพื่อนำพลังงานไปใช้ในกิจกรรมต่าง ๆ ของเซลล์
+# [[ไกลโคไลสิส]] (glycolysis)
+# [[การหายใจแบบไม่ใช้อากาศ]] (anaerobic respiration)
+# [[วัฏจักรเครปส์]] (Krebs cycle)
+# [[ปฏิกิริยาออกซิเดทีฟฟอสโฟรีเลชัน]] (Oxidative phosphorylation)
+วิถีอื่นที่เกิดในสิ่งมีชีวิตมีดังนี้:
+* [[แฟตตีแอซิดออกซิเดชัน]] (Fatty acid oxidation-β-oxidation)
+* [[การสร้างกลูโคส]] (Gluconeogenesis)
+* [[วิถีเอชเอ็มจี-โคเอ รีดักเทส]] (HMG-CoA reductase pathway) ([[ไอโซพรีน]] โซ่พรีนิเลชั่น, ดู [[คอเลสเตอรอล]])
+* [[วิถีเพนโตสฟอสเฟต]] (hexose monophosphate shunt)
+* วิถีการสังเคราะห์[[พอร์ไฟริน]] (heme synthesis)
+* [[วัฏจักรยูเรีย]]
 การสร้างสารประกอบพลังงานจากสสารที่ไม่มีชีวิต:
@@ บรรทัด 27: / บรรทัด 35: @@
 * [[การสังเคราะห์เคมี]] (Chemosynthesis-some bacteria)
-==ดูเพิ่ม==
+== ดูเพิ่ม ==
+* [[เมแทบอลิซึมของเซลล์]]
-*[[Cell metabolism|catabolism]]
+== แหล่งข้อมูลอื่น ==
-==ลิงก์ภายนอก==
-* [[Open Directory Project]]: [http://www.dmoz.org/Science/Biology/Biochemistry_and_Molecular_Biology/Metabolic_Pathways/ Metabolic Pathways]
+* [[Open Directory Project]]: [http://www.dmoz.org/Science/Biology/Biochemistry_and_Molecular_Biology/Metabolic_Pathways/ Metabolic Pathways] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051129102750/http://dmoz.org/Science/Biology/Biochemistry_and_Molecular_Biology/Metabolic_Pathways/ |date=2005-11-29 }}
-* [http://www.biochemweb.org/metabolism.shtml Metabolism, Cellular Respiration and Photosynthesis - The Virtual Library of Biochemistry and Cell Biology]
+* [http://www.biochemweb.org/metabolism.shtml Metabolism, Cellular Respiration and Photosynthesis - The Virtual Library of Biochemistry and Cell Biology] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050316052050/http://www.biochemweb.org/metabolism.shtml |date=2005-03-16 }}
 * [http://www.genome.jp/kegg/ KEGG: Kyoto Encyclopedia of Genes and Genomes]
+{{เรียงลำดับ|มเตาโบลิก พาทเวย์}}
 {{โครงชีวเคมี}}
-[[หมวดหมู่:ชีวเคมี]]
-[[หมวดหมู่:Metabolism]]
+[[หมวดหมู่:เมแทบอลิซึม]]
-[[de:Stoffwechselweg]]
+[[หมวดหมู่:ชีวเคมี]]
-[[en:Metabolic pathway]]
+[[หมวดหมู่:วิถีเมแทบอลิซึม| ]]
-[[es:Ruta metabólica]]
-[[fr:Voie métabolique]]