Sâhib Ataoğulları Beyliği
Sâhib Ataoğulları Beyliği Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasında sonra Afyonkarahisar ve çevresinde kurulan II. Dönem Anadolu Beylikleri'ndendir.[1] Anadolu Selçuklu Devleti veziri Sâhib Ata Fahreddin Ali'nin oğulları tarafından kurulan beylik, 1275-1341 yılları arasında varlığını sürdürdü.[2]
Sâhib Ataoğulları Beyliği | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1277-1327 | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Afyonkarahisar | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Türkçe | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Bey | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Birkaç Anadolu Selçuklu hükümdarına vezirlik yapan Sâhib Ata Fahreddin Ali,[3] III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde (1265-1282) Anadolu'yu denetimi altına alan İlhanlı hükümdarı Abaka Han tarafından 1272 yılında Moğollara karşı Memlüklerle iş birliği yaptığı gerekçesiyle vezirlikten uzaklaştırılarak tutuklandı.[4] 1275 yılında hapisten kurtulan Sâhib Ata, Abaka'nın huzuruna çıkarak yeniden vezir olma hakkını kazandığı gibi, oğulları Taceddin Hüseyin ile Nusreddin Hasan'a Afyonkarahisar (Karahisar-i Sâhib) ve yöresinin has olarak verilmesini sağladı. Böylece Sâhib Ataoğulları Taceddin ve Nusreddin'in ortak yönetimi altında kurulan beylik, 1277 yılında Karamanoğlu Mehmed Bey ile düzmece Selçuklu şehzadesi Cimri'nin Konya'yı ele geçirmeleri üzerine onlara karşı harekete geçti. Karamanoğulları ile yapılan Değirmençayı Savaşı'nda, Taceddin Hüseyin ve Nusreddin Hasan ölünce, Hasan'ın oğlu Şemseddin Mehmed beyliğin başına geçti. Şemseddin Mehmed de 1287 yılında Germiyanoğulları'nın bir saldırısını önlemek için giriştiği savaşta ölünce, oğlu Nusreddin Ahmed beyliğin başına geçti. İlhanlıların Anadolu genel valisi Timurtaş, kendisine başkaldıran uç beylerini denetim altına almak için sefere çıktığında Nusreddin Ahmed Germiyanoğulları'na sığındı.[5] Karahisar'ı kuşatan Timurtaş, babası Emir Çoban'ın İlhanlı hükümdarı Ebu Said tarafından öldürülmesi üzerine 1327 yılında kuşatmayı kaldırıp Mısır'a kaçınca, yurduna geri dönen Nusreddin Ahmed, Germiyanoğulları'nın egemenliğini tanıdı. Onun 1343 yılında ölmesinden sonra da toprakları Germiyanoğulları beyliğine katılan Sâhib Ataoğulları ortadan kalktı.[6]
Şu anda da Afyonkarahisar ilinde beyliğin adını taşıyan bir mahalle (Sahipata Mahallesi) mevcuttur.
Beyler
değiştir| Bey![7] | Hüküm Süresi | Notlar |
|---|---|---|
| Taceddin Hüseyin Nusreddin Hasan |
1275-1277 | İkili Yönetim |
| Şemseddin Mehmed | 1277-1287 | |
| Nusreddin Ahmed | 1287-1341 |
Kaynakça
değiştir- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 150-152.
- ^ Ahmed Tevhid, "Rum Selcukî Devleti'nin İnkırazıyla Teşekkül Eden Tavâif-i Mülûkdan Karahisar-ı Sâhib'de Sâhib Ataoğulları", TOEM, I/2 (9) (1329), s. 563-564; a.mlf., "Sahib Ataoğulları'ndan Ahmed", TTEM, XV/11 (88) (1341), s. 357-358.
- ^ M. Ferit - M. Mesut, Selçuk Veziri Sahip Ata ile Oğullarının Hayat ve Eserleri, İstanbul 1934, s. 139.
- ^ Faruk Sümer, "Anadolu’da Moğollar", Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I, Ankara 1970, s. 62, 81.
- ^ Erdoğan Merçil, "Sâhib Ataoğulları", TDV Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara 2008, c. XXXV, s. 518.
- ^ Erdoğan Merçil, "Müslüman-Türk Devletleri Tarihi", Ankara 2004, s. 315-316.
- ^ Colin Imber, "Sāĥib Atā Oghullari", EI², VIII, 831 (İngilizce).