Fahri Korutürk
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Esseyit Hasan Fahri Korutürk[2] (15 Ağustos 1903, İstanbul[1] - 12 Ekim 1987, İstanbul), Türk Deniz Kuvvetleri eski komutanı, Türkiye'nin altıncı cumhurbaşkanı asker ve siyasetçi. 1957-1960 yılları arasında Türk Deniz Kuvvetleri komutanı olarak görev yapmış olan Korutürk, 1973-1980 yılları arasında cumhurbaşkanlığı görevini sürdürdü.
| Fahri Korutürk 1339-GR.1524 | |
|---|---|
| |
| Cumhurbaşkanlığı döneminde Korutürk | |
| 6. Türkiye cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 6 Nisan 1973 - 6 Nisan 1980 (7 yıl, 0 gün) | |
| Başbakan | Ferit Melen (1972-73) Naim Talu (1973-74) Bülent Ecevit (1974, 77, 78-79) Sadi Irmak (1974-75) Süleyman Demirel (1975-77, 77-78, 79-80) |
| Yerine geldiği | Cevdet Sunay |
| Yerine gelen | İhsan Sabri Çağlayangil (Vekâleten) |
| Cumhuriyet Senatörü | |
| Görev süresi 6 Nisan 1980 - 12 Eylül 1980 | |
| Görev süresi 7 Haziran 1968 - 6 Nisan 1973 | |
| Türkiye'nin Rusya Büyükelçisi | |
| Görev süresi 6 Ağustos 1960 - 5 Eylül 1964 | |
| Yerine geldiği | Kemal Kavur |
| Yerine gelen | Hasan Esat Işık |
| Türk Deniz Kuvvetleri Komutanı | |
| Görev süresi 12 Eylül 1957 - 2 Temmuz 1960 | |
| Yerine geldiği | Sadık Altıncan |
| Yerine gelen | Zeki Özak |
| Donanma Komutanı | |
| Görev süresi 26 Eylül 1955 - 29 Ağustos 1956 | |
| Yerine geldiği | Kemalettin Bozkurt |
| Yerine gelen | İbrahim Aziz Ulusan |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 15 Ağustos 1903[1] İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 12 Ekim 1987 (84 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Devlet Mezarlığı, Ankara |
| Partisi | Bağımsız siyasetçi |
| Evlilik(ler) | Emel Cimcoz (e. 1944)
|
| Bitirdiği okul | Deniz Harp Okulu Deniz Harp Akademisi |
| Mesleği | Asker, Cumhurbaşkanı |
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Türkiye
|
| Hizmet yılları | 1923-1960 |
| Rütbesi |  Oramiral
|
| Birimi |  Türk Deniz Kuvvetleri
|
| Komutası |
|
Hayatı
değiştir1903 yılında eski askerlerden Erzincanlı Osman Sabit Bey ile Nesrin Hanım'ın oğlu olarak İstanbul'un Fatih ilçesinin Sultanahmet semtinde bulunan Soğukçeşme Sokağı'nda doğdu. Annesini küçük yaşta kaybedince üvey annesi Nuriye Korutürk (1873-5 Kasım 1973)'ün gözetiminde büyüdü.
Askerlik Dönemi
değiştir1916 yılında Bahriye Mektebi'ne girdi. 1923 yılında Deniz Harp Okulu'ndan, güverte mühendis teğmen rütbesiyle mezun oldu. 1 Mart 1923 ile 15 Ekim 1924 tarihleri arasında Hamidiye ve Yavuz gemilerinde tahsil ve staj gördü. Çeşitli gemilerde görev yaptıktan sonra, 1931 yılında girdiği Deniz Harp Akademisi'ni 1933 yılında bitirerek kurmay subay oldu. Akabinde 18 Mart 1934 tarihinde bizzat Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından Korutürk soyadı verildi.[3]
11 Kasım 1934 tarihinde Genelkurmay XI. şubeye, 11 Aralık 1935 tarihinde Roma Büyükelçiliği deniz ataşeliğine tayin edildi. Montreux (Montrö) Boğazlar Konferansı'nda Türk heyetinde deniz müşaviri olarak bulundu. 25 Aralık 1936 tarihinde görevi Berlin Büyükelçiliği deniz ataşeliğine nakledildi. 3 Kasım 1938 tarihinde bu görevinden ayrılarak Denizaltı Gemileri Komutanlığı kurmay başkanlığına getirildi. 29 Ocak 1942 tarihinde ikinci defa Berlin Büyükelçiliği deniz ataşesi oldu. Stockholm deniz ataşeliğini de ek görev olarak yürüttü.[4]
1950 yılında tuğamiral rütbesine terfi etti. Bu rütbe ile İstanbul Deniz Komutanlığı ve Denizaltı Filosu Komutanlığı görevlerini yürüttü. 1953 yılında tümamiral rütbesine terfi etti. Bu rütbe ile Harp Filosu Komutanlığı, Deniz Eğitim Komutanlığı, Genelkurmay İstihbarat Başkanlığı görevlerini yürüttü. 1956 yılında Koramiral rütbesine terfi etti. Bu rütbe ile donanma komutanlığı ve Boğazlar ve Marmara Deniz Kolordu Komutanlığı görevlerinde bulundu. 13 Aralık 1957 tarihinde deniz kuvvetleri komutan vekili atandı. 1958 yılında Oramiralliğe terfi etti ve 17 Kasım 1959 tarihinde Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı görevine atandı.[5]
Diplomatlık dönemi
değiştirBu görevini yürütürken meydana gelen 27 Mayıs 1960 Darbesi sırasında Askeri hükûmet tarafından Dışişleri Bakanlığı’na getirildiyse de daha sonra bundan vazgeçilerek 27 Haziran 1960 tarihinde Moskova Büyükelçisi olarak görevlendirildi. 27 Ağustos 1960 tarihinde askerlikten emekli edilerek Dışişleri Bakanlığı kadrosuna nakledildi. 5 Eylül 1964 tarihine kadar dört yıldan fazla Moskova Büyükelçiliği görevinde bulundu. 1 Ağustos 1965 tarihinde meslekten büyükelçi olmadığını ileri sürerek Dışişleri Bakanlığından istifa etti ve emekli oldu.[4]
Senatörlük Dönemi
değiştir7 Haziran 1968 tarihinde Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından Cumhuriyet Senatosu kontenjan senatörlüğüne getirildi. 6 Nisan 1973 tarihinde Cumhurbaşkanı seçilinceye kadar görev yaptı.[4]
Cumhurbaşkanlığı (1973-1980)
değiştirCevdet Sunay'ın süresinin dolmasından sonra Cumhurbaşkanlığına aday olan Tekin Arıburun ile Faruk Gürler'in mecliste gerekli oyu alamamaları üzerine Adalet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi ve Cumhuriyetçi Güven Partisinin ittifakıyla Cumhurbaşkanlığı görevine aday gösterildi. 6 Nisan 1973 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminin 15. turunda 365 oy alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin 6. Cumhurbaşkanı seçildi.
Cumhurbaşkanlığı devrinde Türkiye'nin çalkantılı bir döneminde oluşu rolünü kilit konumuna getirmişti. Zira bu devirde kurulan koalisyon hükûmetlerinin oluşumu ve yaşaması için büyük çaba gösterdi. Kendisinin de deyimiyle Türkiye'yi bu devirde hükûmetsiz bırakmadı. Devrinde Kıbrıs Harekâtı gerçekleştirildi ve ülkedeki sağ-sol siyasi çatışması[6] tüm hızıyla yayıldı. Cumhurbaşkanlığı döneminde Boğaziçi Köprüsü açılarak hizmete girdi. Özellikle devletin itibarını yeniden tesis için uğraş verdi. 7 yıllık Cumhurbaşkanlığı boyunca 8 hükûmet kuruldu. 1980 yılında, yedi yıllık hizmet süresini doldurarak Cumhurbaşkanlığı görevinden ayrıldı ve Anayasa uyarınca "Tabii Senatör" sıfatıyla Cumhuriyet Senatosunda görev aldı. 12 Eylül Darbesi sonrası Anayasa'nın ve Meclisin feshedilmesi üzerine Tabii Senatörlük görevi de sona erdi.
Lozan hakkındaki görüşleri
değiştirCumhurbaşkanı Korutürk Lozan Antlaşması hakkında şunu yazar:[7]
| “ | Lozan’ı Atatürk, uzun Osmanlı dönemine ait tarihte emsali geçmemiş siyasi zafer olarak nitelemişti.(...) Lozan’ın Türk Boğazları dediğimiz Karadeniz Boğazı-Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı kompleksinde teşekkül eden coğrafi sınırlar içinde Türk egemenliğini tamamıyla sağlamış olamadığı da bir gerçekti. Boğazlar konusundaki bu zaaf Montreux Konferansı ve sözleşmesi ile sonunda ortadan kalkmıştır. | „ |
Ölümü
değiştir
12 Ekim 1987 günü geçirdiği bir kalp krizi sonucu öldü. Mezarı, Ankara'daki Devlet Mezarlığı'ndadır.
Özel hayatı
değiştirAlmanca, İngilizce ve İtalyanca bilmekteydi. 1 Mart 1944 tarihinde eski Milletvekili Salah Cimcoz'un kızı ve Moralı İbrahim Paşa'nın torunu ressam Emel Korutürk ile evlenen ve Osman (1944-), Selâh (1949-), Ayşe (1955-) adlarında üç çocuğu oldu. Oğulları Osman Korutürk ve Selâh Korutürk ile gelini Zergün Korutürk diplomat olarak görev yaptılar.
Kaynakça
değiştir- ^ a b "FAHRİ KORUTÜRK BELGESELİ 105s". 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi – www.youtube.com vasıtasıyla.
- ^ "TBMM Albümü 4. Cilt (1960-1983)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- ^ Çetin, Atilla (2002). "KORUTÜRK, Fahri Sabit". TDV İslâm Ansiklopedisi. 26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 214-215. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ a b c "Fahri KORUTÜRK". T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "3. Deniz Kuvvetleri Komutanı Ora.Fahri S.KORUTÜRK". Deniz Kuvvetleri Komutanlığı. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Korutürk'lü yıllar - Seçim Kilidini Onun Adı Açtı". Milliyet. 16 Mart 2013. 26 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
- ^ S. Korutürk, Montreux Boğazlar Konferansı Tutanakları Sunuş Yazısı - A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi yayını, 1976
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Cevdet Sunay |
 6. Türkiye cumhurbaşkanı 6 Nisan 1973 - 6 Nisan 1980 |
Sonra gelen: Kenan Evren |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Sadık Altıncan |
 Türk Deniz Kuvvetleri Komutanı 12 Eylül 1957 - 2 Temmuz 1960 |
Sonra gelen: Zeki Özak |
| Önce gelen: Kemalettin Bozkurt |
Donanma Komutanı 26 Eylül 1955 - 29 Ağustos 1956 |
Sonra gelen: İbrahim Aziz Ulusan |