Fakar Oo Hodan-Noqo

'
'
FAKAR 00 HODAN NOQO
THINK AND GROW RCH
Napoleon Hill
Tarjurniddii Dr Jaamac Sabal
Waxaa lagu daabacay: Madbacadda Yalax

Muqdisho - Soomaaliya
-----------Faker oo hodan noq ........
Copyright: Xuquuqda tujumunddu bi1t1Rntn wnxou I 'kt I h
shirkadda Esomabooks, lan1n dancan krno, loo nllltUl
isticmaali qaro qaabab kale ayada oo ann op;olnitn he Ju
heysan shirkadda.
Esomabooks waa shirkad ka shaqeysa u turjumidda. buugta

muhiim ka ah luuqadda Soomaaliga, sido kale shirkaddu
waxay ka shaqeysaa isku xirka qoraayaasha iyo
akhristayaasha qaab online ah.
Hadafka ugu weyn ee shirkadda waa kobcinta qoraalka iyo
akhriska bulshada Soomaaliyeed.
Si aad buugaag kale oo qiimo leh u heshid, fadlan booqo
website keena hadda. Www.Esomabooks.com
o- -
-----------Faker oo hodan noq ---- -
TUSMADA BUUGGA
EREVADA QORAAGA ...................................... 4
CUTU,BKA KOOWAAD ................................... 13
HORUDHAC .................................................. 13
CUTUBKA 2AAD ••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••••••• 34,
·DOONIS (HIMMAD) ..................................... 34
CUTUBKA 3AAD ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 59
RUMAYSASHO (Sawirrasho Iyo Rumaysasho
Helidda Waxii Aad Doonaysid) .................... 59
CUTU1BKA 4AAD ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 77
ISKA-DHAADHICIN (AUTOSUGGESTION) .... 77
WADDADA LOO MARO SAAMAYNTA CAQLIGA
D.AAHSOON ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 77
CUTUBKA SAAD ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 86
AQOON GOONI AH••••••••••.••••••••••••••••••••••••••••• 86
Waayo aragnimo iyo baaritaanno ................ 86
C'UTUBKA 6AAD ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 100
SAWIRA.SHO•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 100
WARSHADDA MASKAXDA .......................... 100
CUTUBKA 7aad ••••••••••••, ••••••••••••••••••••••••••••• 116
QORSHE DIYAARIN •••••••••••••••••, •••, ••••••••••••• 116
Ficil U Rogidda Rabitaanka... "'............., ••••• 116
CUTUBKA SAAD., ••••••••••••••• _.,,.,, ••••••••••••••••• 163
GO'AAN(GO'AAN FULIN) ••,........................ 163
Dilaaga dlb·dhigashada......... ".,................. 163
2
-----------Faker oo hodan noqo-----·-
CUTUBKA 9AAD .......................................... 177
DHABAR-ADAYG: DEDAALKA JOOGTAYNTIISA
LAGU GAARO HIMILLADA .......................... 177
CUTUBKA 10AAD ....................................... 198
AWOODDA MASKAXYO-ISUGAYNTA(MASTER
Ml'ND): AWOODDA WAX DHAQAAJISA• •••••• 198
CUTUBKA 1.1AAD ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 205
LA YAABKA GALMADA: ••••••••••••••••••••••••••••••• 205
BEDDEUDDA (ROGIDDA) GALMADA (MYSTERY
OF S:E X TRANSMUTATION) ••••••••••••••••••••••••• 205
CUTUBKA 12AAD ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 230
,GARAADKA (CAQLIGA) DAAHSOON:
XIRIIRIYAHA WAX ISKU XIRA••••••••••••••••••• 230
CUTUBKA. 13AAD ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 241
MASKAXDA: SALDHIGGA QAABILAADDA IYO
DIRISTA FIKRADAHA ••••••••••••••••••••••••••••••••• 241
cu
, tubka 14aad •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 248
DAREEMAHA LIXAAD: IRIDDA MURTIDA IYO
GARAAD KA •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 248
Cutubka 15aad •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 259
SIDA LOOGA ADKAADO LIXDA CABSIYOOD EE
DADKU KA BAQAAN ................................... 259
3
-----------Faker oo hodan noqo------
EREYADA QORAAGA
Cutub kasta oo buuggaan kn n1id ah, waxaa lagu sheegay

sirta lacag sa1naynta, taas oo ay adeegsadeen in ka badan
shan boqol oo qof oo ah kuwa adduunka ugu hantida
badan, kuwaas oo aan baaritaan iyo cilmi-baaris aan ku
samaynayay tnuddo aad u dheer.
Sirta lacagta lagu sameeyo waxaa labaatan iyo shan sanoka
hor maskaxdayda u bidhaamiyey(dhinac ka tusay) Andrew
Carnegie.
Ninkaas caqliga badnaa ee reer Scotland ahaa ayaa sirtaas
hadalkiisa ii dhex galiyey aniga oo wiil yar ah, kadibna
kursigiisii ayaa uu inta gadaal isugu tiiriyey i daawaday
asaga oo hubinaya in aan garawsan karo sirta hadalkiisa ku
dhex jirtay.
Markii uu i arkay in aan fahmay oo la baxay sirtii hadalkiisa
ku jirtay ayaa uu i waydiiyey in aan doonayo in aan
labaatanka sano ee soo socda ee noloshayda ah aan sirtaas
u go'odoomi doono si aan u gaarsiiyo kumanaan kun oo rag
iyo dumarba ah kuwaas oo sirtaas la'aanteed mari doona
nolol guuldarro iyo dhibaato badan.
Waa aan ka ogolaaday in aan hawshaas fuliyo sidii ayaa
aana ku ilaaliyey ballanti aan mudane Andrew Carnegie
aan ka qaaday.
Buuggaan sirtii ayaa ku jirta, waliba sirtii oo lagu tijaabiyey
kumanaan kun oo qof oo cayn kasta nolosha ka kala jooga.
Aragtida Carnegie ayaa ah in qaaciddadaan indho
sarcaadka ah la gaarsiiyo cid kasta oo aan waqti u helin in
ay iskood u baaraan oo ogaadaan qaaciddadaan oo ka
barta.an sida lacagta loo sameeyo. Waxa uu sidoo kale
4
-----------Faker oo hodan noqo-------
doonayay in aan qaaciddadaan tijaabo mariyo oo aan ku

tijaabiyo kumanaan qof si ay u wada xaqiiqsadaan
dhabnimadeeda. Waxa uu rumaysnaa in qaaciddadaani
noqoto mid iskoolada iyo jaamacadahaba lagu dhigto iyo in
haddii si dhab ah loo barto ay kacdoon iyo isbeddel keeni
doonto sidoo kalena yaraan doonto waqtiga loo
baahanyahay in qofku xarunta waxbarasha.da joogo.
Waayoaragnimadiisa uu kala kulmay dhalinyareygii

Charles M Schwab iyo dhalintii kale ee la midka ahayd,
ayaa ku abuurtay aragti ah in wax badan oo iskoolada iyo
jaamacadaha lagu barto aysan wax xariir ah la lahayn sida
qoflcu dhaqaale iyo nolol u abuuran karayo. Aragtidiisaasi
waxa ay ka soo maaxatay markii uu dhalinyaro badan oo
aan waxbarasho buuran lahayn uu tabab-bar iyo barid
qaaciddadaan ah uu u sameeyey, kadibna ay ku soo baxeen
hoggaamiyeyaal aad u beer sarreeya. Waxaa intaas dheer in
cid kasta oo qaaciddadaan iyo talooyinkiisa qaadatay ay
noqdeen hantiilayaal wada hormarsan.
Cutubka RUMAYSASHADA ayaa aad ku arld doontaa
shirkaddii biraha ee ugu waynayd Maraykanka ee uu
hogaaminayay Charles Schwab oo adeegsatay qaaciddadaas
Carnegie ay caddayn u noqotay sida qaaciddadaasi dhab iyo
waxtar la bubo u tahay.
Ninkaan Charle s Schwab ee dhalinyareyga kaliya waxa uu
adeegsaday sirtaas, waxa ayna ka dhigtay mid aad u
hodmay dhanka lacagta iyo nolosha kaleba. Haddii qiyaasid
lagu sameeyo, ku dhawaad lix boqol oo million oo doolar
ayaa uu ku abuurtay.
Halkaan xaqiiqooyin ayaa ku qoran. Xaqiiqooyin ay barteen
cidkasta oo Carnegie Ia saaxiib ahayd.
5
----------Faker oo hodan noqo-------
Fikrad ayaa aan kaa sii11in waxa aad buuggaan ka baran
doontid-waxa aad ka baran doontaa IN AAD OGAATID
WAXAAAD DOONAYSID.
Illowse(xataa) inta aysan sirtaaij aanan anigu soo shaac
saarin, waxaa jiray boqolaal kun oo qof oo u adeegsaday
sirtaan sidii Carnegie uu ugu sheegay kadibna guul ku
gaaray.
Qaarkood hanti badan ayaa ay ku yeesheen, qaar kale
xasillooni iyo deggenaan ayaa ay guryahooda uga
abuurteen. Qaarba si ayaa ay u adeegsadeen.Wadaad
adeegsaday ayaa ku abuurtay hanti dhan toddobaatan iyo
shan kun oo doolar (xilligaasi waa boqol sano kuwaad, waa
hanti malaayiin doolar maanta u dhiganta)
� ..
Nin la yiraahdo Arthur Nash oo Cincinnati ka soo jeeda
ayaa sirtaan ku tijaabiyey ganacsigiisa oo sii burburayay.
Ganacsigaasi cirka ayaa uu isku shareeray ciddii wax ku
lahay:d oo dhanna waa ay ka faa'iiday. Mudane Nash hadda
ma noola balse ganacsigaasi wali waa uu heer sarreeyaa.
Tijaabo aad u layaab leh ayaa ay noqotay heer wargaysyada
iyo xogsidayaasha(magazines) dhammi u gaareen lacag hal
milyan oo doolar ah si ay u faafiyaan sheekadaas.
Sirtaas waxa ay gacantiisa gaartay ninka la yiraahdo Austin
Stuart Wier ee Dallas Texas ka soo jeeday. Aad ayaa uu
diyaar ugu ahaa in uu tijaabiyo heer uu shaqadiisii oodhan
uu xirfaddiisii oodhan uu ka guuray oo uu bilaabay in uu
qareennimo barto. Ma uu guulaystay? Waa aynu ka
sheekayn doonnaa sheekadiisa.
Sirtaas waxa aan u dhiibay Jennings Randolph markii uu
jaamacadda dhammaystay waana uu adeegsaday. Hadda
markii saddexaad ayaa uu ka qayb noqday golaha sare ee
Maraykanka, waxaana u muuqata fiusad in uu u haysto uu
aqalka cad ku gaari karayo.
6
-----------Faker oo hodan noqo•------
Aniga oo qaybta xayuysiinta u qaabilsan jaamacadda La
Sella Extension University ayaa aan nasiib u helay in aan
arko J_ G. Chapline oo sirtaan ka faa'iidaysanaya illaa uu ka
dhigay La Sella mid ka mid ah goobaha waxbarashada ee
dalka kuwa ugu heerka sarreeya.
Boqol jeer in ku dhow ayaa sirtaan buugga dhexdiisa lagu
sheegay. Si toos ah looma magacaabin ee ayada oo yara ·
daboolan oo loogu talo galay ciddii u diyaar ah ee raadisa in
ay hesho, ayaa ay ku jirtaa buugga. Sidaas darteed ayaa
anigaba mudane Carnegie uu si dadban hadalka iigu
dhexgaliyey balse uusan toos iigu sheegin.
Haddii aad u diyaarsan tahay, cutub walba ugu yaraan

halmar ayaa aad ku dhex arkaysaa. Waa aan jeclaan lahaa
in ay sharaf ii noqoto in aan toos kuugu sheegi karayo in
aad u diyaarsantahay iyo inkale, balse taasi waxa ay kaa
yarayn faa 'iidadii aad heli lahayd markii aad adigu iskaa u
ogaatid.
Markii aan buuggaan qorayay ayaa willkayga oo markaas
dugsiga sii dhammaynayay arkay qoraalka cutubka labaad,
waa uu akhriyey kadibna helay sirtii kujirtay. Si fiican ayaa
uu u adeegsaday waxa uuna gaaray in uu shaqo beer sare
ah oo mushaarkeeduna yahay intii uu doonayay uu ku
helay. Sheekadiisa cutubka labaad ayaa aan kaga sheekayn,
waxaana imaanin in markii aad akhrisid kadib uu kaa bixi
doono waxii tuhun ah oo bilowga buugga kugu jiray, iftiin
ayaana kuu bixi doona.
Sidoo kale haddii wax niyad jab ah ama wax dhibaatooyin
ah ay kula daris ahaayeen, haddii aad isku-dayo aad
samaysay oo aad ku guuldarraysatay, haddii cudur ku
curyaamiyey, sheekada willkayga soo martay iyo
qaaciddada Carnegie ayaa kuu noqon doona gal biyo ah oo
7
------·-�--Faker oo hodan noqo-------
aad Ia111adegaa11 ka dhex heshay taas oo aad ugu
haraadsanayd.
Sirtaan waxaa adeegsaday madaxwayne Woodrow Wilson
markii lagu jiray dagaalladii adduunka waxaana loo
gudbiyey askari kasta oo dagaalkaas aadayay ayada oo
duuduub ah. Waxaa sidoo kale madaxwaynahu iisheegay in
ay aad uga caawisay dhaqaale u heliddii dagaalka.
Labaatan sano kahor ayaa sirtaan waxaa adeegsaday
Manuel L. Quezen si uu madax bannaani ugu helo dadkiisa.
Dalkiisa Philippines madax bannaani ayaa uu u belay
muddo gaaban gudaheed, waxa uuna noqday
madaxwaynahii ugu horreeyey ee dalkiisa.
Wax gooni u ah· sirtaan ayaa ah dadka halmar hela oo
adeegsada, dedaal yar ayaa ay guusha ku gaaraan, mar
dambena guuldarro kuma soo laabtaan. Haddii
tuhun(shaki) aad ka qabtid, baar dadka magacyadooda aan
buugga ku xusayo, baar noloshooda iyo halkii ay ka
,gaareen, dhabtii waa aad qanci doontaa.
Ma jiro wax la iska helo oo aan waxba ku bixinin.
Sirta aan doonayo in aan kula wadaago adiga oo aan waxba
kaaga bixin ma aad hell doontid, waloow waxa kaa bixin
aysan wax badanna u qalmin sirta iyo waxa aad ka hell
kartid. Lacag kasta uma goyso ciddii aan raadin. Ma aha
wax aad dadka kale siin karaysid, ma aha wax lacag lagu
iibsan karayo. Labo qaybood ayaa ay ka koobantahay,
qaybta sirtaani, qof kasta oo u diyaar ah, qaybta koowaad
waaba uu haystaa.
Sirtaan dadka dhammi waa ay u sin1anyahii11.

Waxbarashadu wax saamayn ah kuma yeeluto. Muddo
kahor intii aanan anigu dhalanin ayaa sirtaan waxaa helay
8
-----------Faker oo hodan noqo----·--
Thomas Edison. Si caqliyeysan ayaa uu u adeegsaday waxa

ayna gaarsiisay in uu noqdo qofldi adduunka ugu hindisaha
badnaa, sidaas oo ay tahay saddex bilood ayaa uu iskool ka
dhigtay.
Sirtaasi waxa ay u gudubtay nin wadaag ganacsi la ahaa
Edison, waa uu adeegsaday waxaana dhacday in uu hanti
aad u badan yeeshay sidoo kalena asaga oo da'a yar uu ka
fariistay in uu shaqeeyo. Sheekadiisa bilowga cutubka
koowaad ayaa aad ugu tagaysaa. Tani waa in ay kaa
dhaadhiciso in hodannimadu aysan ahayn wax aadan gaari
karinin iyo in aad noqon kartid wax kasta oo aad adigu
doontid. Waa in aad rumaysatid in magaca, lacagta iyo
dhaqaalaha intaba ay yahiin waxyaalo la gaaro ciddii u
diyaar ah. Sidee ayaa · aan ku ogaaday anigu? Jawaabta
waycliintaas inta aadan buuggaan akhrintiisa dhammaynin
ayaa aad heli doontaa. Waxaa laga yaabaa in aad bilowga
hore ka heshid ama dhammaadka aad ku ogaatid.
Intii aan ku jiray labaatankaas sano ee aan baaritaanka
waday, waxa aan baaray boqolaal rag iyo dumar ah kuwaas
oo sheegay in sirta Carnegie darteed ay ku gaareen
guulahooda. Dadkaas waxaa ka mid ahaa:-
HENRYFORD
WILLIAM WRIGLEY JR.
JOHNWANAMAKER
JAMES J. HILL
GEORGE EASTMAN
THEODORE ROOSEVELT JR.
WILBUR WRIGHT
9
-----·-----Faker oo hodan noqo------
WILLIAM JENNINGS BRYAN

KING GILLETIE
J·OHN D. ROCKEFELLER
THOMAS A. EDISON
F. W. WOOLWORTH
WOODROW WILSON
WILLlAM HOWARDTAFf
DR. ALEXANDER GRAHAM BELL
CLARENCE DARROW
Magacyadaani qayb yar ayaa ay ka yahiin boqolaalka qof ee

caanka kawada ah Maraykanka kuwaas oo guulahooda
dhaqaale iyo dhinacyada kaleba ay caddayn u tahay in
ciddii fahanta oo adeegsata sirta Carnegie, ay heer fiican
gaarayaan.
Waligay ma arag qof ku dhiiraday adeegsiga sirtaan oo aan
guul fiican ka gaarin noloshiisa. Ma aqaani qof doonaya in
uu meekhaan gaaro ama hanti yeesho kaas oo aan sirtaan
adeegsan.
Sidaas ayaa aan ku ogaaday in sirtaani ay ka qaalisantahay
guulaha nolosha, qotkana ay uga muhiimsantahay waxa
maanta loogu yeero waxbarasho.
Waa maxay waxbarasho haddaba ? Taas jawaabteeda ayada
oo faahfaahsan waa aad hell kartaa. Balse haddii iskoolada
laga hadlo, in badan oo raggaan ahi waxyar ayaa ay
dhigteen. John Wanamaker uyaa hadda kuhor iiga
10
----------Faker oo hodan noqo------
sheekeeyey aqoontiisa iyo sida ay u yartahay. Henry Ford
asaguna dugsi sare xataa ma gaarin, iskadaa jaamacadee.
Ma ahi qof hoos u dhigaya qaymaha ay waxbarashadu
leedahay balse waxa aan muujinayaa aragtidayda qotada
dheer ee ah uu heerkii uu doono gaarayo, nolol fiican iyo
dhaqaalana uu heli doono intii ay rabto waxbarashadiisuba
ha ahaatee.
Meelo buuggaan ka mid ah adiga oo akhrinaya ayaa sirtu

kaaga soo dhex boodi doontaa oo ku soo hor fariisan
doontaa, waa haddii aad u diyaarsan tahay. Marka ay kuu
muuqato, waa aad garawsan doontaa.
Marka aad heshid sirtaas dhammaadka ama bilowga
buugga halkii aad hadba ka heshid, hakad samee oo ku
hako qoraalkaas in cabbaar ah ... halkaas ayaa noqon
doonta halka isbeddelka noloshaadu ka bilowdo.
Hadda waxa aynu u gudbi doonnaa cutubka koowaad iyo
sheekada nin saaxiibkay ah, kaas oo sheegay in uu sirtaas
ogaaday kadibna noloshiisii iyo ganacsigiisii ay gebi
ahaanba beddelmeen.
Marka aad akhrinaysid sheekadiisa iyo sheekooyinka dadka
kaleba, xasuusnoow ayaguba dhibaatooyinka maalinlaha ah
ee ku haysta waa ay haysteen.
Dhammaantood waxaa haystay dhibaatooyinka dadku la
kulmaan marka ay nolol raadinayaan, Marka ay
raadinayaan rajo, qanaaco, xasillooni, dhaqaale, xorriyad
iyo iimaan.
Xasuusnoow marka aad ku jirtid akhrinta buuggaan, waxa
aad akhrin waa dhab ee ma aha male-awaal, waa dhab
Ioogu talo galay in adduunka la gaarsiiyo iyo cidda u
11
diyaarsan in ay barato. Kaliya kama baranaysid waxa aad
samayn lahayd balse sidoo kalena sidii aad u samayn
lahayd.
Gebagebadii hordhacaan iyo inta aynaan u guda galin
cutubka koowaad, aan ereyo kormar ah kuugu sheego sirta
Carnegie. Waa sidaan : HORUMAR KASTA, HANTI
KASTA IYO AQOON KASTA WAXA AY KA BILAABATAA
FIKRAD(ARAGTI).
Haddii aad sirtaas u diyaarsanayd hadda sidaan ayaa aad
kalabar ku heshay, inta kalana waxa aad helin marka ay
maskaxdaada si fiican u gaarto(oraahda).
Qoraaga Buugga. ·······••o o ..... .
12
----�----·-Faker oo hodan noqo-_,.___ _
CUTUBKA KOOWAAD
HORUDHAC
NINKII KU FEKERAY IN UU WADAAG GANACSI LA

NOQDO THOMAS EDISON
Xaqiiqdii fikiradDu waa walxo dhab ah, waa walxo awood

dhab ah leh, waa walxo marka lagu xoojiyo ujeeddo cad,
dhabar adayg iyo himmad.(doonitaan) aad u heer sarreeya,
isu beddeli karaya hodannimo iyo waxii kale oo la doonayo
intaba. Soddon sano kahor ayaa Edward C. Barnes. Waxa
uu ogaaday dhab ahaanshaha in qofku ku fekeri karayo
sidii uu hodan u noqon lahaa oo uu gaari karayo. Halmar
arrintaan ma uusan ogaanin balse tartiib tartiib ayaa uu ku
bilaabay asaga oo aad u doonayay in uu wadaag ganacsi la
noqdo Thomas Edison.
Astaanta koowaad ee lagu garanayay doonitaanka Barnes

waxa ay ahayd in ujeedkiisu u caddaa.
Waxa uu doonayay in uu la shaqaysto Thomas Edison balse
ma uusan doonayn in uu u shaqeeyo.
Balu fiirso oo dhuux sheekada ah sida uu doonitaankiisii
ugu beddelay wax dbab noqday, markaasna waxaa kuu dhib
yaraan in aad fahantid saddex iyo tobanka
xeer(qaanuun)(TALLAABO) ee hodannimada(qaninimada)
lagu gaaro.
13
Marka rabitaankaasi maskaxdiisa halmar ku soo dhacay,
111eel uu wax ka bilaabi karayo ma uusan joogin sababta oo
ah waxaa hor taagnaa labo dhibaato.
Kow : Ma uusan aqoonin mudane Thomas Edison.
Tan labaad maba awoodi karin lacagtii jidmarka ee uu ku
tagi lahaa magaalada Orange ee gobolka New Jersey ee uu
Edison ku sugnaa.
Dhibaatooyinkaan oo kale dadka intooda badan waxa ay ku
noqon lahaayeen wax hor istaaga rabitaankooda oo ay ku
niyad jabaan. Baise kiisu rabitaanka dadka kale lama mid
ahayn. Waxaa ka go'onayd in uu ka dhabeeyo rabitaankiisa,
ugu dambayntiina waxa uu go'aansaday in uu indho la'aan
safar ah uu galo, balse uusan ogolaanin in uu sidaan ku
niyad jabo.
Ugu dambayntiina hindisaagii waynaa ee Edison ayaa uu

hor istaagay una sheegay in uu doonayo in uu wadaag
ganacsi la noqdo.
Edison ayaa sanado badan kadib ka sheekaynaya markii
ugu horraysay ee uu la kulmo Barnes ...... " Meel hortayda
ah ayaa uu soo istaagay asaga oo toos ii eegaya,..... Baise
muuqaalka wajigiisa(foolkiisa) ayaa farriin gudbinayay
oranaysa "waxa aan u imid in aan helo waxa aan doonayo".
Waayoaragnimada aan dadka u leeyahay ayaa aan ka bartay

marka qotku doonayo in uu ka dhabeeyo gaarista yoolkiisa,
waxii uu awoodo iyo waxii uu haysto oo dhan ayaa uu hal
meel isugu gaystaa, kadibna ku dhaqaaqaa. Taasina waa
hubaal in uu guul ku gaarayo.
Fursaddii uu doonayay ayaa aan siiyey sababta oo ah waxaa
ii muuqday in uu diyaarsan yahay �o uusan quusanayn illaa
14
----------------- - --
---.. ·-·---•Faker oo hodon noqo--•-"'·-

uu helo wnxn uu u yhnfd. wadashnqayntii aan u ogolaaday
kan,a nn11nn shaloayin, wruca ayna ii caddaysay in
go'aankaygaa -i uu qummnnaa.
Edi on ayaa orana.ya "Waxa aan ku shaqaalaysiiyey Barnes,
n1a ahayn muuqa.alkiisn oo nonan ha ku doorteen, balse
aragtidiisa a.yaa ahayd waxa aan ku doortay ee ku
shaqaalaysiiyey".
Haddii nuxurka oraahdaan ku jira ay ka dhaadhacayso qof

'"ralba oo akhriya, buugga inta ka harsan baahiba looma
qabeen.
Barnes ogolaansho wadaag ganacsi ah kuma helin kulankii
koowaad, waxa uu ku belay shaqo yar oo xafiiska Edison
ah, taas oo waliba qabashadeedu aysan mudnaan u lahayn
Edison balse mudnaan iyo fursad aad u wayn u ahayd
Barnes. Waxa uu fursad u belay in uu badeecaddiisa u soo
bandhigi karayo cidclii uu la rabay.
Bilo ayaa gudbay ayada oo aan Barnes yoolkiisa waxba uga
qabsoomin, balse wax aad u wayn ayaa ka samaysmayay
gudaha maskaxda Barnes. Waxaa sii xoogaysanayay
doonista maskaxdiisa ku jirtay ee ah in uu wadaag ganacsi
la noqdo Edison. Qolyaha Cilmi-nafsiga ayaa yiraahda
"Marka qofku wax in uu helo uu aad u doonayo, waxaas
ayaa u muuqda oo uu arkaa"
Barnes waxa uu u diyaarsanaa in uu wadaag la noqdo
Edison, waxaa ka go'onayd in uu ag joogo illaa uu ka helo
waxa uu doonayo.
Ma uusan or.anin Maxaa dan ah oo iigu jirtaa arrintaan
II
hadda?' Waa in aan qorshe kale ku dhaqaaqo. Balse waxa

uu yiri "Halkaan waxa aan u imid in aan wadaag ganacsi la
15
noqdo Edison waana aan joogayaa illaa aan ka gaaro danta
aan u in1id"
Ka dhab ayaa ay ahayd. Ma sheeko taas ka duwan ayaa
cidkale sheegi lahayd haddii ay sidaas oo kale ay yeeshaan
ujeeddo cad ayna n1askaxdooda ku celceliyaan illaa ay
noqoto wax maskaxda kaga dhegta oo ay rumaysanyahiin.
Laga yaabee in Barnes uusan asaguba sidaas u garanayn
markaas, balse go'aankiisa oo u caddaa haddana oo u
dhabar adaygayay, ayaa keenay in uu ka gudbo jidgooyo
kasta oo uu helo kanshadii(fursaddii) uu raadinayay.
Marldi fursaddii ay timid, waji kale ayaa ay ugu timid iyo

jaho ka duwan halkii uu ka filayay. Taasina waa waxyaalaha
lagu yaqaan furaadda. Waxa ay leedahay dhaqan ah in ay
albaabka gadaale ay ka soo gasho oo waliba qotka u soo
dhuumato xilliyada dhibaatada iyo guuldarrada ugu
sarraysa qofku dareemayo. Laga yaabee taasi in ay tahay
sababta dadka in badani u garawsan waayaan.
Waxaa dhacday in Edison uu markaas dhammeeyey
hindisidda qalab cusub oo cod-duube ah. Iib-geeye
yaashiisu aad uguma bogsanayn qalabkaas. Waxa ay
rumaysnaayeen in qalabkaasi uusan dhibyari ku gadmi
karaynin. Barnes fursad ayaa halkaas uga muuqatay.
Fursad guurguuranaysa oo isqarinaysa oo ku dhexjirta
qalab aysan cidna u bogsanayn aan ka ahayn asaga iyo
ninka hindisay, halkaas ayaa fursaddii uga dhex muuqatay.
Barnes waxa uu isku hubay in uu iibin karayo qalabkaas
Edison. Edison ayaa uu arrintii u sheegay, asaguna waa uu
ka yeelay. Waa uu gaday qalabkii. Si fiican ayaa uu u gaday
beer markii dambe uu Edison siiyey heshiis u gooni ah oo
ah in uu dalka dhan asagu u iib geeyo. Wada-shaqayntaas
16
-----·-----Faker oo hodan noqo-------
ganacsi waxaa ka dhalntay hal-kudheggii caan baxay ee
ahaa " Waxaa sameeyey Edison, waxaa rakibay Barnes".
Wada-shaqayntaas ganacsi waxa ay socotay soddon sano.
Barnes dhaqaale kali ah kama samayn balse waxa uu ka
helay wax intaas ka wayn oo ah in uu xaqiijiyey in qofku
.,FAKARI KARO 00 HODAN ISKA DHIGI KARO"
Dhaqaale intee le'eg ayaa lagu qaymayn karayaa rabitaankii

� Barnes, si aan u sheego ma garan karayo. Laga yaabee
malaayiin doolar noqon karto balse wax qaymo ah ma
yeelanayso lacagtaasi marka loo eego hantida iyo aqoonta
aadka u wayn ee uu ka helay halkaas taas oo ah "DAREEN
ARAGTI 00 AAN LA TAABAN KARIN AYAA LOO
BEDDALI KARAA MUUQAAL DHAB AH 00 KIi LAGU
FAKARAY AH ayada oo la adeegsanayo tallaabooyin la
yaqaanno".
Barnes dhabtii waxa uu ku fakaray in uu wadaag ganacsi la
noqdo Edison. Waxa uu ku fakaray in uu guul gaaro. Wax
gacantiisa ku jiray bilowgii ma jirin aan ka ahayn in
yoolkiisu u caddaa iyo in ay ka go'onayd in uu u dhabar
adaygo illaa uu ka gaaro.
Lacag uu wax ku bilaabo ma haysan. Waxbarasho yar ayaa
uu lahaa. Cid uu ku daydo ma haysan. Balse waxa uu lahaa
rumaysnaan iyo rabitaan in uu guulaysto ah. Awoodahaas
aan muuqanayn ayaa uu ku gaaray in uu jaalka ugu
wanaagsan u noqdo hindisaagii adduunka ugu waynaa.
Hadda aynu dhanka kale eegno. Aynu eegno sheekada nin
haystay awood muuqata oo dhaqaale balse guuldarraystay
ayada oo keenin in uu quustay asaga oo saddex tallaabo u
jira halkii uu dahabka ugu tagi lahaa.
17
Dahabkii Oo Saddex Tallaabo Loo Jiro,
Mid ka mid ah waxyaalaha ugu waawayn ee

guuldarrooyinka keena waa in uu qofku quusto marka
dhibaatooyinku ka adkaadaan. Qof walba khaladkaan mar
ama labo waa gaystay, waana uu ka qoomameeyaa.
Nin R. U. Darby, adeerkiis ah, ayaa waxaa ku dhacay
jirradii dahab raadinta ee xilligii buuraha lagu yaacay ee
reer Maraykan oo dhan ay dahab raadinta ku waasheen.
Ninkaasi buuraha galbeedka dalka ah ayaa uu aaday asaga
oo rumaysan "QOD 00 HODAN NOQO". Waligiis ma
uusan maqlin in aysan jirin meel la qoto oo ka dahab
badan maskaxda aadanaha. Meel ayaa uu cabbirtay
kadibna garwayn iyo badeel u qaatay. Dhulku aad ayaa uu u
adkaa balse hammuunta uu dahabka u qabay ayaa ayadna
aad u xoogganayd.
Haddii ay to4dobaadyo sii qodayeen ayaa rajadoodii u soo

dhawaatay. Waxaa u muuqday ifafaalahii lagu garan
karayey dahabka dhaw. Waxa ay u baahdeen qalab si fiican
u jabin karaya adaygga ku gudban dahabka dhaw. Meeshii
ayaa ay inta daboosheen asaga iyo Darby, guryahoodii dib
ugu laabteen. Derisyadoodii iyo xogaaladoodii ayaa ay
isugu yeereen kadiba u sheegeen sida dahabkii ugu
dhawyahay iyo in ay qalab u baahanyahiin. Lacag ayaa la
isugu daray kadibna qalabkii loo iibiyey, ayagiina dib ugu
soo laabteen halkii qodista.
Haddii la sii qodaba waxaa sii bata ifafaalaha ah in dahabkii
dhawyahay, waana la sii waday qoditaankii. Markii qodidu
hoos u sii kacdaba waxaa kor u kacayey rajadooda.
18
Marldi dambe waxaa timid in la waayay waxii ifafaalo iyo
raad ahaa oo lagu raad raacayay dahabka. Haddii la sii
qodayba waxba waa ka soo muuqan waayeen mar dambe.
Waa ay quusteen kadibna go'aansadeen in ay faraha ka
qaadaan oo is dhiibaan. Ugu dambayntii waa ay joojiyeen
qalabkiina dhawr boqol oo doolar kaga iibsadeen mid nacas
ah.
Doqomada qaar ayaa doqomo dhab ah ah balse kani lama
mid ahayn doqomada kale. Waxa uu u yeertay injineer
aqoon u leh macdanta iyo dahabka waxa uuna ka codsaday
in uu u eego inta dahabku u jiri karayo. Injineerkii ayaa u
sheegay khaladka ay gaysteen nimankii hore iyo in dahabka
dhammaaba uga dhimmannayd saddex talllaabo. Dhabtiina
saddexdaas tallaabo kadib ayaa la belay dahabkii.
Doqonkaasi malaayiin doolar ayaa uu sidaas ku helay

sababta oo ah waxa uu gartay in uu kala tashto cid waayo
aragnimo iyo aqoon u leh dahabka kahor inta uusan ka
quusan.
Lacagtii Darby iyo adeerkiis ay qalabka ku iibsadeen waxaa
lahaa deris iyo xigaaladooda waxayna qaadatay sanado
badan in ay dib u siiyaan. Muddo dheer kadib ayaa Darby
khasaarahii ka soo kabtay kadib markii uu ogaaday in
rabitaankiisa uu dahab ku heli karayo. Waxa uu ogaaday
markii uu bilaabay in uu ka shaqeeyo shirkad caymis.
Asaga oo xasuusan fursadda wayn ee dhaaftay kadib

markii uu saddex tallaabo u jirsaday dahabkii balse uu
niyad jabay oo iska joojiyey, Darby waayo aragnimo ayaa
uu ka dhigtay dhacdaadaas soo martay asaga oo oranaya,
"Waxa aan joojiyey aniga oo saddex tallaabo u jira dahabkii
19
.......... ------Fok r oo hodan noqo .. ◄ -.. ...
bal badd 1 ku joo sa11 111uhnyo 1narldi t1un datnco in an

CUl 111isk11 dadkn kn iibiyo bnls · ny i u yirnnhdntu1 "MAYA "
arby hadda waxa uu kn 1uid yahny dhuwr qof oo sanadkii
iibh in ka bnd<1n nu,lnnyiin kuurar cny1nis anadldiba. Ku
"udka ashadn ° budd 1 waxu uu ka bnrtuy "kn quusa hadii"
hara) u oo 111artay.
'\i\Taxaa hubaal uh in n1arka qotku u socdo in uu guul gaaro,
uu la kuln1ayo guuldarrooyin ka soo horreeya. Marka qofku
noqdo n1id guuldarradu ka adkaatay, waxa ugu wayn ee
maan-galka(caqli-galka) la noqda waa 'in uu is dhiibo'.·
Waana ida dadka intooda badani ay sameeyaan.
In ka badan shan boqol oo qof oo ah dadka ugu hantida
badan dalkaan, ayaa ii sheegay in guushoodu ku timid in ay
inta kaceen halkii guuldarradu dhigtay ay hal tallaabo
horay u qaadeen. Guuldarradu waa dhagar-qabto, taas oo
isugu jirta kharaar iyo ad-adayg gaarsiisana qotka halka uu
doonayo waa haddii uu adkaysto. Baise waa wax ay ku
raaxaystaan kuwa huba in ay guulaysan doonaan.
CASHAR.KII KONTONKA SHILLIN EE DHABAR

ADAYGGA.
Waxyar kadib markii Darby uu jaamacadda ka qalin

beddeshay(qalin-jabiyey) ee uu go'aansaday in uu dahab
qodashadu ku biro, waxaa soo 111artay fursad baraysa in
"Maya" mark.a lagu yiraahdo aadanMAYA u qaadan oo
quusan.
Galab asaga oo kaalmuynaya adeerkiis oo ay dhex joogaan

beertiisa oo dad madow uad u budun ubi ugu shaqeeyaan,
ayaa albaabkii loo oo galuy. Uuddii \lU eoguy wau gabur yar
20
-- ---------Faker oo hodan noqo-------
00 madoow ah oo iridka taagan. Adeerkiis ilmahii ayaa uu

kor u eegay kadibna cod ku qaylin ah ku yiri "Maxaa aad
doonaysaa?"
Ilmahii ayaa cod baqdin ah ku tiri "Hooyaday ayaa ii soo
dirsatay kontonkeedii shillin 11
"Ma aan siinayo ee orod gurigiinnii aad'; ayaa adeerkiis ugu
warceliyey.
"Haye mudane" ayaa ay tiri balse ma dhaqaaqin ee waa sii
taagnaatay
Adeerkay shaqadiisii ayaa uu isaga laabtay mana
dareensanaba inanta yar ee albaabka wali taagan. Mar
dambe ayaa uu dhankeedii soo eegay oo arkay waana
qayliyey "Soo kuma oran orod oo gurigiinnii aad, orod
hadda tag haddii kale waa aan kuu soo jeensannin"
"Haye mudane" ayaa ay tiri balse tallaabo ma qaadin.
Adeerkiis jawaan uu siday ayaa uu inta dhigtay oo alwaax
ag yaallay soo qaaatay ayaa uu ku soo dhaqaaqay asaga oo u
muuqda mid dhib gaysan doona.
Darby neefta ayaa ku ceshantay. Waxaa u muuqatay in uu
goobjoog u ahaan doono dambi dil ah oo dhici doona. Waxa
uu ogaa in adeerkiis uu aad u caro darnaa. Waxa uu ogaa in
ilmo madoow ahi uusan awood u lahayn in uu ku soo hadal
cesho qof caddaan ah.
Marldi adeerkiis soo gaaray halkii inantu taagnayd ayaa ay
inta tallaabo horay u qaaday oo hortiisa soo istaagtay,
koma u eegtay ayaa ay qaylo halkii ugu dambaysay ku
dhawaaqday "Hooyadeey waa in ay heshaa kontonkeedii
shi11in".
21
_..n•• ... ----Fak r oo hodan noq .........
Adeerkii waa istuugny, cubbuur a gnyuy kcuJlhu 1utu
ah¥nnxii iska dhill't�' oo joobklit-m gu.cnutu �Ll8htuy Hoo
bixiy y lucng dhan ko11ton sbillin kudlbna siiyoy.
Ihnahii lacagtii ayan uy qaudatay kndlbna gutluul-gudaul
iridkii uga baxday ayudn oo wull eoguysu ninkuua ay ka
adkaatay. Marltii ay baxday oynu adeerkiis suntuukh ku kor
fariistay kadibna cirka ku dhaygaguy usugu oo lu yaabban
jeedalka inantaas yari ay ku dhufatuy.
Darby asaguna sidaas oo kale uyaa uu feker ku
n1aqanyahay. Waxa ay noqotay n1arkii ugu horraysay ee uu
arko ihno n1adoow addoon ah, oo ka adkaaday mudanihiisa
caddaanka ahaa.
Sidee ayaa ay inantaas yari awooddaas u heshay?
Maxaa adeerkiisii uu yaqaanay carradiisa ka dhigay shimbir
sidii la rabay laga yeelay?
Waa maxay awoodda indho-sarcaadka ah ee inanta yari ay
adeegsatay, ee keentay in ay maamusho ninkii ay
addoomada u ahaayeen ayada iyo waalidkeedba?
Waydiimahaas iyo kuwo kale ayaa ka dhex walalac-laynaya
gudaha maskaxda Darby, jawaabna uma uusan helinin
illaa sanado badan kadib oo ah marka uu sheekadaan iiga
sheekaynayo.
La yaab ayaa ay ahayd in marka mudane Darby uu ii
sheegayo sheekadaan uu taagnaa halkii inanta yari kaga
adkaatay odaygii adeerkiis ahaa. Waxaa ayadna yaab sii leh
in aan aniguna labaatan iyo shan sano oo la soo dhaafay
aan darsayay awooddaas keentay in inantaas yar ee
madowga ah ee aan aqoontana lahayn ay ka adkaato
odaygaas.
22
___ .. ___ ..___ Faker oo hodan noqo-------
n
Anaga oo meeshans taagan ayaa mark.ii uu sheekadii ii
dhammeeyey
: Darby uu igu yiri "Maxaa aad ka garatay
sbeekadaan? Maxaa aad u malayn in ay ahayd awoodda
inanta yari ay adeegsatay?
Warcelinta waydiintaas tallaabooyinka lagu qoray
buuggaan ayaa aad ugu tagi doontaa. Waliba mid
dhammaystira.n.
Ayada oo faahfaahsan oo qof walba garan karo sidoo kalena
adeegsan karayo sida inantaas yar ayaa aad u tagi doontaa.
U fiirsasho lahoow waxaa dhicin in aad la kulantid
awooddaas, waliba cantuugo ka mid ah ayaa aad ugu tagin
cutubka soo socda.
Meel buuggaan ka mid ah ayaa aad ugu tagi doontaa aragti
dhakhso gacanta kuugu soo gelin doonta awooddaas aan Ia
iska caabbin karaynin.
Waxaa dhici karta in aad cutubka koowaad ka dhex heshid
awooddaas ama ay kugu soo dhacdo adiga oo akkhrinaya
cutubyada ku xiga. Waxaa dhaci karta in fikrad(aragti)
ahaan aad ku hehsid. Waxaa dhici karta in qorshe ama
ujeeddo ahaan aad ku ogaatid.
Tan labaad, waxaa dhici karta in ay <lib kuugu celiso
xasuusta waayo aragnimadii ku soo martay ee
guuldarrooyin iyo jab ahaa halkaasna aad ka heshid cashar
aad dib ugu heli kartid wax kasta oo aad horay u wayday.
Marldi aan mudane Darby u sheegay awoodda inanta yari
ay adeegsatay ayaa uu gadaal u raacay xasuustiisii shaqeed
iyo guusha uu ka gaaray dhanka iibka caymiska kadibna i
dhab ah uu u qirtay in waxa uu guusha ku gaaray ay tahay
casharka gabadhaas yari ay guusha ku gaartny e uu ka
bartay.
23
Mudane Darby waxa uu sheegay in markasta oo uu doono
in uu qof ka dhaadhiciyo iibsashada caymiska uu iibiyo
balse qot'kaasi uu maya ku yiraahdo uu soo xasuusto inantii
yarayd kadibna iskula hadlo 'Waa in qofkaani iga iibsado'.
Tan layaabka igu noqotay waxa ay ahayd in inta ugu badan
ee dadka ah ee wax iga iibsada ay ahaayeen kuwa marka
hore maya igu yiri balse aanan ka quusan.
W axa kale oo uu soo xasuustay dhacdadii labaad ee ahayd
in uu quustay asaga oo saddex tallaabo u jira dahabkii balse
uu ka bartay cashar ah in uusan quusan ee uu soo
taagnaado, dhabar adaygana markasta illaa uu guul fiican
ka gaaro.
Sheekadaan Darby iyo adeerkiis iyo ilmaha yar ee madoow
iyo dahabka waxaa akhrin doona boqolaal ah dadka
caymiska iibiya, kuwaasna dhammaantoodba qoraagu
waxa uu u rajaynayaa in ay adeegsadaan casharradaas ka
dhigay Darby in uu noqdo mid malaayiin doolar ka
sameeya shaqadiisa hadda.
Noloshu waa cajiibOayaab) iyo wax aan la saadalin karinin.
Guulaha iyo guuldarrooyinka labaduba waxa ay salka ku
hayn karayaan waayo aragnimooyin iyo dhacdooyin dadka
soo maray.
Tan Darby waa mid fudud, marar badanna dhacda haddana
waxaa ku duugan sirta nolosha iyo guusheeda sidaas
darteed waxa ay leedahay mudnaan u dhiganta nolosha
laftigeeda. Waxa uu ka faa'iidaystay labadaas dhacdo ee
soo maray waxa uuna la baxay casharka ku jiray. Baise
qotka aan waqti u heli karinin in uu darso ama baaritaan ku
sameeyo guulaha iyo sida lagu gaaro, Qotkaasi xaggee ka
baran karayaa sida guuldarrada ah dhagax kugu hor go'an
looga dhigto wax aad korka ka fuushay si aad ugu gaartid
24
-------·---Faker oo hodon noqo-------
halka aad hUgsanaysid?Jawaabta taas darteed ayaa
buuggaan loo qoray.
Waydiintaas ayaa keentay saddex iyo tobanka tallaabo ee
soo socda balse xasuusnoow waxaa dhici karta in waydiinta
aad jawaabta u raadin ee aad kugu abuurtay in aad nolosha
la yaabbanaatid, ay dhici karto in jawaabtaasi ay
maskaxdaada dhex fadhifo.
Hal aragti oo wanaagsan ayaa qoflru ku heli karayaa wax
kasta oo uu doonayo. Xeerarka ku qoran buuggaan ayaa ah
kuwa ugu wanaagsan uguna suurtogalsan ee hababka iyo
waddooyinka lagu heli karayo aragtidaas wanaagsan.
Inta aynaan gudogalin ka hadlidda xeerarkaas waxa aan
rumaysannahay in ay lagama-maarmaan kuu tahay in aad
talo-soo-jeedintaan aad ogaatid......MARKA
HODANNIMADU BIIAWDO IMAANSHAHEEDA,
DHAKHSO AYAA AY KU TIMAADDAA IYO BADNAAN
WALIBA HEER QOFKU YAABO 00 IS WAYDIIYO
HALKA AY KU DHUUMANAYSAY SANADAHII
DHIBAATOOYINKU JIREEN OODHAN.
Marka aad bilowdid in aad HODANNIMO KU FEKERTID

00 AAD BILOWDID IN AAD RESHID, waxa aad
ogaanaysaa in hodannimadu ka bilaabato doonis maskaxda
lagu abuuro iyo ujeeddo cad oo lagu xijiyo, hawlkarnimo
aad u tiro badanna aysan khasab ahayn.
Adiga iyo dadka kale oo dhanba waa in ay noqdaan kuwo
danaynaya in ay ogaadaan sida xaaladdaas doonista ah
maskaxda loogu abuuro oo dhaqaalaha loo soo jiito.
Labaatan iyo shan sano ayaa aan baaritaan waday, waxa
aana baaray in ka badan 25kun oo qof, sababta oo ah aniga
25
laftigayga ayaa doonayay in aan ogaado 'sida dadku

clhaqaale ku helaan'.
Baaritaankaas la'aantiis, buuggaani ma suurto galeen.
Halkaan aan kugu siiyo xog aad mudnaan u leh.
1929 waxaa bilowday wareer iyo burbur dhaqaale, waxa
uuna socday in muddo ah illaa iyo xilligii madaxwayne
Roosevelt uu dalka qabtay. Kadib ayaa burburkii bilowday
1n uu qarsoomo .
Marl<li Roosevelt uu madaxwayne noqday, sida marka
guriga iftiinka loo shido uu mugdigu halmar u qarsoomo,
sidaas oo kale ayaa baqdintii iyo walwalkii halmar dadkii
uga qarsoomay oo la waayay.
Si fiican ugu fiirso, marka aad bilowdid adeegsiga
murtidaan oo aad bilowdid in aad raacdid tallaabooyinka
lagu barin, dhaqaalahaagu waxa .uu bilaabin in uu kobco,
waxaa bilaabanaysa in waxii aad far saartidba ay isu
beddelaan hanti iyo dhaqaale. Suurtogal ma aha miyaa?
Waa suurtogal!
Liidnimada ugu wayn ee maskaxda aadanaha fadhida ayaa
ah ereyga 'SUURTOGAL MA AHA', waxa qotku yaqaan wax
walba oo aan u shaqayn doonin. Waxa uu yaqaan wax
walba oo aan u qabsoomi karinin.
Buuggaan waxaa loogu talo galay kuwa doonaya in ay
ogaadaan sida dadka kale guusha ku heleen, diyaarkana u
ah in ay qabtooda ka qaataan.
Sanado badan kahor ayaa aan soo iibsaday qaamuus(erey
koobe), waxa ugu horreeyey ee aan sameeyey ayaa ahayd in
aan kala bixiyey oo aan ka soo saaray bogga uu ku
qoranyahay ereyga SUURTOGAL MA AHA, kudibna
baalkaas oodhan ayaa aan gooyay oo tuuray. Maan
gaabnimo kugu noqon mayso haddii aad adigunu samaysid.
26
----------•Faker oo hodan noqo--.. --....
Guusha waxaa gaarn kuwa guul maskaxda ku haya.

Guuldarradana waxaa gaara kuwa guuldarrada maskaxda
ku haysta.
Ujeeddada buuggaani waa in la caawiyo kuwa doonaya in
ay maskaxdooda ka beddelaan guuldarro maskax ku haynta
oo u bedddelaan guul maskax ku haynta.
Liidnimo kale oo dadka intooda badan haysata ayaa ah in
ay wax walba iyo cid walba ku beegaan(cabbiraan)
halbeegga ah aragtidooda iyo waxa ay rumaysanyahiin ah.
Dadka qaar akhrin doona buuggaan ayaa rumaysnaan
doona in aan cidina inta fekerto aysan hodan noqon
karinin. Hanti in ay heli karaanba maskaxdoodu ma
ogolaan karto sababta oo ah maskaxdooda dhan waxaa ka
buuxa saboolnimo, baahi, dhibaato, guuldarro iyo jab.
Malaayiin qof ayaa arkaya guusha uu gaaray Henry Ford
kadibna ka masayrsan hantidiisa, nasiibkiisa, caqli
badnaantiisa kii ay rabaanba ha ugu yeereen guushiisaase.
Waxaa dhaci karta in hal ka mid ah boqolkii kun ee qotba
uu ogyahay sirta ka dambaysa guushiisa. Sheekadaan ayaa
ku tusin karaysa.
Sanado kahor ayaa Ford go'aansaday in uu soo saaro
matoorkii caanka ahaa ee VS. Injineeradiisii oodhan ayaa
uu isugu yeeray in ay naqshaddii lagu samayn lahaa ay
keenaan.
Naqshaddii ayaa warqado iyo qalin loo qaatay kadibna la
isku raacay in aysan marnaba suurtogal ahayn waxa uu
doonayo iyo caynka matoorka uu sheegtay in loo sameeyo
"Si kasta oo ay tahayba waa in aad samaysaan" ayaa Ford
ku yiri.
27
----------Faker oo hodan noqo-�-----
"Balse suurtogal ma aha" ayaa ay ugu warceliyeen.
0
Suurtogal ka dhiga adinku, shaqadana jooga illaa aad ka
sa111aysaan."
lnjineeraclii waa ay iska wadeen shaqadii, sababta oo ah
v.rax kale oo ay samayn karayaan ma jirin, haddii kale waxa
ay noqon in ay shaqada ka tagaan.
Lix bilood ayaa gudubtay ayada oo aysan waxba
qabsoornin. Lix bilood oo kale ayaa tagtay haddana waxba
n1a suurtogalinin. lnjineeradii waddo kasta waa ay isku
dayeen balse waxa ay ka badin waysay eraygii ahaa
suurtogal ma aha.
Sanad kaclib ayaa uu markale ku soo noqday waxaana loo
sheegay in aysan waxba suurtogal ahayn
Waxa uu ku yiri "Shaqada dib ugu laabta, matoorkaas ayaa
aan doonayaa, waana aan helayaa".
Dib ayaa ay u bilaabeen kadibna si kedis iyo indho sarcaad
ahba waaba tan sirtii la raadinayay.
Go'aankii iyo doonistii Ford ayaa guulaysatay, matoorkiina
waa lagu guulaystay.
Sheekadaan laguma qaymayn karayo gaabnaanta aan ku
sheegay balse waxa lagu qaymayn waxtarka iyo
qummanaanta hadalkaas.
Qofkii doonaya in uu fekero oo hodannimo gaaro, ma aha
in uu meel fog eego, waxaa xog ugu filan sheekadaan Ford.
Henry Ford waa uu guulaystay sababta oo ah waxa uu
garawsaday oo adeegsaday xeerarka guusha.
Mid ka mid ah xeerarkaas ayaa ah DOONIS(HIMMAD), in
qofku yaqaanno waxa uu doonayo.
28
- � -� ---Fok r a hodan noqo- ........
.. a uu. n O'- , h kada Ford tnork.H aad sii akhrinay icl
·. kuna da it1 aad adorradn kala baxday irta wayn e
,1u,J ii a. Ha·ddii aad tans attlayn kartld, haddil a d la bixi
kartid e arka Ford guff ha gaarsH e , hubaal waxaa ah in
aad guul tH· a le'eg aad gaari kara Id cayn kasta oo ay
ahaataba. Aayah-aa. a adlga a aa hagi kara naftaada na
adiga a aa u talin ka � a.
Matlcii Henle uu qoray erayada ah "Aniga ayaa aayahayga
haga an1ga ayaa nafta da u ta1iya" waxa uu innaga inoo
sheega a in aan innagu an) aheenna u talinno iyo in aan
nafteenna maamulno.
Haddii gabaygu sidaan inoogu sheegi lahaa waxa aan ogaan
laha ill habka aan u maamuli kamo aayaheenna iyo habka
a ;nu ugu talin kamo nafteenna. Waxaa la rabay in uu si
fiican inoogu sharxo in awoodda fakarka maskaxdu aysan
kala saarin fakarrada kuwooda wanaagsan iyo kuwooda
xun balse ay qofka awood u siiso in uu helo hadba kii uu
markasta ku fakaro, wanaag iyo xumaan midkii uu
dooninba ha noqdee.
axa ay ahayd in uu inoo sheego in maskaxdeennu soo
jiidato fakarrada aynu hadba maskaxda ku badinno iyo hab
aan cidina aqoonin ay u soo jiidato dadka, dhibaatooyinka
iyo walxaha aynu ku badinno ka fakariddooda.
Waxa ay ahayd in uu inoo sheego kahor inta aynaan
hodannimo gaarin in aan maskaxdeenna ku xoojinno
RABITAAN aan u xooggan oo aan hodannimada ku
doonayno, in dareenkaas rabitaanku innagu xoogsado heer
rabitaankaasi uu innagu khasbo in aynu la imaanno qorshe
aan ku heli .karno hodannimo.
BaL e maaddaama uu ahaa gabyaa ee uusan ahayn
fay] oof, Henley x.ogta.as gabay ahaan ayaa llll inooga taga_
29
-------- --Faker oo hodan noqo-------
asaga oo doonayay in aynu innagu fasiranno nuxurka
hadalkaas.
Tartiib-tartiib runtaasi ayada ayaa iskeed daboolka isaga
qaadday. Hadda waxaa muuqata in xeerarka buuggaan lagu
sheegay ay hayaan sirta lagu heli karayo maamulka
dhaqaalaha aynu doonno.
Hadda diyaar ayaa aynu u nahay in aynu eegno xeerka ugu
horreeya. Maskaxdaadu ha furfurnaato xasuusnowna
marka aad akhrinaysid in xeerarkaan uusan qofna hindisin
ee yahiin kuwo waligoodjiray.
Xeerarkaan(tallaabooyinkaan) waxaa laga soo aruuriyey
nolosha shan boqol oo qof oo ahaa hantiilayaashii ugu
badnaa kuwaas oo saboolnimo iyo aqoon-yari labadaba
lahaa sidoo kalena aan haysan cid ay kaga daydeen ama ka
dhaxleen. Tallaabooyinku nimankaan waa u shaqeeyeen,
adigana haddii aad adeegsatid waa ay kuu shaqayn. Waa
kuu dhib yaraan doontaa, kugumana adkaan doonaan.
Inta aadan bilaabin waxa aan doonayaa in aad rumaysatid
in ay tahay wax dhab ah iyo in isbeddel dhaqaale oo dhab
ah ay xeerarkaani kuu keeni karayaan sida labada qof ee
aan dhawaan ka sheekayn doono ugu Keeneen. Waa labo
qof oo aad iigu dhawaa, halka midkood uu ka yahayjaalkay
muddo labaatan iyo shan sano ah, halka kan kalena uu ka
yahay wiilkayga.
Guusha la yaabka ah ee ay gaareen labadaas nin, guusha ku
timid xeerka ku xusan cutubka soo socda ayaa caddaynaysa
oo tixraac fiican u noqonaysa awoodda xeerka koowaad.
Shan iyo toban sano kahor ayaa aan khudbad u jeediyey
arday qalin ka beddelanaysay jaamacadda Salem College.
Waxa aan aad xoog u saaray ka hadlidda iyo mudnaanta uu
leeyahay xeerka cutubka soo socda halkaas oo mid ka mid
30
---·------Faker oo hodan noqo-------
ab ardaydii uu ka dhigtay hal ku dheg iyo murti uu
noloshiisa u adeegsado.
Ninkaas dhalinyareyga ahaa hadda waa xubin firfircoon oo
ka tirsan golaha kongareeska Maraykanka. Waxyar kahor
intii aanan buuggaan sii daynin(daabicin) ayaa uu farriin ii
soo diray uu kaga hadlayo samaynta ay khudbaddaasi ku
yeelatay iyo waxtarka adeegsiga tallaabadaasi u yeeshay.
Waxa aan jeclaystay in aan farriintaas hordhac ahaan aad
ugu akhrisatid cutubka soo socda si aad aragti guud uga
heshid cutubkaas.
Farriintu waxa ay u qornayd sidatan:
Mudane Napoleon.
Ka shaqayntayda golaha koongareeska ee Maraykanka ayaa

ii iftiimisay dhibaatooyin badan oo rag iyo dumar badan
haysta. Qoraalkaan waxa aan ku doonayaa in aan ku soo
jeediyo talo kumanaan qof caawin doonta.
Aniga oo raali galin ka bixinaya waxa aan sheegin in haddii
la fulinayo taladaas aan soo jeedinayo , ay sanado culays iyo
masuuliyad ah kugu noqon doonto, balse aad ayaa aan ugu
han waynahay taladaan, aniga oo og jacaylka aad u qabtid
in aad waxqabad wanaagsan bulshada u qabatid.
1922dii ayaa aad khudbad ka jeedisay jaamacadda Salem,
anigu waxa aan ka mid ahaa ardaydii qalin beddelanaysay,
maalintaas ayaa aad fikrad maskaxdayda ku beertay taas oo
dhalisay heerka aan gaaray iyo shaqada aan ku matalo
gobolkayga sidoo kalena in badan ayaa ay aragtidaasi ka
ahaan doontaa guulaha aayatiinkayga dambe.
31
Tuluda aan soo jeedinayo waa, in khudbaddii aad jeedisay
ood buug ka dhigtid si dadka reer Maraykan uga
faa'iidaystaan waayo aragnimada iyo xogta waayo aragnimo
e aad ka haysid dadka Maraykan ka dhigay dalka
adduunka ugu hantlda badan.
Waxa aad n1ooddaa in ay shalay ahayd markii aad ka
sheekaynaysid sheekadii aadka u la yaabka ahayd ee Henry
Ford kaas oo aan waxbarasho badan lahayn, dhaqaale u
dhalanin, cid wayn oo hagta aan lahayn, balse gaaray heer
aad u sarreeya. Maskaxdaydu go'aan ayaa ay qaadatay
kahor intii aadan hadalkaba dhammaynin in aan naftayda
beer gaarsiiyo dhib kastaba aan ka maree.
Kunianaan dhalinyaro ah ayaa jaamacado ka soo baxaya
sanadkaan iyo kuwa ku xigaba. Mid walba oo kamid ah
waxa uu baadigoob ugu jiraa farriin dhiirogalin iyo
hagitaan u noqoto sida tii aad noo jeedisay oo kale. Waxa ay
u baahan doonaan meel ay wax ka bilaabaan iyo wax ay
sameeyaan.
Adiga ayaa u sheegi karaya sababta oo ah dad badan oo
dhibaataysan ayaa aad caawisay in badan oo badan waliba.
Haddii ay suurtogal tahay waxa aan soo jeedin lahaa in aad
buug kasta ku dartid mid ka mid ah baaritaannada aad
samaysay si iibsaduhu u helo qorshe gebi ahaanba beddeli
karaya oo hagaya sidii aad aniga hagitaan ii siisay sanado
kahor.
Shaqada caynkaas ah ee aad qubatld, ayaa ukhriyahu
siinaysa muuqaal cad oo dhammuystiran oo tusuyu
gefatkooda iyo haybadahoodaba. Wuxu uu notion doonna
waxqabad aad loo mahadiyo.
Malaayiin qof ayaa dhibaato ku sugan h,kunu <luyaya ln ay
ka soo kabtaan, ani ahaan in ba<lun uyua uun u ,iunn tn
32
--------- --Faker oo hodan noqo-------
dadkaasi ay aad u rabi lahaayeen in ay dhibaatooyinkooda
kaaga sheekeeyaan oo aad talooyin iyo hagid siisid. Waa
aad dareemi kartaa qof dhibka haystaayi yahay in waxiisii
oodhan ay burbureen, una baahan in uu dib u soo bilaabo.
Kumanaan qof oo Maraykan ah ayaa jira maanta kuwaas oo
doonaya sidii ay aragtidooda ugu beddeli lahaayeen hanti,
dad badan ayaa sagxadda ka soo bilaabaya hadda, ayaga oo
aan dhaqaale haysan doonayana in ay dib u soo kabtaan.
Haddii ay jirto cid caawin karta, dhabtii waa adiga.
Haddii aad buuggaas soo saartid, waxa aan doonayaa in
aan noqdo qofka iibsada midka ugu horreeya oo waliba aad
gacantaada iigu saxeexdid.
Wanaag badan ayaa aan kuu naawilin. I rumayso.
Jennings Radolph.
33
----------Faker oo hodan noqo-----
CUTUBKA 2AAD
DOONIS (HIMMAD)
Halka Guusha Dhammi Ka Bilaabato
Soddon sano kahor markii Edwin C. Barnes uu tareenka u

raacay magaalada Oranges ee New Jersey, waxaa dhici
karta in uu kuula ekaado qof liita ama wareersan balse
fekerkiisu kuwa ugu heerka sarreeya ayaa uu ahaa.
Marldi uu tareenka ka degtay ee uu u dhaqaaqay dhanka
xafiiska Edison, maskaxdiisa waxaa ku jirtay in uu mar
hore shaqo bilaabay. Waxaa u muuqatay asaga oo Edison
hor taagan. Waxa uu maqli karayay asaga oo Edison
waydiisanaya fursad uu kaga dhabeeyo waxa maskaxdiisa
aadka ugu wayna, ahna doonis aad u sarraysa oo uu
doonayo in uu wadaag ganacsi la noqdo Edison.
Doonista Barnes ma ahayn rajo kali ah. Rabitaan kali ahna
ma ahayn. Baise waxa ay ahayd himmad halkii ugu
sarraysay. Waxa ay ahayd mid dhab ah.
Doonistiisu ma imaanin markii uu soo aadayay Edison.
Waxa ay ahayd waxa ugu wayn ee Barnes doonayay muddo
dheer. Bilowgii markii doonistaasi maskaxdiisa ku soo
dhacday, rajo kali ah ayaa ay ahayd balse markaan dambe
rajo kali ah ma aysan ahayn.
Sanado kadib ayaa Barnes markale dul istaagay halkii uu
istaagay maalintii ugu horraysay ee uu Edison la kulmo.
Maanta waa uu ka duwanyahay. Maanta wadaag ganacsi
ayaa uu la yahay Edison. Doonistii ugu waynayd ee
34
----------Faker oo hodan noqo-----......
riyadiisu wna ny u rumowdny. Mnonto wuxon dhacdu in
dadka Barnes yaqaannn ay kn 11u1sayronn oyugn oo arkaya
guusha noloshu siisny. Wnxua ay urkann tnaalintaas uu
guusha gaaray, balse iskun1a dhibayann in oy baornun sida
uu guusha ku soo gaaray.
Barnes '\i\raxa uu guusha ku gauray markii uu yool samaystay
kadibna waxii awood, dedaal, iyo wax kasta oo uu
a'\i\roodayba uu halkaas isugu geeyey. Waa uu ku qanacsanaa
in uu qabto shaqo tan ugu liidata asaga oo ay u muuqatay in
ay keenayso in uu tallaabo horay u qaado.
Shan sano ayaa uu sugay si tallaabadii ugu horraysay ugu
hirgasho. Sanadahaas oodhan hal dhibic oo rajo ah uma
soo dhicin. Hal balanqaaad oo u hirgalay ma dhicin. Cid
walba oo aan asaga ka ahayn waxa uu ugu muuqday kabo
qaad Edison u shaqeey
Balse asagu maalintii koowaadba waxa uu isu arkayay
wadaag ganacsi in uu la yahay Edison
Waa tusaale aad u wanaagsan marka himmadda laga

hadlayo. Barnes yoolkiisii waa uu gaaray. Qorshe ayaa u
samaystay uu ku gaaro, waxii kale oo dhanna faraha ayuu
ka qaaday. Marldi uu Edison aadayay ma uusan iskula
hadlin "Edison ayaa aan isku dayin in uu shaqo yar i siiyo"
balse waxa uu iskula hadlay " Edison ayaa aan la kulmin,
waxa aana u sheegin in aan u imid in aan wadaag ganacsi la
noqdo."
Iskulama uusan hadlin "Dhawr bilood ayaa aan la shaqayn,
haddii aan dhiirogalin iyo hor usocod ka waayana waa aan
iskaga tagin oo shaqo kale ayaa aan raadsanin. Baise waxa
uu iskula hadlay "Waxii shaqo ah oo aan helo ayaa aan ka
bilaabin, wax walba oo uu Edison ii dirsadana waa aan u
35
--------·--Faker oo hodan noqo••····-
qaban bnlse inta uanan biluublnbu waxa aun isu
aqoousanahay wadaug gunncsl.
Ma uusan iskula hadlin '' Mnrkasta wuu uun ku warqubayaa
waxii fursado ah oo ii n1uuqda si haddli uun ku guulayaan
middaan, aan uga beddelan karayo". Balsa wuxa uu iskula
hadlay "Hal wax oo aan doonayo ayaa adduunkaan ka Jira,
kaasina waa in aan wadaag ganacsi la noqdo Edison sidaas
darteedna wax kasta oo ka soo haray faraha ayaa aan ka
qaadin, awooddayda dhanna waxa aan galinin sidii aan
yoolkaygaas ku heli lahaa. Waddo kasta oo kale naftiisa waa
uu ka soo xiray. Waa in uu guulaystaa ama nolosha ka
quustaa.
Waa taas sheekada guusha ee Barnes!
Waa hore, ayaa nin degaalyahan ah arrin adag soo food
saartay taas oo ku khasabtay in uu go'aan adag ka qaato si
ay dagaalka ugu guulaystaan.
Ciidankiisu waxa ay food saarayeen ciidan aad uga xoog iyo
tiraba badnaa.
Ciidankiisii ayaa uu doomo saaray, u gudbiyey dhankii
dalkii cadawga, dhammaan ciidankii iyo hubkiiba ka
dejiyey doomahii kadibna amar ku bixiyey in doomaha la
gubo. Intaas kadib ayaa uu la hadlay ciidankiisii asaga oo
oranaya "Waa u jeedaan qiicii doomaha oo cirka isku
shareeray, taasi waxa ay caddayn u tahay in aynaan
xeebtaan dhaafi karaynin innaga oo nool. Kaliya waa
innaga oo guulaysannay ama dhimmanay wax ka dhexeeya
ma ayjiraan. Kadib maxaa dhacay? Waa ay guulaysteen.
Qofkii doonaya in uu hubaashii guulaysto waa in uu gubo
fursad kasta oo u furan aan ka ahayn tan dhabta ah.
Maalintii magaalada Jikaako(Chicago) uu dabk'U baabi'iyey,
ayaa koox ganacsadayaal ahi dul istaageen ,vaddada State
36
--------Faker oo hodan noqo-------
Street, ayaga oo eegaya dambaska ka haray hantidoodii

oodhan. Shir ayaa ay qabsadeen ay kaga hadlayaan in ay
dib u dhistaan iyo in ay isaga guuraan oo meel kale ka
aasaastaan. Dhammaantood waxa la isku raacay in Jikaako
laga guuro aan hal nin ka ahayn.
Ganacsadaha go'aansaday in uusan guurin ee dib u dhisto
ayaa farta asaga oo ku fiiqaya dambsaskii haraadiga ahaa
yiri "Mudanayaal, halkaas aad u jeedaan ee dambaska
noqotay ayaa aan ka dhisi doonaa guriga ugu dheer
adduunka dhan, intii jeer ee uu rababa ha gubtee."
Dhacdadaasi waa konton sano kahor. Dhismahaas waa la
dhisay. Bartii ayaana laga dhisay asaga oo taallo iyo
muujinba u ah xaaladdii maskaxdiisa ku sugnayd oo ahayd
himmad(doonis) ololeysa(aad u badan).
Waxa ugu fudud ee Marshal Field samayn karayay ayaa
ahayd in uu sida saaxiibadiis uu iskaga guuro.
Marka arrintii adkaatay, mustaqbalkiina mugdi galay, waxa
ay go'aansadeen in ay u guuraan meel ka rajo fiican.
Bal si fiican u fiiri kala duwanaanshaha u dhexeeya Marshal
Field iyo ganacsadeyaasha kale saba bta oo ah waa isla
middaas tan kala gaysay Barnes iyo kumanaan dhalinyarey
oo kale oo Edison shaqaale u ahaa.
Qof walba oo gaara heerka fahamka lacagta, waxa uu
bilaabaa in uu rajeeyo helisteeda. Rajo hanti ma keento.
Balse doonis dhab ah oo maskaxda la galiyo, qorshe lagu
dhaqaaqo iyo in dhabar adayg qorshahaas lagu daro aan ka
baqin guuldarrada, taas ayaa lagu gaaraa hantiilennimada.
Hab aad doonistaada hodannimo, aad ugu beddeli kartid
hantida dhabta ah ee aad doonaysid, waa kan asaga oo ka
kooban lix tallaabo oo dhab ah.
37
.. ---... •Fok r o hodon ,,or10 · •··
T· U ab d koownnd
l\1a kaxdaada g ti into ln ng oh oncl cloorwy lid ht uad
h hid(Go aau"o). Kugun1a fllnoln 011d dhnlt 111 " La og
badan ayaa aan doonayaa" Dols ku dhowoo I tlro ohaan
inta aad doonaysid (Woxan jirtn Anl oh Hln11 nafsl 1
ahaa1.1eed oo kecnin in sldnns la som yo oanna kaga hadHa

doonno cutub ada oo so do).
Tallaabada laba d
Caddee ,, axa aad doonaysld in aad qabatid si aa<l Jacagtaas
u beshid(Ma jirto wax la yiraahdo 'bllaash' oo ayada oo
a san ·axba kaa bixin aad wax lska heli kartid).
aabada Saddexaa
. d
Caddee taariikhda aad doonaysid in lacagtaasi gacantaada

kujirto.
La imoow qorshe dhab ah oo aad ku gaaraysid yoolkaagaas

k:una. dhaqaaq, diyaar u ahoow ama ha u ahaane.
allaabada Shanaad
Qallin qaado oo qor tirada lacagta aad go'aansatay, qor
>dlliga aad go'aan atay in aad heshid, qor waxa aad
doona) . id in aad ku beddelatid lacagtaas iyo qor haha aad
d ona --id in aad ku hehsid.
38
Faker oo hodan noqo---
Tallaabada Lixaad
Maalin walba labo jeer oo marka aad seexanin iyo marka
aad soo toosin ah akhri oo kor ugu dhawaaq oraahdaada
aad qortay.
Marka aad akhrinaysid waa in aad dareemi kartid oo waliba
kuu muuqan karto adigu oo helay lacagtaas.
Waxaa aad muhiim u ah in aad raacdid tallaabooyinkaan
lixda ah ee aan soo sheegnay. Waxaa aad u sii muhiim ah in
aad u fi.irsatid oo aad, aad ugu dhaqantid tallaabada lixaad.
Waa laga yaabaa in aad is dhahdid suurtogal ma aha in ay ii
muuqato aniga oo 1acagtaas haysta amga oo aan dhab
ahaan aan u haysan. Waa markaan marka himmadda
ololeysaayi soo shaqo gasho. Haddii aad, aad u doonaysid
in aad lacag heshid oo doonistaas ay kaa tiro badato, ma
adkaan doonto in aad maskaxdaada ka dhaadhidsid oo ay
kaa rumaysato. Kaliya kuwa joogto m kaxda ugu haya
lacagta ayaa noqda kuwa beta. lacag maskaxda ku haya
waxaa looga jeedaa, maskaxdooda ayaa ay ka buuxiyeen
doonista lacag beer maskaxdoodu rumaysatay in ay
haystaan.
Qofka ay ku cusubtahay ee aan waxba ka aqoon habka
maskaxda aadanahu u shaqaysto waxa ay la tahay wax aan
suurto gal ahayn. Ciddii garan kari wayda mudnaanta
lixdaan qodob leeyahiin waxaa filcnaan lahayd in ay
ogaadaan in tallaabooyinkaan laga qoray Andew Carnegie,
kaas oo hodannimadiisa ka bilaabay shaqaale warshad
bireed balse asaga oo halkaas hoose ka bilaabay
adeegsaday xeerarkaan kuna abuurtay hanti boqolaal
malyan ah xilli kooban gudaheed.
39
\
---------Faker oo hodan noqo-------
\t\Taxaa kale oo aan u sheegin qotkaas in tallaabooyinkaan
uu baaray Edison kadibna uu ansixiyey oo haddana saxiixay
asaga oo sheegay in aysan kaliya waxtar u lahayn lacag in
lagu helo balse loo adeegsan karayo gaarista yool kasta oo
uu qofku doonayo.
Tallaabooyinkaani ka agama baahna dhabar jab, kaagamana
baahna naf-huris. Kaagama baahna in aad nacas noqotod,
kaagamana baahna in aad waali u rumaysatid.
In aad ku dhaqantid lixdaan tallaabo kaagama baahna
,,raxbarasho ,vayn. Balse in sida ugu wanaagsan aad u
fulisid lixdaan tallaabo waxa ay kaaga baahantahay in aad
maskaxdaada si fiican uga sawiran kartid waxa aad
doonaysid iyo in aad garawsatid in aysan ahayn wax lagu
helo fursad iyo nasiib iwm.
Waa in qotku rumaysto in qofwalba oo hodannimo gaaray
uu markii hore riyooday, rajeeyey, doonay, qorsheeyey
kadibna uu gaaray.
Waa in aad sidoo kale ogaatid haddeer in aadan hodannimo
dhab ah gaari karinin illaa aad la timaadid doonis aad u
sarraysa iyo in aad rumaysatid in aad heli doontid.
Waa in sidoo kale aad ogtahay in hoggaamiye kasta oo

adduunka soo maray uu ka soo bilaabay in uu ku riyoodo
halka uu doonayay in uu gaaro.
Haddii aadan maskaxdaada ka sawirran karinin hanti
badan oo aad heshid, hubaal dhab ahaanna uma arld
doontid hantidaas.
Taariikhda Maraykan waligeed maanta maalin ay dadku ka
fursad fiicanyahiin ma jirin. Llxdii sano ee dhaqaale
40
-----..- .... •-Faker oo hodan noqo-------
burburku dhacay ayaa dadkii oodhan ka dhigtay heer
si'mma11 dhaqaale ahaan. Tartan cusub ayaa bilaabmaya.
Dadkeenna doonaya in ay tartankaas ka qayb qaataan waa
in ay ku dhiiro gashanyahiin in qaabka adduunku is
beddelay iyo in hadda adduunku u baahanyahay fikrado
cusub, qaabab cusub, hoggaamiyeyaal cusub, hindiseyaal
-cusub, qaabab cusub oo dadka wax loo baro, qaabab cusub
oo iib-gayn ah, buug cusub; suugaan cusub, qaabab cusub
dhanka raadyeyaasha ah, qaabab cusub oo filimaanta loo
sameeyo.
Baahidaas loo qabo hababkaas cusub waxaa dheer oo
la'aanteed aan guul la gaarayn, waa UJEEDDO CAD, in
qofku yaqaanno waxa uu doonayo iyo in uu himmad sare u
hayo ka dhabaynta ujeedkiisaas.
Burburkii dhaqaale waxa uu astaan u yahay dhammaaclkii

waa hore iyo bilaabashada waa cusub. Adduunkaan is
beddelay waxa uu u baahanyahay dad riyooyin leh oo
doonaya in ay ka dhabeeyaan riyooyinkooda. Dadka
riyooyonka dhabta ah leh ayaa ahaa, waligoodna ahaan
doona horseedayaasha ilbaxnimada.
Dadkeennaan hodannimada doonaya waa in ay
xasuusnaadaan, in hoggaamiyeyaasha dhabta ah ee
adduunku ay yahiin dad maamulay oo adeegsaday awoodo
fursadeed oo aan la arki karinin Jana taaban karinin
awooda.haasna(fikirro) u beddelay walxaha kuu muuqan ee
a.h dhismeyaal, magaalooyin, warshado, diyaarado,
gawaari, iyo wax kasta oo nolosha dhibyareeeyey raaxadana
u yeelay.
Dulqaadka iyo maskax.- furnaantu waa labo waxyaalood oo
uusan ka maarmin qofka riyooyinka leh. Dadka ka cabsada
41
fikradaha cusub waa kuwo guuldarraystay ayaga oo aan
waxbaba bilaabin. Sahmiyeyaasha ganacsi, xilli uga fiican
lama joogo hadda. Ma aha xilligii ugaarsiga iyo hargaha kali
ah. Waxaa la joogaa xilli ganacsiyo ballaaran, dhaqaale iyo
warshado loo baahanyahay in hab cusub iyo qaabab cusub
loogu sameeyo.
Markii aad qorshaynaysid sidii aad ku gaari lahayd
yoolkaaga, cidna ha u ogolaan in ay saamayn kugu yeelato
oo riyadaada kuu liido. Si aad qaybtaada uga heshid
adduunka xawaaraha ku socda, waa in aad la timaadid
ruuxdii iyo himaddii ku jirtay sahmiyeyaashii tagay kuwaas
oo riyooyinkoodii dunida ilbaxnimo u horseedeen, kuwaas
oo riyooyinkoodii yahiin waxa adduunka maanta dhiigga u
ah, sidoo kalena fursad u sameeyey aniga iyo adigaba
maanta.
Xasuusnoow, Colombus waxa uu ku riyooday dhul aan
cidina aqoonin, noloshiisiina waxa uu halis u galiyey
jiritaanka dhulkaas, ugu dambayntiina waa uu belay.
Copernicus, xidigo-yaqaankii waynaa waxa uu ku riyooday
duni ka fidsan inta aynu u jeedno ugu dambayntiina waa uu
caddeeyey.
Cidina kuma tilmaamin mid habowsan kadib markii uu
guulaystay balse waaba la wayneeyey oo la maamuusay
taasina waxa ay kuu caddayn in haddii aad guul gaartid
aysan dadku kala jeclayn dhibtii aad ka soo martay, balse
haddii aad guuldarraysatid aysan kaa aqbalayn
marmarsiinyo kasta iyo wax kasta oo kaa hor istaagay
guushaas.
Haddii waxa aad doonin in aad gaartid uu yahay wax sax
ah, aana aad rumaysantahay, ku dhaqaaq oo samee.
...
42
Riyadaada raac, iskana illoow waxa dadka kale ku dhihi
karayaan markii aad guuldarrooyin yaryar ah aad la
kulmaysid, waxa aysan ogayn in guuldarro kasta beerto mir
guul lagu gaari karayo.
Henry Ford oo ahaa nin aan waxbarasho lahayn, saboolna

ahaa ayaa ku riyooday samaynta gaadiid aan faras jiida u
baahnayn, kadib waxii uu qalab heli karay ayaa uu ku shaqo
galay asaga oo aan sugin fursad iskaga timaadda,haddana
dunida dhan ayaa riyadiisii ku raaxaysta. Waxa uu ahaa
qofkii ugu badnaa ee iskuday kashaqaysiin qalabyo la
sameeyey, sababta oo ah kama cabsanayn ciddii riyadiisa
wax ka sheegta.
Thomas Edison waxa uu ku riyooday layr(iftiin) koronto ku

shaqeeya, markaas ayaa uuna ku dhaqaaqay riyadiisii,
waloow kumanaan kun oo jeer uu ku guuldarraystay waa
uu ku adkaystay riyadiisii illaa uu mid muuqata oo
qabsoontay uu ka dhigay.
Dadka leh riyooyinka dhabta ah, ma aha kuwo quusta.
Lincoln waxa uu ku riyooday dadka madoow oo madax
bannaani hela, ficil ayaa uu ku daray riyadiisii, wax yar
ayaana uu u jirsaday in asaga oo nool uu arko riyadiisii oo
rumowday.
Labadii wiil ee walaalaha aha ee ilma Wright, waxa ay ku
riyoodeen qalab hawada dhex duuli karaya. Hadda cid
walba waxa ay arki kartaa in riyadoodu mid qumman
ahayd.
Marconi waxa uu ku riyooday qaab loo adeegsan karayo
awoodda ku jirta hawada. In uusan riyo qalloocan ku
riyoon waxaa caddayn u ah raadyaha iyo walxaba kale ee
farriimaha aan xariiriyaha lahayn gudbiya. Intaas waxaa sii
dheer in riyadii Marconi ay adduunka daafabiisa dadka
43
kala jooga ka dhigtay kuwo deris ah oo is-cod maqli karaya.
Riyadaasi waxa ay awood u siisay madaxwaynaha
Maraykanka in uu halmar la hadli karayo dadka
Maraykanka oo dhan. Baise intaas waxaa ka daran in
Marconi saaxiibadiis ay xirxireen oo waliba geeyeen
xarunta dhimirka baaritaanna lagu sameeyey mark.ii uu u
sheegay in uu ogaaday hab farriin hawada loogu diri karayo
ayada oo aan la adeegsan fiilooyin iyo xargo kale
midkoodna.
Adduunka hadda waa la qabsanayaa fikradaha cusub, balse
ma muuqanayso abaalmarinta riyoodaha cusub ee aragtida
cusub keenaya.
Waxa ugu wayn ee adduunkaan qabsoomay, waxaa jirtay
xilli fikrad kali ah uu ahaa.
Baxarsaafkuba(geedaha kuwa ugu dhaadheer) mar buu
mirta yar ku dhex jiray, digaagaduna ukunta ku dhex
jirtay, kadibna waa ay gilgisheen oo qolofta ka soo baxeen
si ay u noqdaan waxa ay doonayaan. Riyooyinku waa mirta
dhabtu ka beeranto.
Toosa, kor u kaca oo awooddiina la soo baxa
riyoodayaaloow. Xiddigiinnii ayaa hadda soo baxay.
Adduunka fursado ayaa ka buuxa kuwaas oo dadkii bore
.
aysan ogaan1n.
Doonis aad u xoog badan ayaa ah halka riyooduhu ka
duulo. Riyooyinku kuma yimaadaan in aadan ahayn mid
dadka ka duwan, ama aad tahay caajisloow ama aad tahay
mid aan himmad lahayn.
Adduunku inta badan maanta ma liido ama uma qaadan
waayo riyoodaha. Haddii aad sidaas u malaynaysid, socdaal
ku tag Tennessee oo arag sida madaxweyne riyoode ah uu u
maamulay una adeegsaday awooddii qulqulka biyaha ee
44
--------.. --faker oo hodon noqo-----··
halkau kn jirtuy. unndo kuho1 rlyo coynknas ahi waxa ay u

ekeytl ,�nolli.
Mu lngu niynd jablyey? Mn guuldurro ayan ao.d let kuluntay?
��n qalbi jab nyau kugu dhncay? DhlirogaHn ka dhigo
dhibnatooyinkaas. Khibrndahn cuynkann ahi wa
,wxyaalnha kululaynayn birta aad ka samaysantahay,
khibradahaasi wan kuwa noqdn hnnti onn wax goyn kara
aysan jirinin.
Waxaa kale oo and xasuusnantaa, cid kasta oo guul gaartay,
dhibaato ayaa ay ku bilaabeen, halgammo qarracan ah ayaa
ay mareen kahor intii aysan gaarin halkii ay u socdeen.
Guusha noloshooduba waxa ay timid mark.ii
dhibaatooyinku ku hoobteen, waa markaas marka ay ka soo
ifbaxday qayb kale oo ayaga ah oo aysan aqoonin.
John Bunyan oo qoray gabayadii lngiriiska kuwii ugu
fiicnaa, waxa uu qoray kadib markii la xiray oo waliba
xarigga lagu dhex garaacay.
0. Henry waxa uu ogaaday caqli badnaanta ka buuxda
kadib markii dhibaato wayn uu la kulmay ee haddana la
xiray. Haddii uu adeegsaday maskaxdiisa, waxa uu doonay
in uu noqdo qoraa wayn, halkii uu ka ahaan lahaa dambiile
xarig ku j ira.
In aan la saadaalin karin oo ay wajiyo badantahay, nolosha

ayaa lagu yaqaan. Waxaa ka sii yaab badan noloshaoo
aadanaha marisa dhibaatooyin badan kadib inta aysan
daaha ka qaadin maskaxdooda iyo awooddooda ay ku
abuuri karayaan aragtiyo cusub ayaga oo adeegsan
sawirashada maskaxdooda.
Edison, saynisyahankii iyo hindisaagii adduunka ugu
wayn.aa waxa uu ahaa maskiin ka shaqeeya telegraph(taar),
45
marar aad u badan ayaa uu guuldarro la kulmay kahor intii
uusan ogaanin caqli badnaanta dhex fadhida.
Charles Dickens, jacaylkiisii ugu horreeyey ayaa dhibaato
ka gaartay kana dhigtay in uu noqdo mid kamid ah
qoraayaashaa adduunka ugu sarreeya.
Niyad jab dhanka jacaylka ka yimaadda inta badan ragga
wax.a ay ku dhiirisaa balwad, dumarkana in ay naftooda
halleeyaan sababta oo ah dadka intooda badani ma
fahmaan sida dareemadaas oo kale loo adeegsado oo loogu
abuurto riyooyin waxtar ah.
Helen Keller waxyar kadib markii ay dhalatay ayaa ay
dhago iyo indho beeshay, ayada oo sidaas ahayd ayaa ay
magaceeda baalal dahab ah uga qortay taariikhda
adduunka. Nolosheeda dhan waxa ay caddayn u ahayd in
aan cidina guuldarraysan illaa qotkaasi asagu ogolaado in
uu guuldarraystay.
Robert Burns waxa uu ahaa inan reer miyi ah oo aan
waxbarasho lahayn, saboolnimo ayaa lagu imtixaanay,
waxa uuna koray asaga oo khamri-yacab ah. Adduunku
nolol wanaagsan ayaa uu siiyey kadib markii uu yeeshay
riyooyin qurxan oo suugaan ah sidaas darteedna qodaxdii u
beemayd ayaa uu iska rujiyey oo ku beertay ubax.
Booker T. Washington addoonimo ayaa uu ku clhashay,
midab-takoor iyo faquuqid ayaa curyaamisay. Maaddaama
uu ahaa mid dulqaad badan oo uu u maskax furnaa xilli
kasta iyo arrin kasta iyo in uu ahaa riyoode(qof riyooyin
leh) jinsiyad clhan ayaa uu wanaag uga tagay.
Beethoven waa uu clhego la'aa(Waa ninka sameeyey

shanqaraha qalabyada muusikada ee ugu badan), Milton
waa indho la'aa(gabyaa sare), balse magacyadoodu
46
---·------Faker oo hodan noqo-------
waligood waa ku oolayaan sooyaalka aadanaha ayada oo ay
keentay in ay riyooyin lahaayeen oo ay u beddeleen kuwa
dhab ah.
Inta aynaan u gudbin cutubka soo socda, shumac cusub
maskaxdaada ka dhex daar, ka dhex daar iftiinka rajo,
rumaysnaan, geesinimo iyo dulqaad. Haddii aad intaan
maskaxda ku haysatid oo aad heshid aqoonta
tallaabooyinkii aynu soo sheegnay, waxa kale oodhan waa
ay kuu imanayaan.
Waa ay kala duwanyahiin in aad wax rajaysid iyo in aad
isuu diyaarisid in aad heshid. Qofna wax uusan isku hubin
isuma diyaariyo soo dhawaynteeda. Maskaxdaadu waa in
ay rumaysantahay ee aysan rajo kaliya ka ahayn. Maskax
furnaantu laga maarmaan ayaa ay u tahay in maskaxdaadu
-.. wax rumaysato. Maskax xirani, dhiironaan, rumaysnaan iyo
geesinimo midna ma laha.
Xasuusnoow tamarta kaaga baxaysa in aad ujeeddo
sarraysa nolosha ka yeelatid, in aad wax badan iyo
barwaaqo raadisid iyo tamarta kaaga baxaysa in aad ku
fekertid ama aqbashid saboolnimo iyo dhibaato, labadaas
isku ta.mar is le'eg ayaa kaaga baxaysa.
Gabyaa wayn ayaa ereyadaan ku soo koobay xaqiiqo
adduunka dhan ka jirta.
Nolosha ayaa aan shillin kula gorgortamay

Baise waa ay ii diiday
Haddana fiidkii ayaa ay i siiyey
Markii aan kaydkaygii cayilshay
Noloshu waa shaqaalaysiiye
47
--------Faker oo hodan noqo-----
Ku siinaya inta aad waydiisatid
Balse marka aad waydiisatid
Kad.ib intaas ayaa aad ka heshaa
Wax yar waydiisasho ayaa aan ku dhabar jabay

Wax badan oo aan ka barta
Ayaa ah in noloshu bixiso
Inta aan anigu waydiisto
DOONISTAADA AYAA KA ADAG ADDUUNKA
Halka ugu macaan cutubkaan aan kuugu bilaabo, waxa aan

doonayaa in aan kula kulansiiyo qofkii iigula yaabka
badnaa adduunka.
Labaatan iyo Afar sano kahor ayaa aan la kulmay,
daqiiqado kadib markii uu dhashay. Asaga oo aan lahayn
wax astaan dhego ah oo ka muuqda, aragatidii
dhakhtarkuna waxa ay noqotay in ay u dhawdahay in uu
noqon doono mid aan wax maqlin, hadlininna.
Waa aan ka hor imid aragtida dhakhtarka. Xaq ayaa aan u
lahaa in aan ka hor imaado sababta oo ah waxa aan ahaa
aabaha ilmahaas. Go'aan ayaa aan gaaray, fikrad ayaa aan
ku fekeray balse hoos ayaa aan isugu sheegay. Waxa aan
gaaray go'aan ah in ilmahaygu waxna qori doono waxna
akhrin doono.
Ilmahaygu dhego la'aan waa uu ku dhalan karayaa balse
dhego la'aan in uu ahaado ma aqbali karayo.
48
11askaxdayda dhexdeeda waxan ku jirny rumaysnaan ah in
ilmahaygu uu wax 1naqli d�ono. Sidee?
Waxa aan ogaa in uu jiro qaab ay ku suurtogalin, aana heli
doono qaabkii uu doonayaba ha ahantee.
Waxaa n1askaxdayda ka guuxayey oraahdii Emerson "Waxa
aan dhibaato marayno oo dhammi, iimaankeenna ayaa ay
xoojin. Waxa kaliya ee aynu u baahannahay oo dhammi
\\raa in aynu adeecno. Hoggaan ayaa ina ku dhex abuuran
ina haga , haddii aynu si wanaagsan u dhagaysannana waa
maqli karnaa talo bixintiisa"
Waxa aan go'aansaday in inankaygu uu dhego yeesho.
Go'aankc1asna marna kama aanan noqonin, hal ilbiriqsi
xataa.
Sana.do kahor ayaa aan oraahdaan meel ku qoray "Waxa
kali ah ee ina xaddidi kara waa xadka aynu maskaxdeenna
ku samaynay." Markii ugu horraysay waa aan is waydiiyey
in oraahdaasi dhab ta.hay iyo inkale. Waxaa hortayda
yaallay ilmo dhashay oo aan lahayn qalabkii maqalka.
Xataa hadclii uu maqli kari lahaa oo hadli kari lahaa, waxa
uu noqon mid muuqaal dhimman. Tani waa
xaddidaad(cillad) uusan ilmahaan yari maskaxdiisa ka
samaymn.
Haddaba maxaa aan samayn karaa? Si ay noqotaba waxa

aan hell doonaa hab aan maskaxda ilmahaas yar ugu
tallaalo himadda(doonista) xooggan ee igu jirta oo ah in
cod u gudbo maskaxdiisa asaga oo ay malaasanyahiin balk.ii
codku ka gali jiray qofka(daloolkii dhagaha).
Markii uu xoogaa yara koray, ayaa aan isku dayay in aan
maskaxdiisa ku abuuro rabitaan maqal oo xooggan, ayna
noqon doonto mid dhabowda.
49
Waxaan oodhan aniga ayaa maskaxdayda kaga fakaray
balse cidna uma sheegin.
Maalin walba waxa aan is xasuusiyaa ballantii aan qaaday
ee ahayd in aanan ogolaanin ilmo dhaga la'a oo aan
hadlayn.
Haddii uu yara koray oo bilaabay in uu dareemo walxaha
ku xeeran, waxa aan dareennay in uu waxuun maqal ah uu
leeyahay. Markii uu gaaray da'adii hadalka, ereyna waa laga
waayay balse ficiladiisa ayaa aan ka dareemi karnay in
codadka qaarkood uu maqli karay. Waxa aan doonayay oo
dhan ayaa intaas ahaa! Waxa aan rumaysnaa in haddii uu
waxuun yar maqli karayo in uu sii kobci doono. Intaas
kadib ayaa wax rajo i galiyey ayaa dhacay. Si lama filaan ah
ayaa ay ku dhacday.
Waxa aan soo iibinnay Victrola(qalab codad iyo muusiko
lagu duubi jiray), markii ilmahu maqlo codka muusikada
ayaa xamaasad qaadaysaa kadibna soo jiitaa qalabka. Waxa
uu bilaabay in uu codadka qaarkood uu ka doorbido kuwa
kale. Marmar ayaa uu hal cod ugu yaraan labo saacadood
ku soo celceshtaa. Waa aan garan kari waynay sida uu
maqalkiisu u shaqaynayo illaa aan waa dambe ogaanay wax
la yiraahdo Cod-Gudbinta Lafta.
Waxyar kadib markii uu laqabsaday dhagaysiga codadkii
qalabkii ayaa aan ogaaday wax labaad oo ah in marka aan
afka u saaro lafta dhagta ka dambaysa oo aan hadlo in uu si
fiican ii maqlayo.
Ogaanshahaan ayaa igu dhaliyey ra.bitaan xooggan oo ah in
aan helo qalab codkaas u gudbin karaya kana dhigi karaya
wiilkayga mid wax maqla, hadli karayana.
Markii la rabay in uu hadlo ayaa uu dhawaaqyo
samaynayay balse doonis xooggan oo lagu dhafay
so
----.. ·----Faker oo hodan noqo------
rumaysnaan guul, marna ma aqbalayso ereyga la yiraahdo
suurtogal n1a aha.
Haddii aan ogaaday in uu wax maqli karayo, waxa aan isku
dayay in aan ku sii xoojiyo rabitaan ah in uu wax maqlo oo
hadlo . Waayo kadib waxa aan ogaaday in uu jecelyahay
marka uu seexanayo ee aan sheekooyin u akhriyo kadib
ayaa aan shaqo galay oo bilaabay in aan abuuro sheekooyin
kalsooni, maskax ka sawirasho iyo rabitaan in uu wax
akhriyo ama barto ku dhiirinaya. Waxaa jirtay gaar ah oo
aan dareemay in ay isbeddel gooni ah ku leedahay marka
aan u akhrinayo. Waxa ay ahayd sheeko u samaynsan in ay
maskaxdiisa ka dhaadhiciso in iinta(cilladda) haysata aysan
dhibaato ku ahayn balse ay wanaag u soo jiidayso. Waloow
aan maqlay murtiyo badan oo oranaya DHIBAAT0 KASTA
WAXA AY WADATAA IN LE'EG 00 FURSAD AH. Balse
waxa aan qiranayaa in aanan garan karinin sida dhibta
inankaygu ay fursad u keeni doonto. Balse hawshii ayaa aan
halkii ka sii waday iyo in aan sheekadii ka dhaadhicinta
maskaxdiisa aan sii wado aniga oo naawilaya in ay imaan
doonto maalin uu heli doono qaab cilladdiisu noqon karto
mid wax tar yeelatay.
Caqligaygu waxa uu igu oranayay, ma jiro wax beddeli kara
dhego iyo wax maqal la'aanta wiilkaaga. Haddana
doonsitayda xooggan ee rumaysnaanta wadata ayaa
caqligaas gees iiga riixaysay oo igu oranaysay dedaalkaaga
wad.
Haddii aan arrintaas dib u fiiriyo, waxaa ii muuqatay in
rumaysnaanta wiilkaygu igu qabay ay qayb wayn ka
qaadatay jawaabta ka soo baxday caafimaadkiisa.
Waxa aan ka dhaadhiciyey in uu faa'iido dheer yahay
walaalkiis, faa'iidadaasina ay qaabab kala duwan u soo
baxayso. Tusaale, bareyaasha dugsiga ayaa arki karayay in
51
uusan dhego lahayn sidaas darteedna u muujinaya
debecsanaan gooni nh. Markastana sidaas ayaa dhici jirtay.
Hooyadiis nyaa arri11taas ka shaqaysay oo u tagtay
bareyan ha kuna boorisay in ay il gooni ah ku eegaan.
Waxna kale oo nan ka dhaadhiciyey in markii uu waynaado
ee uu doonayo in wargeysyada iibiyo(sida walaalkiisa ka
wayn) in dadku u debcayaan oo in badan ka iibsanayaan
ayaga oo u arkaya inan dedaalaya oo hawlkar ah waliba
asaga oo aan dhego lahayn.
Waxa aan dareemi karnay in maqalkiisu isa soo tarayo.
Wax saamayn niyadeed ah oo dhego la'aantu ku haysay
gebi ahaanba lagama dareemin waligiis.
Marldi uu toddobo jirsaday ayaa uu na tusiyey caddayn ah
in dedaalkii aan maskaxdiisa ku shubaynay uu miro
dhaliyey. Bilo ayaa uu hooyadiis ku beryayay in ay u
ogolaato in uu wargeysyada iibiyo balse waa ay u ogolaan
wayday ayada oo uga baqaysay cidlada waddooyinka ee uu
dhego la'aanta yahay.
Ugu dambayntii asagaa iskiis hawshii ugu bareeray. Xilli
galab ah asaga oo guriga looga tagayayaa uu derbiga inta
tafay dibadda u booday, kabo-tole deriska ah shilimaad lix
ah ka amaahday kadib bilaabay ganacsigiisii wargaysyada.
Waa uu iibiyaa kadibna kuwo kale soo iibiyaa, kadibna iska
sii gadaa. Sidaas ayaa uu ku jiray illaa gabbalkii ka dhacay.
Haddii uu lacagihiisii isu gaystay oo iska celiyey amaahdii
lixda ahayd, waxaa u soo hartay lacag afartan iyo labo
shillin ah. Habeenkii markii aan guriga nimid ayaa aan u
nimid asaga oo hurda oo lacagtiina gacanta si xoog ah ugu
haysta.
Hooyadiiis ayaa gacantiisa kala furtay, lacagtii ka soo
bixiyey kadibna oohin bilowday. Ma sidaan ayaa uu
doortay! In ay ku oydo guushii ugu horraysay ee inankeeda,
52
-------------------- --
_._________ Faker oo hodan noqo-------
aniga ilama habboonaan i Anigu si flican ayaa aan u qoslay

aniga oo ku faraxsan in geedkii aan ku dhex beeray
wiilkayga uu miro dhalinayo.
Hooyadiis waxa ay u arkaysay inan dhagool ah oo
waddooyinka magaalada u baxay asaga oo naftiisa halis
galinaya.
Anigu waxa aan u arkayay ganacsade yar, himmad leh, isku
kalsoon, kaas oo ganacsigiisii guulaysatay boqolkiiba boqol
sababta oo ah ganacsigiisa asaga ayaa bilowday waana uu
ku guulaystay.
Anigu waa aan u bogay iibka maalintaas waxaana ii
muuqatay caddayn astaan waxtarnimo taas oo noloshiisa
dhan la socon doonta. Dhacdooyinkii ka sii dambeeyey ayaa
.. . ...
su xaqnJ1yey.
Marka walaalkiisa ka wayn uu wax doonayo, jeegada ayaa
uu isu tuuraa, lugaha cirka u taagaa kadibna ku ooyaa waxa
uu doonayo balse marka dhagoolkaan yari wax doonayo,
qorshe uu lacag ku helo ayaa uu u samaystaa kadibna asagu
iibsadaa. Walina sidaas ayaa uu sameeyaa!
Dhabtii wiilkaygu waxa uu i baray in dadka iinta(cilladda)
leh loo beddeli karayo garab kugu caawiya nolosha waa
haddii aan loo qaadan in ay jidgooyo iyo dhibaato kugu
yahiin.
Dhagoolkii yaraa dugsi hoose, dhexe sare iyo jaamacadba
intaba waa uu dhammaystay asaga oo aan maqlayn codka
bareyaasha aan ka ahayn marka ay aadka u qayliyaan una
soo dhawaadaan. Uma aanan dirinin dugsiga dhagoolada.
Umana aanan ogolaan in uu ku hadlo luqadda faro
kahadalka ah.
Waxaa naga go'onayd in uu dadka kale sidooda u noolaado,
carruurtana ku dhex noolaado, go'aankaas ayaa aanna ku
53
.............. faker oo hodan noqo----·-
ndka) onnuy woloow dood bo.dn11 110 dhex murtay nnnaga
i , burcyanshu lyo 111aun1ulkn. Wo.xaa jlray qalabyo badan
oo dbcgood oo uu isku duyuy balse aan waxba tarln. Dr J.
G rdon Wilsoti ayaa asagu oo lix jir uh dhinac qalliln kaga
atneeyey oo ku arkay in dhegta gudaha ahi aysan lahaynba
wax qalabkli n1aqalka ah.
Asaga oo ku jira sanadldi ugu dambeeyey ee
jaan1acadda(siddeed iyo toban sano qalliinkii kadib) ayaa
wax la yaab iyo u qaadan waa ah dhacay.
Wax u 1nuuqday fursad cir ka soo dhac ah ayaa uu kula
kuhnay qalab 1naqal, kaas oo loogu soo diray tijaabo. Xiiso
um.a uu qabinin kumana degdegin ayada oo ay keenin
quustii uu kuwii bore ka qaaday balse si lama filaan ah ayaa
uu kor ugu qaaday oo gashtay. Indho sarcaad ayaa ay ku
noqotay, DOONITIISII XOOGGANAYD EE UU MAQALKA
KU DOONAYAY AYM MMNTA DHAB NOQOTAY!
Markii ugu horraysay ee noloshiisa ayaa uu sida dadka kale
wax u maqlay. "Eebbe waa mid meel aan filasho lahayn wax
kaa siiya, layaabna kula kulan siiya."
Asaga oo farxad-dhaaf la ah adduunkiisa is beddelay ayaa
uu taleefoonka ku orday oo hooyadiis wacay oo codkeeda
markii ugu horraysay si fiican u maqlay.
MaaHotii ku xigtay, bareyaashiisii ayaa uu si toos ah u
maqlay! Raadyaha ayaa uu maqlay. Codka muuqaallada
ayaa uu maqlay. Markii ugu horraysay ee noloshiisa ayaa
uu dadka la sheekaystay. Dhabtii adduunkiisii oodhan ayaa
is beddelay.
Asaga oo ay ka tiro badatay farxaddii ayaa uu farriin u
qoray shirkaddii soo saartay qalabka dhegaha asaga oo si
xamaasadi ku jirto uga shekaynaya khibradda uu kala
kulmay. Qoraalkiisii ereyo uu ku daray ayaa keentay in
shirkaddii ku martiqaaddo xarunteeda New York oo lala
54
...........u•Faker oo hodan noqo-•-·-..-
kulansiiyo lnjlneerkH snnu�cyey qnlnbkn balsa hnlkaas
1narkii uu tnnroyo nynn fikrnd ku soo dhucdny. Waxa uu ku
fekerny qanb uu u kanlmayn karo kumanaan dhego la'aa
sidiisa oo kale oo uga sheekayn karayo adduunkHsa is
beddelay, maalintaas ayaa uu qaatay go'aan ah in inta
noloshiisa ka dhimman uu ka shaqeeyo caawinta dadka
dhegaha la'a.
Bil dhan ayaa uu darsid samaynayay oo uu baarayay qaabka
iib•gaynta shirkadda kadibna uu raadiyey hab uu isku xir
iyo xariir ula samayn karo dadka dhegaha la'a oo dhan oo
ugu sheegi karayo qalabkaan cusub iyo sida uu u caawiyey.
Marl<li uu in badan ogaaday ayaa uu qorshe labo sano ah
samaystay kadibna ula tagay shirkaddii ayaguna aad ayaa
ay u soo dhaweeyeen.
Riyadiisu mid yar ma ahayn, waxaa ka go'onayd in uu rajo
iyo waxqabad u keeno kumanaan dhego la'a, kuwaas oo
la'aantiis ku jiraya dunida maqal iyo hadal la'aanta.
Waxyar kadib markii uu shirkaddii la shaqo bilaabay ayaa
uu igu marti qaaday cashar shirkaddu bixinaysay ee
dhegoollada lagu barayo sida loo hadlo. Waligay cashar
caynkaan ah ma aanan arkinin, balse aniga oo yaabban
rajona igu jirto ayaa aan aaday. Waxa aan la kulmay
bandhig wayneeyey hiraalkii(aragti clheer) maqalka ee aan
ku abuuray inankayga. Waxa aan arkay dhegoollo la isku
deyayo in hadal iyo maqlid lagu abuuro ayada oo la
adeegsan waddadii aan labaatan sano kahor u adeegsaday
wiilkayga.
· Layaab qaddareed oo dhacay ayaa keenay in aniga iyo
wiilkayga Blair ah aan u qornayn in aan caawinno
dhegeeloda aan wali dhalanin sababta oo ah annaga ayaa
illaa hadda inta aan garanayno ka ah dadka kali ah ogaaday
55
in dhagoolnimadu tahay wax la hagaajin karayo heer dadka
kale uu la mid noqdo.
Tuhun iigama jiro in wiilkaygu dhagool ahaan lahaa haddii
aan aniga iyo hooyadiis aannan maskaxdiisa wax ku
shubin. Dhakhtarkii la kulmay markii uu dhashay waxa uu
noo sheegay in aysan suurtogal ahaan doonin in uu waligiis
wax maqlo. Toddobaadyo kadib ayaa aan u gaynay Dr
Irving Voorhees, dhakhtar u gooni ah jirrooyinka caynkaas
ah, haddii uu baarayna waxa uu asaga oo yaabban noo
sheegay in "marka loo eego aqoonta caafimaadka in aysan
suurtogal ahayn in uu wax maqlo" waxa uu ku daray in
markii ay raajo ka qaadeen madaxiisa aysan ka muuqan
wax ah daloolkii dhegta lahayd.
Markii aan maskaxdiisa ku abuuray doonitaan maqal oo
xooggan ayaa abuuristu keentay in ay meel mariso
doonistaas iskuna xirto maskaxdiisa iyo codka dibadda
qaab aan kooxda caafimaadku waxba ka faahfaahin karinin.
Dhabtii doonis xooggan oo rumaysnaan wadata waa
adagtahay in la celiyo.
Waxaa hubaal ah in qofku waxa uu doono uu helo. Blair
waxa uu doonay maqal dhammaystiran waana. uu helay!
Iin ayaa uu ku dhashay taasina waxa ay u keeni kartay in uu
waddooyinka la wareego qalimaan iyo koob caag ah(qaab
dadka curyaanka ahi u tuugsadaan oo markii aad lacag
siisid ay qalin iwm kuugu beddelaan lacagtii) balse
inankaygaas dhagaha ka curyaanka ahi hadda waxa uu
hayaa adeeg malaayiin qof waxtar u leh asagana shaqo iyo
dhaqaaleba ugu filan inta noloshiisa ka dhimman.
Waligay intii aan la kulmayay caawinta dad
dhibaatooyinkood iila imaanaya, kan oo kale lama kulmin
ee muujinaya awoodda doonista .ee qofka. Qoraayadu
marar badan ayaa ay qoraan arrimo ay korka sare ka
56
-------·--Faker oo hodan noqo------·
nrkeen an1a wnx ynr kn ynqnnnnaan balse aniga wrucnn
shnrnf ii nh in nnn tijnnbo mnriyey hnwshn nnn kn hadlnyo.
Wnx ann In sandnalin knrin oo lnyanb leh waxaa ah
awoodda mnsk"llxda andanahn. Ma aynu garan karno
qaabk� ay u adeegsato jidgooyo kastn, qof kasta iyo walax
kasta oo ay heli karto si ay rabitaankeeda ugu gaarto oo u
hesho '"ra.xii ay doonaysay. Laga yaabee in Saynisku daaha
kn qaadi doono.
Marldi aan cutubkaan sii dhammaynayay ayaa waxa aan

n1aqlay w·arka dhin1ashada Mme Schumann-Heink. Tuduc
wargeyska ah ayaa ka warrami la yaabka fannaanaddaan
guusha aadk"ll ah gaartay. Tuducdii ayaa aan soo qaatay
,wayo ,.vaxa ay gooni uga hadlaysay awoodda himadda
qofka.
Bilowgii fannaanimadeeda ayaa ay booqatay madaxa
tiyaatarka magaalada Vienna si codkeeda loo eego. Balse
maba uusan sugine inta uu muuqaalkeeda iyo dharkeeda
liita eegay ayaa uu ku yiri si nixid la'aan ah "Wajigaan iyo
dabeecadaadaan miyaa rajaynaysaa in aad fannaan ku
noqotid? Inantaydiiyeey, riyadaan iska illoow oo inta aad
harqaan iibsatid orod shaqo tag. Waligaa fannaan ma
noqon kartide.
Waligaa, waa xilli fog!. Madaxa tiyaatarku waxa uu wax ka
yaqaannay fannaanimada balse waxba kama aqoonin
awoodda himmadda dadka balse haddii uu aqoon lahaa
sidaas ulama hadleen.
Sanado kahor nin wadaag ganacsi ila ah ayaa xanuunsaday.
Waa uu ka soo daray, kadibna qalliin ayaa isbitaal loo
geeyey. Intii saallada qalliinka loo sii waday ayaa aan eegay
aniga oo la yaabban sida qotka sidaan caatada iyo nafaqo-
57
darradu uga muuqato uu ugu dulqaadan karayo qalliin
wayn. Dhakhtarkii ayaa ii sheegay in ay yartahay fursadda
ah in uu ninkaasi badbaado. Balse taasi waxa ay ahayd
aragtida dhakhtarka. Markii la dhaqaajin rabay ayaa uu
boos iigu yiri "Mudane, waxba ha ka walwalin aniga oo
nabad qaba ayaa aan dhakhso ku soo laabanin."
Kalkaalisadii wadday ayaa si yasid ah noo eegtay kadibna
kaxaysay. Bukaankaasi asaga oo nabad qaba ayaa uu soo
laabtay.
Markii qalliinkii dhammaaday ayaa dhakhtarkii nagu yiri
"Wax aan ka ahayn doonistiisa nololeed ma aysan
badbaadin. Waligiis kama soo baxeen qalliinka haddii
uusan maskaxdiisa ka saarin suurtogal dhimasho.
Waa aan rumaysanahay awoodda doonista ee dadka waliba
marka rumaysnaan in la guulaysanayo ah lagu kordhiyo,
sababta oo ah waxa aan arkay awooddaas oo dad dhulka
yaallay gaarsiisay heerar sarsare iyo kuwo sakaraad ahaa oo
buskooday. Wiilkayga oo wax maqlayana waa aan arkay.
Sida qofku awooddaas u adeegsan karayo cutubkaan iyo
kuwa soo socdaba waa ku qorantahay.
Dhammaan waxa aan u sheegayaa, in waxqabadka nolosha
waxii la dooninba ha ahaadee, uu ka bilowdo
DOONIS(HI�MAD) la doonayo wax cad.
58
CUTUBKA 3AAD
RUMAYSASHO (Sawlrrasho Iyo Rumaysasho Helidda

Waxif Aad Doonaysf d)
Tallaabada Labaad Ee Hodannimada Lagu Gaaro.

Rumaysashadu waa kiimidkada ugu wayn ee maskaxda.
Marldi la isku daro rumaysashada iyo mawjado fikradeed,
caqliga daahsoon ayaa mawjadahaas markaasba garawsada
oo u roga wax dhab ah.
Dareemada RUMAYSNAANTA(IIMAANKA), JACAYLKA

iyo GALMADA ayaa ah dareemada ugu xoogga badan ee
qofka. Marltli saddexdoodaas la isku daro waxa ay
qaabeeyaan fikirka qotka ayaga oo isla markiiba fikraddaas
maskaxda gaarsiinaya una gudbinaya qaybta Caqliga Aan
Dhammaadka lahayn Ee Maskaxda.
Jacaylka iyo runaysnaantu waa dareemo maskaxeed halka

galmadu ka tahay dareen jimsiyeed. Saddexdooda oo la
isku geeyey waxa ay awood u leeyahiin in iskuxur u
sameeyaan aqoonta, maskaxda qotka iyo Caqliga Aan
Dhammaadka lahayn.
SIDEE LOO SAMAYSTAA RUMAYSASHO

(Sidee Loo Rumaystaa Helitaanka Waxa Aad Doonaysid
Kahor Inta Aadan Helin)
59
Waa tan oraah muujinaysa oo ku fahamsiinaysa
nnihiimadda Iska-Dhaadhicintu(Auto-Suggestion)(ln aad
maskaxdaadu ka dhaadhicisid haysashada walax aad
doonaysid balse aan wali gacantaada ku jirin) ku leedahay
marka la doonayo in rabitaankaaga aad u beddeshid wax
dhab ah oo ah waxii aad doonaysay.
Rumaysnaantu waa arrin maskaxda lagu tallaali karo, lagu
abuuri karo, ayada oo la adeegsanayo ISU
SHEEGIS(affirmations) amarro maskaxda si ku celcelin ah
loogu sheegayo ayada oo la adeegsanayo Iskadhaadhicin.
Si aad u fahamtid, tusaale u soo qaado ujeeddada aad

buuggaan u akhrinaysid. Ujeeddadaadu waa in aad baratid
sidii aad rabitaankaaga hodannimo ugu beddeli _ lahayd
hodannimo dhab ah.
Haddii aad raacdid hagitaannada ku qoran cutubyada ka
hadlaya Iskadhaadhicinta iyo Caqliga-Daahsoon(gadaal
ayaa aad ka fahmi doontaa), ·waxa aad caqligaaga daahsoon
ka dhaadhicin kartaa in aad helaysid waxii aad waydiisatid,
waxaana imaan in caqliga daahsooni dib kuugu soo
celcelinayo farriintaas aad awal ku shubtay ayada oo
caqliga daahsoono rumaystay kadibna waxaa ku xigaya in
maskaxdu abuurto qorshe lagu helo doonitaankaagaas.
Habka qotku u rumaysan karo helitaanka wax uusan
haysan, waa wax dhib badan in la sharxo. Waa wax u dhib
badan sida in midabka gaduudka ah loo sharxo qof
indhooole ah oo kale kaas oo aan waligiisba wax midab ah
arkinin. Rumaysnaanta caynkaan ah waa xaalad maskaxda
lagu abuuri karayo haddii la doonayo, waa kadib marka la
barto saddex iyo tobanka tallaabomaxaa yeelay iskeed ayaa
ay u abuurmin markii tallaabooyinkaan la adeegsado.
60
---·--·----Faker oo hodan noqo--•--·-
"Hadal isu-sheegis ah oo aad maskaxdaada ku celcelisid
ayaa ah habka kali ah ee la yaqnan ee aad maskaxdaada uga
dhaadbicin karto in ay rumaysato u qabsoomidda wax aan
dhab ahaan wali kuugu qabsoomin".
Sharaxaaddaan soo socota ee ka hadlaysa sida dadku
dambiile u noqdaan ayaa ku sii fahansiinaysa. Waxaa uu
sheegay nin ku caan baxay baaritaanka dambi
gaystayaasha .. Marka ugu horraysa ee qofku gaboo
fal(dambi) la kulmo waa uu ka fogaadaa, hadddii uu
dambiga ag joogoo waa uu la qabsadaa, una dulqaataa.
Haddii uu muddo dheer sii ag joogana waa ka helaa marka
dambena waa uu ku kacaa danbigaas.
Tani waxa ay u dhigmataa ayada oo la yiri aragti kasta oo
aad farriin ahaan maskaxda ugu celcelisid, ugu dambytii
waxa ay gashaa caqliga daahsoon kadibna ugu dambtii
farriintaas waxaa loo rogaa waxii dhabta ahaa ee ay ahayd
intii ay doontaba ha qaadatee(ugu dambayntii waxii la
doonayay ayaa qabsooma).
Haddaba tan markii aad akhrisid, dib u soo xasuuso
oraahdii bore ee ahayd FIKRAD KASTA 00 DAREEN LOO
BEDDELO TAAS 00 LAGU XOOJIYO RUMAYSNAAN
waxa ay bilawdaa in ay isla markiiba isu rogto waxii dhabta
ahaa ee lagu fekeray.
Dareemidda fikradda, waa mid ka mid ah qodobada
fikradda u yeela awood, nolol iyo ficil. Dareemada kala ah
RUMAYSASHO, JACAYL IYO GALMO, haddii lagu xoojiyo
dareenka fikradeed, fikraddaasi waxa ay noqon mid
mirodhal noqota.
Kali ma aha fikradaha lagu daray rumaysnaanta in ay
shaqeeyaan balse fikraddu dareen kasta oo lagu xoojiyo
am.a mid wanaagsan ha ahaado sida jacayl ama mid xun ha
61
lagu xoojiyo, 1nid wnlbn gauris iyo saa mayn ayaa uu ku
) eelan caqliga daahsoon.
Oraalldaan \vaxa aad ka fahmaysaa in caqligaaga daahsoon
qaadanayo oo ku dhaqmayo aragti kasta oo la galiyo, halka
aragtida wanaagsan ay wanaag kuu keeni karto ayaa
aragtiyaha xunxunina xumaan kuu horseedayaan haddii
aad ku fekertid.
Tani waxa ay ka tarjumin halka dadka in badan uga
timaaddo waxa ay ugu yeeraan ayaan-darro(nasiib-darro)
Waxaa jiraa malaayiin dad ah oo rumaysan in ay ayaan

dar,ro haysato oo saboolnimo iyo guuldarro lagu saladay
taas oo ka baxsan awooddooda. Ma oga in ay ayagu
abuurayaan ayaan-darro markasta . oo rumaysnaan
qalloocan adeegsanaya, taasina ay keenin in caqligooda
daahsooni u rogo wax dhab ah oo noloshooda ka mid ah.
Tani waxa ay kuu sheegin in waxa aad rumaysatid ee
caqligaaga daahsoon aad ku shubaysid ay noqon doonto
dhabta aad la kulantid. Waxa aad rumaysantahay ayaa ah
waxa caqligaaga daahsooni uu ku shaqeeyo.
Ma jiro wax kaa hor istaagaya in aad caqligaaga daahsoon
ka dhaadhicisid haysashada wax aadan wali helin adiga oo
adeegsanaya habka loo yaqaan "Iska-dhaadhicinta".
Si aad habkaan u fahamtid waxa aad ka soo qaaddaa in aad
heshay waxa aad doonaysay helitaankooda.
Caqligaaga daahsooni rumaysashada caynkaan ah waxa uu
beddelaa mid dhab ah asaga oo u raadinaya habka ugu
habboon ama suurtogalsan ee lagu heli karayo. Balse in
caqligaagu sidii la rabay u rumaysto waxa ay ku timaaddaa
ku dhaqmid iyo in lagu celceliyo ee kuma imaanayso
amarro atka ah oo kali ah.
62
----------Faker oo hodan noqo-.. .....
Haddii qof dnn1biilo ku noqon IC1t n� ell ffwn,m�ltn'ft a
dambiga, waxaa hubunl oh in qoflnt wnxll 11u l<t1 , J ' �hwnt
uu run1�an doono. Ugu dutnbnyntllnn mnRl n,cdu wuKa oy
qaadataa waxn ku dhex bntn.
Haddii aad fahamtid oraahdn horo, wnxo nod fohmayl4111
waxa ay muhiim u tahay in and moskuxdnndn ku hadhi1d
dareem.ada wanaagsan oo aad yarnysid dm·oomada xunxun.
Run1aysnaantu Waa Xaalad-Mnskaxoed Ku TlmJd Iabka
lskadhaadhicinta.(Auto-Suggestion)
Waligeed waxaa dhici jirtay in qolyaha diimuhu ay ku
dedaaleen in ay dadka runaysnaan ku abuuraan. Waxa
aysan fahmin in rumaysashadu ay tahay xaalad maskaxeed
ku timaadda Iskadhaadhicin(iskadhaadhicin).
Ereyo dadka dhammi garan karayaan ayaa aan ku
qeexaynaa habka rumaysnaantu ku timaaddo.
Inta aynaan bilaabin xasuusnoow, rumaysnaantu waa
awood indho sarcaad ah oo aan dhammaan, taas oo
aragtida siisa awood, ficil iyo tamar ay ku shaqayso
aragtidaasi.
Oraahaha soo socda ayaa u qalanta in mar labaad, mar
saddexaad iyo ka badanba lagu celceliyo.
"RUMAYSNAANTU waa halka hodannimo oodhan
ay ka bilaabato".
RUMAYSNAANTU waa waxa keena mucjisooyinka iyo
layaabyada aan Saynisku sharxi karinin RUMAYSNAANTU
waa lidka kali ah ee guuldarrooyinka.
RUMAYSNAANTU waa curiyaha, kiimikada nu\rkn lagu
daro durraansi(duco) kugu xiri karta Cnqliga Ann
Dhammaadka lahayn.
63
RUMAYSNAANfU wan waxn flkirka qofka ee caadiga ah u
beddeli knrta wax ruuxda u dhigma.(awood badan)
RUMAYSNAANl'U waa habka kali ah ee lagu gaari karo
caqli Aan dha1nmaad lahayn.
Mid walba oo oraahaha kor ku xusan ah, waa wax la
caddayn karayo.
Caddayntu waa wax fudud oo la muujin karayo. Waxa ay

ka soo dhex bixin xeerka Iskadhaadhicinta loo yaqaan.
Haddaba aynu u soo jeensanno waxa loogu yeero
Iskadhaadhicinta oo aragno awoodda ay leedahay
Iskadhaadhicintu.
Waxaa dhab lawada ogyahay ah in qofku waxa uu
maskaxdiisa ku celceliyo uu ugu dambaynta aamino, run
ama been kii ay rabto ha ahaatee. Haddii uu qofku been ku
celceliyo, hubaal marka dambe waa uu rumaysan beentaas.
Waxaaba imaan in uu rumaysto in ay run tahay.
Qof walba waxa uu yahay aragtiyaha maskaxdiisa ku wayn.
Aragtiyaha uu qofku ulakac u geliyo maskaxdiisa oo uu
dareemmo ku xoojiyo, ayaa noqda awoodda hagta,
dhaqaaq, ficil iyo carnal kasta oo uu la imaanayo!
Halkaan waxaa ku jira oraah aad u muhiim ah oo runta ka
hadlin:
MARKA FAKARKA LOO GEEYO DAREEMMO, WAX.AA
ABUURMAYA AWOOD BIRLAB(MAGNET) 00
ADDUUNKA KA S00 JIIDATA FIKRADAHA LA MIDKA
AH AMA LA XARIIRA.
Haddaba fakarkaas birlabka yeeshay waxaa lala barbar
dhigi karayaa sida mirta geedka ee carro san lagu beeray,
64
-----------Faker oo hodan noqo------..
taas oo keentay biqlid, korid iyo taran tllaa halkii mir isu
rogtay geed malaayiin mirood oo Isla asagii ah soo saaray.
Qaaciddada Kalsoonida Nafta
Ugu horrayn: Waxa aan ogahay in aan awoodo gaarista

yoolka noloshayda, sidaas darteed, waxa aan naftayda ka
doonayaa clhabar adayg iyo ficil joogto ah, waxaana
halkaan ka ballan qaadayaa in aan sidaas samayn doono.
Tan labaad: waxa aan ogahay in fikradaha maskaxdayda
ku wayn ay ficilkayga ka muuqan doonaan isuna beddeli
doonaan wax clhab ah, sidaas darteed maalin walba soddon
daqiiqo ayaa aan gooni u eegi doonaa oo ka fakari doonaa
qotka aan doonayo in aan noqdo si aan maskaxdayda ugu
abuuro muuqaalka qofka aan doonayo in aan noqdo.
Saddexaad: Haddii aan adeegsado xeerka
Iskadhaadhicinta, doonis kasta oo aan maskaxda gashto
waxa ay noqon doontaa mid dhab isu beddesha, sidaas
darteedna maalin walba toban daqiiqo ayaa aan naftayda
kula hadlin in ay isku kalsoonaato.
Maraad: waxa aan meel cad ku qoray qeexidda ujeedka
noloshayada mana ka daalayo illaa aan ka gaaro
yoolkaygaas
Shanaad : Waxa aan dhab u ogahay, in aysan jirin
hodannimo iyo heer la gaaro kuwaas oo aan ku fadhin run
iyo caddaalad, sidaas darteedna ma galayo arrimo aan dan
ugu jirin dhammaan cidda ka qayb qaadanaysa. v\Taxa aan
guul ku gaaraya soo jiidashada awoodaha aan doonayo in
aan adeegsado iyo wadashaqaynta dadka kale. "ra:\'a nan ku
tallaalin in dadka kale ii adeegaan sababta oo ah waxa aan
diyaar u ahay in aan u adeego.
65
Naftayda waa aan ka cirib tirayaa nacayb, xaasidnimo,
masayr, danaystenimo, aniga oo nacayb u muujinaya
aadanaha oo dhan, sababta oo ah waxa aan ogahay in
dareen xun oo aan dadka kale u qaado uusan wax guul ah I
gaarsiinayn.
Qaaciddadaan oo qoran ayaa aan hoos ka saxiixayaa,
xasuusta gashanayaa, maalin walbana ugu yaraan hal mar
akhrinayaa aniga oo rumaysan in ay saamayn doonto
fikiradayda iyo ficiladayda aana ku noqon doono mid isku
kalsoon oo guulayste ah.
Qaaciddadaan waxaa ku duugan xeer adduunka dhan ka
shaqeeya kaas oo wali qof sharxay uusan jirin.
Saynisyahanno ayaa qarniyaal ku yaabbanaa. Qolyaha
cilmi-nafsigu waxa ay u bixiyeen "Iska-dhaadhicin" kadibna
intaas ayaa ay uga gudbeen.
Magaca xeerka loogu yeero muhiimad ma laha. Waxa
muhiimka ahi waa--in haddii si wanaagsan lo_o adeegsado
uu guul gaarsiinayo qotkasta. Dhanka kalena haddii si xun
loo adeegsado, waa . burburiye diyaar ah. Haddaba
oraahdaan hadal dhab ah ayaa ku jira kaas oo ah dadka
qaar ayaa guuldarro,saboolnimo, iyo dhibaato u soo jiida
naftooda ayaga oo adeegsaday xeerka Iska-dhaadhicinta.
Caqliga daahsoon(shaybaar kiimikooyin fikirro ah isku
dardara oo u beddela wax dhab ah), caqligaas daahsooni
makala saaro wanaag iyo xumaan midka lagu shubo. Waxii
lagu shubo ayaa uu ku shaqeeyaa. Fikrad baqdin keentay
iyo fikrad ay geesinimo iyo rumaysnaan keentay isku ·si
ayaa uu caqligaani ugu shaqayn. Dhacdooyinka
caafimaadka ayaa lagu · arkaa arrimo loo yaqaan
"Iskadhaadhicin Dhimasho".
Qof ayaa u dhiman karaya iskadhaadhicin uu iska
dhaadhiciyey in uu dhimmanayo.
66
�----------Faker oo hodan noqo-------
Waxaa jiray nin ku noolaa magaalo galbeedka dhexe ah,
ninkaas oo la oranjiray Joseph Grant. Lacag badan ayaa uu
ka amaahday bangi uu madax u ahaa asaga oo aan kala
tashan madaxdii ka sarraysay kadibna lacagtii ayaa uu ku
waayay khamaartamid.
Galab ayaa waxaa u yimid dabogal bangiga ka socda, waxa
ayna bilaabeen in ay hubiyaan kaydkii bangiga.
Grant waa uu iska baxayt waxa uuna tagay qol
huteelGiifiye) ah oo u dhawaa.
Saddex bari kadib ayaa loogu yimid qolkii asaga oo sariirta
jiifa asaga oo murugaysan oo ku calaacalaya erayada ah "
Eebboow tan waa aan u dhimman, sharaf darradaan uma
dulqaadan karayo". Xilli gaaban gudahiis ayaa ninkaasi ku
dhintay.
Dhakhaatiirtii waxa ay arrintaas ugu yeereen Isdil
maskaxeed."
Sida korontadu qalabyada tamar u siiso oo u dhaqaajiso,
waxtarna u yeelanayso ayaa ay sidaas oo kale qof nolosha
uga qaadi kartaa, haddii si qalloocan loo adeegsado. Isla
sidaas oo kale ayaa Iskadhaadhicintu ay kugu hoggaamin
kartaa nabad iyo barwaaqo ama kugu hoggaamin kartaa
dhibaato, guuldarro iyo dhimasho. Waa hadba sidii aad u
garatid oo u adeegsatid.
Haddii aad maskaxdaada ka buuxisid cabsi, shaki iyo
rumaysasho xumo aad ka qabtid awooddaada aad
isgaarsiin iyo adeegsi kula samayn kartid Caqliga Aan
Dhammaadka lahayn, xeerka Iskadhaadhicinta ayaa
rumaysasho xumadaas qaadaya una gudbin caqliga
daahsoon halkaas oo loo sii beddelo wax dhab ah.
SIDA LABO LAGU DARAY LABO WAA AFAR AY RUN U
TARAY, AYAA ORAAHDAAN SARINA RUN U TARAY!
67
Sida dabayshu doonyahaa midna bari ugu kaxayso midna
galbeed, ayaa xeerka Iskadhaadhicintu qofna kor ugu
qaadaa, qofna hoos ugu dhigaa ayada oo ay ku xirantahay
dhanka qotku u jeediyo shiraaca doontiisa.
Xeerka Iskadhaadhicinta oo dadka heerar kala duwan
gaarsiiya waxaa koobaya baydadkaan gabayga ah ee hoose :
Haddii aad malaynaysid in lagaa adkaaday, waa lagaa adkaaday.

Haddii aad malaynaysid in aadan ku dhici karinin, kuma dhici kartid.
Haddii aad doonaysid in aad guulaysatid balse
aad u malaynaysid in aadan awoodin, ma awoodi doontid.
Haddii aad malayn in aad guuldarraysan doontid, waa aad gudarraysan
doontaa.
Adduunka dhan waxaa la ogaaday
In guushu ka bilaabato maskaxda qofka
Ayna tahay arrin maskaxda qofka ku xiran.
Haddii aad malaynaysid in lagaa tagay, haa waa lagaa tagay.

Waa in aad meel sare aad ka fakartid
Waa in aad naftaada hubsatid kahor
lnta aadan billado ku guulaysanin
68
Goobta dagaalka markasta kuma guulaysto

,Kan xooggan ama dheereeya
Baise ha dhawaato ama ha fogaatee
Kan rumaysan In uu guulaysan doono 1 ayaa noqda kan guulaysta.
U fiirso ereyada gabaygu xoogga saarayo, kadibna waxaa

kuu soo baxaya macnaha gabaygu xambaarsanyahay.
Meel adiga kaa mid ah (waxa ay u dhawdahay in ay tahay
maskaxdaada) ayaa waxaa dhex fadhiya mirtii guushaada,
taas oo haddii la kiciyo oo la hawl galiyo ku gaarsiinaysa
heerar aadan waligaa maskaxda gashan gaaristooda.
Halka qalab yar oo dhawr diillimood leh marka la
adeegsado uu u samayn karayo codad iyo shanqarro aad u
qurux badan, sidaas oo kale ayaa waxaa ku dhex fadhiya
caqli badnaan kugu duugan, kaas oo haddii aad adeegsatid
ku gaarsiinaya yoolkaaga.
Abraham Lincoln wax walba oo uu isku dayay afartan jir
kahor guuldarro ayaa uu kala kulmay. Wax-ma-ahe ayaa uu
ahaa illaa ay timid dhacdo noloshiisa soo martay taas oo
kicisay caqli badnaan dhex fadhiday kana dhigtay nin
qaymo wayn adduunka ugu fadhiya. Dhacdada beddashay
waxa ay ahayd isku qas murugo iyo jacayl ah. Waxa ay ku
timid Anne Rutledge, qofka dumar ah ee kaliya ee uu
waligiis jeclaaday.
Waxaa dhab la ogyahay ah in dareenka JACAYLKU oo
qaraabo fiican Ia yahay dareenkn RUMAYSASHADA,
taasina waxa ay sheegin in jacaylku uu aad ugu dhuwyahny
in uu beddelo waxa qofku ku fekerayo oo uu u bedd lo wax
dhab ah oo ah waxii uu doonayay.
69
-----------Faker oo hodan noqo-----..--
Baaritaan uu qoraagu ku sameeyey nolosha iyo shaqada
boqolaal rag ah oo guulo waawayn gaaray, ayaa uu ku
ogaaday in jacayl ay dw11ar u qabeen, uu qayb wayn ka
ahaa guushaas ay gaareen.
Dareenka jacaylka ee gaara maskaxda iyo laabta dadka,
,�axa uu abuuraa birlab(1nagnet) soo jiidasho leh taas oo
soo jildata 1nawjado awood leh oo uu dunida ku dhex
sabbayn karayo.
Haddii aad wali rumaysashada caddayn u doonaysid,
baaritaan ku samee ragga iyo dumarka adeegsaday. Diinta
Kristaanku waa mid ka mid awoodaha ugu waawayn ee
dadka n1askaxdooda saameeya. Saldhig waxaa u ah
rumaysnaan, intii la rabo hala qaloociyo ama si qallocan ha
loo fasirto.
Isugaynta iyo awoodda baritaannadii iyo waxqabadkii Nebi
Ciise(CS) waxa ay dadka la ahaayeen mucjisooyin balse
dhabtii waxa ay ku fadhiyeen waa rumaysnaan. Haddii ay
jirto wax la yiraahdo mucjiso, waxa ay ku timaaddaa
rumaysnaan_ Qaar badan oo dadka diimaha hara ama
Kristaan in ay yahiin isu haysta ayaa aan xataa fahansanayn
arrintaan.
Bal aynu eegno mar kale awoodda Rumaysnaanta iyo sida
nin aad loo wada garanayo Mahatma Gandhi uu u
adeegsaday. Gandhi waxa uu haystay awood aan cid la n1id
ah aysan jirin xilligaas. Waloow uusan haysan walxaha ay
colkiisu(cadawgiisu) haysteen sida lacag, hub fiican,
doonyo iwm oo xataa uusan dhar haysan, balse Gandhi
awood ayaa uu haystay.
70
-----------Faker-oo hodan noqo------
AWOODDAAS WAXA UU KU HEIAYFAHAMSANAANTA
UU FAHAMSANAA XEERKA RUMAYSNAANTA IYO IN
UU AWOOD U LAHAA IN UU RUMAYSNAANTAAS KU
TALLAALO MASKAXDA DAD LABO BOQOL 00 MALYAN
DHAN.
Gandhi asaga oo adeegsan xeerka rumaysashada ayaa uu
qabtay wax ciidanka ugu xoogga badani aysan xoog ku
qaban karinin.
Waxa awooddiisu keentay in labo boqol oo malyan oo dad
ah oo isu keeno oo isku hal meel u jiheeyo ayaga oo
midaysan oo hal cudud ah.
Awoodda adduunka taalla ee aan ka ahayn rumaysnaanta
ee sidaas samayn karta waa tee?
Waxaa imaan doonta maalin shaqaalaha dhan iyo
shaqaalaysiiyeyaashuba ogaan doonaan xeerkaan iyo
awoodda uu_ leeyahay. Waayo cusub ayaa bilaaban doona
maalintaas. Adduunka dhammi, tusaale cad ayaa ay u
noqotay awoodda rumaysasho la'aantu ku yeelatay
burburkii dhaqaalaha ee dhawaan dhacay.
Waxaa hubaal ah in ay adduunka ku noolyahiin dad caqli
badan, kuwaas oo dhuuxi doona casharka ku jira
burburkaan.
Burburkaan inta lagu jiray waxaa la arkay cabsida aadka u
xooggan ee soo foodsaartay warashadaha iyo shirkadihii
ganacsiga.
Waayo aragnimada laga dhaxlo burburkaan waxaa ka soo
baxaya hoggaamiyeyaal dhaqaaleed oo cusub kuwaas oo ka
faa'iidaysan doona tusaalaha Gandhi adduunka tusay,
tusaalahaas ayaa ay u adeegsan doonaan ganacsiga waxa
ayna abuuri doonaan soo noqodkii dhaqaale ee abidkiis ugu
waynaa.
71
Hoggaamiyeyaashaasi waxa ay ka soo baxi doonaan kuwa
aan hadda la aqoon ee shaqaalaha ka ah warshadaha birta,
macdan qodista, warshadaha gaadiidka, iyo waliba
n1agaalooyinka yaryar ee dalka.
Ganacsigu waa dib u habayn, si fiican ugu fiirso ! Qaababkii
hore ee ganacsiga ee CABSIGALINTA IYO AWOOD
SHEEGASHADA lagu waday waxaa beddelaya is aaminid
iyo wada shaqayn
Kuwa shaqada qabanaya waxa ay heli doonaan gunno ka
badan mushaarka la siinayo. Ayaga iyo cidda ganacsigaas
iska leh labaduba waa ay ku faa'iido doonaan.Balse ugu
horrayn waa in shaqaalahu dedaal dheeri ah u sameeyaan
cidda shaqaalaysiisay la iskana daayo doodda iyo
hanjabaadaha.Waa in qotku mutaysto waxii gunno iyo
dalacsiin ah.
Intaas waxaa dheer oo ugu muhiimsan, ganacsigu waxa uu
yeelan doonaa hoggaamiyeyaal , fahamsan oo adeegsan
doona xeerarkii Gandhi adeegsaday. Qaabkaan oo kali ah
ayaa hoggaamiyeyaashu wadashaqayn kaga heli karayaan
shacabkooda taasina waxa ay muujin awood halkii ugu
sarraysay.
Casri-qalabeedkaan la yaabka ah ee aynu noolnahay dadkii
dareenkii ayaa uu ka qaaday. Hoggaamiyeyaashii waxa ay
dadkii u arkaanba sidii walxo yaryar, shaqaalahii waxa ay
noqdeen kuwo u samaysan in ay wax helaan balse aysan
waxba bixinin.
Waxa hadda kadib u baahan in i1 gooni ah lagu eego waa
farxadda iyo qancidda dadka, haddii labadaas lagu dedaalo
wax soosaarku asaga ayaa iskiis u imaanin. Maaddaama
kalsooni iyo wadashaqayntu tahay waxa uu ganacsigu ugu
baahi badanyahay, waxaa aad mudnaan iyo waxtar ila leh,
in aynu wada eegno dhacdo ku fahansiinaysa habka ay
72
----·------Faker oo hodan noqo-..----..
ndeegsan jireen warshadlnynnshtl iyo gnnnc1-mtad.H ugu

hantida bndnaa, habkans oo ah Wox Btxl Kahor Into
Aadan Wax Helin.
Dhacdada aynu soo qaadanayno waa markH taarHkhdu
ahayd 1900. Waa markii la nasaasayay lskaashatadii Biraha
Ee Maraykanka(warshadihH biraha). Marka aad sheekada
akhrinaysid maskaxda ku hay xeerarka saldhiga u ah
ganacsiga ee aynu soo sheegnay, waxa aad ogaan doontaa
sida fikradaha loogu beddelay hodannimo iyo horumar
dhab ah.
Ugu horrayn aragtida Iskaashatada Biraha Ee Maraykanka
waxaa fikraddeedu ku dhalatay mudane Charles M.
SCHWAB, waa aragti uu sawirashada maskaxdiisa ka
abuuray!
Markii labaad, fikraddii waxa uu ku xoojiyey rumaysasho in
ay dhici doonto.
Saddex, waxa uu abuuray qorshahii aragtida loogu rogi
lahaa dhaqaale muuqda.
Afaraad, qorshahii ayaa uu dhaqan geliyey oo khudbad
ahaan uga jeediyey kulankii jaamacadda.
Shanaad, qorshahii oo uu dhaqan geliyey ayaa uu ku
xoojiyey adkaysi iyo go'aan adayg illaa si fiican loo
hirgaliyey.
Lixaad, waddadii guushaas ayaa uu diyaariyey asaga oo
adeegsan himmad xooggan oo uu guusha u hayay.
Haddii aad ka mid tahay dadka la yaaba ee garan la'a sida
dhaqaalaha xooggan loo sameeyo sheekadaan ayaa iftiin
kuu shidi doonto. Haddii tuhun kaaga jiro in qotku inta
fekero uu hodan noqon karayo, sheekadaani waa in ay
tuhunka kaa disho sababta oo ah waxa aad toos uga arki
73
kartaa adeegsiga saddex iyo tobanka tallaabo ee dhiganaha
ku xusan
Qoraalkaan waxaa raadyaha New York ka sheegay John
Lowell.
CASHADII BILYANKA DOOLAR DHASHAY

"12kii 12aad sanadkii 1900 ayaa siddeetan nin oo ah ragga
Maraykan ugu hantida badan isugu yimaadeen casho uu u
sameeyey dhalinyarey Galbeedka Maraykan ah. Xataa
dhawr qof ma dhammayn dadka is oran karay caawa waxa
aad ka qaybgalaysaan dhacdadii ugu mudnayd ee
taariikhda warshadaha Maraykanka.
J. Edward Simmons iyo Charles Stewart Smith ayaa
cashada diyaariyey ayaga oo doonaya dhalinyareyga soddon
iyo siddeed jirka ah ee Charles M. Schwab in ay baraan
raggaas dalka ugu hantida badan. Waa ay u digeen ayaga oo
u sheegay in dadkaani aysan �ayn dad war badan doonaya
iyo haq.dii uusan doonayn in ay dhibsadaan Reer Stilhnan,
reer Harriman iyo reer Vanderbilts(qoysaska ugu hantida
badan), uu hadalkiisa ku soo koobo shan iyo toban illaa iyo
labaatan daqiiqo.
"Waxaa jirtay in xataa John Pierpont Morgan oo dhinaca
midig ka fadhiyey Schwab uu donayay in uu waxyar oo inta
hore ah ka qaybgalo kulanka kadibna ka tago. Waxaa intaas
dheeraa in dhacdaadani aysan ahayn mid warbaahinta u
furnayd sidaasna aan lagu helin xogteeda dadka intooda
badan.
"Sidii ayaa cashadii ku bilaabatay ayada oo aan hadal badan
cidina is dhaafsan intii cunistu socotay. Schwab oo ahaa
mid aan ragga meesha fadhiya midkoodna uusan aqoonin
ayaa aan marnaba la rumaysan karinin heerka uu
74
-----------Faker oo hodan noqo-----·
gaarsiisanyahay qorshaha uu watay iyo sida ay la yaab ugu
noqotay markii dambe.
"Waxaa dhabtii ayaandarro ah in. dhacdaadaas taariikhiga
ah aan laga hayn wax duubitaan ah iyo hadalkii uu Schwab
ka jeediyey midna. Marar dambe ayaa uu kulamo
bangiyada reer Chicago lahaayeen uu qaybo ka mid ah
hadalladii khudbadda ku sheegay.
"Schwab oo awalba aan ahayn dadka ilaaliya naxwaha
marka uu hadlayo ayaa markaan jeediyey khudbad uu ku
jeediyey kana buuxeen ereyo murti, suugaan iyo hadal
wanaag intaba leh. Waxa ay khudbaddaasi noqotay mid
culayskeedu buuro le' egyahay keentayna in shan bilyan oo
doolar oo lagu abuurayo Iskaashigii Warshadii Biraha looga
dhawaaqay. Waloow uu Schwab hadlayey saacad iyo bar
balse aan la dareemin, ayaa haddana markii hadalkii
dhammaaday Morgan u yeeray Schwab oo hal saac oo kale
la sii waramayay ayaga oo fuushan meel daaqad ah
lugahuna u laalaadaan.(Morgan waa hantiilayaasha ugu
sarreeya).
"Schwab, shakhsiyad indho sarcaad ah ayaa uu la soo
baxay, waxaaba ka sii darnayd bamaamijka oo uu si cad oo
aad loo fahmi karayo uu u soo bandhigay.
Dad badan ayaa horay isugu dayay in ay Morgan wadaag
ganacsi oo biraha la bilaabaan kadib markii ay ku
guulaysteen in ay horay ganacsiyo kale ula soo galeen sida
buskud, saliid, fiilooyin, sonkor iwm. John W. Gates ayaa
I ka mid ahaa dadkaas balse Morgan waa ka diid ayey
markasta.
I
I Jim Moore iyo Bill oo ay xariir iyo wadashaqayni
dhexmartay Morgan ayaa ayaguna ka mid ahaa dadkaas
balse uu Morgan ku gacan sayray.
75
----------Faker oo hodan noqo------·
Ugu datubayntii shnkhsiyadda Schwab ayaa Morgan qaaday

oo gaarsiisay meel uu kn sawiran karayo jawaabta ka soo
baxi doonta iskuduygii dhaqaale ee abid ugu xoogga badnaa
ee wax ku dhaca la waayay. Mashruucaas waxaa loo bixiyey
ishii dhaqaalaha ee riyada ahayd.
Magnat dhaqaale ayaa bilowday qarnigaan taas oo keentay
in kun1anaan shirkado yaryar ahi midoobaan kadibna
noqdaan hal shirkad oo wayn oo tartami karaysa.
Isasoo jiidasho ka dhig. Isasoojiidashadaas ayaa hadda soo
gashay warshadaha iyo shirkadaha biraha ayada oo uu ka
dambeeyo H. W. Gates.
Gates horay ayaa uu u abuuray Iskaashiga Warshadaha
Biraha iyo Xargaha((Fiilooyinka) Haddana waxa ay Morgan
wada abuurayaan Ismaashiga Soosaarayaasha Biraha Ee
Maraykanka. Iskaashatooyin kale oo badan ayaa iyana
bilowday in ay abuurmaan.
Inta lacag uu qotku heli karayo waxaa jaangoyn karaya ama
xaddidi karaya waa aragtida(fekerka) qofl<a. Rumaysasho
ah in aad heli kartid intii aad doontid waxa ay tirtirtaa
xaddidaadaas. Xasuusnoow marka aad nolosha la
gorgortamaysid oo kala hadlaysid waxa aad doonaysid,
adiga ayaa jaan goyn kara inta aad rabtid iyo xilliga aad ku
rabtid.
Xasuusnoow in ninka aasaasay Iskaashatadaan uu ahaa nin
aan cidina aqoonin. Waligiisba jaal iyo gacanyare uma
noqdeen Andrew Carnegie haddii uusan fikrad la imaanin,
balse intaas kadib, magac, awood iyo dhaqaale intaba waa
uu samaystay.
Maskaxdaada iyo waxa ay awooddo xad ma laha aan ka
ahayn midka aad adigu u abuurtid. Hodannimada iyo
saboolnimada labaduba fikradda ayaa ay ka dhashaan.
76
CUTUBKA 4AAD
ISKA-DHAADHICIN (AUTOSUGGESTION)
WADDADA LOO MARO SAAMAYNTA CAQLIGA

DAAHSOON
Tallaabada Saddexaad Ee Hodannimada.
ISKADHAADHICIN waa erey koobaya hadal ama farriin

diris, gaarta maskaxda qofka kuwaas oo isla qofku isku
diray asagu.
(Waa erey koobaya farriin-diris ama hadal-soojeedin, qofku
maskaxdiisa gaarsiiyo taas oo isla asagu isku dirayo ). (Waa
erey koobaya farriin ama hadal qofku isla maskaxdiisa uu u
clirayo oo gaarsiinayo).
Ereyo kale aan ku sheegno : Iskadhaadhicin waa in qofku
arrin naftiisa u soo jeediyo(u sheego), oo doonayo in uu ka
dhaadhiciyo.
Waa iskuxire labada qaybood. Waa iskuxiraha labada
qaybood ee caqliga dadka, qaybta loo yaqaan Caqliga
Soojeeda iyo qaybta kale ee loo yaqaan Caqliga Daahsoon.
Marka fikrad(mid xun ama mid wanaagsan) uu qofku ku
celceliyo Caqliga Soojeeda waxa ay ugu dambayn iskeed
ugu gudubta Caqliga Daahsoon.
77
-------·---Faker oo hodan noqo-------
J
MA IRTO FIKRAD ha xumaato ama ha wanaagsanaato) U
GUDBl KARTA CAQLIGA DAAI-ISOON AYADA 00 AAN
LA ADEEGSAN HABKA ISKADHAADHICINTA aan ka
abayn kuwo dhif ah oo adduunku ku khasbo. Si kale haddii
aan u sheegno, xog kasta oo qotka soo gaarta oo ka galaysa
daree1nayaasha(sida maqalka, aragga, taabashada iwm),
xogtaas waxaa hakinaya Caqliga Soojeeda kaas oo baaritaan
kadib, u ogolaan ama u diida in xogtaasi u gudubto Caqliga
Daahsoon. Sidaas darteedna waxa aan oran karnaa Caqliga
Soojeeda waxa uu ilaalo u yahay Caqliga Daahsoon.
Sida qotka loo abuuray ayaa ah in uu asagu gacanta ku
hayo awoodda maamulka xogta gaaraysa Caqligiisa
Daahsoon balse waa wax u baahan in qotku ku tabab-barto
oo kobciyo awooddiisaas maamulidda caqligiisa daahsoon.
Sawiro, in Caqliga Daahsooni uu yahay sida carro(camuud)
san, oo wax walba ka baxi karayaan, taas oo dhir-duureed
iskeed uga baxayso haddii aadan adigu ku beeran waxa aad
doonaysid in aad beeratid.
Habka Iskadhaadhicintu waa qaabka qotku ku maamuli
karayo caqligiisa daahsoon asaga oo ku abuuraya aragtiyo
wanaagsan oo waxtar u yeelanaya, balse -haddii uu- faraha
ka qaado sida beertaas, ayaa dhir-duureed aan
wanaagsanayn iskood uga baxayaan.
Waa iskuxiraha labada qaybood ee caqliga dadka, qaybta
Caqliga Soojeeda iyo qaybta kale ee loo yaqaan Caqliga
Daahsoon.
Cutubkii hore ee DOONISTA, tallaabooyin lix ah ayaa
lagugu baray halkaas oo tallaabada u dambaysay ay ahayd
in aad samaysid oraah qoraal ah oo ah LACAGTA AAD
DOONAYSID iyo in aad ARK! KARTID , DAREEMI
KARTIDNA adiga oo mar bore lacagtaas helay!
78
-----------Faker oo hodan noqou •---..
Tallaabooyinkann hnddii no l rnu did wmrn oa<l doonaysid

ayaa and too ugu gudbinny on cnqlf gnn ,a daohRoon.
Haddii aad ku celcelisid oraahdaas oo aad markasta kor
u.gu dhawaaqdid, dhegahaagunn tnaqlaan tnarar badan,
fikir caadeed ayaa aad ku abuurin maskaxdaada(wax aad ka
dhigato in aad ku fekertid oo rnaskaxdaada ku soo
noqnoqoto) taasina waxa ay keeni doontaa in
rabitaankaagu isu beddelo lacagtii dhabta ahayd ee aad
jamanaysay.
Dib ugu noqo lixdii tallaabo oo si fiican u soo akhri mar
labaad kahor inta aadan sii wadin akhriska.
Kadib(marka aad soo akhrisid kadib) si kafiirsi leh u akhri
afarta tallaabo ee ka hadlaya MASKAXYO-ISUGAYNTA ee
ku qoran cutubka QORSHE DEJINTA
Xasuusnoow marka aad akhrinaysid oraahda
dalabkaaga(waxa aad doonaysid), kaliya akhrin kuguma
filnaanayso ee waa in aad dareemi kartid waxa aad
akhrinaysid.
Tan ayaa sabab u noqotay in lagugula taliyo in cutub kasta
oo buugga ka mid ah aad marar badan dib u akhrisid si aad
si fiican ugu fahamtid sababta oo ah faham -darro ku
timaadda dadka, ayaa keenta in, in badan oo dadka ah oo
isku dayay adeegsiga tallabadaan Iskadhaadhicinta ay u
shaqayn wayday.
Ha niyad jabin haddii ay suurtogali waydo marka ugu
horraysa ee aad isku daydid in aad dareenkaaga
maamushid.
Xasuusnoow ma jirto suurtogalnimada ah IN MD WAX
HESHID ADIGA 00 AAN WAXBA KAA BAXIN. In aad
awood u heshid in aad saamayn ku yeelatid oo adigu
maamushid caqligaaga daahsoon, waa wax qaymo wayn ku
79
---·-·--·--Faker oo hodan noqo-------
fudhiya, waana in aad qaymahaas ku iibsatid. Ma aha wax
aad khayaano ku heli kartid xataa haddii aad doonaysid.
Qayinaha aad ku iibsan kartid in aad awood u yeelatid
saamaynta caqligaaga daahsoon waa ADIGA 00 SI ABID
AH UGU DHABAR ADAYGA ADEEGSIGA
TALLAAB00YINKA AAN HALKAAN KU XUSNAY.
Awooddaasi qiimahaas ayaa ay ku fadhidaa, kayarna kuma
heli doontid. Adiga, ADIGA 00 KALI AH ayaa go'aansan
karaya in qaymaha aad galinaysid iyo waxa aad doonaysid
in aad ka heshid ay isu dhigmaan.
Xirfaddaada iyo xariifnimadaada oo kali ah kuuma soojiidi
karayaan lacag aan ka ahayn xoogaa yar aad dadka kale ula
simantahay ma ahee. Qaabka aan halkaan ku baranayno
ma aha xoogaagaas aad dadka ula simmantahay. Intaas
waxaa dheer qaabkaani cidna asagu ma doorto, sidoo
kalena cid walba isku si ayaa uu ugu shaqaynin. Haddii
guuldarro timaado, waa qofka waxa keenay ee ma aha
qaabka. Haddii aad guuldarro la kulantid, iskuday labaad
samee iyo mid kale iyo mid kale illaa aad ka guulaysatid.
Waxtarka iyo dhakhsaha qaabkaani waxa uu xiranyahay

dedaalka aad gelisid.
Aan ku tuso sida aad habka Iskadhaadhicinta u xoojin
kartid. Marka aad tallaabooyinka aan soo sheegnay aad
raacaysid ee aad maskaxdaada gelinaysid lacagta aad
doonaysid iyo inta ay tahay, adiga oo indhaha isku haya ka
feker lacagtaas illaa ay si toos ah kuugu muuqan karto.
Maalin walba ugu yaraan halmar samee. Marka aad
dedaalkaan ku jirtid raac tallaabooyinkaas iyo sida ay u kala
horreeyaan.
80
---.. ------Faker oo horlan nrJqO••···--
Xaqiiqda ugu muhihnsan nrrint.nun ,odhon uyaa ah in
Caqliga Daahsooni rumaysL\nnyo oo fu)lnityo wux ktrnta oo
aad adigu rumaysntid, balso sl,do uu ku quo lanayCJ oo ku
rumaysanayo ayna ah in lagu colcoJiyo marnr badart kahor
inta aan caqliga dnahsooni ogoluantn oo rumaygan. 1rrtaas
markii aad samaysid ee aad rumaysattd in aad lacagtaas
aad raadinaysid natl haysatid oo ny mar bore gacantaada
soo gashay, caqligaaga daahsooni waa uu kaa rumaysan
waxaana dhab ah in uu isla markiiba kuu soo gudbinayo
qorshe aad ku heli doontid lacagtaas. Waa dhagar qurnx
badan oo aad caqligaaga daahsoon ku samayn kartid.
Waxa aad doonaysid oo oraah ah u gudbi sawirashada
maskaxdaada, kadibna eeg qorshaha aad ku heli kartid
lacagtaas , ee sawirashada maskaxdaadu kuu soo gudbin
doonto.
Ha sugin in aad marka hore aragtid qorshe cad ee aad kn
hell kartid lacagta aad doonaysid in aad heshid, balse taas
beddelkeed ka biloow in aad rumaysatid in aad lacagta.as
haysatid. Adigu dooro inta aad rabtid oo rumayso in aad
heshay waxaa imaanin in maskaxdaadu sida ugu
dhakhsaha badan kuugu sheegi doonto qorshahii saxda
ahaa ee aad lacagtaas ku heli lahayd. Baise waa in aad
ahaatid mid feejigan oo u diyaarsan in uu qabto marka
maskaxdu kuu soo gudbiso qorshahaas, waana in aad isla
markaasba aad ku dhaqaaqdid.
Marka qorshahaas ay maskaxdaadu kuu soo gudbin waxa
uu kuugu iman sida wax walac halmar yiri asaga o k--na oo
galaya dareemaha lixaad(gadaal ayaa aad k'U nrk'i d ontaa
waxa uu yahay dareemaha lixaad). Wnlacdnn furriinta ah
waa in aad tixgalin iyo waynayn and ah siisid i nnd nhna \l
ilaalisid. In aad ku guuldarraysutid in nnd gn1·m, atid
walacdaas ama aad ku dhaqaaqi wnydid . nnl�fllt lu l nlis
iyo guuldarro waynayaa ay kuu soo jiidin.
81
Waxa aad tan nfaraad ee lixdii tallaabo ee hore ku soo
baratay in aad qorshe u samaysid dhaqaalaha aad
doonaysid, haddaba marka aad qorshahaas samaynaysid
haku salaynin waxa adiga suurtogalka kula ah iyo waxa aan
kula ahayn. Suu1togalnimada maskaxdaada ku jirtaayi waa
1nid ku khaldi karta oo tabardaran.
Hadii aad isku hallaysidna meel fog ma gaari kartid, wax
badanna ma qabsan kartid.
Marka aad indhaha isku qabanaysid ee sawiranaysid
dhaqaalaha aad doonaysid, sidoo kale sawiro adeegga aad
doonaysid in aad bixisid ama badeecada aad doonaysid in
aad iibisid si aad dhaqaalahaas aad doonaysid aad u hehsid
In aad buuggaan akhrinaysid, waxa ay caddayn u tahay in

aad aqoon raadinaysid iyo in aad tahay arday maaddadaan
darsaya. Haddii aad arday tahay, waxa -aad fursad u
haysataa in aad wax ka baratid halkaan, balse_waa in ay kaa
muuqato u jajabnaan waxbarasho. ·
Haddii aad dooratid in aad tallaaboqyinka iyo

hagitaannada qaarkood aad raacdid, qaar kalena aad iska
daysid, waa aad guuldarraysan. Si aad u guulaysatid waa in
aad dhammaan wada qaadatid.
Hagitaanka kor lagugu siiyey iyo lixdii tallaabo ee horay
laguu soo siiyey ayaa halkaan lagu soo koobayaa ayaga oo
loo geeyey kuwa aad cutubkaan ka kororsatay.
Waxii hore oo la isu geeyey oo la soo koobay ayaa halkaan
lagugu siinin waana sidaan soo socota
82
Kow: tag n1eel deggan ama cidlo ah(tusaale, sariirtaada
habeenkii)
Meel aan cidina ku qasi karin ama ku rabshi karinin
Indhaha isku qnbso kadibna kor u akhri adiga oo
ismaqashiinaya oraahdii qomayd ee ahayd lacagta aad
doonaysid, xilliga aad doonaysid iyo sidoo kale adeegga
ama badeecada aad doonaysid in aad bixisid si aad u heshid
lacagtaas. Marldi aad hagitaankaan raacaysid ee
tallaabooyinkaan samaynaysid WAA IN AAD ARKI
KARTID ADIGA 00 LACAGTAAS HAYSTA.
Tusaale:- Ka soo qaad in lacagta aad doonaysid ay tahay
$50,ooo(konton kun oo doolar ), shan sano kadib bisha
koowaad, waxa aad bixin si aad lacagtaas u heshidna waa
adeeg ah in aad iibiye noqotid oo aad lacagtaas ku heshid.
0raahdaadu sidaan oo kale ayaa ay u qormaysaa:
"Maalinta koowaad, bisha koowaad ee sanadka labo kun iyo

.........(ku buuxi tiro shan sano ka dhimmantahay)(ama
xilligii aad adigu doonaysid in aad lacagtaas hehsid) waxa
aan haystaa lacag dhan konton kun oo doolar taas oo iigu
imaanaysa inta xilligaas lagu gudo jiro.
Si aan lacagtaas u helo, waxa aan diyaar u ahay in adeeg
heerka ugu sarreya ee aan awoodo aan u qabto, in aan
tayada ugu sarraysa bixiyo iyo inta ugu badan ee aan
awoodo in aan shaqadaas qabto aniga oo ah iibiye(ama ku
beddel shaqada, ganacsiga ama adeegga caynka aad
doonaysid in aad qabatid)
"Waxa aan rumaysanahay in aan lacagtaas haysto.
Rumaysnaantaydu waa mid aad u xooggan beer aan hadda
gacmahayga ku dareemi karayo lacagtaas, oo aan arki
karayo. Waa aan arki karaya ayada oo u diyaarsan in ay ii
83
soo gudubto, nyada oo iigu imaanaysa hadba adeegga aan
bixinayo iyo shaqada aan qabanayo ayada oo u dhigmata.
Waxa aan sugayaa qorshahii lacagtaasi iigu imaan lahayd,
diyaarna waa aan u ahay in aan qorshahaas fuliyo oo raaco.
Tan labaad : Oraahdaan iyo qaabkaan ku celceli illaa aad
arki karaysid oo maskaxdaada ay kaaga dhex muuqan karto
lacagtaas aad doonaysid
Tan Saddexaad : Qoraalkaan ku dhaji meel aad subax walba
iyo habeen walba aad ka akhrin kartid.
Xasuusnoow in waxa aad samaynin ay tahay in aad
adeegsanaysid xeerka Iskadhaadhicinta adiga oo amar
siinaya caqligaaga daahsoon.
Sidoo kale xasuusnoow in caqligaaga daahsooni aqbalo oo
ku dhaqmo Iskadhaadhicinta dareenka iyo rumaysnaanta
wadata .
Waxaa dhaci karta in qaabkaani bilowga ay kuula ekaado
wax aragti kali ah ah, balse aan dhab noqon karinin. Ha
dhagaysan ekaanshahaas. Waxaa imaanaysa xilli awood
cu.sub ay kuu furanto. In tuhun kaaga abuurmo aragtiyaha
kugu cusub waa wax aadanaha oo dhammi ka
simmanyahay. Baise haddii qaabkaan aad ku sii dhaqantid,
shakigu waa kaa dilmayaa, waxa uuna isu beddelin
rumaysnaan dhab ah. Markii aad rumaysnaantaas gaartid
waxa aad gaartay heerka aad oran kartid
"Aniga ayaa noloshayda maamula, aniga ayaa ruuxdayda u
taliya"
Xigmadloowyaal badan ayaa ayaa adeegsaday oraahda ah
qotku noloshiisa waa uu maamuli karayaa balse waxa ay ku
guuldarraysteen in ay ku daraan sida arrintaasi ku imaan
karto.
84
.............Faker oo hodan noqo------..
CUtubkaan ayaa kuu sheegin sida ay ku imaan karto waana
marka qotlru awood u yeesho in uu saameeyo caqligiisa
daahsoo11 oo ku gaaro heerka Aqoonta Aan Dhammaadka
lab.ayn. Habka qot'ku rabitaankiisa uu ugu beddeli karo
helitaa·nlca waxa dhabta ah ee uu rabo, waxaa lagu gaarayaa
habkaan Iskadhaadhicint,a taas oo ka caawin in uu qofku
farriimo amar ah siiyo oo saamayn ku yeesho caqligiisa
daahsoon. Inta ka soo hartay waa waxyaalo
Iskadhaadhicintaas xoojinya.
Tallaabooyinkaan u raac sidii adiga oo ah ilmo yar oo
samaynaya waxii loo sheegay. Dedaalkaaga ku xooji
aaminaadda ilmaha yar oo kale. Qoraagu waxa uu ku
dedaalay in tallaabooyin aan dhaqangali karinin aysan
halkaan ku qormin, maxaa yeelay waxa uu ku talo galay in
uu si laabxaamaan ah uu kuu caawiyo.
Marldi aad buugga dhan akhrisid, cutubkaan dib ugu soo
laabo kadibna raac taladaan:
CUTIJBKA DHAN HABEEN WALBA AKHRI ILLAA
TALLAABADMN AY SI FIICAN KAAGA DHAADHACD0
00 RUMAYSATID IN TALLAABADA
ISKADHAADHICINTA MD KU HELi KARTID WAXII
MD JAMATID 00DHAN.
i!
I 85
I
I
CUTU BKA SAAD
AQOON GOONI AH
Waayo aragnim.o iyo baaritaanno
Waxaa jira labo nooc oo aqoon ah. Aqoon guud iyo mid
gooni ah(gaar ah). Aqoonta guud si kasta oo ay u badnaato
ama u kala duwantahay, waxba ma tarayso marka dhaqaale
la raadinayo. Bareyaasha jaama:caduhu waa ku�o leh
aqoon aad u tiro badan oo dhinac �sta ah balse waa kuwo
dhaqaale yar haysta ama aan haysan. Waxa ay gooni u
yaqaannaan sida dadka loo baro balse aqoontaas goonida
ah ma ay lahan ama ma yaqaannaan sida loo adeegsado.
Aqoontu, dhaqaale ma keeni karto haddii aan si caqliyeysan
loo adeegsan, la dajin yoolka dhaqaalaha la doonayo in la
helo, sidoo kalena aan loo samayn qorshahii lagu gaari
lahaa. Xaqiiqda oo aysan sidaan u fahmin darteed ayaa
keentay in malaayiin qof ay u fahmay in aqoontu ay awood
tahay. Sidaas ma aha! Aqoontu waa awood kaydsan. Kaliya
waxa ay awood dhab ah noqotaa marka yool iyo qorshe lagu
..
XOOJlyO.
Iskuxiraha ka maqan habdhiska waxbarashada oodhan

ayaa ah in aan ardayga la barinin sidii ay yool u dagsan
lahaayeen oo aqoontaas u adeegsan lahaayeen si ay· ugu
gaaraan yoolkooda.
Dadka in badan ayaa qaatay aragtida qalloocan ee ah
maaddaama uusan Henry Ford ahayn mid iskool dhigtay,
in uu yahay mid aan waxba aqoonin. Dadkaasi waa kuwo
aan aqoon u lahayn Henry Ford sidoo kalena aan
86
---------·--Foker oo hodan noqo-.. •·--
fahansa11ayn tnncnaha dhabta ee erayga
educate(waxbarasho). (Qoraagu waxa uu ka hadJin eteyga
educate oo afka ingiriiska ku ah waxbarid) waxa uu yiri,
ereyga educate waxan laga keenay ereyga educo ee afka
Latinka kaas oo macnahiisu yahay soo qufid, soo faagid,
gude kasoo saarid. Oo ah in qofku maskaxdiisa soo qufo oo
,vax ka soo saaro.
Qotka wax bartay ma aha qofku aqoon guud ama gaar ah oo
badan leh.
'Qofka wax bartay waa kan maskaxdiisa hormariyey oo u
ade, egsanaya in uu ku helo wax kasta oo uu doonayo asaga
oo aan faragalinayn xuquuqda iyo lahaanshaha dadka kale.
Henry Ford qeexitaankaan ayaa uu ku
astaamoobayaa(sifoobayaa).
Xilligii dagaalkii labaad ee adduunku socday ayaa wargays
Jikaago(Chicago) ku yaalla soo saaray qoraallo dhawr ah oo
qaar kamid ah uu Henry Ford ku tilmaamayo mid aan
waxba aqoonGaahil ah) oo rumaysan aragtida dagaal
diidka(rumaysan in aan dagaalku marnaba wanaagsanayn).
Mudane Ford oraahdii waa uu ka xanaaqay, wargayskiina
garsoorka ayaa uu ku eedeeyey. Marldi la isugu yimid
dooddii garsoorkii maxkamadda, ayaa qareen wargayska u
doodayay sheegay in uu caddayn karayo in Ford uu yahay
qof jaahil ah.
Qareenkii ayaa bilaabay in uu su'aal badan waydiiyo Ford si
uu u muujiyo in Ford wax aan baaburta soosaaristooda
ahayn uusan waxba ka aqoon.
Su'aalahii Ford lagala daalay waxaa ka mid ahaa: ''Yuu ahaa
Benedict Arnold?" Iyo "Intee ciidan ah ayaa Ingiriisku u soo
diray Maraykanka si uu u joojiyo kacdoonkii 1776dii?"
87
r
Asaga oo warcelin ka bixinaya waydiintaas ugu dambaysay
ayaa Ford yiri "Anigu ma ogi tirada dhabta ah ee Ingiriisku
soo diray balse waxa aan maqlay in ay ahaayeen tiro aad
uga badan intii markii dambe badbaaday ee dib u laabatay"
Ugu dan1bayntii markii uu ku daalay waydiimahii uu
qareenku ku daldalayay ayaa Ford asaga oo xanaaqsan inta
uu farta ku fiiqay qareenkii ayaa uu ku yiri, "Runtii haddii
aan doonayo in aan ka jawaabo waydiimaha nacasnimada
ah ee aad i waydiinaysid aan kuu sheegee miisaskayga
waxaa ka buuxa batoonno kaliya riixid iiga baahan, isla
markiibana waxaa ii imaanin niman u diyaarsan in ay iiga
jawaabaan su'aal kasta oo aan waydiiyo oo la xariirta
ganacsiga aan anigu noloshayda u go'odoomiyey. Haddaba
waxa aan si naxariis leh kaaga codsan in aad ii sheegtid
maxaa aan maskaxdayda ugu wareerin in aan ka buuxiyo
xog aqoon guud ah marka ay ii buuxaan dad iiga jawaabaya
su'aal kasta oo aan u baahdo?
Waxa hadalkaasi noqday jawaab tii ugu maangalsanayd.
Waxa ay noqotay jawaab dhulka dhigtay qareenkii. Qof
walba oo goobjoog ahaa waxa uu xaqiiqsaday in
jawaabtaasi aysan ahayn jawaab qof jaahil ah ee ay tahay
jawaab qof aqoon leh.
Aqoonyahan waxaa ah qotkii garanaya halka uu ka hell
karo aqoonta uu u baahdo, sidoo kalena garanaya sidii uu
adeegsan lahaa oo ugu shaqaysan lahaa aqoontaas.
Henry Ford waxa uu lahaa wax loogu yeero MASKAXYO
ISUGAYN oo ah koox aqoonyahanno ah oo u shaqeeya,
uuna ka helo aqoon kasta oo uu u baahanyahay, keentayna
in uu noqdo dadka Maraykanaka ugu hantida badan.
Khasab ma ahayn in aqoonta uu u baahanyahay oodhan ay
maskaxdiisa kujirtay. Runtii ma jiro qof garasho leh ama
88
•H••------Faker oo hodan noqo-------
aqoon doonaya, kaas oo aan garawsan muhiimadda ay
dhacdadaani muujinaysay.
Haddii aad doonaysid in rabitaankaaga lacageed aad ku
beddelatid lacagta aad doonaysid ee dhabta ah, waa in aad
yeelatid aqoon gooni ah oo ku saabsan adeegga, badeecada
ama xirfadda aad doonaysid in aad lacagtaas ku heshid.
Waxaa dhici karta in aad u baahatid aqoon ka dheeraad ah
inta aad taqaanid si aad u gaartid halka aad doonaysid
markaas oo kale waxaa la adeegsadaa oo aqoonta kaa
maqan lagu helaa aragtida ah MASKAXYO
ISUGAYN(MASTERMIND GROUP) .
Andrew Carnegie ayaa sheegay in uusan shakhsi ahaan wax
aqoon ah ka haysan soo saarista iyo gamacsiga biraha
markii uu bilaabayay oo uusan xataa danaynayn in uu
yeesho aqoontaas. Aqoonta soo saarista iyo iibgaynta
biraha intaba waxa uu ku belay habka loo yaqaan
MASKAXYO-ISUGAYN oo ah in uu adeegsanayay koox dad
ah oo aqoonta uu u baahanyahay uu ka helayay.
Hodannimo in la gaaro awood ayaa ay u baahantahay,
awooddaasna waxaa lagu heli karayaa aqoon si caqliyeysan
oo qorshe leh loo adeegsaday, balse khasab kuma aha
shaqsiga hodannimada doonaya in uu yeesho dhammaan
aqoontaas loo baahday.
Tuducda soo socotaayi waxa ay rajo iyo dhiirogalin

siinaysaa dadka doonaya in ay hodan noqdaan balse aan
lahayn aqoontii uu u baahnaa si uu u gaaro halka uu
hiigsanayo.
Dadka qaar ayaa liidasho dareema ayada oo ay keenaysa in
ay isu arkayaan kuwo aan waxba aqoon sidaas darteedna ka
liita dadka kale.
89
-----------Faker oo hodan noqo ..•--·-·
Ninka agaashni karn oo isu kocni knra koox nqoonyahanno

ah kadibnn isugnynta masknxahoodu u adoogsan kara ku
gaarista yoolka hodannhno ee uu doonuyo, ogoow qofkaasi
waxa uu leeyahay aqoon u dhiganta tan kooxda
aqoonyahannada ee u shaqaynaya ay leeyahiin.
Haddii aad dareentid liidasho adiga oo is leh dadka ayaa
aad ka aqoon yartahay xasuusnoow :
Thon1as Edison saddex bilood ayaa uu iskool ka dhigtay.
Aqoon la'aanina ma ku dhicin, saboolnimana kuma
dhimman.
Haddii aadan rumaysan hadalkyga, eeg taxanaha
mushaarka jaamacadaha.(Eeg aqoonyahannada ugu
sarreeya ee jaamacadaha iyo sida ay qaymo jaban ugu
shaqaynayaan.
WAX.AA KHARASH BADAN U QALMA, OGAANSHAHA
SIDAAQOONfAAAD RABTID LOO HELO.
Ugu horrayn go'aanso aqoonta gaarka ah ee aad u
baahantahay iyo ujeedka aad ugu baahatay.
Inta ugu badan, ujeedka aad noloshaada ka leedahay iyo .
yooika aad hiigsanaysid ayaa go'aaminaya caynka aqoonta
gaarka ah ee aad u baahantahay ay noqonayso.
Marldi aad su'aashaas koowaad aad ka jawaabtid waxaa
kuugu xiga meesha ugu habboon ee aqoontaas goonida ah
aad ka heli kartid. Meelaha ugu muhiimsani waa:
a) Waayo aragnimada iyo aqoonta qotka

b) Waayo aragnimada iyo aqoonta aad ka heshid Maskax
Isugaynta aad dadka kale la samaysid.
90
.............Faker oo hodan noqo------
c) Dugsiyada iyo jaamacadnha.
d) MaktabadahaOibrary) (halka aad ka helaysid aqoonta
ugu badan)
e) Aqoon kororsi iyo tabab-barro gooni ah oo aad qaadatid
Aqoonta marka aad heshid waa in aad adeegsatid, waa in

aad yool dagsatid oo aad ficil ku dartid. Aqoontu waxtar
malaha haddii aysan jirin yool loo adeegsanayo oo la
doonayo in lagu gaaro. Waa sababta keenaysa in aqoonta
dugsigu aysan dad badan waxtarin. Aqoon guud oo ka
buuxda ayaa ay u noqotay oo kali ah.
Hadclii aad doonaysid in aad kororsatid aqoon dheeraad ah,
ugu horrayn iswaydii ujeedka aad u doonaysid aqoontaas
cusub kadibna iswaydii h�lka ugu habboon ee lagu hubo in
aad la helaysid aqoonta aad doonaysid.
Guulaystayaashu waligood ma joojiyaan in ay aqoon
kororsi samaynayaan, waliba aqoonta gaarka ah ee la
xariirta ganacsigooda, xirfaddooda ama yoolkooda..
Maguulaystayaashu waa kuwo u malaynaya in
waxbarashadu ku dhammaato maalinta uu dugsigu
dhammaado. Waxaa haa ah oo dhammaaday dugsigii balse
waxaa taagan oo barasho u baahan sidii uu waxbarashadaas
uu u adeegsan lahaa oo ugu gaari lahaa yoolkiisa iyo sidoo
kale sidii uu u sii kororsan lahaa.
Adduunka hadda isbeddel wayn ayaa ku bilowday burburkii
dhaqaale kadib, hadda waxaa baahi loo qabayaa aqoon
gooni ah oo badan oo kala duwan(takhasusyo) ! Oraahdaan
waxaa carab-baabay xoghayaha jaamacadda Colombia.
91
TAKHASUSI..AYAALAYAA AAD LOO RAADINAYAA
"Tani waxa ay ku timid in shirkadihii kala duwanaa ee

dadka shaqada shaqaalaysiinayay ay noqdeen kuwo bawl
gooni ah u gooni ah. Tusaale, ganacsi ayaa
Adduunka hadda isbeddel wayn ayaa ku bilowday burburkii
dhaqaale kadib, hadda waxaa baahi loo qabayaa aqoon
gooni ah oo badan oo kala duwan(takhasusyo)! Oraahdaan
waxaa carab-baabay xoghayaha jaamacadda Colombia.
TAKHASUSLAYAALAYAAAAD LOO RAADINAYAA
"Tani waxa ay ku timid in shirkadihii kala duwanaa ee

dadka shaqada shaqaalaysiinayay ay noqdeen kuwo hawl
gooni ah u gooni ah. Shirkad walba waxa ay noqotay mid
ka shaqaysa wax gooni ah sida dhisme, saxaafad, daawo,
.
1wm.
"Qotka horay u soo shaqeeyey, ee leh shakhsiyad la

jaanqaadi karta cayn kasta oo dadka ah ayaa dhabtii laga
doorbidin qof aqoontii oo kali ah leh.
"Ardayga waxbar�hada aadka ugu sarreeya ayaa awal
dadku rumaysnaayeen in la siiyo shaqooyinka ugu
wanaagsan. Hadda shirkaduhu waa ay tixgaliyaan heer
sarraynta aqoonta qofka balse waxaa kale oo ay tixgaliyaan
waayo aragnomadiisa shaqeed iyo shakhsiyaddiisa intaba.
92
"Mid kamid ah maamulka warashadaha ugu waawayn

dalka ayaa farriin u soo diray mudane Moore waxa uuna ku
• •
yin:
"Waxa koowaad ee aan danynayno waa dad horumar ka
samayn karaya shaqadooda. Waxa aan wax ku dooranayno
ee koowaadi waa shakhsiyadda, garaadka, iyo dabeecadda
qofka in ka badan inta aan ku dooranayno dhibcaha
intixaankiisa."
KU TALIN KU TABAB-BARASHO
Asaga oo ku talinaya hab cusub oo ah in ardayda tabab-bar

loo geeyo xafiisyada, bakhaarada, warshadaha iwm xilliga
fasaxa ay ku jiraan si ay u fahmaan shaqada haddana ·
mudane Moore waxa uu aad u rumaysanyahay aragti ah in
ardayda marka ay dugsiga sii dhammaynayaan, arday
walba la waydiiyo waxa uu doonayo noloshiisa lagulana
taliyo in uu aqoonta gaarka ah ee uu u baahanyahay uu u
bannaan baxo iskana daayo dhex dabaalashada aqoonta
guud ee xarumaha waxbarashadu bixiyaan.
Sidoo kale waa in jaamacadaha iyo kuleejooyinkuba
fahmaan in shaqooyinka dhammi hadda kadib u
baahanayaan cid aqoon gooni ah u leh. Ayaa uu hadalkii ku
daray asaga oo muujinaya in loo baahanyahay in
jaamacaduhu ay talobaxin shaqeed iyo mid nololeedba in
ay siiyaan ardayda looga baahanyahay.
Meelaha aqoonta goonida ah ee lagu kalsoonaan karo laga
heli karayo waxaa kamid ah iskoolada habeenkii(xarumaha
bixiya koorsooyinka goonida ah iyo aqoonta dadka
waawayn iwm). Hab labaad ayaa ah waxa loo yaqaan
"distance learning" ee ah in xarunta waxbarashadu ku siiso
93
----------Faker oo hodan noqo-----·-
walxahii aad wax kn akhrisan lah yd adiguna a d isba . id

kadibna aad ilntixaanka u timaadid.
Qaab saddexaadi waa in aad yeelatid bare adiga uu g on1
ah oo gurigaaga kuugu yimaada. Caynkaan saddexaad ayaa
ku fiican in qofku xilliga uu doono uu ka dhigan karayo
casharradiisa iyo in ay kuu dheertahay faa'iido waynaatay
oo ah talo baxin toos ah oo bareha lagala kulmo.
Wax walba oo dedaal la'aan ku yimaada ama kharash
la'aan, dadku kuma gacan adaygaan ama lama waynaado;
laga yaabee taasi in ay tahay sababta dad badani uga
faaiidaysan waayaan kanshada(fursadda) wayn ee
waxbarasho ee aydugsiga ku soo mareen.
Baise aqoon gooni ah oo qoflru dib ka qaato ayaa ka kabi
karta aqoontaas bore ee bilaashka ahayd ee uu ku dayacay
xaruntii waxbarashada. Xarumahaas bixiya waxbarashada
gaarka ah ee uu qotku goonidiisa uga baran karayo waa
kuwo si beer sare ah u abaabulan. Haddii qotku joogto wax
u barto iyo haddii kaleba qofku markasta waxa uu ku
khasbanyahay in uu kharashka bixiyo taasina waxa ay
keenin in qofku dedaal muujiyo maaddaama lacag toos ah
ka baxayso. Taas ayaa waayadaan dambe ka dhigaysa
xarumaha bixiya waxbarashada caynkaas ah kuwo
tayadoodu wanaagsantahay qofkana ka dhigta mid go'aan
adag, ficil joogto ah iyo ka go'onaan in uu dhammeeyo
waxii uu bilaabo leh.
Arrintaan aniga ayaa ay i soo martay muddo labaatan iyo
shan sano laga joogo. Waxa aan iska diiwaan galiyey xiisad
iib..gaynta ah balse markii aan siddeed illaa toban cash r
aan ka qaatay ayaa aan faraha ka qaaday. _aruntii
waxbarashadu waxa ay joogteeyeen in ay ii soo diraya n
casharadii iyo lacagtii la iga rabay intaba. Waayo n1 rkii
aan joogay ayaa aan iskula hadlay, haddii wali khara hkii la
94
-----·--·--Faker oo hodan noqo-------
iga qaadayo, miyaa aanay habboonayn in aan casharadayda

toos u qaato. Sidii ayaa aan ku dhammaystay
waxbarashadii, dib ayaa aana ka ogaaday faa'iidada iigu
jirtay in nimankaani ay lacagta markasta igu lahaayeen
haddii aan imaado iyo haddii kaleba.
Hab waxbarasho oo adduunka dhan ugu heer sarreeya ayaa
aynu dalkaan ka samaynay. Lacag aad u badan ayaa aynu
ku samaynay dhismayaal aad u waawayn. Socdaalka iyo
gaadiidka ayaa aynu u fududaynay carruurta meelaha ka
fog xarumaha waxbarasho ku nool. Si kasta ayaa loogu
dedaalay si dhammaan waxbarasho wanaagsan u helaan.
Balse waxaas oo dhammi cillad waynaatay ayaa haysata.
Waxaas oo dhammi waa LACAG LA'AAN!. La yaabka dadka
ayaa ah in ay dhammi qaymeeyaan waxa ay lacagta kala
baxaan. Dugsiyada iyo maktabadaha lacag la'aanta ah,
cidina uma bogayso. Waa tan keenaysa in dad badani u
baahdaan casharro dheeraad ah marka ay dugsiga
dhammeeyaan kadib, maxaa yeelay markii hore ma aysan
dedaalin.
Tan labaad ayaa ah, in shaqo bixiyeyaashu ay doorbidaan
qofka gurigiisa ku qaatay casharro u gooni ah.
Waxa ay ogaadeen in qofka himadda u haya in uu casharro
dheeraad ah qaato uu yahay qof ka dedaal badan kuwa
kale.Dhabtiina waa astaan ay shaqobixiyeyaashu ku
doortan ciddii laga helo.
Dadka hal tabar-darro(daciifnimo) ayaa haysata, taas oo
daawo loo la'ayahay. Waa mid adduunka dhan ka
simanyahay oo la yiraahdo HIMMAD LA'AAN! Dadka
mushaarka ku shaqeeya ee waqti gooni ah samaysta
kadibna casharro(koorsooyin) dheeraad ah qaata, waa dhif
in ay heerkooda ku sugnaadaan. Waa kuwo markasta la
dalacsiiyo. Dedaalkaas dheeraadka ah ayaa waddo hor leh u
95
-----------.. faker oo hodan noqo-------
fura, jidgooyo haysatay ka wareejiya, una dhibyarayeeya in

ay jaal u dhow la noqdaan cidda madaxa u ah ee dalacsiin
karaysa.
lsbeddelo cusub ayaa dhaqaalahu ku imaanayaa waxa ayna
keenin in kun1anaan qof u muuqato waddooyin cusub oo ay
dhaqaale ku samayn karayaan. In badan oo waddooyinkaas
ah waxaa lagu heli karaa haddii qofku barto koorsooyin
cusub. In badan ayaa dadka beddela xirfaddooda shaqo, oo
mid kale u guuraya markii fursad dhaqaale uga muuqato.
Waxaa la dhahaa ganacsatadu marka ay arkaan in mid ka
mid ah alaabada ay iibiyaan uu yaraanayo iibkiisu, waxa ay
ku dooriyaan mid kale oo ay ula muuqato in uu ka iib
fiicnaan doono. Dadkuna waa in ay sidaas oo kale noqdaan
oo ay diyaar u ahaadaan in ay xirfaddooda beddesbaan
haddii ay u muuqato mid ka dhaqaale badan.
Stuart Austin Wier, Injineernimo ayaa uu bartay oo uu ku
shaqeeyey illaa dagaa:Iladii adduunku iyo burburkii
dhaqaale ay yimaadeen, waxaa ku adkaatay in shaqadiisii
ay ku filnaato nolol maalmeedkiisii kadibna waxa uu
go'aansaday in uu barto xirfad kale. Qareennimo ayaa uu
dib u bartay oo u noqotay xirfad cusub. Heer fiican ayaa uu
ka gaaray.
Si aan marmarsiiyaha uga dilo kuwa oran doona "Qoys ayaa
igu tiirsan oo waxbarasho dib uguma laaban karayo
haddeer" ama oranaya "Anigu waa aan gaboobay, ,vaxba
ma baran karayo" ogaada mudane Wier afartan jir ayaa uu
ahaa waliba guursaday kadib marka uu qareennin1ada dib u
bilaabay.
Qofka joojiya waxbarashada oo run1aysta in uusan aqoon
kale u baahan doonin dugsiga/jaan1acadda kadib, dhabtii
qofkaasi koboc badan noloshiisu n1a sa1nay. o. Waddada
guushu waa haynta waddada waxbarashada.
96
----------•Faker oo hodan noqo---·--
Bal aynu arrintaan isla arngno.
Dagaalladii adduun.ka iyo burburkii dhaqaale kadib, ayaa
nin shaqaale dukaan ahaa ay shaqo la'aani ku dhacday.
Aqoon hore oo uu u lahaa xisaabinta ayaa ku darsaday
casharro hor leh oo uu qaatay kadibna shaqo u gooni ah uu
abuurtay. Dukaankii uu ka shaqayn jiray ee uu shaqada ka
waayay ayaa uu ka bilaabay oo uu u qabanayo shaqo ah
xisaabin iyo xog kaydin. Illaa boqol dukaan oo kale ayaa uu
heshiis kula galay in uu xisaabta u xisaabiyo, una kaydiyo;
bishiina uu lacag aan badnayn mid walba ka qaato.
Aragtidiisii dhakhsihiiba waa ay shaqaysay, waxa uuna u
baahday in uu samaysto xafiis. Hadda ninkaasi shirkad
dhan oo shaqadaas qabata ayaa uu leeyahay lacagta uu
canshuurta kali ah u bixiyo ayaa toban jibbaar ka badan
mushaarkii uu dukaanka ka qaadan jiray
Aqoon gaar ah(dheeraad ah) iyo maskax kashaqaysiin uu

isku daray ayaa ganacsigaasi ka dhashay haddana ka
samaysanyahay. Ganacsigaas oo dhammi waxa uu ka
bilowday FIKRAD !
Waxa aan ku faani karaa in aan anigu ahay qofka taladaan
siiyey ninkaan. Waxaana rumaysanahay in ay jiraan
aragtiyo badan oo kale oo qofkasta uu shaqo goonidiis ugu
abuuran karayo.
Waxaa buuxa kumanaan qof oo baahi u qaba in laga
caawiyo iib-gaynta xirfaddooda(aqoontooda) iyo in loo
sameeyo sooyaal-xirfadeed kooban(CV) oo waliba
hagaagsan kaas oo ka caawin doona in ay xirfaddooda
shaqo ku helaan. Runtii qof shaqadaas ka shaqeeyaayi waxa
uu abuuri karaa dhaqaale ka badan mushaar kasta oo uu
shaqaale ahaan ku heli lahaa.
97
.......... ·---•Faker oo hodan noqo-... -----
Aragtida aan halkaan ku soo wado waa mid ay baahi
keentay, waa n1id loo.gu talo galay in looga gudbo arrin
degdeg ah oo 1narkaas taagnayd balse markii dambe
noqotay shaqo cusub oo kaalmaysay kumanaan datnbe.
Islaanta aragtidaan keentay, waxa ay ahayd mid leh
sawirasho maskaxeed oo aad u xooggan. Waxa ay
maskaxdeeda ka sawiratay abuurista shaqo cusub oo
waxtar u yeelan doonta kumanaan qof.
Inankeeda ayaa jaamacad ka qalin bedeshay balse hell
waayay wax shaqo ah, kadibna waxa ay go'aansatay in ay u
diyaariso sooyaal-xirfadeed(CV) aad u hagaagsan kaas oo
jiita shaqo bixiyeyaasha, keenana in inankeedu sida ugu
dhakhsaha badan uu shaqo ku helo. Qoraalka ay u
diyaarisay inankeeda haddii a.an arkay, dhabtii waxa uu
ahaa iib-gayn xirfaddeed midkii ugu habboonaa ee aan
arkay.
Qoraalkaas ay diyarisay waxa uu gaarayay illaa iyo konton
bO'g, waxa ayna ku diyaarisay xog buuxda oo ka hadlaysa
waxqabadka wiilkeedu awoodo, waxbarashadiisii, waayo
aragnimadiisa, shaqooyinka uu soo maray iyo xogag kale
oo ay aad u dheeraan haddii halkaan lagu soo koobo.
Qoraalkaas waxaa sidoo kale ku qornaa qeexid
dhammaystiran oo ku saabsan booska(heerka) shaqo ee uu
doonayo iyo sidoo kale waxqabadyada uu samayn doono.
Diyaarinta qoraalkaasi waxa uu qaatay toddobaadyo,
halkaas oo ay inankeedu maalin kasta u diraysay
maktabadda si uu uga soo helo xog ku saabsan
waxqabadyada uu samayn doono iyo sidoo kale in uu u tago
shirkadaha kala duwan kana soo waraysto ganacsigooda iyo
waxyaalaha ay baahida uga qabaan shaqaalaha. Marka uu
qoraalkii dhammeeyey waxaa ka buuxay xog talooyin aad u
badan ah oo si wayn waxtar ugu yeelanaysa cidkasta oo
shirkad ah.
98
-·-----..---Faker oo hodan noqo-------
Waxaa laga yaabaa in qof is waydiiyo, "Oo waxaas oodhan

ma shaqo in uu helo ayaa uu u maray?" Jawaabtu waa baa.
Waxa uuna kaga gudbayay dhibaato kumanaan qof haysata.
Jawaabtu waxa ay tahay, "IN MD HAWL SI FIICAN U
QABATID, DHIBAATO MA AHA. QORAALKA
ISI.AANTAAsl U DIYAARISAY INANKEEDA WAXA UU
NOQDAY MID LAGU LIIBAANAY. INANKII WAXA UU
HELAY SHAQADII UU RABAY, WARAYSIGII UGU
HORREEYEY AYAA UU KU HEIAY, MUSHAAR AH INTII
UU DOONAYAY AHNA WAA UU KU HELAY."
Intaas waxaa dheer-halka uu doonayay ayaa uu shaqada ka
bilaabay balse uma baahan sida dadka kale in uu boos ka
booseeya uu ka soo bilaabo illaa uu heerkaan soo gaaro.
Hadda ma is waydiin kartaa waxa uu dbibtaas oodhan uu u
marayay?
Qorsbahaasi waxa uu inankaas ka caawiyey in uu kaga
gudbo beer hoose oo shaqada looga soo bilaabo, taas oo
muddo ku qaadan lahayd in la dalacsiiyo si uu u soo gaaro
beerka hadda looga bilaabay.
Ma xuma aragtida ah in qotku shaqada boos ka bilaabo oo
uu kor u baxo. Balse waxaa dhacda in in badan oo dadka
boos ka soo bilaaba ay kor u bixi waayaan. Taas iyo
boosaynta beerka shaqada ee qotku labaduba waxa ay ku
noqon karayaan niyad jabin keenta in ay yeelan waayaan
himmad ah in ay dalacaad helaan. Baise beer sare ka
bilaabistu waxa ay u noqon kartaa niyad wanaajin wayn oo
ku sii dhiirogalisa kor-usiikac kale.
Waxaa hanti aan la goyn karin ah in qotku noqdo mid aan
jidgooyooyinka iyo boos ka soo bilaabidu aysan niyad jabin
karinin.
99
------------Faker oo hodan noqo-------
CUTU BKA GAAD
SAWIRASHO
WARSHADDA MASKAXDA
Tallaabada Shanaad Ee Hodannimada
Sawirashadu waxaa la dhihi karaa waa warshadda

maskaxda, halkaas oo qorshayaasha dhammi lagu sameeyo.
Waxa uu -qofku doonayo ayaa loo sameeyaa qaab, muuq iyo
ficilkii lagu gaari lahaa. Oraah ayaa oranaysa "Qofka wax
kasta oo uu maskaxdiisa ka sawiran karayo, waa uu samayn
karaa".
Waayahii nolosha ee la soo maray oodhan, qarnigaan
hadda lagu jiro ayaa ah kan ugu habboon ee qotku
sawirasho samayn karayo, waayo waa qarni isbeddeladiisu
xawaare ku soconayaan. Fartii uu qofku qaadaba waxa uu
kala kulmi karayaa farriin ku abuuri karta sawirasho iyo in
uu ka fekero abuurista walax cusub.
Aadanahu asaga oo adeegsanaya waaxda sawirashada ee
maskaxdiisa ayaa uu kontonkii sano ee la soo dhaafay
ogaaday oo gaaray horumar uusan intii uu soo jiray oodhan
uusan gaarin. Hawadii ayaa aadanahu wada duulayaa heer
ay shimbirihii boos ka waayi rabaan. Mar labaad ayaa uu
hawadii u adeegsaday walax isgaarsiineed oo iskula xariiro
meel kasta oo uu ku suganyahay. Waxa uu baaray oo
haddana beegay fogaanta cadceedda kadibna ogaaday
walxaha ay ka samaysantahay.
100
Waxa uu ogaaday in maskaxdiisu ay tahay saldhig ay
aragtiyuhu ku soo dhacaan sidoo kalena soo saarta
aragtiyaha cusub.
Waxa uu awood u helay in uu kordhiyo xawaaraha
socdaalkiisa heer uu boqolaal mayl uu jari karayo saacad
gudaheed. Waxaa soo dhoow in uu mardhow qofku ka
quraacdo New York oo uu ka qadeeyo San Francisco.
WAXA KALIYA EE XADDIDI KARAYA HEERKA
HORUMARINEED EE UU GAAR! KARAYO QOFKU,
WAXA UU KU XIRANYAHAY HORUMARINTA IYO
ADEEGSIGA SAWIRASHADA MASKAXDIISA. Wali
aadanahu fahamka sawirashada maskaxdooda kama aysan
gaarin heerkii ugu sarreeyey. Kaliya waxa ay fahmeen in ay
leeyahiin awood la yiraahdo sawirasho, waxa ayna
bilaabeen in ay_ wax kasta u adeegsadaan balse waa biloow
wali.
Waaxda sawirashada maskaxdu labo qaybood ayaa ay isugu

jirta. Qayb loo yaqaan "SAWIRASHADA
FARSAMAYNTA AH" iyo qayb loo yaqaan
"SAWIRASHADA HINDISIDDA AH."
SAWIRASHADA FARSAMAYNTA AH:- Waaxdaani
waa halka la isugu keeno aragtiY ahii, hindisihii iyo
qorshayaashii horay u jiray kadibna inta la isku farsameeyo
laga soo saaro wax cusub. Waaxdaani wax cusub ma soo
saarto(ma hindisto). Kaliya waxa ay ku shaqaysaa aqoonta,
waayo aragnimada iyo waxbarashada qofku horay u lahaa.
SAWIRASHADA HINDISIDDA:- Asaga oo
adeegsanaya sawirashada hindisidda ah ayaa aqoonta
xaddidan ee qofku xariir la samaynaysaa aqoon aan
dhammaad lahayn.
101
-----------Faker oo hodan noqo----..-
v\Tau q8.) btn wax dareentn ee ku dhiirata walxaha cusub.
v\Tna � Ul.. daan hnlkn flkrndaha cusub iyo hindisaadahu ka
)hnnadaan.
Wun qaybtaan halka fikradaha maskaxaha kale ka soo baxa
l· u fuluno oo ay caqliyada daahsooni kuwada xariiraan.
Sn,\rirnshada Hindisiddu waa walax iskeed isu-wadda una
haqaysa habka aan ka sheekayn doonno.
V\Taaxdaan hindisaaddu waxa ay daarmataa marka caqliga
oo jeedaa la daaro oo uu ku shaqaynayo xawaare aad u
sarreeya sida marka dareen xooggan oo ah rabitaanka
qofk'U uu yahay waxa daaray oo ka shaqaysiinaya caqliga
soojeeda.
Shaqaynta iyo waxtarnimada waaxda hinclisaadda ee
n1askaxda qoflru waxa ay ku xirantahay hadba sida loo
adeegsado(hadclii aad looga shaqaysiiyo wax badan ayaa ay
tarin, haddii kalena waxba). Is dultaag oraahdaan inta
aadan ka gudbin.
Maskaxda ku hay, in aad fahamtid oo awooclid in aad
rabitaankaaga hodannimo ka dhabaysid, waxa ay ku
xirantahay in aad dhammaan wada akhrisid oo ,vada
adeegsatid tallaabooyinka hodannimada ee buugga ku
xusan. (Qayb kali ah wax ma tarayso).
Hormuudyadii dhaqaalaha, warshadaha, suugaant iyo
qoraayaclii waawaynaa, dhamn1aan waxa 8.) heer ku
gaareen marka ay adeegsadeen qaybta hindis ha iyo hal
abuurka ee maskaxdooda.
Labadaaan qaybood ee sawirashada 111askaxda, lab l\d\tba
waxa ay ku xoogaystaan oo ku hor111araan ad sigR iyo ka
shaqaysiinta.
_ ..
102
-·--·-,,.----Faker oo hodan noqo------
Jamashada(rabitaanka) hodannimadu waa aragti oo kali
ah. Waa wirwir waxyar sii jlraya. Waa aragti oo keli ah
haddii aan laga dhabaynin. Waloow sawirashad.a rnaskaxda
,ee waliba qaybta farsamadu ay tahay qaybta ugu badan ee
loo adeegsado marka la doonayo in rabitaan hodannimo loo
rogo wax dhab ah oo hantidii la doonayay ah, haddana
xasuusnow marar badan jidgooyooyin iyo arrimo cakiran
ayaa qofku la kulmin waxa uuna u baahan in uu adeegsado
qaybta Sawirashada Hindisidda.
Qaybta sawirashada maskaxdu adeegsi la'aanta waa ay ku

hawl gabtaa. Balse waxaa dib loogu soo celin karayaa oo ay
ku soo daarmin haddii dib loo adeegsado. Waaxdaani mid
ba�ba'ada ma aha mamaba balse waa ay dansanaanaysaa
inta aan la adeegsanayan.
Haddii aad hodannimo doonaysid, dhugmadaada inta ugu
badan gall qaybta farsamada, maxaa yeelay ayada ayaa ah
qaybta ugu badan ee la adeegsado marka la doonayo in
rabitaanka laga dhabeeyo.
Si farriin aan la taaban karin oo rabitaan ah loogu rogo
dhaqaalahii la rabay oo dhab ah, waxa ay u baahantahay
qorshe ama qorsheyaal. Qorshayaashaas waxaa inta ugu
badan lagu helaa marka la adeegsado waaxda farsamada ee
sawirashada maskaxda.
Buugga dhan wada akhri kadibna dib ugu soo laabo
cutubkaan oo biloow adeegsiga waaxda sa,,rirashada
maskaxdaada kadibna samee qorshe an1a qorshe al aad
rabitaankaaga uga dhabaynaysid. Sida qorshahaas loo
sameeyo waa aad ka helin cutubyada dhnn. Ka dooro
qorshaha ku habboon yoolkaaga wanna in uu qorshhaaagu
noqdo mid qoran. Marl<a aad intaas dluu1u11nysid \\raxa aad
diyaarisay oo kuu cad jamnshadaadii dhnbta nhayd iyo
103
-------·---Faker oo hodan noqo•----·-
waxa ay tahay. Dib u akhri qoraalkaaga, kuna celceli adiga
oo tartiib u akhrinaya oo ismaqashiisiinaya. Xasuusnoow
n1arka aad qortid rabitaankaaga, sidoo kalena aad qortid
qorshahii aad u mari lahayd ka dhabaynta rabitaankaaga,
waxa aad qaadday tallaabadii ugu horraysay ee yoolkaagu
ku rumoobi lahaa.
Sida illaa iyo hadda la ogsoonyahay, adduunku waxa uu ka

wada samaysanyahay maatar iyo tamar. Labadaas oo la
isku daray ayaa wax walba oo kuu muuqanaya ka
samaysanyahiin oo aad adigu xataa ka samaysantahay.
Hadda waxa aad bilowday in aad fahamtid sida abuurka
adduunku u dhisanyahay. Waxa aad fahmaysaa sida qofku
rabitaankiisa ugu beddeli karayo waxa uu doonayo oo
dhabta ah.
WAA. AAD AWOODI KARTAA IN 'AAD SIDAAS
SAMAYSID! HORAY AYAA LOO SAMEEYEY.
Haddii aad la yaabtid sida fikrad maskaxda lagu abuuray
isugu rogi karto wax_dhab ah oo ah walaxdii la doonayay,ka
waran haddii aad u fiirsatid aqoonta barashada noolaha
(bayoolajiga) iyo sida hal unug oo irbad caaradeed
kumanaan jeer ka yar, uu isugu rogo noole dhammaystiran
sida midka hadda qoraalkaan akhrinaya oo kale. Sida
rabitaanku uu ku bilowdo oo uu ugu rogmo wax dhab ah
waa sidaas oo kale. Ma aha wax lala yaabo.
Ha niyad jabin haddii aadan si fiican u fahmin waxa aad
soo akhrisay oo dhan. Illaa aad xilli dheer darsid ku
samaynaysid sida maskaxdu u shaqayso . kahor, akhrin
halmar ah kuma dhuuxi kartid kartid murtidaan. Balse
waxba ha ka walwalin, xilli kadib waa aad fahn1i kari
doontaa.
104
--·------Faker oo hodan noqo------
Tallaabooyinka kale ee soo socda ayaa indhaha kuu sii kala

furin si aad u fahantid sawirashada maskaxda iyo habka ay
u shaqayso. Isku day in aad dhuuxdid murtida qoraalkaan
marka ugu horraysa ee aad akhridid kadibna marka aad dib
u akhrisid ee darsid aad ku samaysid markaas ayaa wax kuu
kala caddaan doonaan oo aad arld doontaa adiga oo si
fiican u fahmay
Ha joojin hana hakin akhrinta buuggaan iyo tallaabooyinka
lagugu barayo illaa aad dhawr jeer dhammaysid markaas
adiga ayaaba arlci doona adiga oo markasta dib u akhrinaya.
SIDA LOO ADEEGSADO SAWIRASHADA

MASKAXDA.
Aragti(fikrad)waa halka ay hodannimo oo dhan ka

bilaabato. Sawirashada maskaxda ayaa aragtida
dhasha(samaysa). Aynu eegno dhawr
aragtiyood(fikradood) oo keenay hantiyo aad u qaro wayn.
Waxa aan naawilayaa(rajaynayaa) in tusaalayaasha soo
socda kaa dhaadhicin doonaan sida filcrad loo keeno oo
looga abuuro hanti
KirligiiGalamaddii) Barakaysnaa.
Waa aad u horraysay ayaa dhakhtar yimid magaalo.

Faraskii uu watay ayaa uu inta meel ku xirtay si shanqar
la'aan ah gadaal uga soo galay meel daawada lagubiibsho
kadibna bilaabay nuxnux uu lagalay daawo iibiyahii taas oo
laga dareemi karayay gorgortan labadooda dhexmarayey.
Hawshaas uu dhakhtarku qabanayay waxaa qornayd in ay
noqoto mid dhaqaale aad u badan soo hoyisa.
105
-----------Faker oo hodan noqo---·-··
Saacad wax ka badan ayaa dhakhtarkii iyo iibiyahii
daawada ay ku gorgortamayeen cod hoose. Kadib
dhakhtarkii dibadda ayaa uu u soo baxay. Faraskiisii ayaa
uu inta u tagay kala soo dagay kirli wayn iyo qaaddo malaas
ah kadibna u keenay iibiyahii dukaanka.
Iibiyahii jeebka ayaa uu gacanta galiyey, ka soo saaray duub
lacag ah, kadibna ku wareejiyey dhakhtarkii. Duubkaas
lacagta ahi waxa uu dhammaa shan boqol oo doolar oo
ahayd waxii uu iibiyahaasi hanti kayd ah uu u haystay
oodhan! Dhakhtarkii waxa uu asna ku wareejiyey xaashi yar
oo ay ku qorantahay qaaciddo sir ah. Qaaciddadaas sirta
ahi waxa ay ka qiimo badnayd boqor kaydkiis iyo hantidiis
oo la isu geeyey.
Balse dhakhtarka qiimahaas uguma fadhiyin.
Qaaciddadaasi waxa ay ahayd waxa keeni doono in
kirligaasi karkaro balse dhakhtarka iyo iibiyahu midkoodna
ma ogayn waxa hanti ka soo qulquli doontaa kirligaas.
Dhakhtarku waa uu ku faraxsanaa in uu lacagtaas helay,
waxa uuna dareemyay in ay ugu filari,tahay in uu
amaahiyaha lagu leeyahay isaga bixiyo oo uu dareemo
madax-bannaani iyo raynrayn.
Iibiyahu halis ganacsi ayaa uu u bareeray asaga oo
kaydkiisii oodhan ku beddeshay qoraal yar oo xaashi ku
qoran iyo kirli wax ku jiraan. Marnaba ma uusan rumaysan
karinin in kirliga'1:s yari ka soo burqan doonta mid ka mid
ah ilaha dhaqaalaha ugu waawayn maanta.
Iibiyahu waxa uu iibsaday waxa ay ahayd aragti(fikrad)!.

Layaabkii waxa uu bilowday markii waxii kirliga ku jiray la
isku daray ayada oo la raacin qaaciddadii xaashida.
106
--·--.. ·--•-Faker oo hodan noqo..........
Dhuux sheekadann. Bnl ocg In nnd urawsnn knrti<l slrta

xaashida ku qornayd ee kcentny in kirllgansi hanti qulqul
ah dhalo. Xasuusnoow sheckndn nan ka shcekaynayo
lagama soo qnndan sheekooyinkii 11 Kun 1-Iabeen iyo Hal
Habeen''(Alfa Layaali Wa Layla). Wnn sheeko dhab ah balse
ka layaab badan sheekooyinka male --awaalka ah xataa.
Aynu eegno hantida aadka u ballaaran ee fikraddaasi

dhashay. Kumanaan kun oo qof oo dunida dhan ku faafsan
oo ah kuwa ka shaqeeya kirligaas iyo waxii ku jiray ayaa ka
helay hanti aan la koobi karinin.
Iskudarka kirligaas kujira ayaa maanta kamid ah
waxyaalaha ugu badan ee adeegsada sonkorta la soo saaro
adduunka dhan, taasna waxa ay shaqo iyo dhaqaaleba u
tahay kumanaanka ragga iyo du�arkaba leh ee ka shaqeeya
warshadaha qasabka iyo sonkorta.
Isku darka kirligaas ku jira waxa uu u baahdaa malaayiin
caagadood oo lagu shubo iskudarkaas sidaas darteedna
malaayiin kale oo qof oo ka shaqeeya warshadaha
caagadaha ayaa ayaguna shaqo ka helay.
Iskudarka kirligaasi waxaa kale oo uu shaqo siiyey
kumanaan kala ah iibiyeyaal, sameeyayaal, iib-geeyayaal
iyo kuwo kale oo badan.
Kirligaas iyo waxii ku jiray ayaa magaaladii yarayd u rogay
magaalo ganacsi oo waynaatay. Fikraddaasi waxa ay
gaartay adduunka dhan, waxaana ka faaiidaystay oo hanti
lea helay kumanaan kun oo qof.
Kirligaas ayaa laga dhisay mid kamid ah jaamacadaha
koonfurta dalka ugu waawayn.
Waxaajira wax kale oo la yaab leh oo kirligaasi qabtay
107
----------Faker oo hodan noqo-----·--
Dhaqaal bu1·burkii adduunku dhan ka jiray ee saameeyey
dhnnunaan gunacsiyada oodhan, ee keenay in kumanaan
ganacsi ay xir1naan, l<lrligaa i nsagu waa uu xadraynayay,
waxa uuna shaqo abuur hor leh markasta u. samaynayay
kun1anaan kun oo qof.
Haddii kirligaasi hadli kari lahaa, waxa uu sheegi lahaa
sheekooyin aad u wanaagsan.
Sheekooyinka uu kirligaas sheegi lahaa waxaa ka mid ah in
qoraagu iskudarkaas cabbayay markii uu xaaskiisa usoo
bandhigay oo ka codsaday in ay isguursadaan.
Iskudarkaasi maanta waa cabbitaan aad looga yaqaan,
loogana cabbo dunida oo dhan.
Cid kasta oo aad tahay, meel kasta oo aad ku nooshahay
iyo shaqo kasta oo aad qabatidba, waxa ay u dhawdahay in
cabbitaankaas aad cabtay.
Xasuusnoow markasta oo aad maqashid ereyada Coca
Cola(Kooka Koola), shirkaddaas aadka u caan baxday ee
aadka hodanka u ah, waxa ay ka bilaabatay filcrad.
Iskudarkaas uu iibsaday iibiyahii oo la oran jiray Asa
Candler ayaa ay ka dhalatay!.
Halkaas ku hako oo yara malee(fakar).
Xasuusnoow in sidoo kale xeerarka hodannimada lagu
gaaro ee buuggaan ku xusan ay waddo u noqdeen in Coca
Cola gaarto magaalo kasta iyo tuulo kasta oo adduunka ka
mid ah iyo in sidaas oo kale fikrad kasta ee aad abuurtid ay
la mid noqon karto ama ka dheerayn karto tan Coca Cola.
108
------·--..-Faker oo hodan noq .........
MAXAA AAN KU SAMAYN LAIJAA Jfl\1)1 II A
HAYSANLAHAAllALMALYAN 0() OOOIAI
Sheekadaan ayaa kaaga markhautl furl doont oraah<lii

ahayd "Haddii himmad jirto. waddndu waa ay Jmaa in ff .
Waxaa dhacdadaan iiga sheekeeycy buunlg11 waynaa ee
Frank W. Gunsaulus.
Gunsaulus waxaa u muuqday iimo(cillado) haysta

waxbarashada dalka. Waxaa u muuqatay in uu toosin
karayo iimahaas(cilladahaas) haddii uu yahay madax
jaamacadeed.
Waxa uu go'aansaday in uu aasaaso jaamacad uu asagu
rnadax u yahay oo habka la habboon uu wax u baro
ardayda.
Waxaa u muuqatay in uu u baahanyahay lacag dhan hal
malyan oo doolar balse halkee ayaa uu ka keenin ayaa uu
iswaydiiyey. Waxa ay noqotay waydiin maskaxdiisa ku soo
noqnoqata markasta balse uusan warcelin u helin marnaba.
Habeen walba waa uu ku seexdaa fikraddas, aroortiina waa
uu ku soo toosa. Marar badan ayaa ay maskaxdiisa ku soo
noqotay illaa ay markii dambe noqotay mid maskaxda ka
gashay oo aan ka baxayn xilli kasta.
Hal malyan oo doolar waa lacag badan sida uu ogyahay
balse waxaa kale oo uu ogaa In heerka qo�'U uu gaari
karayo uu ku xiranyahay heerka fakarka maskaxdiisa.
Maaddaama uu buuni(barafasoor) waynaadny i o murtiile
uu labadaba yahay waxa uu ogaaday in dhanunaan dadka
109
ku guulay tay nolo ·ha ay ka guushood.a ka bilaabeen

uj ddo ad.
Waxaa kale oo uu ogaa in marka ujeeddada cad lagu
kordhiyo doonitaan xooggan oo ah in uu qofku ka dhabeeyo
oolkiisa ay ujeeddadii noqon doonto mid laga dhabeeyey
oo la hantay.
Waxaas oo dhan waa uu ogaa balse wali ma garanayn halka
uu hal malyan ka heli karayo.
Dadka intooda badani waa ay quusan lahaayeen ayaga oo
oranaya "Aragtidaydu waa mid aad u qurux badan ba1se ma
suurto galayso in ay shaqayso."
Sida uu Dr Gunsaulus yiri iy.o sida uu u fakarayay labaduba
waa ka duwanyahiin sidaas daclku u fakaranaan. Aan
idiinka dhexbaxo oo asagu ha idiinka sheekeeyo inta
hartay, waxa uuna ku bilaabay sidatan:
"Galab Sabti ah ayaa aan qolkayga dhex fariistay aniga oo

ka fekeraya habkii iyo qaabkii aan lacagtaas ku heli lahaa.
Ku dhawaad labo gu' ayaa aan ka fekerid kali ah ku jiray
balse aanan waxba qabanin.
"Waxa aan go'aansaday in ay tahay in aan FICIL(FAL) ku
daro malaynta(fakaridda)!
Waxa aan go'aansaday in aan lacagtaas ku helo hal
toddobaad gudahiis. Sidee ku helin? Ismaba aanan waydiin
markaan. Waxa kali ee marlcaan mudnaanta ii leh waa in
aan go'aansaday xilliga aan lacagtaas ku doonayo in aan
helo. Waxa layaabka ah ee aan doonayo in aan kuu sheego
ayaa ah in dareen layaab leh uu ii yimid islan1arka aan
go'aanka gaarayba kaas oo igu oranaya "Maxaa aad
110
.,____,... ___.. Faker oo hodan noqo-------
go iaanknan horay ugu gaari wayday, lncagtu intaas oodhan

waa ay ku sugaysaye t. 0
Isbeddel d.hakhso ah ayaa i galay. Wargaysyadii ayaa aan

isugu yeeray oo aan ogaysiiyey in berri aan bixin doono
khudbad aan ugu magac daray "Waxa Aan Ku Samayn
Lahaa Haddii Aan Hal Malyan Oo Doolar Haysto. 11
Isla markiiba waxa aan gudo galay in aan diyaariyo hadalkii

khudbadda. Dhabtii ma ahayn wax bawl yar. Saqdhexe goor
ah ayaa aan dhammeeyey qoraalkii kadibna aan hurdo u
diyaar garoobay aniga oo rumaysan, hubana in aan heli
doono halkaas malyan ee doolar.
Aroortii markii aan toosayba, waxa aan soo qabtay
xaashidii,waa aan jilbo joogsaday kadibna Eebbe ka baryay
in uu igu kaalmeeyo helitaanka ciddii iigu deeqi lahayd
halkaas malyan ee doolar.
"Intii aan durraansanayay(ducaysanayay) ayaa aan
dareemay qaboow kalsooni ah oo aan dareemayo aniga oo
lacagtaas belay. Raynrayn kaliya waa aan dhaqaajiyey aniga
aan qoraalkii hadalkii aan jeedin lahaa aan wadanin mana
dareemin illaa aan goobtii dhex istaagay. Xilli aan ku
doonto iima harin waxaana aan go'aansaday in aan
maskaxdayda ka sheego iyo xasuustayda.
Markii aan dadkii hor istaagay indhaha ayaa aan inta isku
qabtay sheegay waxii laabtayda ku jiray ee dareen dhab ah
ahaa. Waxa aan u sheegay waxa aan ku qabanayo haddii
lacagtaas la ii soo gacan galiyo. Waxa aan u sheegay in aan
doonayo in aan ku dhiso xarun waxbarasho oo dhalintu ku
shaqayso waxa la barayo isla goobta
waxbarashada(baraatiko) iyo in dhalinta loogu sameeyo
latalin iyo hagid maskaxeed.
111
-----------Faker oo hodan noqa ......
Marldi aan hadalldi dhnn1n1 oyoy t nynn 11111 ,kit J taugtt)'
n1eel saddex saf igu durugsun, lntu uu oo kn •uy ou Ug-u
yitnid halkii aan tnagnun oo hn<lnl .1 odluta uyuu uu 13 ;yi J
"Mudane, Waa aan ka holny .hu lnlknHV,U WUUIJH lHtll
rumaysanahay in and sa1nuy11 karti<l h1l'n tUd H'->, sh gtay
oodban. Si aan kuugu dhobeoyo in nun ku run1uy�autthuy,
haddii aad berri iigu imaan kartid xnfiiHkayga, an1ga uyu.a
ku siinaya hal malyan oo doolar. Mngucuygunu wu Ph1lip
D.. Armour."
Dhalinyareygii Gunsaulus ahaa waxa uu tagay xafiiskii

Armour, hal malyan oo doolar ayaana gacanta looga
dhiibay. Lacagtaas ayaa uu ku aasaasay Xarunta Barashada
Tiknoolajiyadda ee Armour.
Tani waa lacag ka badan inta buuni qof ahi shaqaysan
karayo noloshiisa oodhan haddana lacagtaas ayada oo
aragti ah ayaa ay wax ha ilbiriqsi ka yar kaga soo boodday
maskaxda Gunsaulus. Halkaas malyan waxa uu ka dhashay
fikrad balse aragtidaas waxaa xoojiyey oo ka dhabeeyey waa
rabitaankiisii dhabta ahaa.
U fiirso ........ Ninkaani lacagtii uu doonayay waxa uu helay

soddon iyo lix saacadood kadib markii uu go'aan cad qaatay
oo ah in uu lacagtaas helo oo ku daray in uu ku dhaqaaqo
qorshahii uu ku heli lahaa lacagtaas.
Wax cusub ama asaga gooni ku ah ma ahayn kalsooni
darrada iyo rajada tabarta daran ee uu Gunsaulus ku
doonayay in uu hal malyan ku helo balse waxa goonida k-u
ahaa ayaa ah in uu go'aan ku gaaray xilliga uu doona)O in
uu lacagtaas ku helo asaga oo oranaya "Lacagtaas '"ran in
112
_____..,,._ ...... faker oo hodan noqo-------
nan toddobnad gudnhiis ku heloa." iyo fn uu 1a yimid qorshe

kadibnn ku dhaqaaqay.
Eebbe waxa uu kaalmeeyaa qofka yaqaan waxa uu doonayo

ee go•aansada gaa.rista yoolkiisaas.
Waxa aad ogaataa in habka Dr. Gunsaulus uu ku belay
halka malyan ee doolar uu ya.hay mid wali jira oo la
adeegsan karo. Adiguba waa aad adeegsan kartaa!
Adduunku isku si ayaa uu waagaas iyo haddaba u
shaqeeyaa. Buuggaan saddex iyo tobankaas tallaabo ayaa
uu ku barin iyo sidii aad u adeegsan lahayd.
Ma dareen santahay waxa ay Asa Candler iyo Dr. Frank
Gunsaulus isku mid ka ahaayeen? LABADUBA WAXA AY
RUMAYSNAAYEEN IN FIKRAD LOO ROGI KARO HANI1
DHAB AH WAA HADDII YOOL IYO QORSHE I.AGU
GAARO LOO SAMEEYO.
Haddii aad ka mid tahay dadka rumaysan in hawlkarnimo
kaliya lagu noqdo hantiile, iska tirtir aragtidaas! Run ma
aha! Hodannimadu waxa ay ku timaaddaa dalbasho uu
qofku ku dhawaaqo inta uu doonayo ee hanti ah kadibna la
yimaado qorshahii, intaas kadibna uu ku dhaqaaqo.
Fikrad waa farriin ka soo baxda maskaxda marka
laga shaqaysiiyo, taas oo ku khasabta qotka
diyaarsan in uu Ia yimaado ficil uu kaga dhabeeyo
fikraddaas.
Ganacsadeyaasha heerka sare oo dhan ayaa ogyahiin in
fikraddu tahay wax gadma balse aysan ahayn badeecada.
Buug iibiye aan suuq fiican u haysan buugtiisa ayaa
ogaaday arrin yar oo wax badan u taraysa asaga iyo qolyaha
buugta iibiya oodhan. Waxa uu ogaaday in dadku inta
113
----- -----Faker oc · odan noqo-..-----
badan ay buugga ku iibsadaan ciwaanka korka sare uga
qoran ee aysan u iibsan xogta gudaha kaga taal darteed.
Maga "ii haddii uu ka beddelay buugtii aan iibka lahaan
jirin 1nalaayiin ayaa xilli kooban looga iibsaday. Ogoow
waxba kan1a uusan beddelin xogtii gudaha, kaliya magacii
dusha sare ayaa uu ku beddelay magacyo kale.
Waxaa sidaas fudud wax u beddeli karta waa fikradda. Waa
sawirasho maskaxeed.
Fikradda qayino lagu iibiyo oo u go'an ma jiro. Qofka leh
ayaa qaymo u samaysta uu ku iibiyo, haddii uu doonaya
asagu oo ka dhabeeya.
Shirkadaha filimaanta ayaa malaayiin·rag iyo dumarba leh
ka dhigay milyandheerro hodan ah. Waa dad sawirasho
maskaxeed leh , abuuri kara ama garawsan karaya
fikradaha cusub.
Mliyandheerrada ku xiga qaybtaas hore waa kuwo ka soo
baxaya idaacadaha taas oo ah mid cusub oo aan wall
saxmad wali yeelan. Hodannimadaas badan waxaa samayn
karaya ciddii garawsan karta ama abuuri karta aragtiyo
cu.sub oo lagu socodsiiyo idaacadahaas(barnaamijyo
cusub).
Isku soo duub oo waxa aad fahamtaa in tartanka cusub ee
dunidu uu ku salaysanyahay keenista fikrado cusub iyo
fahmidda fikradaha cusub ee shaqayn doona.
Dad badan ayaa laga yaabaa in ay iska fariistaan ayaga oo
naawilaya in ayaanku meeshooda ugu imaan doono oo ay
sidaas hodan ku noqon doonaan. Waa dhici kartaa balse
tan ka fiican ee aadka uga dhaw in uu qofku guul ku gaaro
waa marka qofku isku hallayntaas ka baxo ee uu asagu
noqdo midka raadinaya waxa uu doonayo in uu helo
noloshiisa.
114
HADDII AAD GUUL GAART1D, DADKU SHARRAXAAD

KAAMA DOONAAN BALSE HADDII AAD GUUL
DARRAYSATIDNA MARMARSIINYO KAAMA YEEIAAN.
t
I 115
..-----------Faker oo hodan noqo------
CUTU B KA 7aad
QORSHE DIYMRIN
Ficil U Rogidda Rabitaanka
Tallaabada Lixaad Ee Hodannimada
Waxa aad soo baratay in wax walba oo qofku gaaro ama u

qabsooma uu ka bilowdo rabitaan(himmad) kadibna
rabitaankaas uu ka tago heerka koowaad ee sawirasho
maskaxeedka kali ah ee isu beddelo rabitaan xooggan oo
qofka ku khasba in uu ficil la yimaado oo ka dhabeeyo
rabitaankiisaGahayn dhan kale loo jaheeyo).
Cutubkaan waxaa lagugu barin sidii aad u dhisi lahayd
qorshahii aad ku gaari lahayd yoolkaaga(rabitaankaaga)
waana sidatan:
A) Samayso is-bahaysi inta aad heli kartid oo dad ah ee kaa
caawin karaya samaynta qorshe aad hodan ku noqon
kartid. Samayso waxa loo yaqaan MASKAXYO-ISUGAYN
oo ah in aad abuurtid koox dad maskax wanaagsan leh ah
kuwaas oo si is-bahaysi ah u wada shaqeeya iskuna caawiya
sidii qof walba yoolkiisa u gaari lahaa. Go'aanso cidda aad
doonaysid in ay ka mid noqoto isbahaysigaaga.
B) Inta aadan abuurin isbahaysigaas, marka hore iswaydii

waxa uu ka faa'iidin qof walba ee kti soo kordhaya kooxda
116
--------·---Faker oo hodan noqo----·-
Maskaxyo-Isugnynta. Mn jiro qof ka shaqaynaya ama ku
biiraya arrin aan wax dan nh uga dhex muugan.
C) U samee xilli ay isbahaysigaas MASKAXYO

ISUGAYNTA ahi ay kulmaan , ugu yaraan toddobaadkHba
mar ama labo ama ka sii badan illaa la helo qorshahii lagu
gaari lahaa heerka dhaqaale ee la doonayo.
C) Waa in ay jirto is-waafaqsanaan ka dhex jirta kooxda
isbahaysiga maskax isugaynta. Haddii aan
waafaqsanaantaas la helin, kooxduma ay sii jiri karto.
Waxa aad xasuusnaataa:

Kow: Waxa aad ku dhaqaaqaysaa tallaabo mudnaan wayn u
leh noloshaada sidaas darteed waa in aad qorshe la
timaadid.
Labo: Waa in aad ka faa'iidaysatid aqoonta, waayo

aragnimada, awoodda iyo maskaxda dadka kale. Waa sida
dadka hodanka ahi dhammaan sameeyaan.
Ma jiro qof iskugu filan aqoon, waayo aragnimo, iyo awood
marka uu hodannimo doonayo. Waa aad u baahantahay
wada-shaqaynta dadka kale.
Qorshe kasta oo aad samaynaysid waa in kooxdaas
Maskaxyo Isugaynta ay kaala qayb yahiin. Qorshe adigu
waa aad la imaan kartaa balse waa in ay kula arkaan
kooxdu, kula dhiraandhiriyaan, docyo badan kaala eegaan.
Ogoow maskaxyo badan oo la isu geeyey ayaa ka habboon
hal maskax.
117
..--·--.....---Faker oo hodan noqo ..-----�
Haddii qorshaha and keentay uu shnqayn kari waayo, iska

bedd I, 1nid kale isku day. Haddii kaasina shaqayn kari
vvaayo beddel, sidaasna ku wad illaa aad ka helaysid midka
kuugu habboon. Dhabar adayg iyo in ay qorshe kale
tnarkale isku dayaan ayaa ah halka dadka intooda badani
ku guuldarraystaan.
Dadka kan ugu garaad sarreeya ma guulaysan karo qorshe
la'aan. Xasuusnoow markasta oo aad guuldarro la kulantid
aysan ahayn dhammaadkii ee la doonayo in aad mid kale
iyo markale isku 4aydid.
Thomas Edison, toban kun oo jeer ayaa uu ku
guuldarraystay kahor intii layrkii uu doonayay uusan
iftiimin. Toban kun oo guuldarrooyin ayaa uu la kulmay
kahor guushii dhabta ahayd. Guuldarrada hal wax ka baro,
taas oo ah in qorshhaaagu uu ahaa mid~ aan habboonayn
loona baahan yahay in aad beddashid.
Malaayiin rag iyo dumarba leh ayaa noloshoodu ka bixi
la'adahay dhibaato iyo murugo maxaa yeelay waxa aysan
mama samaysan qorshe nololeed.
Henry Ford maskax uu dadka dheeraa hodannimo kuma
gaarin, ee waxa uu ku gaaray qorshe uu samaystay oo la
habboonaa. Waxaa jira kumanaan qof oo wax badan ka
garaad iyo aqoon sarreeyey Henry Ford balse saboolnimo
ku nool, maxaa yeelay ma ay laha qorshe ay saboolnimada
uga bixi lahaayeen.
Heerka aad gaartid waxa uu in badan ku xirnaanin
qorshaha aad samaysatid. Mudane Samuel lnsull waxa uu
waayay hantidiisii oo boqol malyan dhammayd. Waxa ay
ahayd hanti qorshe lagu abuuray. Burburkii dhaqaale ayaa
ku khasbay in uu qorshahiisii (dooriyo)beddelo kadibna
beddelkaasi waxa uu ku keenay in uu hantidiisii waayo.
lnsull hadda waa nin da'a ah, waxaa laga yaabaa in uu
118
- ............. Faker oo hodan noqo........... .
guuldnrro dlunnystir n ohnnn u aqbn)o dhacdadaan ee

uusan u Ara _:uuldorro ynr oo uu ka gu<lbi karayo. Haddii
uu sidnas kn adk y to o uu ku guulda ra.ysto ogoow waxa
k naya guuldnrra.dii n, wan la'nantn u dhabar adaygid iyo
q r h usub ke�nid.
M jiro qof laga adkaado illaa uu asagu quusto oo isdhiibo.
an1 s Hill waxa uu la kulmay guuldarro gaaban markii uu
i.. ku dayay in uu dhaqaale u aruursho samaynta
waddooyinkii tareennada, balse guul ayaa uu u rogay
markii uu qorshayaal cusub uu la yimid.
Inta badan marka aan aragno dad guulaystayaal ah, waxa
kaH ah ee inoo muuqda waa guushooda balse ma aragno
jabka iyo dhibaatada ay soo mareen.
Ma jiro qof guul dhab ah gaaraya asaga oo aan dhib iyo
dhabar jab ka marin waddada guusha. Haddii aad
guuldarro la kulantid, u qaado in ay tahay astaan ku
tusaysa in loo baahanyahay qorshe kale. Haddii aad
isdhiibtid intii aadan yoolkaagii gaarin, guuldarrayste
markaas ayaa aad noqonin.
QUUSTE MA GUULAYSTO, GUULAYSTENA MA
QUUSTO.
Oraahdaan la bax, xaashi ku qoro, kuna dhegso meel aad
subax iyo habeenba ka arki karaysid.
Marka aad kala dooranaysid dadka aad isbahaysiga
maskaxyo isugaynta ka dhiganaysid, dooro kuwa
aan guuldarrada ogolaanin.
Dadka qaar ayaa rumaysan aragti nacasnimo ah oo
oronaysa LA.CAO AYAA LACAG DHASHA. Tani run ma
aha. Himmad xoog leh oo loo geeyey qorshe fadhiya ayaa
lagu helaa laca.g lntii la doono ah, Lacagtu ma aha wax aan
119
---.. ·------Faker oo hodctn noqo••···.,·
ka ahayn walax 1nantar ah. Mu dhuqunq lo, wn hl d�bo,
balse waxa ay tnaqnshaa oo u i111unn k,u uu tu!ka u y-; tt ee
doonista xooggan leh!
QORSHAHA IIB-GAYNTA XIRFADDAADA
Inta cutubkaan ka hartay waxa aan u gooni yeeylaynaa

barashada habka xirfaddaada loo iib geeyo ee lacag loogu
helo. Xogtaan halkaan ku qorani waxa ay aad waxtar ugu
yeelan qotkasta oo leh xirfad ama aqoon, uuna doonayo in
uu ku shaqaysto oo dhaqaale ku samaysto, balse waxa ay
aad u caawin ciddii doonaysa in ay hormuud iyo
hoggaamiye noqoto.
Waxaa dhiirogalin kuu ah in hodannimo oodban dadku ka
bilaabaan in ay iib geeyaan xirfad/ aqoon am.a fikrad ay la
yimaadeen. Maxaa kale oo aan labadaas ka ahayn oo uu
qofku iibin karayaan si uu dhaqaale iyo mushaar ugu helo?
Dadku labo cayn ayaa ay kala yahiin HOGAAMIYEYAAL
iyo HOGAAMIYE-RAACAYAL. Adigu go'aanso midka aad
labadaan noqonaysid. Kala duwanaanshaha u dhexeeya
labadaani waa mid aad u baaxad wayn. Qof hoggaamiye
raace ah ma uu filan karayo in uu helo wtL"Xa uu
hoggaamiyahu helayo, waloow hoggaa1ni -raacayaal
badani ku kodmaan oo fishaan h li ta "�axa
hoggaamiyeyaashu helaan.
Wax xun ma aha in aad hoggaamiye-rna and n q tid,
dhanka kalena haddii la eego in aad wuli �· lt\ h�..........amiy
raace ahaatid ma aha wax qumman.
ijoggaamiye kasta waxa uu ka soo bill\nb l)
raac-nimo. Hoggaamiye-nimuda wnxn { r
1 0
-----·--·--Faker oo hodan noqo------
ahaanshahoodii ay ahaayeen hoggaamiye. raacayaal

wanwanagsan oo caqli badan. Inta badan dadka aan
hoggaan raac fiican noqon karinin ma noqdaan
hoggaamiyeyaal fiicfiican. Qofka hoggaankiisa sida
wanaagsan u raaca ee daacadda u noqda, qofkaas ayaa
hoggaamiye fiican marka dambe noqda. Hoggaamiye
raacnimada faa'iidooyin badan ayaa laga kororsadaa ay ka
mid tahay IN AQOON IYO MURTI LA.GALA HARO
HOGGAAMIYAHA.
Astaamaha Waawayn Ee Hoggamiyenimada

1. GEESINNIMO AAN LIICAYN: Ma jiro hoggaamiye-raace
ogolaanaya in uu u taliyo hoggaamiye kalsoonida iyo
geesinnimadu ku yartahay. Haddii ay dhacdana, xilli fog
ma sii socon doonto.
2. NAFITIS KA ADKE: Hoggaamiye aan naftiisa ka adkayn,
cidkale ma maamuli karayo. Naf ka adkaantu waa astaan
fiican oo looga daydo hoggamiyaha.
3. DAREEMID SINNAAN: Sinnaan iyo caddaalad la'aan
haddii lagu arko, majiro hoggaamiye xushmad la siinayo
ama dadku qaadanayaan amarkiisa.
4. GO'AAN CAD: Qofka la liicliica go'aanka uu qaadanayo
waxa uu muujin kalsooni darro. Qotkaasi ma aha mid si
buuxda dadka kale u hoggaamin karaya.
5. QORSHE CAD: hoggaamiyahu waa in uu
shaqadiisa qorsheeyaa, waana in uu qorshahiisa
ku shaqeeyaa. Hoggaamiye aan ku socon qorshe waxa uu
la mid yahay doon aan naakhuude lahayn. Waa dhow ama
waa fogba kay rabto ha noqotee, doontaasi gibil( qar) ayaa
ay ku dhicin.
121
-.----�--.. -•Faker oo hodan noqo-•-----·
6. DI-IA:QAN AH '' AMEE IN KA DHEERAA1) AH INTA

LACAGTA LAOUGU SllYEY J'. Mld k� mid ah ganaaxa fuula
qofka hogga1niyenhnada doorta ayaa ah in mararka
qaarkood ay lagama 1naarmaan noqoto in uu qabto bawl 'ka
dl eet i ah h1tii loogu talo galay, ama uu qabto bawl ka
badan kuwa raacayaashu qabanayaan.
7. SHAKHSIYAD WANAAGSAN: Qof aan daryeel u
samaynayn naftiisa iyo kuwa kale midna, ma noqon karayo
hoggaan1.iye. Hoggaamiye-nimaddu xushrnad iyo in laga
damheeyo ayaa ay u baahantahay. Hoggaamiye aan lahayn
shakhsiyad wanaagsanna cidina ma xushmaynayso.
8. DANQASHO IYO FAHMID: Hoggaamiyaha wanaagsani
waa kan dadkiisa u danqada. Intaas waxaa dheer in uu
yahay mid dareemi kara oo fahmi kara dhibaatooyinka
haysta.
9. XOG-OGAAL: Hoggaamiyaha wanaagsan waxa lagu
garto, waa in uu yahay xog ogaal.
10. DIYAAR U AHAANSHO XIL-QAADIS: Hoggaamiyaha
wanaagsani waa kan og in xil ka saaranyahay waxyaalaha
ay samaynayaan dadkiisu. Haddii uusan u arkayn in xil ka
saaranyahay ficilada dadkiisa ee uu cid kale dusha ka
saarayo waa in uu ogaado in uu guuldarraystay.
11.WADA-SHAQAYN: hoggaamiyaha wanaagsani waa kan
wada shaqaynta daneeya, kana dhiga dadkiisa kuwo wada
shaqeeya. Hoggaamiyenimadu waxa ay u baahantabay
AWOOD, awoodduna kama maaranto wadashaqayn.
Waxaa jira labo jaad oo hoggaamin ah. Kan koowaad waa

caynka ugu wanaagsan waxaana la yiraahdaa
HOGGAAMIN DOONIS AH, waxa uuna ku yimaada
rabitaanka dadka. Caynka labaad waa HOGGAAMIN
122
... _...........-Faker oo hodan noqo... ---h
DIRQIS AH, oo ah in ny mecsha ko maqantahay

rabitaanka dadka bnlse lngtt kh11sbnyo. Sooyaalka ayaa laga
,�nda ogaadoy in l oggnaminta dirqiska ahl aysan sii jirinin.
Waxaa lagu ogaaday dhiciddii iyo dhammaanshahii Kaligii
Talisyadii iyo Boqorra.dii. Taasi wruca ay caddayn in aysan
idina ogolayn in dirqis lagu maamulo.
Adduunku waxa uu galay waayo cusub oo u baahan xariir
dbexmara hoggaamiyeyaa.sha iyo dadkooda. Taasina waxa
ay u baahatay in la helo hoggaamiyeyaal cusub, hab cusub
oo hoggaamineed oo lagu wado ganacsiga iyo
warshadahaba. Dadka wali haysta qaabkii hore waa in ay
garawsadaan in hadda loo baahanyahay habkaan cusub.
Xariirka ka dhaxaynaya hoggaamiyaha iyo dadkiisa iyo
maamulaha iyo shaqaalahiisa waa in uu yahay mid Dan
Isu-Hayn ah. Waa in uu noqdo mid dhinac walba uu u arko
in dan ugu jirto. Waa in uu u muuqdaa sidii in layahay
wadaag ganacsi balse aan loo kala muuqan madax sare iyo
majo hoose.
Napoleon, Keiserkii Jarmalka, Czarkii Ruushka iyo
Boqorkii Isbayn ayaa dhammaan tusaale u ah hoggaamiye
xoog ah.
Hoggaankoodii waa dhammaaday. Haddii aad u fiirsatid
waxa aad arkin hoggaamiyeyaal kuwaas hore la mid ah oo
ku jira ganacsiga, dhaqaalaha iyo warshadaha Maraykanka.
Baise ayaguna waa ay guuldarraysan haddii aysan rogin
qaabka hoggaankooda. Dadka xilli kooban waa la khasbi
karayaa balse ma sii dabo dheeraan doonto.
Hoggaanka wanaagsani waa kan kulansaday kow iyo
tobanka qodob ee aynu kor ku soo xusnay iyo ka badan oo
astaamo wanwanaagsan ah. Qofka astaamahaan saldhig
uga dhiga hoggaankiisa ayaa helaya kansho uu dadka ku
hoggaamiyo.
123
--- --------Faker oo hodan noqo------
TOBANKA WAXYAABOOD EE UGU WAAWAYN EE

KEENA IN HOGGAANKU GUULDARRAYSTO
1. KA-WARQAB BUUXA I.A'AAN: Hoggaanka wanagsani

waa kan leh ka warqab iyo xog buuxda. Ma jiro hogaamiye
ka foogganaan karaya(ka mashquulsanaan karaya) waxa
looga baahanyahay qabashadeeda ka hoggaamiye ahaan.
Marka hoggaamiyahu ama hoggamiye raacuhu qirto in uu
> aad uga mashquulsanyahay in uu qorshaha beddelo ama ka
warhayo arrimaha soo kordhay, waxa uu qirtay yaraanta
waxtarkiisa. Hoggaanka wanaagsani waa kan ka warhaya
dhammaan arrimaha maamulkiisa boos yimaada.
2. AAN DOONAYN IN UU ASAGU SHAQEEYO.
Hoggamiyaha wanaagsani waa kan diyaarka u ah in uu
qabto shaqo kasta oo loo baahdo halkii uu cidkale u cliri
lahaa. "Kan idiinku hoggaanka -wanaagsani, waa kan u
diyaar ah in uu dhammaan adeege u noqdo." Oraahdaan
ayaa ay ku dhaqmaan hoggaamiyeyaasha wanwanaagsani.
3. DOONAYA IN AQOONTOODA LAGU LACAG SIIYO EE
AAN LAGU LACAG SIIN WAXQABADKA AQOONTOODA.
Adduunka qotka aqoontiisa dhaqaale laguma siiyo ee
waxaa wax lagu siiyaa, waxa uu aqoontiisa ku qabtay.
4. KA CABSANAYA TARTAN UGA YIMAADA DADKA UU
HOGGAAMIYO. Hoggaamiyaha ka cabsada in dadka uu
hoggaamiyo ay hoggaanka kala wareegi doonaan, waxaa
mar aan fogayn uu la kulmaa cabsidiisaas oo dhab noqota.
Hoggaamiyaha dhabta ahi waa kan tabab-barta
gacanyareyaal uu u dirsado halkii uu u baahanyahay.
Qaabkaas oo kali ah ayaa hoggaamiyahu meelo badan uga
warqabi karaa, sidoo kalena shaqooyin badan u qaban
karayaa. Waxaa dhab jirta ah in qotku uu wax badan qaban
124
------------Faker oo hodan noqo---..·--
karayo marka uu dndka kale adeegsado in ka badan inta uu
keligiis shaqaysan karayo. Sida.as darteed ayaa
hoggaamiyaha wanaagsani ku dednalaa kordhinta
waxqabadka dadkiisa, si asagana waxqabadkiisu u kobco.
5. ARAGTI-DHEER LA'AAN. Hoggaamiyahu kama falcelin
karayo arrimaha degdegga ku yimaada mana abuuri karayo
hage ay dadkiisu tixraac ka dhigtaan xilliga adag haddii
uusan lahayn aragti dheer.
6. DANAYSTENIMO. Hoggaamiyaha sheegta waxa
dadkiisu ay qabteen oodhan, hubaal waxaa ah in uu
murugo ku dambeeyo.
Hoggaamiyaha dhabta ahi waa kan aan sheegan guulaha la
gaaray. Waa kan sheega in guulahu ay yahiin kuwa dadkiisu
soo boyiyeen, maxaa yeelay waxa uu ogyahay in dadku
aysan u shaqayn lacagta ee ay u shaqeeyaan garawshiiyaha
iyo abaal u haynta waxqabadkooda.
7. DABEECAD XUMO(DULQAAD XUMO). Dadku ma
xushmeeyaan hoggaamiyaha dabeecadda xun. Dabecad
xumadu cayn kasta oo ay tahayba waa wax qofka burbur iyo
dib u dhac u keenta.
8. DAACAD-DARRO. Waxa ay ila tahay in ay habboonayd
in qodobkaani uu ahaa kan koowaad. Hoggaamiye aan
daacad u ahayn dadka uu maamulo iyo dadka asaga ka
sarreeya, ma sii ahaan doono hoggaamiye. Daacad darradu
waa waxyaalaha guuldarrada dadka u keena meel kasta oo
ay tagaanba.
9. TUSID AWOODDA MAAMULKIISA. Hoggaamiyaha
wanaagsani waa kan dhiirogalin ku wada dadkiisa ee aan
cabsi galin ku wadin. Hoggaamiyaha isku daya in uu
dadkiisa u muujiyo awooddiisa waxa uu ku astaamoobaa
hoggaamiye DIRQIS ah. Hoggaamiyahu haddii uu mid
,,
I
125
-----------Faker oo hodan noqo----.. -·
dhab ah yahay, uma banhnn in uu si kulo sarrayntilsu u
rnuujiyo aan kn ahuyn hubku nuxurlistllsu, fahamklisa,
sinnaantiisa, iyo soo bandhigidda shuqadilsu
10. MAGACYO MMMUUS. Hoggua1niyaha dhabta ahi ma
san1aysto magacyo loogu yeero marka la maamuusayo.
Hoggaamiyaha isku fooga in ay markasta jiraan magacyo
maa1nuus oo loogu yeero, waa mid aan maamuus dhab ah
isku ogayn.
Kuwaan ayaa ah waxyaalaha ugu badan ee keena in

hoggaamiye guuldarraysto. Si fiican u daris taxanahaan oo
iska hubi in aadan waxba ku lahayn, -waa haddii aad
doonaysid hoggaamiyenimo.
MEELAHA(WAAXYAHA) LOOGA BAAHI QABO

HOGGAAMIYE CUSUB.
Inta aanan cutubkaan ka gudbin aynu eegno waaxyo cusub

oo baahi u qaba in ay helaan hoggaan cusub.
1. Waaxda siyaasadda. Waaxdaan ayaa ay ka muuqataa

baahi hoggaan cusub oo degdeg ah. Intii badnayd
siyaasiyiintii waxa ay noqdeen dhagar-qabayaal dhiig
miirad ah, kuwaas oo ganacsigii iyo warshadihiiba burbur u
keenay illaa heer dadku hadda u dulqaadan kari la'ayahiin.
2.Bangiyadu waxa ay u baahanyahiin dib-u-habayn. Hadda
waxa ay marayaan beer dadku kalsooni darro ka
muujinayaan. Waxa aad mooddaa in qolyaha bangiyadu ay
126
t
l
{ -------•--.Faker oo hodan noqo........... ..
mar horeba dareemeen urrintaan oo ay dJb iau habayn

bilaabeen.
3. Warshaduha. Hoggaankii hore ee warahaduhu waxa ay
ka fekeri jireen halka ayaga dantu ugu jirto ayaga oo aan
tixgalinayn shaqaalaha iyo dadka kale. Hoggaanka cusubi
waa in ay noqdaan kuwo eegaya danta bulshada iyo in ay
hubiyaan in aysan wax dhaawac ah u gaysanayn shaqaalaha
iyo dadka kaleba. Dhiig-miiradka shaqaalahu waa wax laga
soo tagay. Hoggaanka cusubi waa in uu sidaas
xasuusnaadaa.
4. DIINfA. Hoggaanka cusub ee diintu waa in ay noqdaan
kuwo dhugmo siinaya baahida dadka, noloshooda, iyo
dhaqaale xumada haysata.
5. Garsoorka, Caafimaadka iyo Waxbarashada, ayaguna
waa meelaha wacanaya hoggaan cusub. Gaar ahaan
hoggaanka waxbarashadu waa in ay xoogga saaraan sidii
ardada loo bari lahaa adeegsiga aqoonta la siinayo ee aysan
noqon xog laga buuxiyey oo keli ah.
6. Saxaafadda, waa meelaha u baahan hoggaan cusub. Si
wargaysyadii u noqdaan kuwo guulaysta waa in ay
joojiyaan ahaanshaha gooni u adeeg iyo xayaysiin. Waa in
ay joojiyaan ahaanshaha faafiyeyaal dacaayad cid gooni ah
adeegsato. Waa in ay joojiyaan faafinta ceebaha dadka.
Kuwaani waa wajiyada hoggaan ee cusub ee loo baahi qabo.

Xawaare isbeddel oo dhakhso ah ayaa adduunku n1aanta ku
socdaa. Taas macnaheedu waa in ilbaxnimadu u
baahantahay in isbeddelkaas dhan walba lagala socdo
127
-----------Faker oo hodan noq • •···
GOORMA IYO HABICEE LOO COllSAUA.A

SHAQO(BOOS).
Xogta halkaa11 ku xusani waa 1nid ka timid 8/j adu l.ntdan

oo waayo aragnimo ah taas oo ay ka faa'iulay�
kumanaan rag iyo dumarba leh oo ku hclccn baq oyi ki'
iyo boosaskii ay doonayeen. Sidaas dartecd waa mid la isku
hallayn karayo oo waxtar ah.
MEELAHA AAD KU IIB-GAYN KAB.TID

XIRFADDAADA/ADEEGGAAGA.
Baaritaan iyo waayo aragnimo ayaa lagu ogaaday in

kuwaan soo socdaa ay yahiin meelaha ugu wanaagsan ee ay
ku kulmi karayaan iibiyaha iyo iibsadaha, shaqo doonka iyo
shaqo raadiska.
1. Laamaha/Shirkadaha shaqo raadinta. Iska fiiri

shirkadda shaqo raadinta aad ka doonaysid in ay shaqo kuu
raadiso, waa in ay ahaata mid waxqabad fiican leh.
2.Xayaysiimaha, wargaysyada, xog-gaysyada idaacadaha

iwm. Xayaysiimaaas in badan ayaa la isku hall 1 k rayaa
haddii shaqada aad doonaysidna aysan aad u 'N zyn�
3. Q0RAAL SHAQ0 RMDIS 00 T00S AfI. 1·\al shaqo
raadin oo si heer sare ah loo diynariyey, ·wt,dutn .�al
xirfadeed hagaagsan oo loo diray 1ne luhu shn nd� lagu
malaynayo, sidoo kalena looga xog bixiyo waayo

aragnimad(l shaqo ee qofka.
4. CODS! SHAQO 00 LA MARIYO QOF AQOONI AH.
Haddii loo baahdo waxaa la samayn karayaa in codsiga
shaqada la marsiiyo qof aqooni u ah cidda shaqada laga
doonayo, si qofkaasi ugu gudbiyo codsigaaga cidda shaqada
bixinaysa.
5. CODS! TOOS AH. Mararka qaar waxaa in codsiga
shaqada toos loola aado cidda shaqada laga doonayo, ayada
oo qofku wato xog dhammaystiran oo ku saabsan
aqoontiisa iyo waayo aragnimadiisa shaqeed.
XOGTA LA DOONAYO IN AY KU QORANTAHAY

QORAALKA SHAQO-DOONKA.
1.Waxbarashada. Si kooban balse dhammaystiran uga xog

bixi waxbarashadaada, halka aad wax ku baratay iyo waxa
aad gooni ku tahay.
2. Waayo aragnimo. Haddii aad waayo aragnimo u
leedahay oo horay uga soo shaqaysay shaqada aad
doonaysid, si fiican uga xog bixi halka iyo xilliga iyo sida ay
ahayd. Ka sheekee waxyaalahii kaa soo maray ee aad la soo
kulantay.
3. Tixraac. Cid walba oo shaqaale qaadanaysa waa ay
doonayaan in ay xog hore ka helaan qofka shaqo doonka
ah, ka warbixi meelihii aad horay uga shaqaysay iyo
tixraacyadooda. Xogtaada hala socoto caddaymo 1oka
socda shaqaalaysiiye-yaashaadii bore.
129
4. Sawir. Ku dul dhaji sooyaal xirfadeedkaaga sawir aad
leedahay oo dhawaan ah oo wanaagsan .
5. Codsi Shaqada Aad Doonaysid Ah. Waligaa ha dhiibanin
codsi shaqo caynka ay rabto ah. Markasta caddee booska
shaqo ee aad doonaysid.
6. Caddayn in aad u qalantid shaqada aad codsanaysid.
Caddee qaabka aad ku ogaatay in aad shaqadaas u qalantid
00 ka S00 bixi kartid.
7. OGOLOOW IN MD TIJMBO KU SHAQAYSID. Haddii

aad is hubtid in aad shaqadaas ku fiicantahay, waxaa
habboon in aad ogolaatid in toddobaad ama bil ama
maalmo kooban aad si isxilqaan ah ku shaqaysid ayada oo
aan cidina wax lacag ah kugu siinayn. Waa laga yaabaa in
uu layaab habkaani kugu noqdo balse dhabtii waxaa la
ogaaday in Inta ugu badan ee dadka ah ee habkaas mara ay
noqdaan kuwo shaqadaas hela.
Waxaa in badan dhacda in marka dambe dadkaas xilligii ay

shaqeeyeenna la siiyo mushaarkoodii.
U sheeg in ogolaanshaha aad ogolaatay in tijaabo lagu
mariyo ay keentay :
A) Kalsoonida aad ku qabtid in aad shaqadaas gudan kartid
B) Kalsooni in aad ku qabtid go'aanka shaqo bixiyahu gaari
doono
C) In ay kaa go'antahay in aad shaqadaas heshid
8. Aqoon aad u leedahay shaqo bixiyaha iyo ganacsigiisa.
Iota aadan codsan shaqo, baaritaan ku samee oo wax badan
ka ogoow cidda aad shaqada ka doonaysid. Xogtuada ku dur
oo u sheeg in aad xog fiican ka haysid waxu ganacsignuni ku
130
saabsanyahay iyo in aad deristay habab badan oo lagu

hormarin karayo.
Taasi waxa ay muujin in aad tahay qof aragti fog oo

danaynaya in ganacsigaasi horumaro.
Ogoow qareenka guulaysta ma aha kan aqoonta badan
balse waa kan si fiican u baara arrinta uu doodda ku
galayo. Haddii aad si fiican u diyaar garowdid, kalabar
guushii sidaas ayaa aad ku heshay.
Ha ka baqin in qoraalka sooyaalka xirfaddaadu(CV) uu

dheeraado, sida adiguba aad shaqo u raadinaysid ayaa
shaqo bixyahuna u raadin shaqaale wanaagsan oo sooyaal
wanaagsan. Dhammaanna waa ay wada doonayaan xog
badan oo kugu saabsan. Ogoow in aad si wanaagsan u
diyaarisid qoralaalkaaga waxa ay muujin
halwkarnimadaada. In badan ayaa aan ka caawiyey dad in
ay sooyaal xirfadeed diyaarsadaan, in badan oo ka mid ah
waraysi la'aan ayaa lagu shaqaalaysiiyey.
Si fiican u buqshadee kadibna qoraal fiican oo sida soo

socota oranaya korka uga qof:
SOYAAL XIRFADEEDKA HEBEL HEBEL

DOONAYA SHAQADA CAYNKAAS AH
KA DOONAYA SHIRKAD HEBLA
131
-----------Faker oo hodan noqo--.. ·---
SIDEE LOO HELAA BOOSKA SI-IAQO EE AAD
D00.NTID
Qof,valba waxa uu ku raaxaystan caynka shaqo ee asagu ka

helo. Sawiraagu sawirridda ayaa uu jecelyahay, farsamo
yaqaanku farsamaynta, qoraaguna qorista ayaa uu
jecelyahay.
Haddii ay jirto wax Maraykan ku fiicanyahay, waxaasi waa
in uu qof walba ka heli karo caynka(nooca) shaqeed ee uu
doonayo.
Ugu horrayn. Dooro nooca shaqada ah ee aad doonaysid.

Haddii aysan ahayn shaqo horay u jirtay, adiga ayaaba
abuuri karaya.
Marka labaad. Dooro cidda/shirkadda/qofka aad

doonaysid in aad u shaqaysid
Marka Saddexaad. Darsid ku samee cidda aad shaqada ka

doonaysid.
Afaraad. Adigu darsid isku samee. Eeg waxyaalaha aad ku

wanaagsanyahay, aad ku liidatid, maxaa aad qaban kartaa,
maxaa aad u kordhin kartaa iwm.
132
"'0--.......... Fak r oo horlan noqo••......
Shnnond. Xoo gn not' wnxn nnt'l qnh,in knrtfrJ, J 11 lJ<J(JW
shaqado, shoqo rnndfntn tyo tn nncl tnhny mf J 1Jl,1i J<J u
baahan.
Shannad. Marko l\ad qornshohnngn c.11yaar,mU 1, ul tag i'Jf

waayo arag oo qornol nhonn kuugu dfyanrfn karaya,
Lixaad. U gee cidda aad shaqnda ka doo·nayHi shaqada

bixinaysa. Cid walba ayaa doonaysa qof waxtar u 1 h oo
wax u soo kordhinaya. Cid walba ayaa qofkaas u baahan oo
boos u haysa.
Diyaarinta iyo habayntaasi in ay xilli dheer kaa qaadato

ayaa dhaci karta balse waxa ay badbaadin doontaa shaqo
meel hoose aad ka bilaabi lahayd iyo mushaar hoose
kuwaas oo ay xilli dheer kugu qaadan lahayd in aad ka
gaartid heerka shaqo iyo mushaar ee aad adigu doonaysid.
Qof walba oo meel fiican ka bilaaba shaqada uu doonayo,
waa qof dedaal dheer sameeyey.(Aan ka ahayn wiilka
madaxdu dhashay ee musuqa ku tagay)
BABKA CUSUB EE KALA IIBSIGA SHAQOOYINKU

WAAWADAAG.
Qotka doonaya in uu iib geeyo xirfaddiisa oo shaqo ku helo
waa in uu xasuusnaadaa habka xariir ee cusub ee dhexmara
shaqaalaha iyo madaxdooda ee u dhigma sida dad ah
wadaag ganacsi. Habka cusub ee loo baahanyahay in
shaqooyinka lagu wado waa in madaxu ula dhaqmo
shaqaalahlisa sida in ay yahiin wadaag ganacsi oo mid
133
walba knn kale dantiisu asna dantu ugu jirto. Wadaagaan

ganacsi ee cusub ayaa u dhexeeya:
1. Shaqo-bixiyaha(Madaxa)
2. Shaqaalaha
3. Bulshada loo adeegayo
Habkaani waa mid cusub kaas oo shaqaalaha iyo shaqo

bixiyahuba ka shaqaynayaan sidii bulshada si wanaagsan
loogu adeegi lahaa.
Xilligii hore shaqaalaha iyo shaqo-bixiyahuba waxa ay u
ekaayeen kuwo wax isdhaafsi ku wada shaqeeya halka
shaqaalahu ka shaqayn jireen wax u dhigma mushaarka
inta la siiyo, madaxuna dooni jiray in loo dhammaystiro
shaqada uu lacagta ku bixiyo taas oo u ekeysiinaysiisay in
ay gorgotan joogto ah ku jiraan balse aysan dareensanayn
in ay ku dul gorgortamayaan cid saddexaad oo ah bulshada
loo adeegayo.
Hadda waa in ay labaduba ogaadaan in aan loo baahnayn
ku dul gorgortamidda cidda ay labadooduba adeegayaal u
yahiin oo ah bulshada. Waa in ay garawsadaan cidda
dhammaantood ay shaqaalaha u yahiin in ay tahay
bulshada loo adeegayo oo ay tahay in ayaga la wanaajiyo oo
la soo jiito. Waa in sidaas cid waliba maskaxda si fiican ugu
haysato.
Yaan xasuusan karinin xilligii la soo maray ee marka qof u
baahdo ogaanshaha xilliga tareenku baxayo ay shaqaalaha
xarunta tareenku ayaga oo awooda in ay afka uga sheegaan
134
ay u tilmaami jireen in uu darbiga ka akhristo? Waxaas

hadda waa laga baxny.
Waxaa jirtay in darawaladu dood iyo gorgortan joogto ah
kula jiri jireen dadka raacaya gawaarida balse hadda la
marayo xilli ay qofka meesha uu marayo ka qaadaan, halka
uu doonayo geeyaan, dhaqaalaha uu ku hadlana ka
qaadaan ayaga oo waliba xushmad tusinaya iyo in bulshadu
tahay cidda loo shaqeeyo ee madaxa u ah shaqaale kasta.
Bangiyadu ayaguna in badan ayaa ay barteen sanadahii la
soo dhaafay. Halkii lagu arid jiray xushmad darro in ay
dadka lacagta u doonta kala kulmaan, maanta waa wax aad
u dhif ah. Sanado kahor bangiyada in badan oo kamid ah
ayaa lagu arki jiray santaag iyo islawayni iyo in ay u
ekeysiinayaan nolosha in ayaga oo keli ah ay dhaqaalaha
hayaan. W axaa dhici jirta in qofka ka doonaya in uu amaah
ka qaato uu gariiro marka uu soo aadayo asaga oo ka
cabsan in aan la siinin arnaahda uu doonayo.
Burburkii dhaqaale ee bangiyo badan ku dumeen ayaa ku

kalifay in ay iska qaadaan iridihii waawaynaa iyo
isbaarooyinkii ay dadka iska xijin jireen kana dhigay in ay
noqdaan kuwo bulshadu la kulanto xilligii ay doonaan, sidii
dadku doonayaan ugu adeega, sidoo kalena ay ka muuqato
xushmad iyo fahmid.
Waxaa la arki jiray in iibsadayaashu (macaamiishu) ay saf
dheer iskaga jiraan halka iibiyabu uu sheeko iskala qabsado
dad asxaabtiisa ah ama uu iska xiran jiray meheraddiisa
asaga oo la sugayo.
Waxaas oodhan waxaa beddelay dad xushmad ka muuqato
oo u diyaar ah in ay u adeegaan bulshada markastana
135
tusinaya in ay u diyaarsanyahiin u adeegistooda.
WAQTIGII WAA ISBEDDELAY.
Xushmad iyo Adeeg Hufan ayaa astaan u ah ganacsiga
maanta waana waxa laga doonayo in ay ku dhaqmaan
shaqaalaha iyo milkiilaha ganacsiga labaduba. Waa in ay
xasuusnaadaan milkiilaha iyo shaqaalaha labaduba waxa ay
shaqaale u yahiin,BULSHADA AY UADEEGAYAAN
Waxa aan arld jirnay shaqaalaha shirkadda gaaska oo
garaacaya albaabka oo aad moodid in ay soo jabinayaan,
kadib markii laga furo aad la yaabi duuduubka wajigooda
ka muuqdo caro darteed, waxa aad mooddaa in ay ku
leeyahiin sidee ayaa haddii aan soo garaacay albaabka,
dhakhso la iiga furi waayay? Waxaas oodhan hadda waa
laga gudbay. Shaqaalahaas shirkadda gaasku had�a markii
aad aragtid waxaa wajogooda ku qoran "U diyaarsan u
adeegistaada."
Kahor Inta aysan shirkaddii gaasku garawsanin
shaqaalaheeda wajiga macbuuska leh ee maqsarka ayaga ku
ah macaamiishana ka dilayay ayaa ay yimaadeen qolyo hab
kale wata oo xushmad iyo soo dhawayn iyo adeeg
wanaagsan u haya bulshada. Ugu dambayntiina kuwaas
ayaa la wareegay bulshadii.
Xilligii burburkii dhaqaale ee Maraykanka ayaa aan
baaritaan ku sameeyey warshado soo saari jiray dhuxusha
Anthrasitka loo yaqaan , kuwaas oo dhaqaale burburkii ku
damay. Waxyaalaha aan ogaaday waxaa ugu waynaa in
burburkooda ka yimid shaqaale iyo milkiilayaashii oo ka
bixi waayay gorgortan iyo isku haysasho dhaqaale taasina
ay keentay in culaysyadooda dhaqaale ay saaraan bulshada
oo ku kordhinayaan qiimayaasha iibka. Ugu dambayntii
waxaa halkaas ka faa'iidaystay qolyahii gaaska oo kala
wareegay suuqii iyo macaamiishiiba.
136
............ faker oo hodan noqo-------
Wnxan jirta ornnh ornnaynn "Qofknsta waxa uu beerto ayaa

uu gurtna. Tans darteed waxa aan rumaysanahay in
11
burburkii dhnqaa.le ee Maraykanka ku dhacay uusan iskiis u

huaanin ee uu ahan wax la abuurtay oo markaas mirahoodii
u soo go•een.
Waxa aan doonayaa in aan iftiimin u sameeyo dadka
doonaya in ay wax lib geeyaan� ha ahaato badeeco, xirfad
ama xoog intaba. Wax walba wax keena ayaa ay leeyahiin.
Waxii aad samaysidna wax ay keeni doonaan ayaa jirta.
HEERKEE GAARSIISANTAHAY "TIS" DAADU?

,Guusha lagu gaaro fulinta adeegga wanaagsan ayaa aynu ka
soo hadalnay.
Illaa aad si fiican u daristid waxyaalaha saamaynta ku leh
adeegga wanaagsan, ma yeelan kartid adeeg wanaagsan.
Qof walba asaga ayaa xirfaddiisa in uu iib geeyo laga
doonayaa.
TIRADA iyo TAYADA(adeegga/xirfadda) IYO
SHAKHSIYADDA(TTS) qofka ayaa ah waxa qeexaya
waxtarka adeegga iyo xirfadda qofkaas.
Kuwaas ayaa ah waxa qeexaya qaymaha mushaarka aad
qaadan doonto iyo waliba inta aad shaqaale sii ahaan
doontid oo baahi laguu qabayo.
Haddii aad doonaysid in aad ku guulaysatid iib gaynta
xirfaddaada/xooggaaga/aqoontaada(taas oo ah
qiime/mushaar sare iyo shaqo waligeed ah) Waa in aad la
timaaddid tirada waxqabadka shaqadaada oo badan, tayada
oo haggaagsan iyo shakhsiyad beer sare ah.
137
Aynu eegno qaaciddada ITS si aynu u sii fahamno.

L Tayada: waa in aad shaqaada gaarsiisid heerka ugu
sarreeya iyo waxqabadka ugu badan, markastana maskaxda
ku haysid in aad sii hagaajisid.
2.Tirada: in aad yeelatid dhaqan ah in aad bixisid shaqo ah

inta ugu badan ee karaankaaga ah, doonaysidna in aad
joogtaysid oo waliba aad sii kordhinaysid.
3. Shakhstyadda: in aad yeelatid dhaqan la fahmi karayo iyo
wada shaqayn idinka dhaxaysa adiga iyo dadka kale.
Tiro iyo Tayo wanaagsan ma ku filnaanayaaii haddii aan la
helin shakhsiyad wanaagsan. Taas ayaana ah qodob aad
lagama maarmaan u ah labada hore.
Andrew Carnegie ayaa in badan muujiyey qodob�an iyo

mudnaanta uu u leeyahay iib gaynta. Waxa uu marar
badan hadalladiisa ku xoojiyey lagama maarmaan in ay
tahay in la helo hab wadashaqayn ah. Waxa uu muujiyey in
qofku si kasta oo uu u shaqo badnaado ama u tayo fiicnaato
shaqadiisu aysan waxba taraynin haddii meesha laga waayo
shakhsiyad wanaagsan iyo wadashaqayn . Waxa uu aad ugu
dhilrin jiray in dadku noqdaan kuwo is afgaran karaya
markasta.
Si uu u muujiyo mudnaanta shakhsiyadda wanaagsani
leedahay, dadka uu astaantaas ka helay waxa uu u
ogolaaday in ay wadaag la noqdaan, la shaqaystaan, kuna
kaalmeeyo sidii ay hodannimo ku gaari lahaayeen. Waana
ay gaareen dhammaantood, halka kuwa uu astaantaas ka
waayay uu ku dedaalay in agtiisa banneyaan si aysan kuwa
astaanta leh aysan uga buuxin booska.
138
----------Faker oo hodan noqo-----·-
Mudnaanta. ay leedahay shakhsiyadda wanaagsani waa mid

aad loo wayneeyo. Waxaa hubaal ah in shakhsiyadda
wanaagsani ay buuxin karto haddii dhimmanaan ku
timaaddo xagga tayada ama tirada shaqada la qabtay.
Balse waxaa hubaal ah in aysan marnaba jirinin wax buuxin
karaya haddii shakhsiyadda wanaagsan la waayo.
SODDONKA WAXYAABOOD EE UGU WAAWAYN

EE KEENA GUULDARRADA. IMISA KA MID AH
AYAA KU HAYSATA?
Dhibta ugu wayn ee noloshu waxa ay tahay in aad aragtid

dad aad u tiro badan oo rag iyo dumarba leh oo aad u
dedaalaya haddana markasta guuldarraysanaya! Dhibtu
waa in inta ugu badan dadku ay guuldarraystaan halka
dhawr ka guulaystaan.
Waxa aan baaritaan ku sameeyey kumanaan dad ah oo lagu
shaabadeeyey in ay maguulaystayaal yahiin.
Waxa aan ogaaday in ay jirto cillad haysata ilbaxnimada
maanta iyo habka waxbarashada taas oo keenaysa in dadka
inta ugu badani guuldarro ku noolaadaan. Baise buuggaan
um.a aanan qorin in aan kaga sheekeeyo waxyaalaha
qumman iyo kuwa qalloocan ee adduunka ka jira; haddii
aan taas qorayo waxaa loo baahan buug boqolaal jeer
midkaan ka wayn.
Baaritaankaas aan sameeyey waxa aan ku ogaaday soddon
waxyaalood oo ugu badan in ay guuldarrada keenaan iyo
sidoo kale saddex iyo toban tallaabo oo hodannimada lagu
gaaro.
139
Cutubkaan ayaa aan uga sheekayn soddonka waxyaabood

ee guuldarrada keena.
Marka aad akhrinaysid, iska hubi imisa kamid ah ayaa ku
hor taagan oo aad u baahantahay in aad ka adkaatid si aad
guul u gaartid.
1. IIN KUDHALASHO.
Waxaa dhici karta in dad dhif ahi ay ku dhashaan ayaga oo
qaba iin(cillad) xagga maskaxda ah adkaatana in wax laga
qabto. Dadkaas oo kale waxa ay adeegsan karayaan habka
loo yaqaan MASKAXYO ISUGAYN ee ah in ay adeegsadaan
aqoonta, garaadka iyo maskaxda dad kale ku_na gaaraan
heerka ay doonayaan. Kani waa midka kali ah ee
soddonkaan ka mid ah ee aan la saxi karinin.
2. NOLOL AAN LAHAYN UJEEDDO CAD. Rajo uu ku
guulaysan karo ma jirto qof aan aqoon yoolka uu doonayo
in uu gaaro. 98% dadkaas aan baaritaanka kula kulmay
waxaa ka maqnayd yool nololeed oo u degsan.
3. HIMMAD IN AYSAN U HAYN IN AY DADKA KALE KA
SAREMARAAN.
Waa adagtahay rajada hormar ee qofka aan aqoon waxa u
goonida ah ee uu doonayo in uu dadka dheeraado, oo
misana aan doonayn in uu dedaal geliyo.
4. AQOON YARI. Tani waa curyaannino dedaal looga bixi
karayo. Waxaa la sheegaa dadka kuwa ugu aqoonta badan
in ay yahiin kuwa ayagu wax isbara. Aqoonyahahan in la
noqdo waa ay ka wayntahay in iskool la · dhammeeyo.
Aqoonyahanka dhabta ahi waa kan aqoonta u leh sida uu
ku heli karayo waxa uu doonayo noloshiisa asaga oo aan
cidna dhaawacin. Waxbarashadu ma aha barashada wax
140
.. ---------Faker oo hodan noqo---.......
badan balse wno ndoogsign woxn nud bu ratay. D 1dka waxaa
lagu 1nushaar siiyo n1n ahn oqoontoo<ln wun waxa ay ku
qabtaan aqoontoodo.
5. NAF KA ADKAANSHO LA'AAN. Qotku in uu anshax
leeyahay waxa ny ku timanddo waa In uu naftHsa ka
adkaado. Inta aadan isku dayin in and ka adkaatid
arrimaha kula soo gudboonaanaya ee nolosha, ugu horrayn
waa in aad naftaada ka adkaatid. Naftaada oo aad ka
adkaatid waa shaqnda ugu adag ee qofku ka soo baxi
karayo. Haddii aadan naftnada ka adkaanin, naftaada ayaa
kaa adkaanaysa. Haddii aad doonaysid in aad aragtid
saaxiibkaaga kuugu fiican iyo cadawgaaga kuugu wayn isku
mar, muraayadda hor istaag adiga ayaa arkaya'e.
,6. CAAFIMAAD DARR0. Qofna nolosha kuma raaxaysan
karayo asaga oo caafimaad darro dareemaya. Inta ugu
badan ee caafimaad darrada waxa ay ku xirantahay
waxyaalo qofku uu maamuli karayo sida:
1. Cunid cunto badan oo aan caafimaadka u fiicnayn.
2. Galmo xad dhaaf ah ama si khaldan loo adeegsaday.
3. Fikrado qaldan iyo xumaan filasho.
4. Jimicsi iyo la'aan firfircooni jimsiyadeed.
5. La'aan hawo nadiif ah
7. SAAAMAYN DEEGMN 00 CARRUURNIM0, 00 AAN

HABB00NAYN.
"Sida laanta loo qalloociyo ayaa ay ku waynaataa." Dadka
ugu badan gaboodfallada gaysta(dambiyayada) waxaa
keena deegaan xun oo ay ku soo koreen iyo dad xun oo ay
ka ag dhawaayeen.
141
9. DIB-DHIGASH0. Tani waa waxa koowaad ee

guuldarrada keena. Col la yiraahdo dib-dhigasho ayaa qof
walba waddada u istaagsan oo sugin in uu kansho(fursad)
kasta ku dhaafiyo. Inteenna badan nolosha guuldarro ayaa
ay ku dhammaystaan ayaga oo wali sugin xilligii ku
habboonaa ee ay waxqabad isku dayi lahaayeen. Ha sugin.
Waligaa xilligii ku habboonaa ma kuu iman doono. Halka
aad hadda ku sugantahay ka biloow, ku biloow waxii aad
heli kartid, wax walba waa ay ka sii hagaagayaan markii aad
bilowdid.
9. DHABAR ADAYG IA'AAN. Dadka inta ugu badani waa
bilaabayaal fiican balse inta dhammaysa waxa ay bilaabeen
waa yaryahiin. Tan labaad dadka intooda badani waa u
nugulyahiin in ay quustaan markii ay guuldarro yar la
kulmaan. Wax u dhigma dhabar adaygidda ma jirto. Qofka
dhabar adayga ayaa marka dambe ogaada in uu ka
adkaaday guuldarradii oo guuldarradu waddadii u
bannaysay.
10. SHAKHSIYAD XUN. Ma jirto _rajo guul oo uu yeelan
karayo qofka dadka dhammi kaga caraaraan shakhsiyad
xumo. Guusha awood ayaa lagu gaaraa, awooddana
wadashaqayn iyo gacmo is kaalmaynaya ayaa lagu gaaraa.
Qof shakhsiyad xumi, cidna wadashaqayn lama yeelan
karo.
11. RABITAAN GALM0 00 AAN LA XADDIDI KARININ.
Rabitaan galmo waa awoodda ugu badan ee qof daari karta
kuna dirqin karta in uu fal la yimaado. Maaddaama ay
tahay awoodda ugu badan ee qofka kaxayn karta, waa in la
maamulo, la xadeeyo, meelo kalena loo rogi karayo.
RABITMN AAD AH 00 AH "IN ADIGA 00 AAN
12.
WAXBA KM BAXIN AAD WAX RESHID".
142
----..·-----Faker oo hodan noqa......... .
Wan wnxn ka dhignyn khnmnnrtnnlrn wnx nncl loogn yrwcny.

Waa wnxa kecnny in nllllnuylln qof tnrtill tnrtHh ugu
khamaartatnaan wrucii ay hny�toon oodhnn.
13. GO 1 AAN QAADASHO LIIDATA. Dndko guusha gaarn
wan kuwo u badan it1 ay go'nntnodo <logdog ku gaaraan,
haddii ay doorinayaana tiutHb u dooriyn. Dadka
guuldarraysta wna kuwo xilli dheor go'aan ku qaata,
hadhowna dhakhso iyo mnrar badun. isrogt·oga oo dooriya
go'aankooda.
Go'aan xun1ada iyo dib dhigashadu waa mataano. Meeshii
aad midkood ku aragtid ayaa aad kan ka]ena ku arkin.
Labadaan n1ataanba gawrac inta aysan lugaha ku goyn oo
guuldarro kuu horseedin.
14. MID AMA LABO KAMID AH CABSIIMAHA LIXDA
AH. Cabsiimahaan waxaa lagu faahfaahiyey cutub dhan oo
gadaal aad ku arki doontid. Waa in aad ka adkaatid inta
aadan horumarba ku fekerin.
15. LAMAANE GUUR 00 AAN HABBOONAYN. Tani waa
mid kamid ah kuwa ugu waawayn ee guuldarrada keena.
Xariirka guurku waa wax dadka aad isugu soo dhaweeya.
Haddii uusan ahayn mid ku dhisan is fahmid iyo dareen,
waxa uu ku dambayn guuldarro. Guuldarradaasi waxa ay
noqonin mid qotka noloshiisa u keenta dhibaato, farxad
la'aan iyo burburin himmaddii nolosha ee qofka.
16. TAXADDAR(IS-ILAALIN) TIRO BADAN.

Qofka aan lahayn dhiironaan ee ka baqa iskudayga, waxa
uu helaa waxa dadka kale ka tageen ee hambada ah, halka
dadku helayaan waxa ayagu ay doorteen ee ku dhiiradeen
iskudaygeeda. Sida taxaddarka yari uu u halis yahay ayaa
taxaddarka badan iyo wax walba oo laga baqo ay halis u
143
-----------Faker oo hodan noqo•------
tahay qofkana horu1narka uga hor istaagtaa. Labaduba waa
labo wax oo u baahan in ayaga la iska ilaaliyo oo laga
taxaddaro.
17. WADAAG GANACSI 00 AAN HABBOONAYN.
Aad uga fiirso cidda aad shaqaalaha u noqonaysid.
Maamulka qaar ayaa kuu noqonaya dhiirogalin, aad ku
dayan kartaa, ayaguna ah kuwo guulaystayaal ah. Dadku
inta badan waxa ay ku dabodaydaan cidda ay ka ag
dhawyahiin. !ska hubi cidda aad ka ag dhawaanaysid ee la
shaqaynaysid.
18. KHURAAFAAD IYO MALE-AWAAL.
Khuraafaadku waa cayn ka mid ah cabsida.
Guulaystayaashu waa dad aan waxba ka cabsan, maskax
furnaanna leh.
19. SHA:QO AAN KUGU HABBOONAYN.
' .
Qofna kuma guulaysan karayo shaqo uusan jeclaysah.
Qaabka ugu wanaagsani waa adiga oo doorta caynka shaqo
ee naftaadu ka hesho kadibna aad ka shaqaysid.
20. KU DEDAAL LA'AAN WAX GOON! AH. Meel walba
ayaa aan far kula jiraa, waa waxba kuma fiicni.
Dedaalkaaga geli yool gooni ah oo aad doonaysid in aad
gaarto.
21. KAYDSASHO LA'AAN. Qofl<a aan waxba kaydsan karin
ee gacantiisuba aysan laabmi karinin saboolnimo waligiis
kama baxo. Waa in aad samaysatid dhaqan ah in waxa ku
soo galaya aad qayb ka kaydsatid. Kayd dhaqaale ah waxa
ay qofka siisaa kalsooni uu ku gorgortami karayo marka ay
shaqo timaaddo. Kan aan kaydka lahayn waxa uu ku
khasbanyahay in uu ogolaado qaadashada waxii uu heli
karayo.
144
,..
----·-·----Faker oo hodan noqo----...--
22. XAMAASAD I..A:AAN, Xamaasad la'aantu waa dab
la'aan. Xamaasaddu waa wax la isku daarto, waana wax
qofka leh ka dhigta mid cid walba ay soo dhawayso.
23. DULQAAD XUMO. Qofka maskaxda xirani meelna ma
uu ga,aro. Dulqaad xumo waxa ay tilmaamin in qofkaasi
joojiyey aqoon kororsigii. Dulqaad xumada caynka ugu
darani waa kuwa ka yimaada diimaha, siyaasadda,
jinsiyadaha iyo kala duwanaanta aragtiyada.
24. IS-CELIN LA•AAN. ls-celin la'aanta kuwa ugu darani
waa kuwa ka yimaada cuntada, cabidda, galmada,
balwadda iwm. Iska celin la'aan kuwaan ah waa wax qofka
dhumiya ..
25. AAN AWOODIN IN UU DADKA KALE LA SHAQEEYO.
Inta ugu badan ayaa dadka shaqooyinkooda ku waaya
qodobkaan. Waa qodob aan ganacsade ama hoggaamiye
wanaagsani uusan u dulqaadan karinin.
26. AWOOD AAN LOO SOO JABIN(Wiilsha iyo gabdhaha
ay dhaleen dadka hantida badan iyo dadka hantida dhaxla
ee aan ayagu abuuran). Awood ku jirta gacan aan samaysan
awooddaas waa halis. Hanti halmar la helo ayaa ka halis
badan saboolnimada.
27. DAACAD DARRO KAS AH. Raja guul ma yeelanayo

qot'ka ulakac u samaynaya daacad darro. Ha fogaato an1a ha
dhawaato, mar uun daacad darradiisa ayaa ku hubs n
doonta, waana ku waayi doonaa magaciisa iyo lag� yaabaa
xataa(illowse) madax bannaanidiisa
28. ISLA WAYNI IYO ISU--BOGID DHMFIO( AA'ID) AH.
Kuwaani waa a_staamo halls muuj inayu oo dndkn kal kna
eayrisa. Waa guu) ..dilayaal.
14S
29. ISKA QIYAASID HALKII LOO FAKARI LAHAA.
Dadka intooda badani waa caajislowyaal jecel in ay wax
iska qiyaasaan halkii ay waqti galin lahaayeen oo u fekeri
lahaayeen.
30. DHAQAALE LA.'AAN. Waa wax marar badan guuldarro
ku keena dadka ganacsi bilaabo ayaga oo aan haysan kayd
ay wax ku wadan karayaan illaa iyo inta ganacsigu uga
fariisanayo.
31. Ku darso qodobbo kale oo adiga ku haysta ama ku soo
maray.
Kuwaani waa soddonka waxyaabood ee ugu badan ee

keena guul darrada dadkaas aan baaritaanka ku sameeyey.
Waa dhibaatooyinka hor taagan dadka iskudayga
samaynaya ee aan meelna gaarayn. Waxaa habboon in aad
u dhiibtid qof ku garanaya oo uu dulmar ku sameeyo
eegana in aad wax ku leedahay. Dadka intooda iskuma arki
karaan sida dadka kale ay u arki karayaan, laga yaabee in
aad dadkaas ka mid tahay. Talo tan ugu wanaagsani waa
midda oronaysa "Naftaada si fiican u baro." Haddii aad
badeeco iibgaynaysid waa in aad si fiican u taqaanid
badeecadaada oo aad ka warcelin kartid waxii waydiimo ah.
Sidaas oo kale waa in aad u taqaanid naftaada. Waa in aad
taqaanid waxyaalaha aad ku wanaagsantahay si aad u soo
bandhigtid marka aad shaqada doonaysid. Waa in aad
taqaanid waxyaalaha aad ku liidatid si aad uga kabatid ama
isaga tirtirtid. Baaritaan isku samee.
Doqonnimada arrintaasi leedahay waxaa muujiyay
dhalinyaray codsaday shaqo ah maamule ganacsi. Waxaa
dhacday in markii dhammaaday la waydiiyey mushaarka
uu doonayo in uu ku shaqeeyo . Waxa uu ku jawaabay in
146
aysan jirinba in uu go'aansaday. Hnddaba waxa aan ku siin

doontaa inta aad u qalmatid, toddobaad tijaabo ah kadib
ayaa loogu warceliyey.
"Sidans mn nnan yeelayo." Ayaa dhalinyareygii ku
wnrceliyey ...Intaas in ka badan ayaa aan hadda ku haystaa
hnlkn aan ka shaqeeyo."
Inta aadan hadal ka keenin mushaarkaaga ama aadan
bilaabin in shaqo meel kale ah aad raadisid, HUBi IN AAD
U QALANTID IN KA BADAN INTA MD HADDA
QAADATID. In aad lacag rabtid waa wax lagaran karo. Qof
walba ayaa lacag badan raba. Balse in aad u qalantid in
kabadan inta aad hadda qaadatid, waa wax kale! Dadka in
badan ayaa aan kala saari karin lacagta ay doonayaan iyo
lacagta ay u baahanyahiin. Lacagta aad u baahantahay wax
xariir ah lama laha lacagta aad u qalantid. Qaymaha
lacageed ee aad u qalantid in aad heshid, waxa uu ku
xiranyahay awoodda shaqo/adeeg ee aad bixin/qaban
kartid ama dadka aad maamushid ay qaban karayaan.
SAHMINKUSAMEENAFfAADA
WARCELIN KA BIXI 28DAANWAYDIIMOOD.

Dib-isu-qaymayn sanadle ah waa wax lagama maarmaan u
ah qotkasta. Waa in qofku sameeyo baaritaan sanadle ah oo
uu isku sameeyo soona bandhigo XUMAAN ka yaraatay iyo
WANAAG u kordhay. Qof ayaa hor u kac sameeya, midbaa
meeshiisii ku sugnaada, qof kalena dib u dhac ayaa ku
yimaada. Qaymayntaasi waxa ay muujin in qoflru horumar
sameeyey iyo inkale iyo heer intee le'eg. Waxa ay sidoo kale
muujin dib udhac waxii yimid iyo heer intee le'eg. Waxaa
147
markasta guul ah in qofku horukac sameeyey haba yaraado
haddii uu doonee.
Qaymayntaas sanadlaha ahi waxa ay habboontahay in lagu
beego(aaddiyo) dhammaadka sanadka si waxii qaraar ah
iyo ballamo ee aad doonin in aad sanadka cusub qabatid
aad markaas u gaartid go'aankooda.
Waydiimahaas naftaada waydii, si dhab ah uga wada
jawaab, kadibna kala tasho qof aan waxba kuu qarinayn si
uu qaymayn kuugu sameeyo oo isu barbar dhigo adiga iyo
jawaabahaaga.
SU'AAI.AHA DIB-ISU-QAYMAY!"ffA.
1.Ma ii qabsoomay yoolkii aan· doonayay in aan sanadkaan
gaaro?(Waa in aad awal lahayd yool aad doonaysay in aad
gaartid )
2. Shaqada aan qabtay ma u qabtay heerkii tayo ee ugu
sarraysay ee aan awoodi karay mise jirtay qayb aan sii
kordhin karay tayadeeda?
3. Shaqada aan qabtay ma gaarsiiyay intii ugu badnayd ee
awooddaydayda ahayd?
4. Shakhsiyaddaydu ma ahayd mid wanaag
.
1yo
wadashaqayn leh sanadka dhan?
5. Ma jirtaa in caadada dib-dhigashadu ay hoos u dhigtay
waxtarkayga, heer se intee le'eg ayaa ay u dhigtay?
6. Shakhsiyaddayda ma aan sii hagaajiyey, intee se heer
le'eg hagaajiyey?
7. Dhabar adayg ma ku daray qorsheyaashayda?
148
_._ __ ..·-----Faker oo hodan noqo.. ••·---
8. Go'aamada nan gaaray ma ahaayeen kuwo dhakhso ah oo

cadcad?
9. Ma aan u ogolaaday mid ama ka badan oo ka mid ah
lixda cabsiyood in ay hoos u dhigto waxtarkayga?
10. Taxadddar badni iyo taxadddar yari midkoodna xad
,dhaaf ma aan u sameeyey?
11.Xariirka dadka kale aan la samaynayay ma wanaagsanaa
mise waa uu xumaa? Haddii uu xumaa, ma aniga ayaa
eedda wada lahaa mise qaar ayaa aan ku lahaa?
12. Tamartaydu ma ay iiga baxday dedaal la'aan?
13. Maskax fumaan iyo dulqaad ma aan kula kulmay

arrimaha isoo maray oodhan?
14. Qaabkee ayaa aan u kordhiyey waxtarka
shaqadayda/adeeggayga?
15. Ma aan ku talax tagay caadooyinkayga
midkoodna(cuntada, balwadda, galmada)?
16. Wax islawayni ah marnaba ma aan ku kacay?
17. Dhaqankaygu ma keenayay in dadku xushmad ii
muujiyaan?
18. Aragtiyaha iyo go'aammada isoo maray ma malayn ayaa
an ku saleeyey mise fakar iyo baaritaan?
19. Qorshe ma aan u sameeyey waqtiga iga baxayay,
dhaqaalaha iga baxayay iyo dhaqaalaha i soo galayay, ma se
ku baxeen sidii aan u qorsheeyey?
20. Waqti ma iga galay waxyaalo aan dan iigujirin?
149
-----------Faker oo hodan noqo--------
21. Sidee dib ugu qorshayn karayaa waqtigayga iyo

dhaqaalahaygaba si sanadka soo socda uga waxtar bato kii
bore?
22. Ma aan gaystay fal/dhaqan/caado aan damiirkaygu ii
o,gaalanayn?
23. Sidee ayaa aan u bixiyey shaqo/adeeg ka badan kan
dhaqalaha la igu siiyo?
24. Sinnaan(caddaalad)darro, cidna ma aan ku sameeyey?
Sidee se?
25. Haddii aan ahaan lahaa qotka iibsaday
shaqada/adeegga aan sanadkaan qabtay, ma aan ku qanci
lahaa?
26. Shaqadii aan doonayay ma aan ka shaqeeyaa, haddii ay
maya tahay, maxaa keenay?
27. Cidda aan u shaqeeyey maku qanacday shaqadayqa,
haddii maya tahayna, maxaa keenay?
28. Qaymaynta guusha heerkee ayaa aan ka joogaa?(
qaymayn daacad ah isku samee, cidkalana la kaasho in ay
kula arlcaan).
Haddii aad akhrisay oo.aad dhuuxday xogta l<or ku xusan,

waxa aad hadda diyaar u tahay in aad qorshe dhab oo aad
xooggaaga/xirfaddaada/aqoontaada aad ku iibgaysid aad
samaysatid. Cutubkaan ayaa uu ku qorantahay xog
dhammaystiran oo ku saabsan sida loo qorsheeyo iib
gaynta shaqadaada/xirfaddaada, waxa kale oo aad ka helin
astaamaha hoggaamiyennimada, waxyaalaha keenu
guuldarrada hoggaamiyaha, waxyaalaha keena keena
guuldarrada dhankasta oo nolosha ah, iyo waydiin1aha aad
150
-----·-----Faker oo hodan noqo--•···-
u baahantnhay tnnrka und doonnysld In uo 1 <lib lau
qayi11aysid. Xogtann oodhnn 111eoshn oyou lu uugu wada
diyaarshay n1axnn yeelay cid wnlhn oo doonnysa fn ay
sha.qysato si ay dhaqaale u nbuurnto ayau u baahan. Dad
dhaqaalahii ka burburay iyo dadka doonayn in ay hadda
bilaabaan dhaqaale abuur labaduba ma ay hnystaan wax
aan ka ahayn in ay shaqeeyaan si ay dhaqaale u helaan
sidaas �arteedna xogtaan kama ay maarki karayaan.
Waxa ay sidoo kale xogtaani waxtar u yeelan cid kasta oo
doonaysa in ay hoggaamiso ganacsi iyo waxyaalaha kaleba.
Waxaa sidaas oo kale xogtaani qofkasta ka caawinaysaa in
uu noqdo mid wax qaymayn karaya oo baaritaan samayn
kara. Waxa xogtaani aad wax u taraysaa agaasimayaasha,
maamulayaasha, madaxda shaqaalaysiinta ayada oo ka
caawinaysa kala doorashada iyo maamulidda shaqaalaha.
HALKEE IYO SIDEE LAGU HELAA FURSAD

HODANNIMO LAGU GAARO?
Hadda maaddaama aan soo baranay tallaabooyinka

hodannimada lagu gaaro , waxaa qof walba iswaydiin
"Halkee laga heli karaa fursado tallaabooyinkaan lagu
dabaqo? Bal aynu eegno fursadda Maraykanku siinayo
qofka doonaya in uu hodan noqdo.
Aynu ka bilowno in aynu xasuusnaanno in aynu ku
noolnahay dal qofkasta oo xeerka dalka u hoggaansama uu
helayo madax bannaani hadal iyo mid ficilba taas oo aan
laga heli karinin dal kale oo adduunka ku yaalla(qoraagu
waxa uu ka hadlin wanaagga uu ka dareemayo dalkiisa
Maraykanka ah). Inteenna badan waligoodba ma eegin
barwaaqadaan(nimcadaan).
151
Dalkaan waxa aynu ku haysannaa xoriyad hadal, mid

waxbarasho, n1id diin, mid ganacsi, mid shaqo, mid
dhaqaale abuurasho aan cidina kugu qabsanayn. Waxa aan
xorriyad u haysannaa yeelashada hanti intii aan doonno,
halkii aan doonno ayaa aan dagi karnaa, ciddii aan doonno
ayaa aan guursan karnaa, sinnaan shaqo oo jinsiyadaha
dhan ah ayaa aan haysannaa, halkii aan doonno ayaa aan u
socdaali karnaa, xorriyad waxii aan doonno in aan cunno
iyo heer aan 4oonno in aan gaari karayno illowse
n1adaxwaynaha dalka aan doonno in aan noqonnee.
Wax badan oo xorriyad ah ayaa aan haysannaa balse
intaani waa kormar inta ugu mudan. Waa xorriyadda
dalkaan taalla ee qof walba mid u dhashay iyo mid kakeba
fursad u haysto.
Tan labaad bal aynu gooni u eegno. qaybo kamid ah
barwaaqada dalkaan aynu ku haysanno. Aynu bal eegno
barwaaqada qoyska Maraykanka ah uu haysto(qoyska
clhexdhexaadka ah) aynuna isla aragno barwaaqada qof
walba ka helayo dhulkaan fursaddu taallo.
A CUNfO. Xorriyadda nafta kadib qoflru waxa uu

raadiyo waa CUNfO, HOYI(GURI) IYO DHAR. Saddexda
wax ee lagama maarmaanka u ah nolosha dadka.
Xorriyadda adduunka dhan taalla darteed ayaa keenaysa
in qoys reer Maraykan ah ay ayaga oo gurigooda ku sugan
heli karayaan caynka cunto ah ee ay doonayaan, ayaga oo
waliba ku helaya qaymaha ay doonaan, dalkii ay rabtana
ha ka baxdo cuntadaasi.
Qoys labo qof ah oo ku nool bartamaha magaalada New

York ayaa qaymayn ku sameeyey quraacdooda waxaana u
soo baxay wax loo bogo(cajiib ah). Taxanahaan eeg:
152
Quraacda
Qaynulhn
Cinab bisil(Laga keenay Florida .•...•..•..•• , ... .....
,
.......02
Sbaah {Laga keenay Shiinaha) ........................
Moos (Laga keenay Laatiin Ameerika).......... ...............
. . 021/2
Rooti(furun) (Burkiisa burkiisa laga keenay beeraha Kansas
. , ........ 01
Ukun Oaga keenay gobolka Utah) ... .......... . . . ....
.... . 07
Sonkor Oaga keenay Kuuba, ama gobolka Utah) ...........
. . . . . . . oo½
Subag iyo Burcad (Laga keenay dalka Ingiriiska) ..........
. . . .. . . 03
Isugayn .......20
Ma ,dhib badna nolosha dal labo qof ay cuntadaas oodhan

ku helo karaan qaymahaas aadka u jaban. U fiirso oo
cuntadaas mid walba iyo halka ay katimid ee ah Shiinaha,
Laatiin Ameerika, gobolada Utah iyo Kansas, kadibnaa
isugu keenay miiska quraacda ee qoyskaas.
Ayaga oo ay qaymahaas dhibyarida ah lagu heli karo.
Ogoow qaymahaas canshuur dal iyo tii dibadeed iyo

kharash oodhan ayaa ku jira.
153
B. Guri(HOYI). Qoyskaas oo ku nool guri ku filan, kulayliye
leh, koronto leh, gaaskii cuntada leh ee haddana bishii
lacagtiisu tahay lixdan iyo shan doolar. Ogoow labaatan
doolar ayaa xataa gurigaas lagu heli karayaa ·marka uu ku
yaallo magaalo yar ama xaafadaha buuqa yar ee New York
laftigeeda.
Quraacdaas rootiga(furun) ay cuneen waxaa lagu sameeyey
foorno koronto ku shaqaynin. Tuubo-haweedka guriga lagu
xaaqay, koronto ayaa uu ku shaqayn. Biyo galin kulayl iyo
qaboowba ah ayaa gurigu . leeyahay. Cuntada
tallaagad(furunjeer) koronto ku shaqaysa ayaa ay ku
kaydsadaan. Xaasku timaheeda qalabka ay ku qalalsato,
kan ay dharka ku dhaqdo iyo feerada(kaawiyadda) ay
dharka u adeegsato intuba koronto ayaa ay ku shaqeeyaan.
Ninku garxiir koronto ku shaqayn ayaa uu adeegsadaa
sidoo kalena qoyskaasi waxa ay helaan madadaalo meel
kasta uga imaanin oo u baahan kaliya in ay raadyaha
daartaan.(Marka qoraagu ka hadlin, 1V ma jirin wall).
Waxyaalo kale oo reerkaasi haystaan waa ay jiraan balse
intaas ayaa dulmar aragti guud ku siinaysa kuugu fl.Ian.
(Qoraagu waxa uu ku leeyahay; igama ahan dacaayad
siyaasadeed iyo mid dhaqaale midna).
C. Dharka. Meel kasta oo ay Maraykan kaga nooshahay, qofka
dumarka ahi, si fiican haddii ay u labisato, sanadka dhan
waxaa ku filan labo boqol oo doolar ninkuna intaas oo kale
ama ka badan.
Kaliya waxa aynu sheegnay saddexda lagama n1aarmaanka
ah ee CUNTADA, GURYAHA, iyo DHARKA. Intaas iyo ka
badanba qof Maraykanka ku nooli waxa uu ku heli karayaa
shaqo uu siddeed, · saacadood ugu badnaan ku shaqeeyo.
Waxaa intaas u dheer socdaalka oo qayn10 aan badnayn uu
ku tagi karayo halka uu doonayo.
154
Wnxu uu haystuu xorriyud nubudgulyo. Bnngiga uu doono
nyau uu ku kuydsun lacagtiisu asugu oo ku kalsoon in
taliskn(dnwladda) dalku u ilualinuyo. Waxa uu heli karayaa
in uu u socdaalo gobolka uu doono, xilliga uu doono asaga
oo ann u baah11uy11 wax duktuninti(sugunti) ah.
vVaxa uu heli kuruyaa in uu socdaalo gaari,
tareen(qaraarac), diyaarad(haud), dooni ama gaadiid kale
oo asaga u gooni ah.
YAA KEENAY ASHQARAARADAAN

(MUCJIS00YINKAAN) 00 DI-IAN?
YAA KEENAY BARWAAQADAAN 00DHAN?
Waxa aan in badan maqalnaa siyaas1y11n sheeganaya

xorriyadda Maraykanka marka ay cod doonayaan balse
waligood iskun1a hawlaan in ay baaraan cidda ka dambaysa
madax bannaanida iyo barwaaqada lagu naalloonayo.
Aniga oo aan wax dood ah daba joogin, cuqdad cidna u
muujinayn, ujeeddo kalena aysan i wadin ayaa aan
go'aansaday in aan baaritaan ku sameeyo aragtidaan
layaabka leh ee ah halka madax bannaanida iyo
barwaaqada dalkaani ka timaaddo, siinaysana
dhalad(muwaadin) kasta oo Maraykanka ah kanshooyin
hodannimo iyo madax bannaani uusan dal kale ka heli
karinin.
Xaq ayaa aan u leeyahay in aan baaro halka AWOODDAAS
QARSOONI ka imaanayso maxaa yeelay wax aan aqaan
walina in ka badan qarni afartiis aan aqaan in badan oo ka
mid ah dadka aasaasay, walina daadihiya awooddaas.
Faa'iidadaas oo dhan cidda keentay waa HANfI.
155
----------Faker oo hodan noqo----·---
HANTI ugan1a jeedo lacngta oo kali ah balse dad
garaadkoodu sarreeyo oo is abaabulay oo keenay qorshe iyo
hab lacagta loogu adeegsado sidii bulshadu danteeda ugu
gaari lahayd ayaguna faa'iido(dhaqaale)uga heli Iahaayeen.
Dadkaasi waxa ay isugu jiraan, saynisyahanno, bareyaal,
hindisayaal, ganacsato; dhakhaatiir, xisaabiyeyaal,
ruugcaddaayo dhanka socdaalka ah iyo rag iyo dumar kale
oo badan oo aqoon gooni ah u leh ganacsiga iyo
warshadahaba.
Sahmin, tijaabin iyo raadin ayaa ay u galaan dedaalo cusub
oo ay ku raadinayaan horumarinta dhaqalaha. Waxa ay
taageeraan, xarumaha waxbarashada, kuwa caafimaadka,
waddooyin ayaa ay dhisaan, wargaysyo ayaa ay soo saaraan,
dhaqaalaha ugu badan ayaa ay dawladda siiyaan, dhan
walba oo baahi bulshada uga timaaddana waa ay
daboolaan.
Hantiilayaashaasi waa maskaxda ilbaxnimada keenta
maxaa yeelay ayaga ayaa warshad u ah waxbarashada,
aqoonta iyo horumarka aadanaha oodhan.
Lacag aan garaad suubban lagu maamulin waa halis. Lacag
si habboon loo adeegsaday waa waxa ugu muhiimsan ee
ilbaxnimada saldhigga u ah. Quraacdaas New York ma soo
gaarteen, qaymahaasna laguma heleen haddii aan
dhaqaale keenin
Si aad u aragtid waxtarka dhaqaalahaas maskaxda loo
adeegsaday bal ila arag sida ay u dhib badnaan lahayd
haddii walxahaas quraacda ah oo dhan halka aad ka soo
iibsatay aad adigu mid walba samaysan lahayd.
Si aad u heshid shaahaas, waa in aad u socdaashid beeraha
shaaha ee Shiinaha ama Hindiya oo labaduba ah fogaan
aad u dheer.
156
--�---.. -..-Faker oo hodan noqo-------
Si aad sonkorta u soo heshid waa inaad mar labaad u
socdaashid beeraha sonkorta ee Kuuba. Baise haddii aad
halkaas gaartid xataa. sonkor la'aan ayaa aad ka soo laaban
lahayd maxaa yeelay dhaqaale warshado lagu sifeeeyo ayaa
ay u baahantahay sonkortaasi
Uku.nta ayaa laga yaabaa in ay kuugu fududahay oo aad
digaag kuu jooga ka hehsid balse eeg sida aad cinabka ku
heli kartid, waa in aad gaartid illaa iyo gobolka Florida.
Si aan rooti(furin) u hehsid waa in aad gaartid beeraha
qamadiga ee Utah.
Buskudku waa dhibaato kale helitaankiisu maxaa yeelay
markale dhaqaale iyo warshado soo saara ayaa uu u
baahan.
Mooska waa in aad beeraha koonfurta u doonatid,
caanahana halka xoolo kuugu dhaw.
Waa wax dhib badan, soo ma aha? Habka dhaqaalaha iyo
ganacsiga ku salaysan ayaa wax badan ka dhib yar dheh.
Dhaqaalaha ku baxay samaynta waddooyinka, gaadiidka

iyo doonyaha ay soo martay quraacdaasi ayaa noqonaya
mid aan caqligaagu rumaysanayn haddii aad ogaatid.
Boqolaal malyan oo lacag ah ayaa ku baxday
waddooyinkaas oo ay sii dheertahay kumanaanka shaqaale
ee doom.aha iyo tareemada sameeyey.
Ogoow gaadiidkaas iyo safrintaas cuntadu waa qayb aad u
yar marka la eego hawsha wayn ee ka horraysa ee ah S00
saarista cuntadaas dhulka laga soo saarayo. Inta aan waxba
la safrin waa in marka bore dhulka laga soo saaraa waxii la
safrin lahaa oo u baahan beeris, warshadayn iyo iib-gayn.
Taasi waa arrin u baahan malaayiin doolar oo lacag ah.
157
•-·--------Faker oo hodan noqo----·-·
Doonynhn iyo tnnrankHbta safnrkno.s knln gooshinaysa ma
aha ku,,,ro dhulka kn dhnsha nn1a iska shnqeeya. Waxn ay ku
yin1aadeen ilbaxnhno kn soo maaxa tay maskaxyo aragtiyo
dheer ayua u dheertahay in ay fikradahii ay keeneen ay ku
�oojiyeen xainaasad, go'nan adayg iyo adkaysit
Nimankaani ,¥aa kuwa loo yaqaan

RAASAMAALLAYAAL.(Dad hantidooda ku maalgaliya si
dalku u hormaro iyaguna faa'iido uga helaan). Waa niman
ku dhiirran oo doonaya in ay dhisaan, maalgaliyaan,
fuliyaan. adeegyo bulshadu u baahantahay. ayaguna ay
dhaqaale ka helaan. Maaddaamana ay qabtaan adeegyada
bulsh' adu u baahantahay oodhan ayaguna sidaas ayaa ay
dhaqaale iyo hanti aad u badan ku helaan.
Aan kuugu daro xogta oo kuu sii jilciyo fahamka nimankaas
aan ka sheekaynayo waa kuwa inta hadasha iyo
siyaasiyiinta iyo shaqaalayaashuba wax ka sheegaan oo u
yaqaannaan "Danaysteyaal," ama "ugaarsadayaal," iwm.
Anigu hadalkayga ulama dan lihi in aan ku taageero ama
kaga soo hor jeedsado qolo gooni ah ama hab gooni ah oo
dhaqaale sidoo kalena ulama jeedo in aan cid gooni u
eedaynayo ama aan qolo gooni ah ammaanayo.
Uj.eedka aan labaatan iyo shan sano u galiyey buuggaan oo
baaritaan u samaynayay waa in aan dadka la wadaago
waddada ay dhaqaale iyo hodannimo inta ay doonaan ah ay
ku heli karayaan.
Waxa aan baaritaankaas uga RAASAMAALNIMADA labo
ujeeddo in aan muujiyo:
158
1. In cid kasta oo hanti doonaysa, ha badnaato ama ha
yaraato hantidaasi, ay fahmaan habka iyo awoodda
maamusha hantida oodhan
2. In aan muujiyo dhinac kale ee sawirka ee ay
qariyaan siyaasiyiinta iyo kuwa dacaaylowyaasha ah
ee doonaya in ay dadkaan · hantiilayaasha ah ka
dhigaan kuwo dadka iyo bulshada sun iyo dhagar ku
ah.
Dalkaani waa midka habkaas raasamaalka ah ku dhisan ee
ay lacagtu tahay waxa kala wada, waxaana loo baahanyahay
in la garawsado in fursadda iyo hodannimadu midkoodna
imaateen haddii aan la samayn oo uusan shaqaynayn
habkaani.
Labaatan sano in ka badan ayaa ay soo ifbaxaysay in
siyaasiyiinta iyo dacaadlayaasha iyo shaqaalayaasha aan
daacadda ahayni ay afka ka qaadi waayaan oo markasta
wax ka sheegaan hantiilayaasha iyo dadkaas raasamaalka
dalka gacanta ku haya.
Waa ay sii xoogsaday dhaqankaas wax kasheegista ah heer
xilligii burburka dhaqaalaha la arkayay siyaasiyiin la
safanayay shaqaalaha rayidka ah ayaga oo cod ka doonaya
si cadna u muujinayay kasoo horjeedkooda habka
dhaqaalaha dalkaan dhammi ku dhisanyahay. Waa sii
faafay heer uu keenay in uu dabo dheereeyey burburkii
dhaqaalaha. Malaayiin qof ayaa halkaas shaqo la' aan iyo
ganacsi la 'aan ku dhacday maxaa yeelay waxa ay ku
tiirsanaayeen habkaan raasamaalka ku salaysan ee ay ka
soo horjeensadeen.
Halkaas dhaqdhaqaaq isbahaysi oo u dhaxeeya siyaasiyiin
iyo shaqaalayaal ayaa ka bilowday ujeedkooduna yahay in
dhaqaalaha lagala wareego warshadlayda iyo
159
--------Faker oo hodan noqo-----
hantiilayaasha waawayn halkii ayaga oo aan dadku
shaqaysan halkii qof walba waxa uu shaqaysto la siin lahaa.
Malaayiin rag iyo dumar ah ayaa wali u hanqal taagaya in

uu shaqeeyo isku daygaan ah ay WAX HELAAN AYAGA 00
AAN WAX.BA BIXIN(KASBAN). Dad badan ayaa ku
midoobay ururo shaqaale ayaga oo dalbanaya in laga
yareeyo xilliga ay shaqaynayaan sidoo kalena loo kordhiyo
dhaqaalaha ay ku qaadanayaan! Qaar kale ayaa aanba
doonayn in ay isku dhibaan wax shaqo ah ee ay dawladdu
siiso dhaqaale ay ku noolaadaan. Aragtidoo ay ku
muujinayaan xuquuqdooda xoriyadeed ayaa ay bannaanbax
ka sameeyeen magaalada New York ayaga oo dalbanaya in
xilliga dawladda dhaqaalaha caawinta ah ay siiso looga
dhigo barqadii halkii ay subaxnimada hore ka tahay.
Haddii aad aad ka mid tahay dadkaas rumaysan in hanti
lagu helo in is-aruursi la sameeyo oo la dalbado lacag badan
iyo shaqo yar, ama aad ka mid tahay dadkaas doonaya in ay
ku noolaadaan kaalmada dawladda ee haddana doonaya in
aan aroorta loo keenin caawimaaddaas ee barqadii looga
dhigo, ama aad ka mid tahay dadkaas doonaya in ay
codkooda ka iibsadaan siyaasiyiin u ogolaanaya in ay ku
raaxaystaan hantida dadwaynaha, si dhibyari ah ayaa aad u
haysan_kartaa aragtidaadaas ayada oo aan cidina ku dhibin,
maxaa yeelay DALKAANI WAA DAL X0RRIYADEED
KAAS 00 Q0F WALBA U FEKER0 SIDA UU D00NAYA,
iyo in uu yahay dal qotku ku noolaan karayo dedaalka ugu
yar ee uu gaysto ama uu noolaan karo asaga oo aan wax
shaqo ah qabanin haba yaraatee.
Si kasta oo ay tahayba waxa aad u baahantahay in aad
fahantid in xorriyadda dalkaani ay ka fogtahay sida aad u
fahamsantahay. CIDINA DEDAAL I.A 'AAN KUMA
HESH0 H0DANNIM0.
160
Hal qnab ayaa and hanti ku san111y11 kurtc.u1 dulknan, kaas oo
ah in aad la thnuadid udeeg/shaqo/bude co uad dadka ka
iibisid ee lacag lagugu siiyo. Mu jiro, waligeedna ma
dhicinin hab kale oo qofku hodan iska noqon karayo dedaal
la 'aan.
Waxaa jira XEER(QAANUUN) loo yaqaan XEERKA
DHAQAALAHAI Waa wax sheeko iyo arugti ka wayn. Waa
xeer aan cidina ka adkaan karinin. Xeerkaas xasuusnoow,
magaciisana si fiican u qabo, 1naxaa yeelay siyaasi kasta iyo
hab-siyaasadeed kasta asagaa ka xoog badan. Waa mid ka
awood badan is-bahaysi shaqaale oo kasta. Ma aha mid ay
cabburin karaan, saa111ayn karayaan ama laaluush ku
qaadan karaan si ay wax uga beddelaan. Waa xeer ASAGU
KA INDHO BADAN CID WALBA, XISAABTA KA BADIYA
CID WALBA, aruuriyana xisaabta qof walba waxii soogalay
iyo waxii uu shaqaystay intaba. Waa xeer asagu dabogal iyo
xisaab xir ku sameeya cidwalba kana abaalmariya haba
fogaato ama ha dheeraato marka dabogalkaasi uu dhaco 'e.
Hantiilayaashaasi waa kuwa keenay xorriyadda dhabta ah
ee dalkaan ka jirta, waa koxx fahamsan, xushmaysa oo
ilaalisa XEERKA DHAQAAIAHA! Hantidooda is
dabajoogga ahi waxa ay ku timaadda ilaalinta xeerkaas.
Haddii aan dhan walba ka eegay waxa aan doonayaa in aan
qirto in aan garanayn dal dalkaan ka fiican markii hanti
abuurasho laga hadlayo. Waxaa jira dadka qaar aan ka
hello habka dhaqaalaha dalkaani ku shaqeeyo balse waxa
aan u sheegin in ay haddii aysan ka helin ay u guuraan dalal
kale sida J armalka, Ruushka, Talyaaniga.
Maraykan waa meel qofku u madax bannaanyahay in uu
abuurto hanti intii uu doonayo ah. Qof haddii uu doonayo
in uu ugaarsi u baxo, waa in uu ka fiirsado halka uu ugaar
badan ka heli karayo. Qofkii doonaya hanti, asaguna waa
sidaas oo kale.
161
Haddii waxa aad doonaysid ay tahay hodannimo, haka
indho la' aan suurtogalnimada iyo kanshooyinka yaalla
dalkaan aadka dadkiisa hodanka u yahiin kaas oo dumarka
oo kali ah ay labo boqol oo malyan ku iibsadaan isqurxin.
Waa dal konton malyan oo doolar sanadkii kaga baxdo
kaararka salaamaha la isugu diro oo kali ah.
Haddii aad hodannimo doonaysid, mudnaan sii dal
boqolaal malyan oo doolar ku bixiya sigaar oo kali ah.
Halka boqolaal kale ay ku bixiyaan daawasho filimaan iyo
madadaalo iwm.
Xasuusnoow waxyaalaha intaas oo lacag ah ee aan soo
xusnay qaata waa waxyaalaha ugu yaryar ee lagama
maarmaan wayn ah aan ahayn, balse dhawr walxood oo
kaliya imisa qof ayaa ka shaqaysa, inteese malyan oo lacag
ah ayaa ay ka helaan kuwa safriya, iibiya iwm.
Waxaas oodhan waa hanti iyo dhaqaale aad intii aad
doontid si xorriyad ah uga qaadan kartid qaybtaada. cid kaa
celin iyo cid ku hor istaagin midkoodna ma jirto. Haddii ay
jirto xirfad, tabab-bar , khibrad, hibo iyo waxyaale kale oo
aad adka dheertahay, waa hubaal in aad si ka sii dhakhso
badan ku abuuran kartid hanti intii aad doontid ah.
WAA KU KAAS HADDABA!
Fursaddii hortaada ayaa lagu goglay. horay u dhaqaaq,
dooro waxa aad doonaysid, qorshe samayso, ku dhaqaaq
qorshaaga, adkaysi yeelo inta hartay ayada ayaa iskeed u
imaane. Habka dhaqaaluhu cidna uma diido wax uu xaq u
leeyahay balse sidoo kalena cid aan waxba ka bixin wax ma
siiyo. Xeerka dhaqaalaha ayaa sidaas ku salaysan.
162
CUTU BKA SAAD
GO 1AAN(GO 1 AAN FULIN)
Dilaaga dib-dhigashada.
Baaritaan dhab ah oo lagu sameeyey labaatan iyo shan kun

oo qof, kuwaas oo dhammaan guuldarrooyin soo wada
maray ayaa sheegay in GO'AAN LA'AAN ay tahay waxa
koowaad ee ay ugu hormarin lahaayeen taxanaha soddonka
waxyaabood ee guuldarrada horseeda. Tani ma aha oraah
aragti ku salaysan EE WAA XAQIIQ.
DIB-DHIGASHO oo ah kasoo horjeedka GO'AAN
.FULINTA waa cadaw wayn oo la doonayo in qof walba ka
adkaado.
Waxaa kobci doonta awooddaada gaarista go'aan degdeg ah
oo qumman kadib markii aad buuggaan akhrisid, ,vaxa
aadna noqon doontaa mid ku dhaqaaqa fulinta go'aannada
uu gaaro.
Baaritaan lagu sameeyey boqolaal qof oo hantiila raal - h
ayaa sheegay in dhammaantood dhaq1n u laha lY - 1 in a)
go'aan degdeg ah qaataan marka hor bal' ha dii a
doonayaan in ay ka noqdaan go'aau u·, h ra u gmu: 1 �,
tartilb ku gaaraan go'aan ka noqoshud 1 du nb
Dadka ku guuldarraystn guari ta hod•u1ni11v;\d 1 � ft l ah
kuwo marka hore la daaha go'uan inu 1 l h•1d l hnd hu a
marka dambe ee ay go'aanka 1 u n qonu · U\U lh kt:n �c
dhakhso kaga noqda go'uununudU iyo u·rhu \fl ii � l 1•�,•
ugujireen,
Mid kamid ah astaamahii ugu waawaynaa ee Henry Ford
ayaa ahaa go•aan gaaris degdeg ah marka hore iyo go'aan ka
noqosho tartiib ah. Waa tan keentay in Mudane Ford uu
sameeyo gawaarida dhan midkii ugu foolxumo badnaa
halkaas oo la taliyeyaashiisii iyo iibiyeyaasha gaadiidka
intuba ay doonayeen in uu dhakhso ku dooriyo(beddelo).
Dadka ku guuldarraysta dhaqaale abuurashada waa kuwa si
dhibyari ahi ay u saameeyaan aragtiyaha dadka kale. Waa
kuwo wargaysyada iyo xanta dadka talooyinka ka qaata.
Fikradahu waa waxyaalo raqiis ah oo meel kasta laga heli
karayo. Qof walba waxaa ka buuxa boqolaal fikradood oo
uu diyaar ula yahay in uu ku shubo cid walba oo ka
dhagaysan. Haddii aragtiyaha dadku ku saamaynayaan
markasta oo aad go'aan gaartid, dhabtii wax aad ka guul
gaari doontid ma jiri doonaan, waxaana adkaan in aad
rabitaankaaga u rogtid dhaqaale dhab ah.
Haddii markasta ay ku beddelayaan aragtiyaha dadka kale,
maba jiri doonto wax aad adigu doonaysid.
Kadib marka aad baratid xeerarka buuggaani ku barayo
adigu isku noqon Iataliye, adigu noqo mid asagu gaara oo
fuliya go'aannadiisa.
Cidna ha ku kalsoonaan aan ka ahayn kooxdaada
MASKAXYO-ISUGAYNTA. Marka horena si fiican uga
fiirso cidda aad u dooranaysid in ay ka mid noqdaan
kooxda maskaxyo isugaynta ee aad wada tashataan, hana
noqdeen kuwo leh isu danqasho iyo isfahan.
Xigaaladaada(qaraabadaada) iyo qoyskiina ayaa ayaga oo
aan ula dan lahayn ku siin karaya aragtiyo ku curyaaminaya
marmama kugu sameeya jeesjees ay maad ka dhiganayaan.
Waxaa jira kumanaan rag iyo dumarba Ieh kuwaas oo niyad
jab iyo liidnimo naftooda ah dareemaya ayada oo ay
keentay qof la qaddariyo bnlse jnahil(Wax 1nayaqaan) ah
164
ayaa kalsoonidii iyo hanldi ay lahaayeen ka jabiyey asaga oo
aragtiyo qalloocan siiyey ama maad ka dhigtay kuwoodii.
Maskax iyo caqli kuu gooni ah ayaa aad leedahay. Ayaga
adeegso, go'aammadaadana ku gaar. Haddii aad xog uga
baahatid dadka kale oo aad ka maarmi waydid sida marmar
badan imaanin, xogta aad u baahantahay waydiiso adiga oo
aan u faahfaahin arrimahaaga.
Waxaa lagu yaqaannaa dadka aqoontoodu baarka
saarantahay(yartahay) in haddii wax la waydiiyo ay isku
dayaan in ay iska dhigaan in ay wax badan ogyahiin. Waa ·
kuwo hadal badan balse dhagaysi yar.
Indhaha iyo dhegaha furo, atkaagana xiro oo wax dhagayso
oo dhuux haddii aad doonaysid in aad go'aan sax ah aad
gaartid. Dadka hadalka badan, waxqabadkooda kale ayaa
yar. Haddii aad hadashid in ka badan inta aad dhagaysatid
waxa aad naftaada ka joojinaysaa aqoon badan oo aad
kororsan lahayd, intaas kali ah ma ahee waxa aad
qorshayaashaada iyo yoolalkaaga u bandhigaysaa dad aad
ugu dedaalaya in ay ku jabiyaan maxaa yeelay waa ay kaa
masayrsanyahiin.
Xasuusnoow, in sidoo kale markasta oo aad atkaaga furatid
adiga oo ag jooga qof kaa aqoon badan, waxa aad qofkaas u
muujinaysaa aqoon yaridaada ama aqoon la'aantaada.
Murti iyo aqoon dhab ah waxaa hela midka wax dhagaysta
ee aan islawaynida lahayn.
Waxaa kale oo aad ogaataa in qof kasta oo aad la kulantid
uu yahay adiga oo kale, raadinaya sidii uu hanti ku heli
lahaa.
Haddii aad qorshayaashaada cid walba iskaga sheegtid,
waxaa amakaag kugu noqon doonta marka aad ogaatid in
165
------------Faker oo hodan noqo•------
k'llwii aad u sheegaysay ay kaaga hor mareen ayaga oo
qorshaagii ku dhaqaaqay intii aad adigu ka sheekaynaysay.
Go 'aanka ugu horreeya ee aad qaadatid ha noqdo AF
XIRAN IYO DHEGO IYO INDHO FURAN.
Si aad markasta u xasuusnaatid go'aankaagaas koowaad,
,vaxa aad nuqul guurin ku samaysaa oraahda soo socota
kadibna ku dhaji meel aad markasta ka arid karaysid.
ADDUUNKA U SHEEG WAXAAAD DOONAYSID IN AAD
QABATID BALSE MARKA HORE TUSI. (Waxa· aad
doonaysid in aad qabsatid, heerka aad rabtid in aad gaartid,
dadka ha uga sheekaynine ku dhaqaaq oo samee markaas
kadib uga sheekee sidii aad u qabatay).
Taas macnaheedu waa "Ficil ayaa loo baahanyahay ee hadal
looma baahna."
GO'AAN XORRIYAD AMA DHIMASHO
Qiimaha go'aammada la gaaray waxa ay ku

xiranyahiin geesinimada lagu dhiiraday.
Go'aammadii waawaynaa ee horseeday ilbaxnimada waxa
ay ahaayeen kuwo geesinnimo ku jirtay iyo u bareeris
haliseed taas oo xataa dhimasho keeni kartay.
Ku dhawaaqistii madax bannaanida dadka madoow ee uu
ku dhawaaqay Lincoln waxa uu ku dhawaaqay asaga oo
ogaa in kumanaan dadka ka ag dhow iyo siyaasiyiin aad u
badan ay ka soo horjeensan doonaan. Waxa uu ogaa in ku
dhawaaqistaasi keeni doonto isku dhnc xooggan iyo
dhimashada kumanaan qof. Ugu dambo:yntli nrrintaasi
166
----------.. Faker oo hodan noqo�-�-.. -·
waxa ay galaafatay(salfatuy) noloshiisii. Taasi geesinimo
ayaa ay u baahnayd.
Socrates waxa uu doorbiday in uu koob sun ah cabbo intii
uu ka noqon lahaa rumaysnaantiisii. Waa arrin go'aan adag
u baahan. Waxa ay noqotay arrin kumanaan aan dhalan u
horseeday n1adax bannaani aragtiyeed iyo mid hadalba.
Go'aankii uu gaaray Robert E. Lee ee uu kala doorbidayay
labada qaybood ee dalka middii uu raaci lahaa ee uu
doortay qaybtii Koonfureed waxa ay ahayd arrin go'aan u
baahnayd asaga oo ogaa in uu noloshiisa ku waayi karayo
iyo nolosha kumanaan qof oo kale.
Baise isugayn go'aankii ugu adkaa ee qof Maraykan ah uu
gaaro waxa uu ahaa kii Philadelphia lagu gaaray 4tii bishii
7aad ee sanadkii 1774 halkaas oo rag gaaraya konton iyo lix
ay suganti( dukuminti) magacyadoodii ku wada
saxiixeen(qalin duugeen) ayaga oo og in arrintaasi ay
Maraykan madax bannaani u keeni doonto ama in
maydkooda lawada suri doono.
Waa laga yaabaa in aad dukumintigas aad maqashay aadan
ka qaadan casharka kujira ee laga baran karayo.
In badan ayaa xasuusta taariikhda go'aankaasi dhacay balse
in yar ayaa og geesinimada uu ku yimid.
Bal aynu soo koobid kaga sheekayno dhacdooyinkii
awoodda dalkaan dhaliyey. Sheekadu waxa ay ku bilaaban
dhacdo ka dhacday magaalada Boston.
Cildanka Ingiriiska ayaa magaalada ilaalo ku dhex
wareegayay, ayaga oo shacabka u hanjabaya. Ciidankaas
gumaystaha waxaa ka xanaaqay rag meeshaas ku sugnaa
kadibna bilaabay in ay waxyaalo ku tuurayaan sida
dhagaxaan iwm kadibna ciidankii ayaa ku xanaaqay oo
w.eera.r ku qaaday
167
Halkaas goob dagaal ayaa ka bilaabatay, dhimasho iyo

dhaawac badan ayaa ka dhacay. Dhacdadaas caro wayn
ayaa ay dhalisay heer golahii gobolku(u badnaa
gumaystahii Ingiriiska) shir qabteen looga hadlayo go' aan
cad oo arrintaas ku saabsan. Labo ka mid ah ragga
golahaas, ayaa ahaa John Hancock iyo Samuel Adams
MAGACOODU HA JIRO! Si geesinnimo leh ayaa ay u
hadleen ayaga oo sheegay in ciidamada Ingiriiska oodhan
laga saaro Boston.
Xasuusnoow, go'aanka labadaas nin maskaxdooda ka soo
maaxday ayaa noqon karaya bilowga madax-bannaanida
dalkaan dhan ee Maraykanku ku naaloonayo maanta. Sidoo
kale xasuusnoow in go' aanka labadaan nin uu yahay mid
geesinnimo iyo rumaysasho in lagu guulaysanayo u baahan
maxaa yeelay halls ayaa ku jiri doonta go'aankaas.
Inta aan kulankii bilaaban ayaa Samuel Adams loo
xilsaaray in uu la hadlo gudoomiyaha gobolka mudane
Hutchinson kana dalbado saarista ciidamada Ingiriiska.
Codsigii waa uu ogolaaday, ciidankiina Boston waa laga
saaray balse arrintii intii kuma ekaan. W axa ay hordhac u
noqotay isbeddal qaranka dhan ka wada dhicidoona. Waa
layaab sida isbeddallo waawayn sida madax-bannaanidii
Maraykanka iyo Dagaalkii Labaad ee adduunku uga
bilowdeen waxyaalo aan mudnaantoodu aad u waynayn.
Waxaa kale oo la yaab iyo xiiso leh sida dhacdooyinkaasi
ugu bilowdaan go' aanno cadcad oo dad dhawr ahi
maskaxdooda ka keeneen. Ma badna dadkeenna yaqaan
sooyaalka dalkaan ee haddana og in John Hancock, Samuel
Adams iyo Richard Henry Lee(ee gobolka Virginia) ay
yahiin aabbeyaasha dhabta ah ee dalkaan.
R1chard waxa uu mudnaan gooni ah ku yeeshay in asaga iyo
Samuel Adams ay si joogto ah uga wada xariiri jireen waxii
dbib iyo rajo ah ee dadka dalkaan ku soo kordhaya.
168
Adams waxa uu keenay aragti ah in qoraal isway<laarsl ay
sameeyaan saddex iyo tobanka gobol(111urkuus Maraykanku
waxa uu ka koobanyahay saddex iyo tobun gobol oo aan
.magac guud lahayn) si ay wada shaqayn iyo iskaa hi uga
wada yeeshaan dhibaatooyinkooda.
Labo sano kadib dhacdadii Boston ayaa Samuel Adams
golaha u keenay aragti ah in la abuuro Guddi lsgaarsiineed
oo u kala xog iyo xariir qaada saddex iyo tobanka gobol.
Si fiican ugu flirso dhacdadaan! Waxa halkaan ka
abuurmaya waa urur awood yeelan doona, dal dhanna
madax-bannaani u soo hoyin doona. Koox Maskaxyo
Isugayn wada, ayaa mar hore bilowday. Waxa ay kooxdaani
ku bilaabatay Adams, Lee iyo Hancock.
Gudcligii Isgaarsiinta waa la abuuray waxaana xubno u
matala looga wada daray dhammaan gobolada dhan.
Ogsoonoow in arrintaan qorshe ku bilaabatay.
Isutaggu waa awood! Shacabka gobolada kala duwarii waxa
qolo walba goonideed u bolowday qalalaasooyin iyo
rabshado la mid ah dhacdadii Boston balse wax waxtar ah
shacabku kama aysan soo hoyin. Caradooda qolaba
goonideed ah, ma aysan awoodin in ay iskaashi iyo cudud u
sameeyaan. Ma jirin koox isugu timid sidii ay hal go' aan
uga wada gaari lahaayeen dhibtaan haysata illaa markii
dambe saddexdaas nin isugu yimaadaan arrintaas.
Dhanka kale Ingiriisku kuwo meel iska fadhiya ma noqon.
Dhankooda ayaa ay qorshayaal iyo maskaxyo-isugayn
dantooda ah ka wadeen ayaga oo helayay taageero dhaqaale
iyo mid ciidan oo ay dheeraayeen kooxdaan kale.
Hutchinson oo ahaa madaxa gobolka Massachusetts ee
magaalada Boston ay ka tirsan tahay ayaa xilkii laga qaaday
loona magacaabay · nin kale oo la oran jiray Gage.
Tallaabadii ugu horraysay ee gudoo1niyaha cusubi waxa ay
169
noqotay in uu si cabsi galin ah qof ugu diro Samuel Adams

una sheego in laga doonayo in uu joojiyo dhaqdhaqnaqa
lidka ku ah 1naan1ulka lngiriiska.
W axa aan ariintaas ka dheehan karnaa wadahadalkii
dhexmaray Adams iyo kornayl Fenton oo ahaa
farriinsidahii uu soo diray madaxa cusub ee gobolka loo soo
magacaabay.
Kornayl Fenton: "Waxaa i soo diray guddoomiye Gage, si
aan ln1u ogaysiiyo in dawladdu kuu ogoshahay faa' iidooyin
kuu gooni noqonayaOaaluush ayaa uu uga jeedaa) balse
lagaa doonayo in aad joojisid lid iyo kasoo horjeedka aad ku
wadid. Guddoomiyahu waxa uu kugula talin in aadan sii
qaadin tallaabooyin dambe oo caro galin karaya
boqortooyada. Ficillada aad samaynaysid waxa ay noqon
karayaan kuwo caro galinaya illaa beer boqor Henry, ayna
keeni karto in xabsi laguugu diro dalka Ingiriiska. Haddii
aad arrintas ka joogsatid waxa aad fursad u helin in aad
saaxiibtinnimo ka heshid boqor Henry iyo in aad heli
doontid waxyaalo badan oo faa 'iido kuu yeelan doona.
Samuel Adams labo dookh ayaa isu ag dhigmay. In uu
joojiyo dhaqdhaqaaqyada uu wado oo iska qaato
laaluushkiisa iyo in uu wado oo u bareero HALIS AH IN IA
DALDALI KARAYO.
Adams waxa uu go' aansaday in uu qaato go' aan halis galin
karaya noloshiisa. Go' aan dadka intiisa badan ku adkaan
lahaa in ay gaaraan. Waxa uu kornaylkii farriinsidaha ahaa
u dhiibay farriin oronaysa "Waxa aad u sheegtaa
guddoomiya iyo boqorkaba in aysan jirin wax ballan
qaadyo ah oo aan ku doorsanayo helitaanka xuquuqda
dalkayga. Waxa aad sidoo kale u sheegtaa guddoomiye
Gage in aan kula talinayo IN UUSAN MARDAMBE ISKU
170
-----------Faker oo hodan noqo----·-·
·oAYIN HOR ISTAAGIDDA IYO CADMDIN'li\ DA" KA
CARAYSAN EE XAQOODA DOONAYA."
Waxa uu qot'kasta oo farriintaun uld1riyt 1nnrkhauti ku.
noqon in uu ahaa nin daacadnin10 iyo luub-xuurnuuni u
dhantahay.
,Guddoomiye Gage markii uu helay farriintii Adams waa uu
carooday waxa uuna ballan ku qauday in uu ciqaab adag
marin doono SAMUEL ADAMS iyo JOHN HANCOCK.
Adams iyo Hancock, dab ayaa ku shidmay! Handadaada
guddoomiyahaas aan diirnaxa lahayn waxa ay ku khasabtay
in ay qaataan go'aan labaad oo kii hore ka sii halis wayn.
Waxa ay shir qarsoodi ah isugu yeereen taageeradoodii ay
aadka is�gu hallaynayeen. Markii la isugu yimid shirkii
ayaa Adams iridkii xiray kadibna uu furahii jeebka gashtay
una sheegay in loo baahanyahay in iskaashi la abuuro,
laguna kala tagin illaa iyo intii go'aan cusub oo ariintaas ku
saabsan la wada gaari lahaa.
Da11een hor leh ayaa abuurmay. Dadka qaar ayaa
islamarkiiba u sawirmay ciribxumada ka imaan karta
falaagonnimo la bilaabo. Qaar kale ayaa walaac ka
muujiyey qaadashada go'aan boqortooyo dhan looga soo
horjeedsan. Dadka qolkaas ku xiran waxaa ku dhex jiray
labo nin oo aan cabsidu karinin, kana indho la' a
suurtogalnimo guuldarro. Waa Hancock iyo Adams. Haddii
la wada hadlay, labadaas nin waxa ay ku guulaysteen in ay
dadkii kale ka dhaadhiciyaan in guddigaas la abuuro lana
isugu yimaado kulan ka dhaca Philadelphia sta bisha 9aad
1774. Taariikhda.asi waa mid ka mudnaan wayn maalinta
madax-bannaanida ee dalka Maraykanka ee ah 4ta 7aad
1776. Haddii aysan maalintaas hore jirin ee kulankaasi
qabsoomeen, maalintaas dambe waligeed ma
magaca'wnaateen.
171
◄
-------•Faker oo hodan noqo.......... _
Intii aan la qabnn shfrk1i golnha e u u horrcoy 'Y nyna

hogga:uniye saddexand tallaabo aysan l11glrilaku u bogJn
asaguna ku dhaqaaqay .. Ninkaos oo mngocltsa la yirnnhdo
Thon1as Jefferson ayaa soo saaray qoranl uu ugu magnc
daray Xuquuqda Dhulka Maraykn.n ee uu xukumo
Gumaystaha Ingiriiska.
Waxyar kadib haddii uu qoraalkaasi soo shnac baxayba,
xukun dil ah ayaa Ingiriisku tt ballan qaaday Thomas
Jefferson. Asaga oo ku dhiiraday handadaadaas loo
jeediyey jaalkiis Jefferson ayaa asaguna waxaa hadal lid ku
ah Ingiriiska jeediyey Patrick Henry oo waliba si kulul ula
hadlay dadka asaga oo hadalkiisii ku gabagabeeyey, "Haddii
arrintaan loo arko in aan dhagar wadno, haddaba waaba
aannu ·wadnaa."
Raggaas .aan awoodda lahayn, ciidan haysan, cidna
maamulin, dhaqaale haysan ayaa go' aan ku gaaray ka
hortagidda gumayste dhan kana bilaabay kulankii ugu
horreeyey ee golaha siina waday labo sano oo dambe illaa
laga gaaray 7dii bishii 7aad 1776dii.
Richard Henry Lee ayaa golaha ka dhex istaagay oo jeeday
hadal dheer asaga oo oranaya:
"Mudanayaal, waxa aan ku talinayaa in la qaado
dhaqdhaqaaq ka dhan ah gumaystaha, waxa aan
caddaynayaa in dhulkaan hoostaga Gumaysjga
Ingiriiska(maxmiyad) uu xaq u leeyahay in uu helo madax�
bannaanidiisa. Waxaa kale oo aan ku talinayaa in gebi
ahaanba xariirka loo gooyo gumaystaha."
Hadalkaa.s uu mudane Lee jeediyey dood dheer oo maalmo
qaadatay ayaa ka dhalatay illaa uu markii dambe asaga oo
dulqaadldi ka yaraaday uu ku dhawaaqay, ''Mudane
madaxwayne(asaga oo ula jeeda madaxa golaha ee ah
Hancock), arrintaan maalmo badan ayaa aan ka hndlaynay.
172
Waxn kali ah ee inoo hnray waa in aynu ku dhaqnuqno.
Haddaba 1naxaa aynu u soo dib dhiganaynau? Man aynu ku
dhaqaaqno oo uy dhalnsho cusub u noqon dnl la yirauhdo
Jan1huuriyadda Muraykanka. 1--Ia noqdo dal nabadda iyo
kala da1nbayntn(qaa11uunka) ku shaqeeya ee aan noqon mid
wax burburiya a1na duullaa1110 gaysta. lndhaha Yurub
oodhan ayaa ina soo wada eegaya. Waa in aynu tusaale
xorriyadeed u noqonno cid walba."
lntii aan dhaqdhaqaaqii la isku wada raacin ayaa Lee
dhakhso ugu safray gobolka Virginia oo uu u aaday
qoyskiisa oo xanuun ku yimid. lntii uusan ka soo laaban
ayaa ay kulmeen Jefferson iskuna dhaarsadeen in ay
dagaallamaan illaa sida ay doonayaan loo yeelo. Waxyar
kadibba, madaxii(madaxwaynahii) golahu waxa uu Thomas
Jefferson u magacaabay madaxa gole ku dhawaaqa
xornimo doonka dalka.
Guddigii dedaal iyo waqti dheer ayaa ay u hureen in ay
sameeyaan suganti(dukuminti) ku dhawaaqista xorriyad
doonka dalka ah kaas oo ay ku caddaha in QOF WALBA 00
SAXIIXA UU GACANTIISA KU SAXIIXAY HADDII UU
HADHOOW ARRINTAAS DARTEED U DHINTO, haddii
gumaystahu la dagaalamaan.
Qoraal-sugantiyeedkii(dukumintigii) waxaa la
dhammeeyey 28kii Lixaad, asaga oo qoranna golaha
hortoodii ayaa laga akhriyey. Maaln10 ayaa dib loo eegayay,
laga wada hadlay, wax kabeddallanna lagu sameeyey, ugu
dambayntiina 4tii 7aad, 1776dii ayaa Thomas Jefferson
golahii ka hor akhriyey GO' AANKAAS.
''Marks dhacdooyinka noloshu keentn In koox dadka ka mid ah ay lagama
maar u naqoto In ay xarilrka u Jarean kaax kale, ae ay daanayaan in ay
noqdaan awood lskaod u jirta, ayna daonayaan magac Iyo xeer sinnaansho ku
1alay1en oa u goani ah, haddil la xushmaynayo madax-bannaanida aragtida
173
aadanaha waxa ay xaq u leayahln In ay naqdeen kuwn goonl u taegan oa aan la

cabburinin ".
i1arkii Jefferson uu hadalkii dhatnmeeyey ayaa sugantidii

dhamn1aan la,vada qalinduugay(saxiixay) oo dhammaanna
Iagu hoos qoray n1agacyadoodii ayada oo qof walba ogyahay
in qalin duugistaasi halis galin karto noloshiisa.
GO'AANKAAS waxaa ka dhashay qaran aadanaha u
muujiya xaq u lahaanta qaadashada go' aammada
noloshooda.
Go'aammada sidaan oo kale loo gaaro ee dadkaas oo kale
ay gaaraan ayaa keenta in qotku gaaro halka uu hiigsanayo
iyo in uu rabitaan kasta oo uu leeyahay u rogi karo waxa
dhabta ah ee uu doonayo.
Baaritaan iyo dib u raacis ku samee go'_aankaas waxa aad
ogaanaysaa in dalkaan dhan oo maanta ah mid xushmad
loo hayo iyo awoodba ku dhex leh dalalka adduunka
oodhan uu ku yimid go' aan ay gaareen konton iyo lix nin.
Waxaa kale oo aad ogsoonaataa in isla go'aankaas oo kale
ee dalkaas dhan lagu abuuray uu yahay waxa loo
baahanyahay marka qotku naftiisa u doonayo in uu heer
gaarsuyo.
Awooddaasi waxa ay ka samaysmataa xeerar(qaanuunno)
la isu geeyey, kuwaas oo aad buuggaan ku baran doontid.
Ma ad.lea in aad dhacdadaan madax-bannaanida
Maraykanku ku timd ay ku salaysneed qaanuunno. Ugu
yaraan lixda qaanuun ee aad ka fahmi kartid ee ugu wayn
\\'axa keenay madax-bannaanidaas waa kuwa ah:
RABITAAN, GO'MN, RUMAYSASHO, DHABR-ADAYG,
MASKAX-ISUGAYN IYO QORSHE DIYAARSAN.
174
Murtidaan ayaa qofku ka baran karayaa in fikrad lagu
xoojiyey rabitaan ay awood u leedahay in rabitaankaas u
badasho waxii dhabta ahaa ee qofku doonayay.
Waxa aan kaaga tagayaa talo ah in marka aad raadinaysid
sirta guusha aadan raadin waxyaalo mucjisooyin ah, maxaa
yeelay ma aad heli doontid. Kaliya waxa aad helaysaa
xeerarka adduunku ku dhisanyahay oo ah kuwo aan
marnaba la beddalin. Waa xeerar uu adeegsan karayo
qotkasta oo geesinnimo iyo rumaysnaan leh. Xeerarkaas
waxaa loo adeegsan karayaa in dal dhan xorriyad lagu
gaarsiiyo ama in hanti lagu helo.
Dadka gaara go' aannada degdegga ah ee saxda ah, waa
kuwo yaqaanno waxa ay nolosha ka doonayaa oo
ujeedkoodu u caddaa. Waa tan dadka ka dhigta
hoggaamiyeyaal sarrsare. Qofka erayadiisa iyo ficiladiisu
muujinayaan waxa dhabta ah ee uu doonayo ayaa noqda
qofka adduunku u banneeyaa oo waxa uu doonayo siiyaa.
GO' AAN LA' AAN waa wax dhaqan laga dhigto kana
bilaabata dhalinyaronnimada. Dhaqankaasi waxa uu
noqdaa mid qofkaas la socda inta uu dugsiga dhiganayo
illaa iyo heer jaamacadeedba asaga oo aysan u caddayn
ujeedka noloshiisa uu ka leeyahay.
Habka waxbarashada oo dhammi waxa uu ku liito waa in
uusan barin kuna dhiirogalinin dhalintaas in ay yeeshaan
dhaqan ah YEELASHADA GO 'AAMMO CAD CAD
Waa ay habboonaan lahayd in jaamacadaha iyo
kuleejooyinku aysan ardayda u ogolaanin in ay waxbarasho
bilaabaan illaa ay caddeeyaan ujeedka noloshooda iyo waxa
ay doonayaan. Waxaa sidoo kale habboonaan lahayd in
ardayda lagu khasbo in ay tabab-bar ku qaataan sida ay
175
----------Faker oo hodan noqo--------
go'aammo u qaadan lahaayeen noloshooda oo waliba
imtixaanno looga qaado.
Go'aan xun1adaas dhalintu ku korayaan ayaa hadhoow
keenaysa in uu shaqo uun raadinayo, kana shaqeeyo wax
walba oo uu shaqo ahaan u helo, maxaa yeelay uma cadda
"ra>..-a uu asagu doonayo. Sagaashan iyo siddeed boqolkiiba
dadka mushaarrada ku shaqeeya waxaa dhacda in halka ay
joogaan ay gaarsiisay go'aan la'aantooda iyo in aysan u
caddayn \Vaxa ay doonayaan iyo in ay ku qanacsanyahiin
halka iyo shaqada ay ka sheeyaan.
In aad go'aan qaadatid waxa ay u baahantahay geesinnimo.
Konton iyo lixda nin ee dukumintigaas saxiixay waxa ay
noloshooda halis u galiyeen in ay dukumintigaas waligood
ku saxiixnaadaan, waana go'aan ay gaareen. Qotka
go'aansada in uu dorto shaqada goonida ah ee uu doonayo
in uu helo ama yeesho kadibna halis u gala go'aan
qaadashadaas kuma ugu dambaynta waxa uu gaaraa
madax-bannaani dhaqaale.
Qofka doonaya in uu hanti samaysto waa in uu la yimaadaa
geesnnimo la mid ah tii Samuel Adams ee xorriyadda lagu
doonayay.
17
CUTU BKA 9AAD
DHABAR-ADAYG: DEDAALKAJOOGTAYNTIISA LAGU

GAARO HIMILLADA
Tallaabada siddeedaad ee Hodannimada lagu

gaaro.
Dhabar-adayg waa qodob lagama-maarmaan u ah markii la

doonayo in rabitaanka loo beddalo dhaqaalaha dhabta ah
ee la rabo. Dhabr-adaygga waxaa saldhig u ah AWOODDA
IS-MMMULINEED EE QOFKA.
Markii la isu geeyo awoodda-ismaamulineed iyo rabitaanka
qofka, waxa ay noqdaan lamaane aan cidina caabbin
karinin. Dadkuin badanayaa ay hantiilayaasha waawayn u
arkaan in ay yahiin kuwo aan jixinjix lahayn, marmarna
dad aan naxariis lahayn
In badan ayaa khalad laga fahmaa. Waxa ka muuqanaya
waa awood ismaamulineed oo xooggan oo loo geeyey
dhabar-adayg(dulqaad badni), oo haddana lagu sii xoojiyey
rabitaan xooggan si loo xaqiijiyo gaaritaanka ujeeddada ay
u socdaan.
Henry Ford ayaa ka mid ahaa dadkii sidaas loo arkayay
balse ahaa mid dulqaad badan, lehna rabitaan xooggan iyo
ka quusasho la' aan waxa uu doonayo in uu gaaro.
Dadka intooda ugu badani gacmaha ayaa ay isku laabtaan
marka ugu horraysa ee ay iska caabbin ama guuldarro la
kulmaan. Dad dhif ah ayaa diida in ay joogsadaan illaa ay
177
---Faker oo hodan noqo--
yoolkooda ka gaa.raan. Ku,vaas dhifta ahi waa Ford,
Carnegie, Rockefeller iyo Edison hvm.
Ereyga dhabar-adayga ma jirto wax ku gooni ah balse
tayada dhabar-adayga ayaa qofka u joogta halka dhagaxu
dhismaha uu u joogo.
Hodannirnada gaaristeedu "1axa ay u baahantahay wada
adeegsiga saddex iyo tobanka tallaabo. Waa in la wada
fahmo tallaabooyinka dhan, waana in lala yimaado dhabar
adayg.
Haddii aad doonaysid in aad buuggaan hage ka dhigatid si
aad ugu gaartid yoolka aga, tijaabada dhabar-adayga ee
l"llugu horraysa ,vaxa ay kuu noqon, qaadista
tallaabooyinkii aan ku soo marnay cutubka labaad, kuwaas
oo u baahan dhabar adayg. Labo boqolkiiba ayaa dadka ka
leh UJEEDD CAD iyo QORSHE DEGSAN oo ay ku
gaarayaan yoolkooda. Haddii aadan ka mid ahayn labadaas
boqolkiiba ee yoolka iyo qorshaha leh, \vaxaa in badan
dhacaysa in aad tallaabooyinka aqrisid kadibna iskaga sii
gudubtid oo aysan ",ax saamayn ah kugu yeelan.
Qoraagu tijaabo ayaa uu kugu samayn markaan, maxaa
yeelay dhabar-adayg la" aantu \vaa mid ka mid ah
,,�aalaha ugu \vaawayn ee keena guuldarrada dadka.
Intaas ,-vaxaa dheer waayo aragnimada uu qoraagu soo
maray ayaa uu kula kulmay in liidashada ugu badan ee
kumanaan qof ee uu baaritaan ku sameeyey ay tahay
dbahar-adayg la 'aan. Waa liidasho laga adkaan karo haddii
dedaal la muujiyo. Awoodda ka adkaanshaha dhabar-adayg
la' aantu \Vax.a ay gebi ahaanba ku xirantahay:
AVlOODDA RABITAANKA EE QOFKA(RABITAAN INfEE
LE' EG AYAA KU JIRA QOFKA).
178
Halka guul oo dhan ka bilaabato waa rabitaan(qoflru in uu
rabo in uu guulaysto). Sidaas markasta maskaxda ku hay.
Rabitaannada liita waxaa ka soo baxa jawaabo
liita(hooseeya), waa sida xaabada yariba ay dab yar u
samayso. Haddii aad isku aragtid dhabr-adayg la' aan,
cilladaas waxa aad isaga daawayn kartaa adiga oo xoojiya
rabitaankaaga guuleed.
Illaa iyo dhammaadka akhri kadibna dib ugu laabo cutubkii
labaad kadibna raac tallaabooyinkii ku xusnaa adiga oo ku
xoojinaya dhabar-adaygga aad halkaan ku baratay. U
diyaarsanaanta in aad raacdid tallaabooyinkaas ayaa
muujinaysa in rabitaankaagu dhab noqon doono iyo in
kale. Haddii tallaabooyinka kadib waxba iska kaa beddedli
waayaan, waxba kuuma qabsoomi doonaan.
Nasiibku waxa uu ku wareegaa dadka soo jiita sida
biyahuba baddu u soo jiidato oo ay isugu tagaan
dhammaan. Buuggaan waxa aad ka baran doontaa sida loo
soo jiito waxa aad jamanaysid.
Haddii aad dareentid in dhabar-adaygaagu wali liito,
samayso oo markasta ka ag dhawoow koox kuu ah
MASKAX-ISU-GAYN(Master mind), wadashaqayntooda
waxa aad ku gaaraysaa dhabar-adayg.
Sidoo kale cutubyada kale ee iska-dhaadhicinta iyo
garaadka daahsoon(cutub soo socda) ayaa aad ugu tagaysaa
xogo kale oo kaa caawin yeelashada dhabar-adayg.
Raac tallaabooyinkaas si qumman illaa marka dambe sawir
cad oo ah waxa aad rabtid loo gudbiyo garaadkaaga
daahsoon(caqliga baadhinka ah). Haddii sawirkaas
rabitaankaaga ah loo gudbiyo garaadkaaga daahsoon intaas
kadib dhabar-adayg la' aan dambe kuma curyaaminayso.
179
-------------Faker oo hodan noqo-------
Garaadkaaga daahsooni(caqliga baadhinka ah) waa mid
markasta shaqaynaya haddii aad hurudid iyo haddii aad
soo jeedidba. Marmar in aad tallaabooyinka raacdid
haddana iska dayside waxba kama soo baxayaan. Si jawaab
fiican kaaga soo baxdo dedaalkaaga, waa in aad raacdid oo
adeegsatid tallaabooyinka lagu barayo oo dhan illaa ayba
kuu noqdaan caado aad joogtaysid. Hab kale ee suurtogal
ah ma jiro.
SABOOLNIMADA waxaa soo jiita qotka saboolnimo

maskaxda ku haya sida lacagtuba u raadsato qotka lacag
maskaxda ku haya. MASKAXDA AAN KU FAKARIN
LACAGTA, WAX.AA KA BUUXSAMA SABOOLNIMO.
Saboolnimo kawarqabnimadu(in qofka maskaxdiisa
saboolnimo ka buuxdo oo uu ka walwalo) waa wax iskeed u
timaadda halka hanti kawarqabku u baahanyahay in lagu
abuuro maskaxda.
Dhuux murtida hadalka soo socda ku jira, waxa aad
fahmaysaa mudnaanta uu leeyahay dhabar-adayggu.
Dhabar-adayg la'aan, adiga oo aan dagaal galin ayaa aad
guuldarraysan.
Haddii aad waligaa ku riyootay riyo cabsi ah, waxa aad

ogaanaysaa qiimaha dhabar-adayggu leeyahay. Sariirta
ayaa aad iska hurudaa adiga oo riyoonaya, waxa aadna ku
riyoonin adiga oo lagu ceejinayo. Waa aad is rogi kari
la' adahay, waa is dhaqaajin kari la' adahay. Waxa aad
xaqiiqsatay in aad u baahantahay in aad awood heshid oo is
dbaqaajin kartid. Isku day badan iyo halgamid badan kadib
waxa aad awood u heshay dhaqaajinta faraha gacmahaaga.
Waxa aad ku xijisay in aad gacanta dhan wada dhaqaajisid,
kadibna kor u qaadid gacantii. Waa and sii wadday oo
gacantH kalcna waa aad dhaqaajisay. Ugu dambayntii
180
lugahii nyaa aad dhaqaajisay, dibna u heshay is
n1aamulidda naftaada ugu dambayntiina waa aad soo
booda,y oo ka baxsatay ceejintli lagugu hayay ee riyada
ahayd. Tallaabo tallaabo ayaa ay arrintaasi ku timi.d.
Dhabar-adayguna waxa uu u baahanyahay sidaas oo kale in
aad tallaabo tallaabo u qaadid una dulqaadatid illaa aad
dhammaan naftaada ka adkaatid oo maamuli kartid.
DHABAR-ADAYGGAAYAA GUUL LAGU GAARAA
Haddii aad u fiirsatid dadka aad u dooranayso kooxdaada
MASKAX-ISU-GAYNfA, waa khasab in aad ka dhex helin
ugu yara.an hal qof oo kaa caawin karaya dhabar-adaygga.
Dad badan oo hodan noqday ayaa dhabar-adaygga ku
bartay dhibaatooyin soo foodsaaray dartood. Waxa ay ku
khasbanaadeen in ay u dhabar adaygaan dhibaatooyinkii
soo food saarayay sidaas ayaa ayna ku barteen dhabar
adaygga.
DHABAR-ADAYG WAX U DHIGMA MA JIRAAN!
Wax beddeli karaya habayaraatee ma jiraan. Xasuusnoow
hadalkaan, kalsooni ayaa uu ku siin marka arrimahu kugu
adkaadaan. Dadka is baray dhabar-adaygga, guuldarrada caymis.
ayaa ay ka haystaan. Markasta oo guuldarro ku timaaddaba,
waa ay soo kacayaan oo dib u soo bilaabayaan illaa ay fiinta
lea gaaraan.
Marmar waxa aad moodaysaa in dadka loogu talo galay in
ay dhibaatooyin maraan sii loo tijaabiyo. Kuwa marka ay
kuf.aaoba soo kaca ee horay u sii socda, ayaa adduunku u
sacabbo tumaa oo ku dhahaa, "Si wanaagsan! Waa aan ogaa
in aad samayn kartid" Cidna dhibaatadaas la' aanteed guul
lama siiyo. Kuwa aan u dulqaadan ee u dhabar adaygin,
waa kuwa aan meelna gaarin.
181
----------Faker oo hodan noqo--•----
Kuwa dhabar adayga ee u dulqaata dhibaatooyinka ayaa

hela abaalgudka dulqaadkoodaas. Magdhow ahaan waxaa
adduunku u siiyaa waxii ay doonayaan oodhan. Intaas
kun1a eka! lntaas oodhan wax ka sii qaalisan ayaa ay abaal
gud ahaan u helaan oo ah ogaanshaha IN:-
''GUULDARRO WALBA AY KU DUUGANTAHAY
FURSAD LE' EG 00 GUUL AH."
Dad dhif ah ayaa garan waxtarka dhabar-adaygga. Waa
kuwa guuldarrada u arka wax ku-meelgaar ah. Waa kuwa
aan ka harin rabitaankooda illaa ay guuldarrada u
beddelaan guul. Waa kuwo dhibaatooyinka nolosha u arka
astaan muujinaysa in dedaal dheeraad ah looga
baahanyahay. Waa dad aan waligood nolosha ka ogolaanin
in ay dib u celiso. Balse waxa aan muuqan ee aynan
dhammaanteen arki karinin waa awoodda gacan qabata ee
marka dambe caawisa kuwa quusan waaya.
Marka aan erayadaan hadda qorayo, aniga oo xafiiskayga
fadhiya ayaa waxaa meel aan iga fogayn iiga muuqanaya
waddada caanka ee "Broadway," ee magaalada New York
sidoo kalena loogu yeeri karayo "Aaska Rajooyinkii
Dhintay" ama "Albaabka Fursadaha." (magacyada kale
qoraaga ayaa u bixinaya waddadaas)
Addunka dhan ayaa isugu yimaada waddada Broadway
ayaga oo raadinaya, caannimo, hanti, awood, jacayl iyo wax
walba oo kale oo dadku ugu yeeraan guul. Waayo markii la
joogo ayaa hal qof ka soo gudbaa adaygga guul gaarineed ee
Broadway, kadibna qofkaas adduunka dhammi u
sacabbiyaa. Balse Broadway ma aha meel dhibyari looga
guul gaari karayo. Waa meel aqoonsata haybadda qofka,
caqli badnaanta qofka, dhaqaale bixisa balse waxaas oo
dhan siisa cidda quusan kari wayda.
182
-----------Faker oo hodan noqo------�
Sir ayan jirt \ looga guul guuro Broadway. Sirtaasi waxaa la
yiraahdaa DHABAR-ADAYG.
Sirtans waxa aad ku dheehnn kartan ho.ddii aad akhrisid
halgankii Fannie Hurst oo dhabar-adayg kaga adkaatay
Broad,,,ray. 1915tii ayaa ay tin1id magaalada New York ayada
oo doonaysa in ay qoraannimo ku hodanto.
Hodannin1adaasi dhakhso uguma imaanin balse waa u
tin1id ugu dambayntii. Afar sano ayaa ay dhex socotay
,vaddooyinka New York ayada oo aan rajo u dhaboobin.
Maalintiina shaqo ku nool ayaa ay ahayd, habeenkiina rajo
ku nool. Marka rajada mugdi ka galo, ma aysan oranayn,
"Waayahay Broadway, waa aad iga guulaysatay!" Balse
,va>..'11 ay oronaysay, "Waayahay Broadway, waa jiraan dad
aad lagaday(dhinac u tuurtay) balse aniga ma aha. Waxa
aan krugu kbasbin in aad is dhiibtid."
Hal wargays oo kali ah ayaa soddon iyo lix jeer u soo celiyey
,�qad diidmo in sheekadeeda ay daabacaan ah illaa ay
markii dambe ka ogolaadeen oo sidaas ku soo saareen.
Qoraayada ayada la midka ahi, diidmada ugu horraysa ayaa
ay ku quusan lahaayeen. Afar sano ayaa ay ku jirtay
diidmadaas wargaysyada oo ay dhabar-adaygaysay maxaa
yeelay waxa ay ogayd in ay guulayste tahay.
Ugu dambayntii isbeddelkii ay sugaysay ayaa yimid.
Culayskii waa laga dulqaaday, tijaabadii noloshu
marinaysay ayaa ay ka gudubtay. Lacag ayaa meel walba
uga soo faraqantay illaa ay kala tirin wayday.
Sheekooyinkeedii ayaa meel walba laga akhristay. Kadib
shirkadihii filimaanta ayaa bilaabay in ay adeegsadaan
sheekooyinkeedii. Hal sheeko oo kali ah ayaa looga iibsaday
boqol kun oo doolar, oo noqotay lacagtii ugu badnayd ee
abid sheeko lagu iibsado.
183
Ayada oo kooban ayaa aan ka sheekaynay DHABAR
ADAYGGA iyo halka lagu gaaro. Fannie Hurst, dadka kama
duwana. Qof kasta oo hanti aad ku aragtid, waxaa hubaal
ah in aad dhabar-adayg ugu tagaysid. Waddada
Broadway(suuqa ugu wayn ee New York ayaa ku yaalla,
waana halka dhaqaalaha Maraykanka looga taliyo) qofldi
tuugsanaya shaah iyo rooti waa ka heli karaa balse qofkii
wax wayn in uu helo doonayo, waa in uu dhabar-adayg la
yimaado.
Kate Smith sanado badan ayaa ay meeshay aragtaba ka
heestay ayada oo aan wax lacag ahba ku helinin. Waddada
Broadway ayaa ku tiri "Kaalay oo qaado, haddii aad
awoodid." Waa ay dagaalantay illaa maalintii dambe
Broadway ka daashay oo ay ku tiri, "Maha tihid mid
quusanaysa, waayahay maxaa aad rabtaa, sheego waa aan
ku siinine?." Marwo Smith waxii ay doonaysay ayaa ay ku
dhawaaqday, waana ay heshay. Dhaqaale aad u tiro badan,
heer mushaarkeeda halkii todobaad uu ka badanyahay
mushaarka sanad dhan dadka intooda badan ay
shaqaystaan.
Xaqiiqdii, DHABAR-ADAYG ayaa guul lagu gaaraa!
Waa tan oraah muhiimad gooni ah iyo dhiirogalin wayni
kuugu jirto-
KUMANAAN HEESAYAAL 00 U HEESI KARA SI WAX BADAN KA
SARRAYSA SIDA KATE SMITH AYAA BROADWAY DHEX
WAREEGA AYAGA 00 SUGAYA IN MAALIN NASIIB SOO MARO
00 GUUL U TIMAADDO.
Dad kale oo aan tiro lahayn ayaa broadway yimaada oo ka
taga, in badan ayaa si wanaagsan u heesi karaya balse
waxaa ka maqan geesinnimo ay ku sii adkaystaan illaa
Broadway u soo jeensato oo uu siiso waxa ay doonayaan.
184
DHABAR-ADAYGGU waa xaalad-maskaxeed, waana wax la
beerto.
Waxyaalaha keena Dhabr-adaygga waa kuwaan soo socda:-
a. UJEEDDO CAD. In aad taqaanid waxa aad
doonaysid waa tallaabada ugu horraysa uguna
muhiimsan tallaabooyinka yeelashada dhabar
adayg. U muuqashada ujeeddo cad ayaa in badan
,qofku kaga gudbaa dhibaatooyinka.
b. RABITAAN XOOGGAN. Waa ay dhibyartay in qofku
dhabar adaygo marka uu ku jiro rabitaan xooggan
oo waxa uu doonayo ah.
c. NAFTIISA-ISKU-HALLAYN. Marka qotku
rumaysanyahay in uu qorshahiisa ka dhabayn
karayo, taasi waxa ay siisa dhiirogalin uu dhabar
adayg kula imaan karo.
d. QORSHE- CAD. Qorshayaal deggan, haddii ay
rabaan ha noqdeen kuwo tabar darran oo aan u
shaqaynayn, waxa ay qofka siiyaan dhiirogalin
dhabar adayg.
e. AQOON SAX AH. Marka qofka an1a waayo
aragnimo ama baaritaan uu ku ogyahay in
qorshahiisu saxanyahay waxa uu ku dhiiradaa in uu
dhabar adaygo.
f. WADA-SHAQAYN. Dareemid, fahmid iyo
wadashaqayn dadka kale ah waxa ay xoojisaa
dhabar-adaygga.
g, AWOOD IS-MAAMULINEED. In uu qofko
joogteeyo xoog saarista iyo hagaajinta qorshaya·� ha
yoolkiisa, waxa ay ku cauwisuu in uu sii duqundan
karayo
h. DiiAQAN(CAAI 0). J hnbar ..uduy ,·gu waa dhnqun la
sa1naysto. Muskuxdu waxu uy ogolautua qotkuna ku
185
dhaq1naa waxyaalaha lagu soo celceliyo ee lagu
kohciyo. Cabsida oo ah cadawga qof walba, waxaa
looga adkaan karaa geesinnimo lagu dedaalay oo
lagu celceliyey. Qof walba oo dagaal soo arkay ayaa
sidaas kuu sheegi karaya.
Inta aynaan ka gudbin mawduuca DHABAR
ADAYGGA, baaritaan isku samee eegna halka wax kaa
dhimmanyahiin. Si geesinnimo leh halbeeg isku saar,
qodob qodob u dul istaag, eegna midkee siddeedaan
qodob ee dhabar-adaygga ayaa wax kaa
dhimmanyahiin. Baaritaankaasi xog cusub oo kugu
saabsan ayaa uu ku siinin.
ASTAAMAHA DHABAR-ADAYG LA'AANTA

Halkaan waxaa ku taxan cadawyada dhabta ah ee kala
dhextaagan acliga iyo guusha. Kaliya kuma xusna
astaamaha dhabar-adayg la' aanta balse astaan walba
waxaa raacsiisan halka ay ka imaanayso iyo waxa keena.
Si fiican baarid ugu samee astaamahaan, kuna dhiiro in
aad ogaatid CIDDA DHABTA AH EE AAD TARAY IYO
WAXA DHABTA EE AAD AWOODID.
WAA KUWAAN LIIDASHOOYINKA(TABAR
DARROOYINKA) LA DOONAYO IN QOF WALBA UU
KAADKAADO.
1. 1n qofku ku guuldarraysto oo uu garan waayo waxa
uu doonayo.
2. Dib-dbigasho ay jirto ama aysan jirin wax
keenaya.(inta badan uu qofku dibdhigashadaa ku
qariyo m.armarsiiyeyaal)
186
3. Uusan danaynayn in uu kororsado aqoon gooni oo

ku saabsan waxa uu doonayo helitaankooda,
4. Go' aan la' aan. In uu xilka saaran uu cidkale in ay
leedahay ku tilmaamo m.arkasta.(Marmarsiiyo
ayada oo la adeegsanayo).
5. In dhaqan laga dhigto in dhibaatada timid
marmarsiiyaha laga dhigto halkii qorshe cad oo
dhibta looga gudbo lala imaan lahaa.
6. Isku-qanacsanaan aan la doonayn waxkale
qabashadeed. Dadka cudurkaani ku dhaco waa
kuwo aan rajo looga qabin in ay ka buskoodaan.
7. Aan Waxba Kala Jeclayn. Lagu garto qofka oo wax
walba khariba halkii uu halgan u gali lahaa sidii uu
wax u hagaajin lahaa.
8. Dhaqan ah in dadka kale lagu eedeeyo khaladka la
gaystay iyo in qotku caqabadaha ka imaanaya
khaladaadkiisa uu u arko kuwo uusan ka fursan
karinin oo markasta haleelaya.
9. HIMMAD(RABITAAN) tabardaran. La' aanta
doorashada yoolal ku dhiiro gelinaya in uu ficil la
yimaado.
10. U diyaarsan in uu is dhiibo marka guuldarrada ugu
horraysa ay timaaddaba.(Tan oo ku salaysan lixda
cabsiyood midkood).
11. La'aanta qorsheyaal degsan. Qorshayaal aan
qornayn dibna loo eegin/baarin.
12. Dhaqan ah in uusan ku dhiiran ku dhaqaaqista
fikradaha iyo ka faa'iidaysi la'aan marka fursaddu
taagantahay.
13. RAJAYNAYA oo kali ah halkii uu ka RAADSAN
lahaa.
187
-------·---Faker oo hodan noqo-------
14. Saboolnimo ku qanacsanaan halkii uu hodannimo

ka raadin lahaa. Himmad dhanba aan u haynin in
uu wax noqdo, wax sameeyo ama wax yeesho.
15. Raadinta waddiiqooyin gaagaaban iyo doonis in uu
WAX HELO asaga oo aan WAXBA KA BIXIN, sida
in uu khamaaro iwm.
16. EEDAYN KA CABSASHO. Ku guuldarraysasho in
qorshe lala yimaado oo lagu dhaqaaqo ayada oo laga
cabsi qabo waxa dadka ka malayn doonaan ama
oran doonaan. Cadawgaani waa kan u baahan in
taxanaha dhan loogu hormariyo, waana mid dadka
dhan haysta balse ay adagtahay in la dareemo.(Eeg
Llxda Cabsiyood Ee Cutubka Ugu Dambeeya Ku
Qoran).
Bal aynu baaritaan ku samayno astaamaha ka cabsashada
eedda. Dadka intooda badani waxa ay ogolaadaan
qoyskooda, saaxiibadood , iyo bulshada guud intuba in ay
saamayn ku yeeshaan noloshooda oo aysan noolayn
nolosha ay ayagu doonayaan balse sida dadka kale ka
doonayaan ayaa ay u noolaadaan ayaga oo ka cabsanaya in
la eedeeyo. Dad badan ayaa gaysta khalad dhanka guurka
ah, gala heshiisyo aysan ku qanacsanayn ama noloshooda u
soo jiida dhibaato iyo farxad la' aan ayaga oo ka cabsanaya
in la eedeeyo haddii ay khaladkaas ka soo horjeensadaan.
(Qotkii arrintaani soo martay ayaa og dhaawaca ay gaysan
karto iyo dilista himadda iyo kalsoonida qofka.)
Dad badan ayaa iska daaya in ay qaataan waxbarasho
dadban(waxbarashada dadka waawayn) kndib markii uy
wayna.adeen ayaga oo ka cabsanayay dadka iyo waxn ny ku
oran doonaan. Rag iyo dumar aan tiro lahayn oo dhnlin
iyo waynba isugu jira ayaa u ogolaada in qarnnbndoodu ku
cayaarto noloshooda ayaga oo acleegsan 1nngl\, qarnub
188
--- --------Faker oo hodan noqo-------
ayaguna ay ka cabsanayaan in la eedeeyo. (Ma aha in qofna
noloshaada ku cayaaro ama himmadda kaa jabiyo asaga oo
kuugu soo gabbanaya magac qaraabo iwm).
Dad badan ayaa diida in ay ganacsi isku dayaan ayaga oo ka
cabsan waxa lagu oran doono haddii ay guuldarraystaan.
Cabsida ay eedda ka qabaan ayaa kala wayn rabitaankooda
guul gaaris.
Dad badan ayaa aan naftooda u samayn himilooyin aad u
sarreeya ayaga oo ka cabsan eedda qaraabada iyo asxaabta
ee oranaysa "Himillo aad u sarraysa ha yeelan, dadku waxa
ay kuu malaynayaan in aad waalantahay."
Marl<li Andrew Carnegie uu igula taliyey in aan labaatan
sano galiyo qoraalka murtidaan, waxa koowaad ee
maskaxdayda ku soo dhacay waxa uu ahaa cabsida dadku
wax.a ay is oran doonaan. Isla markiiba maskaxdayda
waxaa ku soo dhacay marmariiyooyin aan tiro lahayn,
dhammaanna ku xiran cabsida aan eedaynta ka qabo. Cod
iga dhexyeeraya ayaa bilawday "Shaqadaani aad ayaa ay u
ballaarantahay, ma aad qaban kartid, waqti badan ayaa ay
kaa qaadan doontaa-dadkaagu maxaa ay kuu malayn
doonaan? Halkee dhaqaale ka heli doontaa? Cidna waligeed
kama sheekayn falsafadda guusha, maxaa aad ugu malayn
in aad adigu noqon kartid kan ka sheekeeya? Adigu maxaa
aad tahay, marka aad heerkaas doonaysid in aad gaartid?
Dhalashadaada dib u eeg-maxaa aad falsafaddaan ka
taqaannaa- dadku in aad waalantahay ayaa ay kuu n1alayn
doonaan(waana ii maleeyeen ogoow). Maxaa cid kale
arrintaan horay ugu samayn wayday?
Waydiimahaan iyo kuwo kale ayaa maskaxdayda ka bixi
waayay. Waxa aadba moodda in adduunka dhan1mi u soo
jeensaday ku jeesjeesiddayda iyo in uu igu khasbo in aan is
dhiibo oo aan joojiyo fulinta taladii Carnegie ii SQQ jeediyey.
189
-------Faker oo hodan noqo------
Fursad fiican oo aan ku dili karayo himmadayda ayaa ay
ahayd. Waa dambe markii aan baaray nolosha kumanaan
qof ayaa aan ogaaday in fikraduhu yahiin sidii ilmo aan
dhammaysnimo ku dhalan una baahan in loo sameeyo
qorshe iyo ficillo degdeg ah si uu u dhammaystirmo oo u
dhasho. Xilliga ugu fiican ee fikradda la quudiyo waa marka
ay dhalato. Daqiiqad kasta oo ay sii noolaato waxaa sii
kordhin fursaddeeda ah in ay noolaato. Marka baqdinta
eeddu ay fikradaha disho waa marka qofku fikraddu ku
dhalatay, kahor inta uusan la imaanin qorshahe iyo ficil uu
ku dhaqaaqo.
Dad badan ayaa rumaysan in guushu nasiib ku timaaddo.
Waxbaa ka jiri karaya hadalkaas marmarka qaar balse
dhammaan nasiib laguma heli karayo mararkaas xataa.
Qotka gebi ahaanba isku halleeya in uu nasiib wax ku
helayo ee iska indho tira ficilada kale ee looga baahanyahay
,�axa uu ku danbeeyaa niyad jab. Waa aqoonta halka lagu
nasiib lagu helo.
Maddi lagu jiray burburkii dhaqaale ee Maraykanka ayaa
majaajilayste W. Fields, la kulmay dhaqaale burbur,
waxaana dhacday in dhammaan waxii uu dhaqaale haystay
oo dbammi eber iskugu tageen. Shaqo la' aan iyo wax uu ku
noolaado in uusan haysan ayaa uu ku dambeeyey. Waxaa
intaas u dheerayd in uu lixdan sano kor u dhaafay, waa
da 'ada dad badani isu arkaan in ay duqoobeen. Aad ayaa
uu u doonayay in uu masraxa mar uun dib ugu soo noqdo
heer uu ogoladay in uu jilid sameeyo asaga oo aan wax
lacag ah lagu siinin. Waxaa intaas u dheeraa in uu marsaxa
ka dhacay oo surka ka dhaawacmay. Dadka intooda badani
marka intaani ku dhacdo waa ay is dhiibi lahaayeen, balse
mudane Fields waa uu dhabar adaygay. Waxa uu ogaa in
haddii uu sii dhabar adaygo uu gaari doono himilladiisa ha
dhawaato ama ha fogaato 'e, ugu dambayntiina waa uu ku
190
guulaystay, nasiibna waxba kuma helin ee dedaal ayaa uu
ku gaaray.
Marie Dressler markii ay lixdankii gashay ayaa ay soo
istaagtay ayada oo aan dhaqaale haysan, shaqo haysan, wax
kalena aan haysan haba yaraatee. Sidaas oo kale ayaa ay
dhabar adayg ku raadisay himilladeedii waana ay gaartay
xilli ragga iyo dumarka intooda badani is dhiibaan oo
duqow isu arkaan.
Eddie Cantor dhaqaalahiisii oodhan ayaa uu ku waayay
burburkii dhaqaalaha ee 1929kii balse waa uu dhabar
adaygay. Ugu dambayn halkiisii iyo hal kasii wacanba waa
uu gaaray markii uu dulqaad iyo dedaal isku daray kadib.
Baaritaan ku samee dadka aad la kulantid, waydii waxa ay
noloshooda ka doonayaan in ay helaan ama noqdaan.
Boqolkiiba sagaashan iyo siddeed ma ay kuu sheegi
karayaan. Haddii aad ku sii adkaysid waydiinta qaar ayaa
ku oran NABADGALYO, qaar kalena IACAG, qaar aan
badnayna FARXAD, qaar kalena CAANNIMO, AWOOD.
Wall qaar ayaa ku oran IN BULSHADU GARAWSATO,
NOLOL DHIBYAR, IN AY HEESI KARAYAAN, QOOB KA
CAYAAR, QORAANNIMO, balse waa adagtahay inta qof ee
ku tusi karaya qorshe cad oo ay u samaysteen in ay
himilladadoodaas ku gaaraan. Hodannimadu rajo kuma
timaaddo. Waxa ay ku timaaddaa qorshe iyo ujeeddo cad,
qofka oo yaqaan waxa uu doonayo, iyo intaas oo lagu
xoojiyey dhabar-adayg.
SIDEE LAGUYEESHAA DHABAR-ADAYG
Waxaa jira afar tallaabo oo fudfudud. Aqoon kaagama
baahna, caqli badnaan kaagama baahna, balse waqti yar iyo
dedaal ayaa ay kaaga baahanyahiin. Tallaabooyinka lagama
maarmaanka ahi waa kuwaan soo socda:-
191
1. UJEEDDO CAD 00 LAGU XOOJIYEY

RABITMN XOOGGAN 00 LAGU DOONAYO
GAARISTA WAXA I.A DOONAYO
2. QORSHE CAD 00 LAGU MUUJINAYO
FICILLO JOOGTO AH
3. MASKAX lAGA XIRAY SAAMAYNADA
XUNXUN IYO KUWA NIYADDA JABINAYA
OODHAN, ay ka mid yahiin talobixinnada xunuxun
ee qaraabada, saaxiibada iyo dadka aqooniga
lawada yahay.
4. XARIIRIYO KAAG-DHAWAANSHO QOF AMA KA
BADAN 00 DAD AH, KUWAAS 00 KUGU
DHIIROGALINAYA KU DEDAALIDDA
QORSHAHAAGA IYO UJEEDKAAGA
Afartaan tallaabo ayaa lagama-maarmaan u ah guulaha
nolosha oodhan. Ujeedka saddex iyo tobanka tallaabo ee
buuggaan oo dhammi waa sidii uu qofku u awoodi lahaa in
uu afartaan tallabo raaco oo dhaqan ka dhigto. Afartaan
ayaa ah kuwa qofku awoodo in uu dhaqaalaha aayatiinkiisa
ku soo jiito. Kuwaan ayaa ah kuwa qofka xorriyad maskax
iyo fikirba u keena. Ayaga ayaa hodannimo badan iyo mid
yarba lagu helaa. Ayaga ayaa lagu helaa awood, caannimo,
iyo aqoonsi adduunka dhan ah intaba. Afartaan tallaabo
ayaa kuu ballan qaadi karaya in aad nasiib helaysid. Ayaga
ayaa RIYO u rogi kara RUN muuqata.
TaJlaabooyinkaan ayaa looga adkaadan CABSIDA, NIYAD
JABKA iyo KAlA-,JECLAAN LA' AANTA.
Abaa1gud iyo guulwayn ayua ay gaaraan dadkn barta
adeegsa<la afartaan tallaabo. Wan sldii qof usngn j exnnnya,
waddadii uu u qaudl lahnu hulka uu doonayo.
192
Anigu xaqiiqada dhabta ah ma ogi balse waxa aan ku
adkaysan karayaa in marwo Wallis Simpsom(Gabadhii
go' aansatay in ay guursato Boqor Edward) iyo jacaylkeedii
aysan kama'a iyo nasiib midna ku imaanin. Rabitaan
xooggan ayaa uu ku bilowday iyo raadin aan laga daalin.
Waxa ugu horreeyey ee ay samaysay waxa uu ahaa in ay
wax jeclaatay. Waa maxay waxa ugu xoogga badan ee
adduunka yaalla? Waa JACAYLKA. Ma aha xeerarka
aadanahu samaysteen, eedayn, xanaaq, sharaf-dilis, iyo
guur siyaasadaysan. Intaas oo dhan ma aha balse waa in la
is jeclaado.
Waxa ay taqaanay waxa ay doonayso, ma aha kadib markii
ay la kulantay Boqorkii Wale�, balse kahor inta aysan la
kulmin ayaa ay taqaanay waxa ay doonaysay. Labo jeer
mark.ii ay ku guuldarraystay in ay hesho, kama aysan tagin
ee waa ay ku adkaysatay. Qaabka ay ku gaartay
himiladeedu waxa uu ahaa mid mugdi kaga jiray, gaabis ah,
joogtayn iyo dhabar-adaygna lagu xoojiyey balse ay
HUBTAY in ay ku guulaysanayso! Dhibaatooyin· waawayn
oo badan ayaa ka horyimid ba�se waa ay ka guulaysatay.
Ciddii aad rabtid ahoow, waxii aad rabtid ka malee Wallis
Simpson iyo boqorka kursigiisii uga dagay jacaylkeeda
dartiis, waxaa hubaal ah in ay tusaale aan la illaawi karinin
u tahay dhabar adaygga iyo dulqaadkaba. Adduunka dhan
ayaa ay baraysaa go'aan adayg.
Markii aad maqashid Wallis Simpson, sawiro qof taqaanay
waxa ay doonaysay, noqotayna qof boqortooyo dhan
gilgishay. Dumarka dhaha adduunkani waa mid rageed, ha
ogaadaan in dumarka dhammi aysan sinnayn ayaga oo ka
baranaya in Wallis ay maraysay da'ada dumarka intooda
badani isu tixgaliyaan in ay gaboobeen ayna doonaysay in
uu jeclaado mid ka mid ah doobabkii dumarka adduunka
dhammi jeclaayeen in uu guursado.
193
-------0a---Faker oo hodan noqo-------
Dhanka kale Boqor Edward ka warran? Maxaa adduunku
ka baranayaa? Maxaa uu ku bixiyey si uu u helo jacaylka
gabadhaas?
Dhabtii cidda warcelin qumman ka bixin karta waa asaga
oo keli ah. Inteenna kale waxbaan iska sheegi karnaa. Inta
aan ka ognahay, boqorku asaga oo aan laga idansan ayaa
adduunkan la keenay(uu dhashay). Hanti uusan ka
dhargayn ayaa uu ku dhex dhashay oo uusan asagu codsan.
Guul ayaa markasta lala raadiyey; siyaasiyiin iyo madaxda
Yurub oodhan ayaa gabdho madax iyo gabdho boqorro
dhaleen la doonay dhammaan. Maaddaama uu ahaa wiilka
ugu waynaa carruurta boqortooyada, taaj uusan u dhibtoon
ayaa madaxa loo saaray, lagana yaabee in uusan
doonaynba. Afartan sano in ka badan ayaa uusan
madaxbannaani dareemayn, samayn karinin waxa uu
doonayo noloshiisa, nafsaddiisa u helin xilli uu kula
sheekaysto ugu dambayntiina markii uu kursigii ku
fariistay la saaray waajibaad uusan doonayn.
In bad.an ayaa dadka oranaya, "Waxaas oodhan oo fursad
ah, waxa �y ahayd in uu dareemo xasillooni, qanaaco iyo
farxad nololeed intaba." Runtu waxa ay ahayd asaga oo
madaxnimo, lacag, cannimo iyo awood intaba dhaxlay,
balse cidloo iyo marnaan ayaa naftiisu dareemaysay,
kaliyana waxaa buuxin karay jacayl.
Waxa ugu wayn ee uu doonayay ayaa ahayd jacayl. Muddo
dheer kahor inta uusan la kulmin Wallis Simpson, shaki
la 'aan in uu qa)bigiisa wax ka dareemayay. Marldi uu la
kulmay Wallis ee ay isla dareenkaas ayadna u sheegatay,
dhaqsihiiba waa uu garawsaday in ay tahay tii uu qalbiga ka
dareemi jiray, waana uu u furay qalbigiisa si
dhammaystiran. Dacaayad oogayaasha adduunka dhamn1i
haddii ay isugu yimaadeen, wua ay burburin knri waayeen
jacaylkaan labadaan qof isku joclandoen unu diyuursonnn in
194
---·-------Faker oo hodan noqo-------
ay foodsaaraan eedda dadka uga imaan doonta iyo intaas in
kasii badanba.
In Boqor Edward uu kursigii iyo boqortooyadii dunida ugu
xoogga badnayd uu ka dago, si noloshiisa inta ka dhimman
ula noolaado xaaska uu doortay, waxa ay ahayd arrin
geesinnimo waynaatay u baahan. Go' aankaasi qaymo wayn
ayaa uu ku fadhiyey iyo waayista boqornimo dhan, balse
yaajaangoynaya qaymaha go 'aankaasi ku fadhiyo?
Talo aan u soo jeedinayo dadka xumaanta ku fekera ee
doonaya in ay khalad ka dhex helaan boqorkaas iyo
jacaylkiisa, ogaada in dhabtii uusan boqorku xataa baahi u
qabin in uu ku dhawaaqo in uu kursig3: ka dago ee uu
awooday in uu waxiisa dhan qarsado.
Haddii Yurub lahaan lahayd hoggaamiyeyaal qalbi aadane

leh iyo astaamaha daacadnimo ee boqorkii hore ee Edward,
qarnigii la soo dhaafay oodhan dhulkaasi ma ahaad�en
meel ay ka buuxsantay xaasidnimo, dhuuninnimo,
qalalaaso siyaasadeed iyo dagaallo. Waa ay is beddeli
lahayd, sheekooyin wanaagsanna waa laga qori lahaa. Haa
sheekooyin JACAYL balse maya kuwo NACAYB.
Maanta adduunka dhammi waa uu u sacabbin dhabar
adaygga iyo dulqaadka Boqor Edward iyo Wallis Silnpson.
Dhammaanteen tusaale ayaa aynu ka dhigan karnaa aan u
raacno waxa aynu ka doonayno nolosheenna.
Xaggee dadka uga timaaddaa awoodda adkaysiga iyo
dhabar-adaygga uu kaga adkaan karo dhibaatooyin
oodhan? Ma mid maskaxdiisa lagu shubo baa ayada oo ah
qaab ruuxeed, kiimiko ama xis ahaaneed, kana hnaanaysa
awood naga sarraysa? Ma awoodda innaga arruysa ayaa
195
qofk.'11 n1arka dambe siisa kndib marka uu qofkaasi u
nn1uqdo n1id aan quusanayn oo wali halgamaya?
Waydiin1ahaas iyo kuwo kale ayaa maskaxdayda ka
guuxayay marka aan baaritaan ku samaynayay Henry Ford
iyo raggii lamidka ahaa ee wax la 'aan wax ku bilaabay,
noqdayna boqorradii warshadaha iyo dhaqaalaha dalka,
balse dulqaad iyo dhabar-adayg muujiyey. Arna Thomas
Edison kii waxbarasho dhan saddex bilood ka dhigtay
noqdayna qofka ugu hindisaha badnaa aadanaha dhan.
Sanado badan oo aan darsid ku sameeyey nimankaan ay
Ford iyo Edison ka mid yahiin, aniga indhahayga iyo
garraadkaygu waa arki kari waayeen wax astaamo ama
awood ah oo aan ka ahayn dhabar-adayg iyo adkaysi.
Haddii qof baaritaan dib ugu raaco Nabiyadii,
Faylasoofyadii, dadkii mucjisooyinka ahaa iyo
hoggaamiyeyaashii diimaha, waxa uu gunaanadka
ogaanayaa in DHABAR-ADAYG, DEDAAL iyo UJEEDDO
cad ay ahaayeen waxa guulahooda soo hoyiyey.
Bal raacid iyo darsid ku samee taariikhda Nabi Muxamad,
noloshiisii baar, barbar dhig dadka maanta casrigaan nool
ee guulaystayaasha ah, u fiirso sida ay u jirto astaan layaab
leh oo ay wadaagaan. DHABAR-ADAYG.
Haddii aad, aad u danaynaysid darsidda awoodda layaabka
leh ee qotku ku helo DHABAR-ADAYG, akhri taariikh
nololeedka Muxamad, gaar ahaan midda uu ka qoray Essad
Bey. Ayada oo kooban waa midda hoos ku qoran.
NEBIGII WAYNAA EE UGU DAMBEEYEY

Nebi Muxamad waxa uu ahaa Nebi aan wax mucjiso ah
muujinin. La yaab kale ma uusan lahayn; waxba ma
196
r
I
---.. -------Faker oo hodan noqo-------
baranin; dedaalkiisa Nebinnimo ma bilaabin illaa uu
afartan jir noqday. Markii uu ku dhawaaqay in uu yahay
farriin-side(Rasuul) Eebbe, sidana diin dhab ah, jeesjees
iyo maad ayaa laga dhigtay. Carruurta ayaa tuuryaysay,
dumarka ayaa qashin ku sayrin jiray. Magaaladii uu u
dhashay ayaa laga cayriyey ee Maka ahayd asaga iyo intii
raacdayba, loona saaray lama deegaanka ayaga oo ka
faromaran waxii ay hanti lahaayeen oodhan.
Toban sano markii uu waanintiisii waday, waliba waxba
farahiisa kuma jirin, aan ka ahayn ciqaab la marsiiyo asaga
iyo intii raacdayba, saboolnimo iyo in lagu jeesjeeso. Toban
kale haddii ay gudubtay waxa uuba noqday ninka clhulka
Carbeed ooclhan ka taliya, ee Makana u taliya, adduunka
kalana si xooggan ugu sii fidaya. Halka uu awooddaas ka
keenay waa saddex is-dul saaran: Waa awoodda erayadii uu
watay, waxtarkii durraansigiisii(ducadiisii) iyo xariirkii uu
Eebbe la lahaa.
7
---.. ------.. Fak r oo hodc,n noqo ...... -
CUTUBKA lOAAO
AWOODDA MASKAXYO-ISUGAYNTA(MASTER Mt NO):

AWO·ODDA WAX DHAQAAJISA.
Tallaabada SagRn.land Ee I-Iodnn11in1t\dn
Aw'Ooddu waa waxyaalaha lagama maarmaanka ah si hand

loo helo. Qorshayaashu waa kuwo tabardaran oo aan
'Waxtar ahayn haddii aysan helin awood loogu beddeli karo
ficil. Cutubkaani waxa uu gooni u yahay sida qofku awood
l.'1.1 heli ka.rayo kuna adeegsan karayo.
Awood waxaa lagu qeexi karayaa "Aqoon la habeeyey oo si
caqliyeysan loo adeegsanayo." Awood, halkaan waxaa looga
jeedaa dedaal la isu geeyey oo awood u siin karaya in qofku (
rabitaankiisa u rogo waxa dhabta ah ee uu doonayo.

Dedaalkaasi waxa uu ku imaan karayaa wadashaqaynta
labo ama kabadan dad ah kuwaas oo leh yool cad iyo
dareen iskaashi.
AWOOD AYAA WO BAAHANYAHAY SI LACAG LOO
HELO!AWOOD AYAA LA.GAMA MAARMAAN AH SI LOO
ILAALIYO(HAYO) LACAGTA MARKA LA HELO KADIB!
Aynu isla xaqiijinno halka awooddaasi ka imaan karayso.
Haddii aynu niri awooddu "Aqoon La Habeeyey(La
Aruuriyey)," haddaba aynu isla eegno halka aqoontaasi ka
hnaan karayso:
a. AQOONTA MN DHAMMAADKA LAHAYN.
Aqoontaan waxaa lagu gaari hab lagu xusay cutub
198
kale ee ka hadlaya Sawirashada Maskaxda ee
Hindisidda(Hal-abuurka) ah.
b. KHIBRADDA(WAAYO-ARAGNIMADA) I.A
ARUURIYEY. Khibradda aadanahu soo maray oo la
aruuriyey meelo badan ayaa laga heli karayaa sida
maktabadaha. In badan oo khibradahaas ah
xarun1aha waxbarashada ayaaba dadka lagu baraa.
c. TIJAABIN IYO RAADIN. Sayniska iyo Nolosha
caadiga ahba dadku xog iyo xaqiiqooyin cusub ayaa
ay baarayaan oo soo saarayaan. Marka qofku labada
hare ku filnaan waayaan, tan dambena waa
adeegsan karayaan.
Aqoonta waxaa laga heli karaya mid kamid ah kuwa aan kor
ku xusnay. Aqoontaas awood ayaa ay noqon kartaa kadib
markii qorshe cad loo sameeyo oo ficillo lagu muujiyo.
ADEEGSIGAAWOODDA"MASKAX-ISUGGAYNTA"
Maskaxyo-isugayn waxaa lagu qeexi karayaa "Labo ama ka

badan oo dad ah oo isu tagay si ay isugu geeyaan
aqoontooda iyo dedaalkooda oo u gaaraan ujeeddo(hin1illo)
u cad."
Qofna awood wayn ma yeelanayo haddii uusan adeegsan
habka m.as.kax isugaynta. Cutubkii hore waxaa lagugu soo
baray sida aad qorshe u dagsan lahayn ugana dhabayn
waxa aad doonaysid helistooda. Haddii and raacdid
tallaabooyinka hagidda lagu soo baray ee uad ku dartid
dhabar..adayg iyo caqli oo aad si flicun uga fiirsatid idda
aad u ka dhiganaysid Kooxdu Maskuxyo-1 ugnynta,
199
himiladaadu sidaas ayaa ay kalabar ku qabsoontay adiga oo
aan ,,,rali dareemin.
Si aad si fiican ugu fahamtid awoodaha aan muuqanayn ee
uu leeyahay habka maskaxyo-isugayntu, waxa aan halkaan
kaga hadlaynaa labada waji ee uu habkaani leeyahay
kuwaas oo kala ah WAJIGA DHAQAALE HELISTA iyo
WAJIGA AWOOD MASKAXEEDKA. Wajiga dhaqaalahu
asagu waa mid iska cad maxaa yeelay qof kasta oo isku
xeeriya koox u daacad ah, u diyaarsan in ay talooyin wax ku
ool ah siiyaan markastana wadashaqayn ula diyaar ah ayna
yahiin kuwo aqoon u leh, waa hubaal in qotkaasi uu wajiga
dhaqaalaha guul ka gaarayo oo awood dhaqaale helayo.
Wajiga awood maskaxeedka waa adagyahay fahamkiisu
maxaa yeelay waxa fahamkeedu ku xiranyahay mawduuca
maskaxda aadanaha kaas oo uusan ·si fiican u aqoon
aadanahu. Oraahdaan soo socota ayaa in fiican kuu
fahamsiin had.alkayga: "Ma jiraan labo rnaskaxood oo
midooba oo aysan halkaas ka abuurrnin awood aan loo
jeedin oo lagu tilmaami karayo in ay rnaskax saddexaad
tahay."
Waxa aad xasuusantahay in adduunka dhamrni ka
samaysanyahay labo curiye oo kala ah MAATAR(walax) iyo
TAMAR(awood). Waxaa xaqiiqo la ogyahay ah in maatarku
yahay wax la sii burburin karayo oo loo sii yaryarayn karayo
isku-dhisyo, atamyo, iyo elektaroonno. Jab-jab yaryar ayaa
loo kala saari karaa oo mid walba goonidiisa darsid iyo
baaritaan loogu samayn karayo.
Sidaa.s oo kale ayaa tamartuna jabjab isugu xirantahay.
Maskaxda aadanahu waa tamar, qayb ka ah mid waynaatay.
Marka labo maskaxood iskaashi iyo wadashaqayn dhab ah
wada bilaabaan, unugyada maskaxdooduna waxa ay
200
bilowdaa in ay isa soojiidato oo halkaas ka abuurmato
awood-maskaxeed.
Habkaan Maskaxyo-Isugaynta, waliba wajiga dhaqaalaha,
waxaa maskaxdayda ku riday Andrew Caregie, labaatan iyo
shan sano kahor.
Kooxda Maskaxyo-Isugaynta ee Carnegie waxa uu ka
koobnaa ku dhawaad konton shaqaale kuwaas oo markasta
ku heeraarsanaa, ayaga oo ujeedkoodu wada ahaa soo
saarista iyo ka ganacsiga biraha. Hantidiisa dhan waxa uu
ku sheegaa in uu ku helay habkaas maskaxyo-isugaynta.
Baaritaan ku samee cid kasta oo hanti wayn abuuratay iyo
in badan oo ah dadka hantida meeldhexaadka ah abuurtay,
waxa aad ogaanaysaa in dhammaantood ogaal ama ogaal
la 'aan ku leeyahiin koox MASKAXYO ISU-GAYN.
MA JIRI KARO HAB KALE 00 LAGU HELi
KARAYOAWOODWAYN
Tamar waa waxa adduunka dhammi ku dhisanyahay, waa
waxa ku jira walax kasta, aadane kasta, xayawaan iyo dhir
intaba. Hab aan aadanahu fahmi karinin ayaa tamartu sugu
beddeshaa maatar(walax) dhab ah. Tamartaas adduunku
ku socdo waa aadanahuna leeyahay, waa tan maskaxda uga
buuxda ee fekeridda la yiraahdo ee keen karto in ayada oo
tamar ah(fekrad ah) ay su beddesho walax(maatar) dhab
ah..
Mskaxda dadka waxaa lagu matali karayaa dab
kaydiye(batari) oo kale. Dab-kaydiyahu tamar ayaa uu soo
nuugaa kadibna kaydiyaa.
Waxaa la wada ogyahay in koox batariyeyaal(dab
kaydiyeyaal) ah oo la isu geeyey leeyahiin awood ka badan
hal dab-kaydiye. Waxaa sidoo kale laga fahmi karaa in
dhawr qof maskaxdood ka awood badnaanayso hal ma ka.-x.
201
Maskaxdu sidaas oo kale ayaa ay u shaqaysa. Tan ayaa ku
baraysa in maskaxaha dadka qaarkood ka waxtarsanyahiin
ku"'ra. kale iyo sidoo kale in koox maskaxo ah oo la isu
geeyey ka waxtar badnaanayso hal maskax.
Aragtidaan ayaa laga fahmi karayaa sirta hantiilayaashu
adeegsadaan ee ku jirta arrintaas maskaxyo-isugaynta la
yiraahdo. Haddii aynu fahamnay taas hore ee ah in koox
isutagtay ee adeegsanaya habka maskaxyo-isugaynta ay
abuuri karayaan dhaqaale iyo hanti kabadan tan halka qof
abuuri karo, hadda waxa aynu ku xijinaynaa wajigii labaad
ee ku saabsanaa awoodda maskaxda ee kooxdu abuuri
karto. Marka dad koox ah maskaxyahooda la isku geeyo ee
si iskaashi iyo wadashaqayn ah ay isugu darsamaan, qof
walba waxa uu helin tamarta maskaxyaha kooxda dhan oo
la isu geeyey.
Waxaa xaqiiqo la ogyahay ah in Henry Ford uu ganacsigiisa

ka bilaabay saboolnimo, aqoon-yari iyo asaga oo aan
waxbaba aqoonin. Waxaa kale oo ayadna xaqiiqo la
ogyahay ah in mudane Ford uu saddexdaas cilladoodba ka
adk.aaday sanado kooban oo toban sano ah gudahood,
labaatan iyo shan sano gudaheedna uu ku noqday mid
kamid ah dadka Maraykanka ugu hantida badan.
Xaqiiqdaan waxa aad ku xirtaa mid kale oo sheegaysa in
isbeddelk.a nololeed ee ugu wayn ee Ford ay bilaabatay
kadib markii uu xariir dhaw iyo saaxiibtinnimo la yeeshay
mudane Edison, mark.aas ayaa aad fahmin awoodda
maskax ay ku kordhin karto maskax kale. Waxa aad ku sii
darsataa in isbeddelka iyo guulaha ugu waawayn ee Ford ay
yimaadeen markii uu la saaxiibay Harvey Firestone, John
Burroughs iyo Luther Burbank.
202
Shaki badani kun1a jiro in mudane Ford uu yahay mid ka
nlid ah dadkn haya aqoonta ugu badan ee ganacsiga ku
saabsan. Halka hantldiisu ka tin1id waa mid aan dood ka
in1aan karinin. Baarid ku sa1nee saaxiibada ugu dhow ee uu
Ford lahaa, kuwans oo qaarkood aanba horay u soo
sheegnay, ,vaxa aad fahn1aysaa macnaha oraahda soo
socotaayi ay xan1baarsantahay:- "Qofku waxa uu qaataa
dhaqanka iyo fikradaha dadka ugu badan ee ay iskaashi iyo
wadashaqayni dhexn1arto."
Henry noloshiisa waa uu ka tirtiray fakhri, jahli iyo aqoon
darro intaba asaga isk.u xiray maskaxyo waawayn k.uwaas
oo mawjadahoodu maskaxdiisa toos ugu shubmeen. Waxa
uu nimankaas ka kororsaday garaad, waayo aragmmo,
aqoon iyo cilmi nafsi intaba.
Tallaabadaani waa mid aad adiguna adeegsan kartid!
Horay waxa aynu u soo xusnay Mahatma Gandhi. Waxaa
laga yaabaa dadka intooda badan ee maqlay Gandhi in ay u
arkaan nin layaab leh oo asaga oo aan dhar fiican ximayn
meelaha wareega,kaas oo dhibaatooyin k.u abuura
dawladda Ingiriiska.
Dhabtii Gandhi sidaas ma aha. Gandhi waa qofka ugu
awoodda badan dadka maantay nool. (Marka la fiiriyo
dadka taageersan iyo sida ay u rumaysanyahiin
hoggaankiisa). Waxa uu noqonayaaba qofl<li ugu awoodda
badnaa taariikhda. Awooddiisu waa mid dadban balse ·waa
mid dhab ah.
Aynu darsid ku samaynno habka uu awooddaas ku helay.
Waxaa dhacda in dhawr eray ku filnaadaan. Waxa uu
awood ku helay in uu labo boqol oo malyan oo qof uu ku
tallaalay in ay mask.ax iyo n1uruq ahaanba iskaashadaan oo
si wadajir ah uga shaqeeyaan gaarista hal hinullo oo ka
dhaxaysa.
203
-------.. --faker oo hodan noqo-------
Waxa. aan dhihi karnaa Gandhi mucjiso(ashaqaraar) ayaa

uu sameeyey, ashaqaraar ah in uu labo boqol oo malyan oo
qof uu ku tallaalo in ay si wadajir ah u wada shaqeeyaan.
Haddii aadan u ma)aynayn in arrintaani mucjiso tahay,
iskuday in aad labo qof ka dhaadhicisid in ay wadajir u
shaqeeyaan oo iskaashi la yimaadaan.
Qof walba oo ganacsi soo maamulay ayaa garan sida ay u
dhib badantahay in aad shaqaalaha ku talaashid in ay
noqdaan kuwo wada shaqeeya oo iskaashi sameeya.
Haddaba marka labo qof iyo ka badan ay iskaashadaan
ayaga oo ujeedkoodu yahay in ay iskaalmeeyaan, waxa ay
helaan awood ay ku gaari karayaan wax walba oo ay
jamanayaan. Waa habka lagu helo awood heerka ugu
sarraysa.
204
-----------Faker oo hodan noqo-- ----
CUTUBKA llAAD
LA YAABKA GALMADA:
BEDDELIDDA (ROGIDDA) GALMADA (MYSTERY OF

SEX TRANSMUTATION)
Tallaabada Tobnaad �e Gaarista Hodannimada
Macnaha ereyga rogid(beddelid) sida ugu fudud haddii loo

sheego waa gedin(rogid) ama beddalid, walax, curiye ama
tamar loo geddiyo(beddelo) wax kale."
(Qoraagu waxa uu uga jeedaa in dareenka galmada loo
adeegsan karo ka qaybqaadashada guusha qofka, gadaal
ayaa aadna si fiican ugu fahmi doontaa sida ay suurto gal u
tahay).
Dareenka galmadu waa wax qotka maskaxdiisa xaalad
galiya(kiciya). La' aanta aqoon buuxda oo aysan dadku u
lahayn xaaladdaas, ayaa keenta in galmada markasta ay ka
eegaan dhanka dareenka jimsiga oo kali ah, iyo sidoo kale
barid khaldan oo ku saabsan galmada oo la siiyey dadka
ayaa keenta in marka ay maqlaan ereyga galmo ay u
sawiranto dhanka ficilka jimsiga laga sameeyo oo kali ah.
Dareenka galmadu waxa uu leeyahay saddex waxtar:-
1. Tarminta aadanaha.
2. Joogtaynta caafimaadka(daawo ahaan, wax u
dhigma majiraan).
205
---·----Faker oo hodan noqo----·-
3. In uu qotka ka dbex saari karo dadka guud oo
gaarsiin karo heerka caqli-badnayaasha.
Beddelidda galmadu waa wax dhibyari iyo fudayd lagu
sharxi karayo. Waa in maskaxda laga wareejinayo dareenkii
jimsiga ahaa oo loo ,.vareejinayo waji kale.
Rabitaanka galmadu waa kan ugu xoogga badan
dhammaan rabitaannada aadanaha. Marka rabitaankaani
uu wado, aadanahu ,vaxa uu yeeshaa sawirasho maska.xeed
xooggan, geesinnimo, is-maamulid wanaagsan, iyo awood
hal-abuur oo aan mararka kale lagu aqoonin. Dareenkaasi
waa mid aad u xoog badan oo khasba qotka, beer uu
mararka qaar naftiisa iyo haybaddiisa(sharaftiisa) uu halls
galin karayo asaga oo doonaya samaynta galmada. Marka
gacanta lagu dhigo ee loo adeegsado meelo kale,
awooddaani waa midda qotka siin karta sawirasho
maskaxeed xooggan, geesinnimo, iwm kuwaas oo loo
adeegsan karayo hal-abuurka dhanka suugaanta,
farshaxanka iyo xirfad kasta oo qofku doonayo in uu
hormariyo oo ay ku jirto helitaanka hodannimo.
Beddelistaas(dbioac kale u jahayntaas) awoodda galmada
waxa ay u baahantahay in qotku layliyo(tabab-baro)
awooddiisa is-maamulineed, dhabtiina abaalgudka ka
imaan doona waa u qalmaa dedaalkaas.
Rabitaanka galmadu waa wax lagu dhasho oo
yeelaal(dabiici) ah. Rabitaankaasi ma aha in la cabburiyo
ama
a
la burburiyo. Balse waa in loo ogolaado in uu u baxo
hb uu waxtar u yeelanayo jimsiga, maskaxda iyo oafta
qofka intaba. Haddii aan loo ogolaan habkaas in uu u baxo,
waxaa imaao in uu babab kale oo aan habboonayn uu u
baxo.
Wabi waa la biyo xiri karaa, biyahiisa waa la celin karaa
intii goor ah, balse ugu dambaynta, meel ayaa ay ka
206
.... _ ........fak r oo hadan n t/O .......
baxa.yuun. Wnu sidous oo knlo lar' nkL1 gahtw 1u. Woo la
cabburin ka1·uo. lt\ , Hu kuruyuu fnlll wuql i rtlt b I. • me jl
nyua uu ku buxh1 111urkt1 uur11b . lla<ldii aan loo
rogin(ad- gsm) hnb Wt\Xtur l h, hub kulo oo aan waxtar
lahnyn ayna uu noqoniu.
Waxaa na iib leh qot} u fulunay alda loo adeegsado
dareenka gahnadu oo loogu rogo hab hal-abuur Ieh,
fahan1kaasina gaarsiiyey qotl<ans heerka caqli badnaanta,
Cihni baaris Saynis ayaa lagu ogaaday xaqiiqooyinkaan:
1. Dadkii adduunka soo maray kuwii ugu heerka
sarreeyey waxa ay ahaayey dad leh dareen galmo oo
badan; balse waxa ay ahaayeen rag fahmay habka
dareenkaan looga faa 'iidaysto ee uusan mid raaxo
jimsi kali ah ahaanin.
2. Dadka noqday hantilayaasha ugu sarreeyey iyo
dadka heerarka sare ka gaaray suugaanta,
farshaxanka, warshadaha, iyo xirfadaha kaleba
waxaa guushoodu ka soo askuntay saamayn dumar.
Cilmi baaristaan waxa ay ku timid markii dib loo raacay
sooyaal-nololeedka muddo labo kun oo gu' kabadan.
Haddii la eego caddaymaha muujinaya xariirka ka
dhexeeyey raggaas iyo dumarkaas heerarka sare gaaray,
waxaa muuqan in dareenka galmadu aad ugu waynaa.
Dareenka galmadu waa mid aan la caabbin karinin. Marka
dareenkaani qotka wado, dadku waxa ay la soo baxaan
awood aad u sarraysa oo aan lagu ogayn. Xaqiiqada·ln
faham, waxa aad fahmaysaa mudnaanta ay leed '\ha.
oraahda ah in dareenkaas loo adeegsan karnyo gairL ta
beer garaad oo aad u sarreeyn.
207
Dareenka gnlmada waxaa kujira sirta hal-abuurka. Burburi
xubnaha taranka ee rag ama xayawaan, waxa aad meesha
ka saaraysaa awooddii ugu waynayd ee uu ku shaqaynayay.
Si aad tan u ogaatid dhabnimadeeda, daawo waxa ku dhaca
marka xayawaanka la xaniinyo bixiyo. Dibigu waxa uu
noqdaa mid iska dansan sida saca. Xaniinyo bixintaasi
labka dadka ama xayawaankaba waxa ay ka qaaddaa
awooddii wax iska dhicineed ee ku jirtay. Wax ka
beddeliddaas xubnaha taranka(galmada) sidaas oo kale
ayaa ay saamayn ugu yeelan dheddigana.
TOBANKA DAARE EE MASKAXDA
Maskaxda aadanahu waxa ay ka jawaabtaa farrinta

-daarayaasha, waxa ayna gaartaa heer qulqul mawjadeed oo
sarreeya, kaas oo loo yaqaan xamaasad, sawirasho
maskaxeed, hal-abuur, rabitaan xooggan, iwm.
Daaarayaasha ugu badan ee maskaxda daaritaan xooggan
ku sameeya waa:-
1. Rabitaan galmo
2. Jacayl
3. Himmad(rabitaan) xooggan ee caannimo, awood,
dhaqaale, lacag
4. Muusiko
5. SaaxiibtinnimoGaalnimo) u dhaxaysa isku jinsi ama
kalajinsi.
6, Isbahaysi MASKAX-ISUGAYN-eed oo ku salaysan
wadashaqayn labo ama ka badan dad ah kuwaas oo isu
kaashaday gaarista horumar diineed ama mid
adduunyo.
208
7. Isla silcid, sida dad la wada daldalayo0aynayo)
-8. Iska dhaadhicin
9. Cabsi
10. Daroogo iyo Khamro
Rabitaanka galmada ayaa taxanahaan ugu horreeya, waana

kan kor u qaada mawjadaha maskaxda noqdana kuwo cagta
u roga ee dhaqaaq fiican sameeya. Siddeed ka mid ah
daarayaashaasi waa dabiici(yeelaal) waana kuwo kor
uqaadaya qofka. Labo ayaa ah kuwa waxyeelllo leh.
Taxanahaan waxaa loo sameeyey in aad isbarbar dhig ku
samaysid daarayaasha ugu waawayn ee qotka iyo
maskaxdiisa. Baaritaan lagu sameeyey taxanahaan ayaa
lagu ogaaday in dareenka galmadu yahay kan ugu xoogga
badan ee daarayaashaan.
Isbarbardhiggaan waxa uu lagama maarmaan u yahay in ay
kuu caddaato oo aad fahamtid in dareenka galmadu yahay
wax qofka gaarsiin karaya heerka ugu garraad sarreeya ee
dadka dhan. Aynu eegno waxa garraad sarrayntu(caqli
badnaantu) u egtahay. Murtiilayaal ayaa yiri, dadka kuwa
ugu caliga badani waa "Qof timo badan, cuna cuntooyin la
yaab leh, kali nool, dadkuna maad ka dhigtaan." Qeexid
caqli badnaha ah ee taas ka wanaagsan ayaa ah, "Waa qof
ogaaday sida kor loogu qaado mawjahada fakarrada ee
maskaxdiisa heer uu gaaray halka laga helo aqoonta aan
dadku aqoonin oodhan taas oo aan lagu gaarin mawjadaha
caadiga ah."
Qofka fekeraya waxaa ku soo dhacaya waydiimo ku saabsan
qeexidda sare. Waydiinta ugu horraysa ayaa noqonaysa,
"Sidee qotku u gaari karaa halka laga helo aqoon aan lagu
gaari karinin mawjadaha caadiga ah ee fakarka?"
209
Waydiinta xigta ayaa noqonaysa, "Ma waxaa jira beer
aqooneed ay gaaraan dadka caqliga badan oo kali ah, haddii
ay sidaas tahay HALKEE AQOONTMS KA TIMMDDM,
side se lagu gaari karayaa?
Waa in aan caddaynaa qummanaanta oraahyada aan
buugga ku xusaynno ama waa in aan ugu yaraan keenno
caddaymo aad adigu tijaabo marisid sidaasna aynu wadajir
ku helno jawaabaha waydiimahaan.
"CAQLI-BAD.NAANTA" WAXAA LAGU GAARAA
DAREEMAHA LIXAAD
(akhri cutubka dareemaha lixaad haddii ereyga dareemaha
lixaad uu kugu cusubyahay)
Jiritaanka dareeme lixaad waa mid la xaqiijiyey.
Dareemaha lixaadi waa "Sawirrashada Hal
abuurka(hindisidda)." Waaxda maskaxda ee sawirashada
hal-abuurka iyo hindisidda(waaxda hal-abuuridda iyo
hindisidda walxaha cusub) waa qayb maskaxda ka mid ah
oo aan dadka intooda badani adeegsan noloshooda oodhan,
haddii ay adeegsadaanna ay si kama ah ay ku timid. Tiro
aad u yar oo dadka ah ayaa adeegsada waana kuwa noqda
kuwa dadka ugu caqliga sarreeya.
Waaxdaan sawirashada hal-abuureed ayaa ah iskuxiraha
dhabta ah ee aqoonta xaddidan ee aadanah iyo aqoonta aan
xadka iyo dhammaadka lahayn.
Marka aragti ku soo dhacdo maskaxda qofka, waxa ay inta
bad.an ku timaaddaa mid ka mid ah kuwaan soo socda:-
1. Aqoonta Aan Dhammaadka(xadka) lahayn
2. Garraadka Daahsoon ee qofka kaas oo ay ku
kaydsantahay dareen kasta iyo fikrad kasta oo
210
...... --·-·· ak r h don noq .. ..
walig' d 00 0 l'tu UH kt xdu jfJfltt runa
hanta dar · tne.
3. Ma kaxda qof kal ka oo flkr d k , y
4. Kaydka Garrandka Daah oon • , 1 f
Sawirasbada hal ..abuur ed waxa ay i fH n b IY aa
marka 1nawjadaha maskaxdu(oo wax daar en
shaqaynayaan si xawli ah. Waa marka mawjadah faka
ee n1askaxdu ku soconayaan xawaar · ka sarreeya n
caadiga ah.
Marka maskaxda la daaro oo ay daaraan mid ka mid
daarayaasha tobanka ah, waxa ay qofka gaarsiisaa heer
fakar aad uga sarreeya kan caadiga ah, waxa uuna awood
helin in uu aragti fog ku eego, fogaanta, qaymaha iy tayada
FIKRADAHA aan lagu heli karin beer mawjadeedyada
hooseeya sida kuwa uu qofku adeegsado marka u
xallinayo dhibaatooyinka ganacssigiisa ama xirfaddiisa ee
maalinlaha ah.
Marka daaritaannadaas la adeegsado ee maskaxda la daaro
lana gaarsiiyo heer sare ee fakarid,taasi waxa a la mid
noqotaa sida qof diyaarad raacay ee kor uga ba: intii
aragtidiisu koobaysay markii uu dhulka joogay baddana �or
ka arki karaya wax badan oo ka xadidnaa.
Waxaa kale, marka fakarka qotku heerka n are . uur ,� a
uu noqdaa mid aysan haldn an1a xa11nibi kariu \laJ aalah
xanniba qofka nolosha hoose ka fk ra �l u halgu1ua a
sidii uu ku heli lahaa cunto, hoyi iyo dh r.
Qofku inta uu saaranyahay li 1 u· id h.\U
sawirrashada hal�abuul'eed n1•1ski.1xd·l
madaxbannaani ay ku shaqayso h. ha. l l)'bt ls'\, ir\sh \d·1
iyo ka fekeridda hindi eyual usub \ ua �h \ll '�h· ·
Dareemaha lixaad ayau bawl guh wu '\ nn 1 U ,� lt\ in
211
----------Faker oo hodan noqo--,. .......
maskaxda ku soo dhncnynan nragtiyo non ku eoo dht •I jirtn
marka ay ku jirtay beer flkrndoodkcc HI condt n ahall,
Dareen1aha lixnadi wan qayb masknxdn oh ny I
dheeryahiin dadka caqlign badan iyo dadko. condtga ah,
Qaybta hal-abuurka ee n1askaxdu wnxa ay 11oqotaa mf d
diyaarsan oo soo jiidata aragtiyaha cusub rnnrkasta oo la
badiyo adeegsigeeda. Waa qayb ku shaqaysn oo ku kobocda
adeegsiga iyo ka shaqaysiinta.
Waxa loo yaqaan damiirka qofka, gebi ahaanba waxa uu ku
xiranyahay dareemaha lixaad. Dadkii caanka ahaa sida
qolyaha farshaxanka, hoobalada, qoraayaashaa,
abwaannada dhammaan waxa ay beer sare ku gaareen waa
ayaga oo ku kalsoonaa "Cod yar" oo ay maskaxdooda ka
maqlayeen kaas oo u sheegayay in ay gaari karayaan halka
ay doonaan.(sawirasho hal abuur iyo ku guulaysasho
hindisahaas cusub ah ayaa u muuqanayay). Waxaa la
ogaaday in dadka leh sawirasho maskaxeed oo sarreeya ay
aragtiyahooda inta ugu badani ugu yimaadaan qaab ah "In
ay iskaga soo dhacaan halmar"(fikrad halmar isaga soo
dhacdo).
Waxaa jiray nin marka uu khudbaynayo indhaha haddii
uusan isku qabsan aan bilaabi karaynin hadalka. Waxa uu
gebi ahaanba ku xirnaa waaxda sawirashada ee
maskaxdiisa. Mar la waydiiyey waxa uu indhaha isugu
qabsadana waxa uu ku jawaabay, "Sidaas waxa aan u
sameeyaa si aan ugu hadlo fikrado markaas maskaxydayda
ka soo fula."
Mid ka mid ahaa dhaqaaleyahannadii ugu waawaynaa
Maraykanka ayaa indhaha isku qabsan jirin labo ama
saddex c;laqiiqo kahor inta uusan go' aan gaarin.
Mark.ii la waydiiyey waxa uu u sameeyo sidaas waxa uu ku
warceliyey, "Marka aan indhaha isku qabsado waxa aan
212
-----.. -----Faker oo hodan noqo------·
helayaa(ii furmayn) isha ay caqli badnaantu ka soo
burqato.''
Dr. Elmer R. Gates waxa uu keenay in ka badan labo boqol
oo hindise asaga oo adeegsan jiray habka ah adeegsiga iyo
kor uqaadista waaxda sawirrashada ee maskaxdiisa.
Habkiisaani waa hab mudnaan iyo xiisaba u leh cidkasta oo
doonaysa in ay gaarto heerka caqli badnaanta ee uu asagu
gaaray.
Halka uu hidisaha iyo cilmi barista ku sameeyo waxaa ugu
yaallay qol uu ula baxay "Qolka lsgaarsiin La Samaynta
Nafta.)' Waxa uu ahaa qol deggan oo shanqar la' a oo
iftiinka dhan halmar laga dansho. Waxa u dhexyaallay miis
yar oo warqado u saaranyahiin. Miiska waxaa ugu
dhegganaa gujiye(batoon) laga damiyo iftiinka qolka.
Marka uu Dr. Gates doonayo in uu adeegsado awoodda
sawirrashada iyo hal-abuurka ee maskaxdiisa ee uu
doonayo in uu wax cusub hindiso, qolkiisaas ayaa uu geli
jiray, miiska hor fariista, iftiinka damiya kadibna ka fekeraa
waxa cusub ee uu doonayo in uu hindiso. �alkaas ayaa uu
ku sugnaan jiray illaa ay ku soo dhacdo fikradda uu
doonayo.
Marmar ayaa waxaa ku soo dhici jiray fikrado badan oo
isdaba joog ah heer uu qoritaankooda wado muddo saddex
saacadood ka badan. Marka fikraduhu ka joogsadaan ayaa
uu dib u eegi jiray qoraalka waxaana uga muuqan jiray
hindisaad xeerar aan aadanaha dhammi aqoon u lahayn.
Dr. Gates noloshiisa waxa uu ku dabbiri jiray in uu fikrado
helid meel u fadhiyo. Shirkadaha iyo Iskaashatooyinka ugu
waawaynka ee Maraykanka ayaa lacag ku siin jiray in uu
saacad u fariisto oo u maleeyo(u fekero).
Qaybta fakarka caadiga ahi in badan ayaa ay qofka khaldi
gartaa, maxaa yeelay inta ugu badan waxa ay wax ku eegtaa
213
ama ku qayn1aysna waayo aragnimada soo rnartay.
Dhammaan aqoontu wnayo aragnimada ku timaadda ma
aha mid saxan(qum1nan). Aragtiyaha ku yimaada adeegsiga
waaxda sawirrasbada ee maskaxda ayaa in badan la isku
hallayn karayaa, 1naxaa yeelay waxa ay ka yimaadaan il
caqliyeed looga kalsooni badanyahay qaybaha kale ee
n1askaxda.
Kala duwanaanshaha u dhaxeeya dadka caadiga ah iyo
dadka leh heerka garaad ee aadka u sarreeya waa adeegsiga
sawirrashada maskaxda ee lagu keeno hindiseyaal iyo hal
abuurro cusub.
Hindiseyaasha Saynisku(sida Mr. Edison iyo Dr. Gates)
waxa ay adeegsadeen labada qaybood ee sawirrashada
maskaxdu leedahay ee kala ah Sawirashada Farsamaynta
ah(farsamaynta wax horay u jiray si looga soo saaro hindise
cusub) iyo Sawirashada Hindisidda ah(sawirashada
hindisidda walax cusub).
Tusaale, saynisyahanka hindisaaga ah, waxa uu
hindisahiisa ka bilaabaa asaga oo isku habaynaya, isku
gaynaya aragtiyahii horay loo yaqaanay iyo kuwii waayo
aragnimada ku soo maray. Haddii aqoontaas uu isku
geeyey ay ku filnaan waydo hindisahiisa cusub, markaas
ayaa uu u gudbaa adeegsiga sawirashada hindisidda ah.
Qaabka ay ku helaan awooddaas ay ugu gudbayaan
sawirashada hindisidda ah waa ay ku kala duwanyahiin
balse isugayn waa sidaan:
1. Maskaxdiisa ayaa uu daarayaa si ay u sii dayso
mawjado beer fakar oo aad uga sarreeya kan
caadiga ah, asaga oo adeegsaday mid ama ka badan
ka mid ah tobankii daare.
2. Waxa uu ka fekeraa oo xoogga saaraa waxii aqoon
bore uu u lahaa ee la xariiri karta waxa cusub ee uu
214
----------..faker oo hodan noqo-------
doonayo in uu hindiso kaclibna muuqaal ka
sa1neeyaa sida ay u ekaan doonto. Sawirkaas ayaa
uu maskaxda ku hayaa oo ku celceliyaa ku
fekeriddiisa illaa uu garaadka daahsoon uu u gudbo
kadibna halkaas kaga gudbaa fakariddii iyo xoog
saariddii badnayd sugaana in garaadka daahsooni
siiyo fikrad buuxda oo ku saabsan hindisaha cusub
ee uu doonayo.
Marmarka qaarkood waxaa qofka u soo baxa jawaabo
qumman oo degdeg ah, marmarna kuwo aan qummanayn
ayada oo ku xiran adeegsiga badan iyo awoodda uu qofku u
yeelay dareemahiisa lixaad ama sawirashada maskaxdiisa.
Edison in ka badan toban kun oo jeer ayaa uu aragtiyo isu
geeyey asaga oo adeegsanaya sawirashada farsamaynta ah
ee maskaxdiisa waana ku guuldarraystay kahor inta uusan
u gudbin adeegsiga sawirashada hindisidda ah ee
maskaxcliisa halkaas oo uu ka helay aragtida samaynta
layrkaOaambadda). Waddadaas oo kale ayaa uu maray
markii dambe ee uu hindisayay cod-duubaha.
Caddaymo badan ayaa muujinaya jiritaanka waaxda
sawirrashada hindisaha ah ee maskaxda qotka. Tan waxaa
caddaynaya rag badan oo aan aqoon waxbarasho lahayn
balse hormuud ka noqday qaybo kala duwan oo nolosha ah.
Lincoln ayaa tusaale u ah hormuud heer sare gaaray kadib
markii uu ogaaday oo adeegsaday hal-abuurka
maskaxdiisa. Waxa uu ogaaday oo bilaabay adeegsiga hal
abuurka maskaxdiisa markii mid kamid ah daarayaasha
maskaxda aadanaha oo asaga u ahaa jacayl uu u qaaday
Anne Rutledge, uu daaray maskaxdiisa. Horay ayaa aan u
soo sheegnay in daarayaashi qotka gaarsiiyaan heer
caqliyeed aad u sarreeya.
215
(
---------.... Faker oo hodan noqo-----·-
Bogagga sooyaalka waxaa ka buuxa hoggaamiyeyaal
guulahooda ay ka datnbeeyeen saamayn dumar,
saamayntaas oo ka imaanaysay dareenka galmada
keeutayna in ay daartay sawirrashada maskaxdooda
Napoleon Bonaparte ayaa ka mid ahaa.
Marl<li xaaskiisa Josephine ay dhiirogalinaysay waa uu
guulaysanayay oo la iskama caabbin karinin balse markii
uu go' aansaday in uu Josephine iska furo, waxa uu
bilaabay in uu hoos u dhac iyo guuldarro la kulmayo
markasta. Guuldarradii uu ku jabay goobtii St. Helena ayaa
muujinaysa.
Haddii ay suurtowdo, waxa aan isku dayaynaa in aan xusno
rag badan oo Maraykan ah oo aad caan u ah, kuwaas oo
heer sare oo caqli badnaan ah ku gaaray saamaynta
dumarkoodu ku yeesheen darteed iyo in ay kadib hoos u
dhac iyo guuldarro ku timid markii ay dhaqaale iyo awood
heleen oo xaaskoodii bore ka tageen ee kuwo cusub
raadsadeen.
Maskaxda aadanahu aad ayaa ay uga jawaabtaa
daaritaannada! Waxyaalaha ugu waawayn ee daara
maskaxda aadanaha waa rabitaanka galmada. Marka la
xakameeyo ee dhan kale loo rogo waxa awooddaasi qofka
gaarsiisa heer aragtiyeed aad u sarreeya oo uu kaga adkaan
karayo walwalka iyo waxyaalaha dhiba qofka aan beer
aragtiyeedkaas gaarsiisnayn.
Waxaa ayaan darro ah in kaliya dadka aadka u caqliga
badani yahiin kuwa arrintaas ogaaday. Inta kale waxa ay
dareemaan rabitaanka galmada balse ma oga awoodda ku
hoos jirta ee qofka guul u soo jiidi karaysa.
Xasuusin ayaa aan u soo qaadanaynaa raggaan boos ku
xusan oo ah dad guul sare nolosha ka gaaray balse sidoo
216
-----------Faker oo hodan noqo_..____ _
kale ahaa rag uu aad u sarreeyey dareenkooda rabitaanka
gahnada.
GEORGE WASHINGTON
NAPOLEON BONAPARTE
WILLIAM SHAKESPEARE
ABRAHAM LINCOLN
RALPH WALDO EMERSON
ROBERT BURNS
THOMAS JEFFERSON
ELBERT HUBBARD
ELBERT H. GARY
OSCAR WILDE
WOODROW WILSON
JOHN H. PATTERSON
ANDREW JACKSON
ENRICO CARUSO
Aqoontaada sooyaalka dadka adeegso oo sii wad

taxanahaan. Isku day haddii aad awooddid in aad soo
heshld hal nin oo ka mid ah dadka guulaysatayaasha ah oo
aan lahaan jirinin rabitaan sare oo galmo.
Haddii aad doonaysid baaritaan ku samee dadka aad
taqaanid iskuna day in aad ka heshid hal mid oo guulayste
ah balse aan lahayn rabitaan galmo oo sarraysa. Awoodda
galmadu waa waxa keena awoodda sawirasho ee dadka
caqliga badan. Ma jirin, mana jiri doono hormuud ama
hoggaamiye aan lahayn dareen galmo oo sarraysa.
Waxa aan xaqiijinayaa in aan oraahdaydu caddaynayn, in
dadka leh dareenka galmada badan oo dhammi aysan
ahayn dad caqli badan! Qofku waxa uu gaara heerka caqli
badnaanta kaliya marka uu maskaxdiisa daaro(haddii uu
rabo ha ku daaro dareen galmo) kadibna awooddiisa dhan
uu galiyo adeegsiga sawirashada maskaxdiisa. Mid ka1nid
217
---------�-Faker oo hodan noqo----.. --
ah daarayaasha nlBskn. dn · ktctyn 1nuwjn Jnhn fiklrfkn Rnr

,,,raxaa ah a\\roodda gnhu·1da. Luhnnn, hnhn <lur n gnlmo oo
kali ah lagun1n ganro aqli bndnnnn. Awoocldn dnr nkno,sl
lee) ahay \.\ran in lagn beddelo darcon jhnsi oo ko H nh oo loo
rogo beer uu daari karayo caqli bndnnontn mnsknxdn.
Rabitaan galmo oo badan iyo si qaldnn nynga oo u
ade gsaday rabitaankaas ayaa dadka .in badnn gnarsilsa
heer ka liita xayawaanka.
WAA MAXAY SABABTA AY D1-IIF U TARAY IN
RAGGU GUULAYSTAAN AFARTAN JIR KA 1-IOR
Baaritaan aan ku sameeyey labaatan iyo shan kun oo rag ah
ayaa aan ku ogaaday in ragga gaaray guulaha waawayn ay
dhif tahay in ay gaareen afartanka kahor iyo in guushooda
heerkii ugu sarraysay ay gaarayeen markii ay kontonka
gaareen kadib. Xaqiiqadaasi layaab ayaa ay igu noqotay
waxa ayna igu dhalisay in aan baaritaan ku sameeyo
muddo labo iyo toban sano ah.
Darsiddaasi waxa ay I tusisay in sababta ugu wayni tahay in
ay yareeyaan awood gelintoodii dhanka galmada. Ragga
intooda badani ma ogaadaan in rabitaanka galmada loo
adeegsan karo ujeeddooyin kale oo ka muhiimsan dareenka
jimsi ahaaneed. Dadkaas ogaada sirtaan intooda badani
waxa ay ogaadaan kadib markii ay ka khasaaraan sanado
badan oo ay awood gelinayeen rabitaankaas. Markaas ay
ogaadaan kadib ayaa ay bilaabaan beer gaaris.
Rabitaanka galmadu waa kan ugu xoog badan dareennada
oodhan, khasbana qofka aadanaha ah sidaas darteed ayaa
ragga ogaada sirtaan ee awood u hela in ay maamulaan
rabitaankoodaas ay noqdaan kuwo heer sare gaara.
Mid kamid ah ganacsadayaasha waawayn ee Maraykanka
ayaa ii qirtay in xoghayntiisa oo aad u qurux badnayd
218
_,..______ .. _Faker oo hodan noqo...------
darteed uu u sa1neeyey qorshayaashiisa ganacsi kuwooda

ugu waawayn. Waxa uu qirtay in la joogeedu uu kor u
qaadayay mawjadaha fikradeed ee ma1;kaxdiisa i11aa beer
aan la fili karaynin.
Mid ka1nid ah guulaystayaasha ugu waawayn ee dalkaan
ayaa qiranaya in guushiisa oo dhan ay ku timid gabar
dhalinyaro ah oo aad u qurux badan darteed, taas oo labo
iyo toban sano u ahayd dhiirogalin joogto ah.
Qof walba waa laga yaabaa in uu ninkaan garanayo balse
qof walba ma oga halka dhiirogalintiisaas uga iroaanaysay.
Sooyaalka(taariikhda) waxaa ka buuxa oo aan laga waayayn
rag gaaray heerka caqli badnaanta ayada oo ay keentay
maskax gacan ku samays ah oo ay adeegsadeen sida
khamro iyo daroogo. Rag ay ka mid yabUn Edgar Allen Poe,
James Whitcomb Riley, Robert Burns ayaa dbaroro:\an
qoray gabayadoodii ugu cajiibsanaa ayaga oo wada cabsan.
Baise waxaa kale oo la xasuustaa in raggaasi ay ugu
dambayntii ayagu guushoodii dib u burburiyeen. Abuurka
aadanaha ayaa loogu diyaariyey habab uu ku gaari karayo
halka ugu sarraysa ee uu ku heli karayo aragtiyo aan ciclina
uga horraynin. Baahi uma qabo qofku in uu adeegsado
waxyaalo kale(sida khamro iyo daroogo) si uu ugu gaaro
ama ugu helo maskax badnaan.
Maskax daare, waa walax si ku meel gaar ah an1a joogto ah
u kordhin karta mawjadaha fikrdadeed ee n1askax:da qotka.
Walxahaas daarayaasha maskaxdn ah '1\raxaa ugu xoog
badan tobankii aynu kor ku soo xu nay.
Adeegsiga kuwaas ayaa qofku ku gauri ko.rayaa aqoonta aan
dhammaadka lahayn ama u dh gnli karnyaa kaydka
garaadkiisa daahsoon a1na xo ugt1 qaadan kru·ayaa
garaadka dadka kale kunu rauri k u· . ,a h ka caqli
badnaanta ugu sarraysa.
219
Bare, tabab-bar u samaynayay arday dhan soddon kun oo
xirfadda iibinta bartay ayaa ogaaday wax la yaab la
noqotay. Waxa uu ogaaday in arday dareenka badani ay ka
waxtar iyo wax soosaar badanyahiin kuwa kale. Taas waxaa
lagu sharxi karayaa in dadkaas dareenka badani leeyahiin
soojiidasho(magnad). In ay soo jiidashadaas leeyahiin
waxaa laga dareemi karayaa:-
1. Gacan-qaadkooda(salaanta). Taabashada
gacantooda ayaa markiiba muujinaysa jiritaanka
soojiidashadaas ama la' aanta
soojiidashadaas(maganatkaas).
2. Dhawaqa codkooda. Soo jiidashadaas ama
magnatka dareenka ayaa ay ku jirtaa soo jiidasho ay
cid gooni ah u bogayso oo soo raacayso.
3. Istaagga iyo Jaanta socodka. Waa dad socodkooda
lagu yaqaan
4. Mawjadaha fikradahooda. Waa dad dareenkooda u
adeegsada gaarista mawjado sare oo fikradeed.
5. Muuqaalkooda guud. Waa dad aad u ilaaliya
muuqaalkooda jimsi iyo mid labis intaba.
Mark laga eegayo saamaynta uu yeelan karayo, afhayeen,

wacdiye, iibiye, qareen iyo ciddii kaleba, qofka hadalkiisu
saamayn badan ma yeelanayo haddii uusan ahayn mid
dareenkiisu sarreeyo.
Iibiye garanaya sidii uu maskaxdiisa uga wareejin lahaa
galmoo oo ugu wareejin lahaa xoogsaaridda iibldisa waxa
uu noqon mid xamaasad iyo go' aanba leh ayada oo ay
keenin in uu xooggiisa dhan isugu gaynayo ka dhabaynta
ujeedkiisa.
220
-----------Faker oo hodan noqo---....-...
In badan oo ah iibiyeynasha heerka sare gaara, sidaas ayaa

ay sa111eeyaan ayaga oo aan kus iyo ogaal ka ahayn.
Beddelidda iyo adeegsiga dareenkaas waxa uu u
baahanyahay awood is-maamulid oo ka badan tan marka
kale loo baahanyahay, waana mid u qalma dedaalkaas in
loo galo. Mawduucaan galmadu waa mid dadka intooda
badani si kama' a ah u inkirsanyahiin. Rabitaanka galmadu
si aad u wayn ayaa khalad looga fahmay, loo qalloociyey
loogana marin habaabiyey dadka ayada oo ay keenay dad
ka jahli ah oo aan wanaagsanayn. Muddo badan ayaa
ereyga galmo ay dhif ahayd in meel bulsho joogto lagu
dhawaaqi karayo. Dadka leh dareenka galmada badan
waxa ay noqdeen kuwo loo arko dad aan khayr qabayaal
ahayn.
Malaayiin qof oo dadka maanta jooga ah ayaa dareema ka
hoosayn dadka kale ayada oo ay keenayso in ay leeyahiin
dareen rabitaan galmo oo badan. Adeegsiga iyo sida loo
xakameeyo ayaa ay ku xirantahay haddii galmadu
noqonayso mid qofka nasiib darro ku noqota iyo haddii ay
nasiib wanaag u tahay labadaba. Fahamka sida wanaagsan
ee loo adeegsado ayaa ah muhiimadda cutubkaan.
Muhiimad ayaa ay la yeelatay qoraaga in uu kula wadaago
kadib markii uu baaritaankiisii ku ogaaday in hoggaamiye
kasta oo uu baarayba ay jirtay haweeneey ka dambaysay oo
ku dhiirisay guusha uu gaaray.
Galmada oo uu qofku ku talaxtago waxa ay halis u tahay
sida qof khamro cabbid iyo cunto cunis ku talaxtagay.
Qarnigaan dagaallada adduunku bateen, ku talaA1:aggaasina
in badan ayaa uu dhacaa. Aadanaha ayua lagu sheegaa in
uu yahay noolaha kali ah ee san1eeya ku talaxtagis iyo iska
celin la' aan galmo. Xayawaanka dhnnuni waxaa la sheegaa
221
in ay jiraan xilliyo ay leeyahiin balse ayaa markasta
xilligiisu u furanyahay oo joogto u yahay.
Qof walba oo caqli leh ayaa og in ku talructagista khamrada
iyo daroogadu uu yahay mid caafimaadka halis ku ah,
burburiyana xubnaha muhiimka u ah noolaha sida
maskaxda. Baise qof walba ma oga in ku talaxtagista
galmadu halis wax burburinaysa u tahay sida tan khamrada
iyo daroogada oo kale.
Ninka galmada ku waalani kama duwana ninka daroogada
ku ,vaalan! Labaduba waxa ay la' ayahiin maamulidda iyo
ka adkaanta naftooda iyo damiirkooda. Ku talaxtagga
galmadu kaliya burburin uma keeno damiirka iyo ka
adkaanta nafta oo kali ah ma keento balse sidoo kale waalli
ayaa ay keeni kartaa. Dhanka kale dad badan oo qaba
cudurro male-awaal ah waxa ay jirradoodu ka timaaddaa
ayaga oo illaaway muhiimadda galmada.
Tani waxa ay muujin in ku talaxtagga kaliya aysan halis
ahayn balse sidoo kale iska joojinta ama la' aanta
galmaduna sidaas oo kale ay halis u tahay.
Waa dhif in qoflru guul wayn ka gaaro nolosha uu doonayo,
kahor da' ada afartanaad. Guulaha ugu badanna dadku
waxa ay gaaraan afartan illaa konton sano jir. Oraahdaani
waa mid ku salaysan baaritaan lagu sameeyey kumanaan
qof oo guulaysatayaal ah. Oraahdani waxa ay dhiirogalin u
noqon kuwa yara niyad jabay afartanka ka hor iyo sidoo
kale kuwa cabsida duqowgu galay haddii ay afartan jir
gaareen.
Haddii aad oraahdaas sare caddayn u doonaysid, darsid ku
samee dadka ugu guulaha waawayn taariikhda
Maraykanka.
222
--·--------Faker oo hodan noqo---·---
Dadka uan horay u soo xusnay co ay ka mid yahiin Henry
Fotd, Andrew Carnegie, James J. Hill iyo hormuudl<li
dhaqaalaha iyo siyaasadda ee dalkaan, dhammaantood
waxa ay fiinta soo taabteen mark.ii ay afartanka kor u
dhaafeen waana markii ay fahmeen jeedinta galmada iyo
awooddii galmada la galinayay oo horumarka nafta loo
adeegsaday. Inta ugu badani dadkaasi maba dareemaan
halka isbeddalku ka imaanayo iyo xilligaan waxa ku
goonida ah.
Galmadu waa awood qofka dhaqaajisa. Waa awood sida
duufaanta oo kale ah oo aan la celin karinin. Marl<ii
dareenka jacaylka lagu daro dareenka galmada waxaa ka
soo baxa qofka oo ujeeddo cad yeesha, xasillooni nafeed
dareema, awooddiisa wax-qaymayneed oo kororta iyo
miisaanaan noloshiisa ah oo uu dareemo.
Marka dhiirogalintiisa ay ka dambayso haweeneey uu
galmo kali ah ka doonayo, ninku waxaa dhacda in uu guul
gaari karayo balse aysan noqonin mid habaysan oo sii jirta
balse ayba noqonta mid asaga burbur dambe u keenta
noloshiisa. Waxaa dhacaysa in uu darteed u xado, u dilo
ama asaguba isku dilo. Laakiin marka dareen jacayl iyo
dareen galmo ay tahay waxa ku dhiirogalinaya, isla ninkaas
ayaa la imaanaya miyir wanaagsan, degganaan iyo caqli
fiicnaan.
Qolyaha ku takhasusa aqoonta dembiyada ayaa sheegay in
dambiilayaasha ugu waawayn lagu beddeli karayo jacayl
dumar.(dumar dartiis isu beddeli karayaan). Ma jiro
dambiile lagu beddelay galmo du1nar oo kali ah.
Xaqiiqadaani waa mid la wada ogyahay, balse sida ay k.'U
timid lama wada oga. Isbeddelku waxa uu ka yi1naadaa
dhanka qalbiga ee qofl<a ee kan1a yin1aado n1adaxa an1a
caqliga wax sababeeya.
I
I
II 223
�·
I
l
J
Beddelid waxaa looga jeedaa "isbeddelka qalbiga" ee ma
aha mid 1naskaxda ah. Qotku habdhaqankiisa ayaa uu wax
ka beddeli karaa si uu uga dheeraado caqabado ku imaan
karaya balse isbeddelka dhabta ah waa kan uu asagu
go' aansado ee qalbigiisa ka soo go' a. Kalgacal(guud),
jacaylka(lamaanaha) iyo galmada saddexduba waa
dareemayaal qofl<a kicin karaya. Jacaylku waa kan u
shaqeeya irid ahaan ee ah halka ay ka soo galaan
degenaanshaha,miisaannaanta iyo dedaalka waxqabsiga.
Saddexdaan dareen oo la isu geeyey, heer caqli badnaan oo
sarreeya ayaa lagu gaaraa. Wali waxaajiri karaya dad caqli
badnaaan gaaray balse aan waxbadan ka ogayn dareenka
jacaylka. Intooda badani waa kuwo lagu arko ficillo aan
habboonayn(adeegsanaya waxyaalaha caqliga kordhiya
balse halista ah), mararna la yimaada ku xadgudub iyo
cadddaalad darro dadka kale ah. Haddii la doono kuwo aad
u badan oo caan ah oo dadkaas ah ayaa la magacaabi
karayaa, adiga ayaaba magacaaabi karaya haddii aad ka
dhex raadisid kuwa aad taqaanid.
Waxaa jiraa maaddooyin maskaxdu ka samaysantahay iyo
kuwo ay ku shaqayso. Sida marka maaddooyin
kimirstari(kiimiko) ah la isku daro ay u soo saari karayaan
waxyaalo halis ah, sidaas si la_ mid ayaa waxyaalaha
maskaxda la galinayo u soo saari karayaan waxyaalo halis
ah. Balse ogoow in maaddooyinka marka bore ee aan la
isku darin aysan halis u ahayn sida marka la isku daro oo
kale.Isku darka dareemada galmada iyo masayrka waa
kuwo qofka u rogi karaya xayawaan duureed aan arxan iyo
caqli midna lahayn.
Hal dareen oo ah kuwa wax burburiya(aan habboonayn) oo
maskaxda qofka ku jira ayaa sun ku noqon karaya. Isku
darka mid iyo ka badan oo dareemadaas ahna, filo waxa ay
keeni karayaan. Burbur maskaxda iyo caqliga dhan ah.
224
Waddada lagu gaaro caqli badnaanta waxa ay u
baahantahay horumarinta, maamulidda iyo adeegsiga
galmada, kalgacaylka(guud) iyo jacaylka(lamaanaha).
Waana sidatan soo socota:
U ogoloow dareemadaan in ay noqdaan kuwo ku wayn
maskaxda, kana tirtir maskaxdaada dareemada aan
habboonayn. Maskaxdu waa mid dabeecaddu beddesho.
Waxa lagu celceliyo ayaa ay qaadataa. Adiga oo
adeegsanaya awooddaada is-maamulineed waxa aad
awoodda u ogolaatid dareemada qaarkood, qaar kalena aad
u diidid. In aad maankaaga maamushid adiga oo
adeegsanaya awooddada is-maamulineed, ma aha wax dhib
badan. Marka dareen aan wanaagsanayn ku soo galo, waxa
aad awooddaa in aad markaasba u rogtid dbanka
wanaagsan adiga oo rogaya fekerkaaga.
MA JIRT0 WADD0 KALE 00 CAQLI-BADNAAN
LAGU GAAR0 AAN KA AHAYN DEDAAL ULAKAC
AH.
Waa dhacdaa in qofku gaaro heer sare oo dhaqaale asaga oo
uu dareenka galmadu yahay awoodda wadda, balse
sooyaalka ayaa sidoo kale tusaya in dadkaasi ugu
dambaynta guuldarro iyo burbur ku dambeeyaan. Tani waa
xog baaritaan la hubo lagu ogaaday waana mid isku si
saamayn ugu leh rag iyo dumar kii arrintaas sameeya.
Dareennada jacaylka iyo galmadu labaduba waxa ay
reebaan xasuus aan tirmin. Intaas waxaa sii dheer in ay
leeyahiin astaamo muuqanaya oo uu akhrisan karo qotkii
doona. Waa labo dareen oo laga akhrisan karo wajiga qofka
si dhibyari ah. Dareenka jacaylka waxa uu soo saaraa oo
hormariyaa hal-abuurka, hinidisaha iyo hibada n1askaxda
iyo muruqa ee qofka. Waa mid qofl<a xasuustiisa wnligeed
225
-----·---..-Faker oo hodon noqo--------
nnn ka go' in xataa n1.arkn dnrccnnnda kal awooddoodu
nux:uu. to.
Xa uusta jacaylku waa mid nnn waligeed tirmin. Waa mid
raagta bagta oo saamayn ku leh qofkn waligiis. Waa mid
qofkasta oo soo arkay JACAYL DHAB AH uu ogyahay in
raad aan baabi 'in uu kaga tago qalbiga qofka. Qofka aan
jaca) I dartiis u gaari karin heerarka sare waa qof aan rajo
lahayn- waa tnid dhintay asaga oo u eg in uu noolyahay.
Xataa xasuusaha jacaylka ayaa qofka daari kara
maskaxdiisa oo uu ku heli karaa sawirasho maskaxeed oo
sarraysa. Jacayllru inta uu xilli jiro ayaa uu baabi 'i karayaa,
waa sida dab is hurinayay kadibna iskiis u damay, balse
waxa uu ka tagaa raad aan cidina tirtiri kari doonin.
Gudbistaas jacaylkaas hore uu gudbay waxa uu qofka
qalbigiisa u diyaariyaa soo dhawaynta jacayl dambe oo ka
,vayn kii hore.
Xasuustaada maalmihii tagay dib u raac, soo xasuuso
xasuusahii jacayl ee quruxda badnaa, hubaal waxa ay
saamayn kn yeelanayaan dareenkaaga hadda aad joogtid
ah. Waxaa dabcaya oo kaa yaraan walwalka iyo dhibaatada
aad hadda dareemaysid. Waxa ay helaysaa waddo aan in
goor ah kaga dhuumatid xaqiiqooyinka aan farxadda
lahayn ee nolosha. Balse yaa og in maskaxdaadu inta
xasuustaas ay ku dhex jirto ay sawirasho dhexgali doonto
iyo in aad heli doontid aragtiyo iyo qorsheyaal beddeli
doona noloshaada dhan kasta!
Haddii guuldarro jacayl aad soo martay ee aad
rumaysantahay in aad nasiib darantahay, iska tirtir
aragtidaas. Qof si dhab ah wax u jeclaaday, wax walba ma
waayi karayo. Jacaylku waa layaab aan la saadaalin karin.
Waa mid xilli yar jooga oo gudba marar badan. Waa mid
yimaada marka uu doono ee gudba asaga oo aan sbeegin.
Soo dhawoow oo raynrayn ku dareen inta uu kula joogo,
226
balse haka walwalin haddii uu ku dhaafo. Walwalku
marnaba kuuma soo celin karo.
Sidoo kale iska illoow aragtida ah in jacaylku markali ah
nolosha dhan yimaado. Jacayl waa mid yimaada oo taga in
aan tirsi lahayn,balse ma jiraan labo jacayl oo isku si loo
dareemo. Mid ayaa qofka kaga taga raad ka wayn raadadka
kuwa kale balse dhammaan dareennada jacaylku waa kuwo
waxtar u leh qof walba aan ka ahayn qofka murugooda ee
qalbi xumaada marka jacaylkiisu xumaado.
Jacaylku qalbi jab ma keeno, mana keeneen haddii dadku
dhammaan fahmi lahaayeen dareennada jacaylka iyo
galmada labadaba. Jacaylku waa dareen qalbiga ah halka
galmadu tahay dareen jimsiga ah. Ma jiro dareen gaara
qalbiga qofka oo dhaawac u gaysan karaya haddii aan jahli
iyo xaasidnimo(masayr) uusan imaanin.
Jacaylku waxaa hubaal ah in uu·yahay waayo aragnimada
ugu wayn ee nolosha. Waa mid qofka gaarsiin karta aqoon
aan dhammaanin. Marma la isku qaso dareennada jacayl
iyo galmo, waxa uu qofku gaaraa fiinta hal-abuurka iyo
hindisaha. Jacaylka lamaanaha, jacaylka guud iyo dareenka
galmada waa saddexda dhinac ee uu ku dhisanyahay
saddex geeska caqli-badnaantu.
Jacaylku waa dareen dhinacyo, qaabab iyo midabyo badn
leh. Jacaylku qofku u dareemo waalidkiis, carruurtiisa waa
uu ka duwanyahay kan lamaankiisauu u dareemo. Midkood
dareen galmo ayaa ku laran halka kan kale uusan ku
larnayn.
Kan qofku u dareemo saaxiibka dhabta ah, waa mid ka
duwan kuwa sare balse wali waa cayn kale oo jacayl ah.
227
Waxaa intaas dheer oo asna jira jacaylkn waxyaalaha aan

noolayn. Waa ja.cnylka dabiicga iyo waxyaalaha Eebbe
abuuray. Dareen11adaas oo dhammi kan ugu xoogga badani
waa kan ka in1aada isugaynta dareenka jacaylka iyo
galn1ada. Guur aan jacayl lahayn ee dareen ku salaysan
marnaba farxad ma keeno mana waaro. Jacayl ama dareen
galmo midkoodna kaligiis farxad waarta guurka uma
keeno. Marka labadaas dareen la isku xoojiyo ayaa guurku
noqdaa mid waara inta ruuxda labadaas qof ay jirto iyo
kabadanba.
Waxaa nasiib badan ninka xaaskiisu fahansantahay xiriirka
dhabta ah ee ka dhaxeeya jacaylka iyo galmada. Marka
isugayntaasi tahay waxa qofka dhiirogalinaya, ma jirto wax
qofka culays ku yeesha gebi ahaanba.
W axaa jirta oraah baali(qadiimi) ah oo oranaysa "Ninka,
xaaskiisa ayaa dhisi karta ama burburin karta," balse dadku
ma fahamsana sababta. Sababtaasi waa mid ka imaanaysa ·
fahamka xaasku ay ka qabto dareennada galmada iyo
jacaylka. Ayada oo ay jirto in raggu u dhasheen naago
badan j.acayl, haddana ma jirto qof dumar ah oo ka
saamayn badan xaaskiisa, waa haddii aysan xaaskiisu
ahayn mid asaga ku habboon. Haddii xaasku u ogolaato in
xiisaha ninkeedu uu yaraado ee uu asna bilaabo in uu cid
kale xiiseeyo, arrintaasi waa mid ka dhalatay aqoondarrida
iyo kala jeclaan la' anta xaaskaasi ka qabto dareennada
galmada iyo jacaylka.
Ninka asna ogolaada in xaaskiisu ka xiiso dhacdo asaguna
waa kala mid arrintaas. Dadka isqabaayi waa kuwo xinif
badani soo kala dhexgasho. Haddii la dabogalo halka ay ka
imaanin, dhammaan waxaa la ogaan in ay salka ku hayaan
ariintaan aan ka soo hadalnay. Dhiirogalinta ugu wayn ee
raggu waa in uu dumarka farxad galiyo. Waayadii aadka u
fogaa haddii dib loo eego, ugaaryahanka ugu wayni waxa uu
228
----·-----·Faker oo hodan noqo--_.. ___ _
sidaas u samaynayay in uu qof dumar ah farxad galiyo ama

ay u bogto. Kan maanta jooga wali waa sidii asaguna.
Maanta ugaar uu soo dilay guriga ma uu keeno dhar,
gaadiid iyo guryo waawayn.
Ninkasta haddii xaaskiisa laga qaado, waxa soo haray oo
hanti ah oo dhammi wax qiimo ah uma yeelanayaan. Waa
wax uu u dhashay raggu in uu farxad galiyo ama qanciyo
dumarka. Waa halka ay ka imaanayso in dumarku yahiin
waxa dhisi kara ama burburin kara ragga.
Ragga intooda badani ma qiran karaan in dumar ahayd
cidda dhiirogalin iyo saamaynta ugu wayn ku Iahayd,
maxaa yeelay waxa ay u dhasheen in ay isu muujiyaan
kuwo xooggan. Ninka caqliga badan ayaa ah midka qirta ee
aan wax dhib ah u arkin balse kuba faraxsan.
229
CUTU BKA 12AAD
GARAADKA (CAQLIGA} DAAHSOON: XIRIIRIYAHA

WAX ISKU XIRA.
Tallaabada Kow Iyo Tobnaad Ee Hodanimada Lagn

Gaaro.
{{{Cutubkaani waxa uu ka hadlin waxa uu qoraagu ugu

yeerayo caqliga(garaadka) daahsoon(baadhinka ah). Waxaa
caqliga(garaadka) qofka loo kala qaybiyaa labo qaybood oo
kala ah Caqliga Soojeeda Iyo Caqliga Daahsoon. Caqliga
daahsooni \\raxa uu ku shaqeeya ogaal la' aan, ulakac la' aan
iyo soojeed la' aanta qofka. Waa mid asagu iskiis isu
maamula shaqaynaya qofka oo aan dareensanayn. Waxaa la
sheegaa in uu duubo wax walba oo qofku arko, maqlo ama
dareemo oodhan balse uusan qofku dareensanayn markaas.
Isku soo wada duub oo Caqliga Soojeedaayi waa midka
soojeedkaaga iyo ulakacaaga ku shaqeeya halka kan
daahsooni uu yahay qaybta ugu xoogga badan ee
maskaxdaada ee aan ulakacaaga ku shaqaynayn balse
duubta, kaydisa soo celisa xog kasta oo soo martay
waligeed. Waa mawduuc aad u adagtahay in qoraal kooban
si fiican loogu sharxo balse intaas ayaa aan si gaabis ah ugu
soo koobaynaa. (Dr Jaamac Sabal)}}}
Caqliga(garaadka) daahsooni waa qayb maskaxda ka mid

ah taas oo farriin, dareen iyo wax kasta oo gaara maskaxda
ee ka imaanaya dareemayaasha shanta ah ee qofka lagu
kala dhigdhigo, laguna duubo oo hadhoow markii loo
230
�·-----·--Faker oo hodan noqo------
baahdo dib qotka u soo xnsuusisa sida qoraallo ayaga oo

galnysnn khannado lagu kaydiyey lagalana soo baxayo
n1arkii loo baahdo.
Qaybtani waxa ay soo dhawaysaa oo kaydisaa dareen iyo
aragti kasta oo qofku la yimaado caynkii ay dooninba ha
ahaadeene. Waxa aad awoodda in aad si ogaansho ah aad
garaadkaaga daahsoon ugu shubatid qorshe kasta, aragti
kasta iyo u.jeeddo walba oo aad doonaysid in aad gaartid oo
ka dhigtid mid dhab ah.
Garaadka daahsooni waxa uu markasta qofka ku khasbaa
ku dhaqaaqista waxyaalaha uu qofku markasta doono ee uu
aadka u jamto balse waa marka qofku la yimaado
rumaysasho ah in uu gaari karayo.
Isku xir u samee oraahdaan iyo xeerarkii aad ku soo
baratay cutubkii DOONISTA, dib u eeg tallaabooyinkii lixda
ahaa ee cutubkaas iyo sidoo kale xeerarkii aad ku soo
baratay cutubkii Dejinta iyo Fulinta Qorshayaasha. Intaas
kadib ayaa aad fahmin mudnaanta ay leedahay aragtida aad
ku shubaysid Garaadkaaga Daahsoon iyo saamaynta ay
aragtidaasi ku yeelan doonto noloshaada.
GARAADKA DAAHSOONI WAA MID HABEEN IYO

MAALINBA SHAQEEYA.
Waxaa jira hab aan aadanahu wali fahmin(garawsan) kaas
oo garaadka daahsooni uu adeegsado Aqoon Aan
Dhammaad Lahayn asaga oo samaynaya hab uu qotku
rabitaankiisa ugu beddelo walxaha dhabta ah ee uu
doonayo in uu helo. (Garaadkaaga daahsoon ayaa k1.1
tusinaya hab aad ku heli kartid wax walba oo aad
doonaysid).
231
·--··-·- --Faker oo hodan noqo- •-.. �-
Gebi ahnanba adigu ma maatnulf karaysid oraadkaaga

Daahsoon iyo waxn galaya; balse waxa aad awooddaa In aad
k"l.t shubtid qorshaba, rabitaanka iyo ujeeddada aad adigu
doonaysid in uu ku gaarsiiyo ka dhabaynteeda.
Dib u akhri CUtubkii Iska-dhaadhicinta iyo sida loo
adeegsado Garaadka Daahsoon.
Caddaymo badan ayaa taageeraya rumaysnaanta ah in
Garaadka Daahsooni uu yahay kan isku xira aqoonta
xaddidan ee qofka iyo aqoonta aan dhammaadka lahayn ee
qofka(Aqoonta dhammaadka leh(xaddidan) waa aqoonta
qofku bartay oo ku eg halka waxbarashadiisu ku egtahay
halka aqoonta aan dhammaadka lahayn ay tahay aqoonta
intaas ka dheeraadka ah ee aan horay loo aqoon ee ka soo
maaxan karaysa maskaxda laga shaqaysiiyey ee qofka).
Halkaas ayaa ay ku jirtaa awoodda uu qofku ku awoodo in
uu rabitaankiisa ugu beddelo waxii dhabta ahaa ee uu
rabay.
Suurtogalnimada waxtarka garaadka daahsoon waa mid
aad u qaro wayn oo aan la beegi karinin(miisaami karinin).
Waa wax qofka xamaasad ku abuuri k�a haddii uu
ogyahay.
Waligay marka aan isku dayo in aan ka hadlo mawduuca
garaadka dahsoon waxa aan dareemaa hoosayn aqoonta iyo
xogta aan ka hayo ah, maxaa yeelay aqoonta illaa hadda
aadanaha dhammi ka ogaaday garaadka daahsoon ayaa aad
u xaddidan. Dhabta(xaqiiqada) ah in garaadka daahsooni
yahay kan isku xira aqoonta xaddidan ee aadanaha iyo
aqoonta aan dhammaadka lahayn, ayaa ah wax ka wayn oo
la yaab ku ah rumaysashada maskaxda dadka.
Kadib marka aad rumaysatid jirituanka iyo dhab
ahaanshaha garaadka daahsoon oo aad fahatid
suurtogalnimada in garaadka daahsooni uu waxn nad
232
-·--·------Faker oo hodan noqo.. •-----
ja1na11nysid u rogi karayo waxii dhabta ahaa ee aad
jan1annysay, n1arkaas ayaa aad garawsan mudnaanta ay
lahaayeen tallaabooyiinkii lagugu soo baray cutubkii
DOONISTA. Waxa aad fahmaysaa sababta lagugu
khasbayay in waxa aad doonaysid aad CADDAYSATID 00
QORAAL KU MUUJISID.
Waxaa kale oo aad baran doontaa lagama
maarmaannimada DHABAR-ADAYGA marka aad
rabitaankaaga ka dhabaynaysid.
Saddex iyo tobanka tallaabo waxa ay kugu hoggaaminayaan
sidii aad awood ugu heli lahayd in aad laxariirtid oo
saamaysid garaadkaaga daahsoon. Ha niyad jabin haddii
arrintaani kuu soortoobi waydo iskudayga ugu horreeya.
Waxa aad xasuusnaataa in qaabka lagu helo awood aad
garaadka daahsoon ku · i:naamushid ay tahay in waxa aad
doonaysid aad caado ka dhigatid oo joogtaysid
iskudaygeeda illaa garaadkaaga daahsooni ogolaado oo
kugu caawiyo gaaristeeda. Tani waxa ay kuu sheegin in
aadan wali ka soo gudbin heerkii rumaysnaanta.(In aadan
si dhab ah uga dhaadhicin maskaxdaada waxa aad
doonaysid heer garaadkaaga daahsooni rumaysto in
waxaani dhab yahiin oo aad doonaysid). Dulqaad yeelo oo
dhabar adayg la imoow.
Garaadkaaga daahsoon dartiis ayaa oraahyo ku xusnaa
cutubyadii rumaysashada iyo iska-dhaadhicinta ayaa dib
loogu soo qorin cutubkaan. Xasuusnoow garaadkaaga
daahsooni waxa uu shaqeeya waxa lagu shubayo ama ula
danlahoow ama ha ula danlahanin waxa aad ku shubinin.
Taasi waxa ay ku fahamsiin in dareennada baqdinta,
saboolnimada iyo xumaanta oo dhammi ay ku shubmayso
garaadkaaga daahsoon haddii aadan ka ilaalin adigu oo
aadan wax wanaagsan ku buuxin.
233
-----------Faker oo hodan noqo---·---
Garaadka daahsooni n1n cthnnnnyo mid iskn taagnaanf
Haddii aad ku guuldarruy ntid in oa l wnnaag ku beertid,
waxaa ka buuxsa1na,ya xumaa11ta aad u ogolantay ce aad ka
celin "'rayday. Waxa aan horay u soo sheegnay in
dareennada xumaanta iyo wananggu labaduba isku si
garaadka daahsoon u gaarayaan hnddii faraha looga qaado.
Waxa aad ogaataa in aad ku nooshahay nolol maalin walba
ay maskaxdaada gaarayaan farriimo aad u badan adiga oo
aan ogayn. Farriimahaas(dareemannadaas) wanaag iyo
xumaanba waa ay leeyahiin. Waxaa la doonayaa in aad
fahamtid in loo baahanyahay in aad waddada ka xirtid
farriimaha kuwoo taban(xun) oo aad maskaxdaada ku
quudisid farriirnaha togan(wanaagsan).
Markii aad heerkaas gaartid, waxaa gacantaada soo galaya
furaha garaadkaaga daahsoon. Intaas waxaa dheer in aad
adigu si dhammaystiran u maamushid garaadkaaga
daahsoon, awoodidna in aad farriimaha taban ka joojisid
gelitaanka.
Wax walba oo aadanahu sameeyey, waxa uu ku bilowday

fikrad ahaan. Ma jirto walax aadanahu samayn karayo
asaga oo aan marka hore walaxdaas samaynin ayada oo
fikrad ah. Asaga oo adeegsanaya sawirashada maskaxdiisa
ayaa uu ku xijiyaa in uu maskaxdiisa ka abuuro qorshahii
walaxdaas fekerka ah loogu beddeli lahaa walax dhab ah.
Marka uu qofku maamuli karayo sawirashada maskaxdiisa,
waxa uu awoodaa in uu u adeegsado samaynta qorshayaal
iyo ujeeddooyin uu ku gaarayo halka uu doonayo.
Dhammaan walxaha fikrad ahaanta ku bilaaban ee la
doonayo in loo beddelo walaxda dhabta ah, waa in ay
dhammaan maraan sawirashada maskaxda kadibna lagu
xoojiyo rumaysasho in la samayn karayo ah. Habka kali ah
234
ee la isugu keeni karayo ujeeddo, qorshe iyo rumaysasho
waa ayada oo In adeegsanayo sawirashada maskaxda.
Oraahahaan waxa aad ka fahmaysna in habka kali ah ee loo
n1aan1uli karayo garaadka daahsoon uu yahay adeegsiga
dha111maan tallaabooyinka buugga ku xusan.
Ella Wheeler Wilcox ayaa erayo ku muujinaysa fahamkeeda ku

aadan awoodda garaadka daahsoon ayada oo tiri:
"Waligaa ma malayn kartld wax a fekerku samayn doono
In uu jacayl kuu keenl doono Iyo In uu nacayb kuu keeni doono
fikraduhu waa walxo, kuwaas oo baalashoodu
Ka fiicanyahiin kuwa shimbira dhan
Waxa ay u hoggaansamaan xeerka dunida
Ee ah geed walba mirtiisuu dhalaa
Waxaana walax ahaan kuugu yimaada
Waxii feker ahaan kaaga soo baxay."
Wilcox waxa ay fahamtay in fikradaha kaa · imaanaya, ay u

gudbaan garaadkaaga daahsoon, kadibna ay halkaas ku
dhegaan oo naaxdo illaa marka dambe garaadka daahsooni
u rogo walaxdii dhabta ahayd ee lagu fekeray. Fekerradu
waa walxo dhab ah, waana bilowga iyo qaybta ugu horraysa
ee wax walba ka bilowdaan.
Garaadka daahsoon waxaa aad u saameeya fikradaha lagu
xoojiyo dareen, halkii ay ka noqon lahaayeen fikrad kali ah.
Waxaa jira caddaymo xoojinaya aragtida ah in fikradaha
235
dareenka ku abuura qofka ay noqdann kuwu awood
saamayneed ee xooggnn ku y eshu gnraadka donhsoon.
Wa�1'la la ogyahay in dar enku yahny waxn maamula dadka
intooda badan. Haddii laguu sheegny in flkradaha sida
fiican u -aam ya garaadka daahsoon ay yahiin kuwa lagu
x�ojiye dareen,haddaba waxaa halkaas aad ka fahmin
n1udnaanta ay dareennada qofku ku leeyahiin garaadkisia
daahsoon iyo ka dhabaynta fikiradiisa.
Waxaa jira toddobo dareenno togan(wanaagsan) oo
waa,�yn iyo toddobo dareenno taban(xun) oo waawayn.
Ku\\ra xumi ayaga ayaa awood u leh in ay ka dusaan
maskaxdaada oo u gudbaan garaadka daahsoon halka kuwa
togan(\\ranaagsan) ay u baahanyahiin in loo gudbiyo oo lagu
shubo garaadka daahsoon. Waa in la adeegsado xeerka
iska-dhaadhicinta si aragtida togan loogu shubo garaadka
daahsoon.Cfallaabooyinka loo maro iska dhaadhicinta
waxa aynu horay ugu soo baranay cutubkii iska
dhaadhicinta).
Dareennada iyo fikirka waxaa lagu matali karayaa cajiinka

iyo burka maxaa yeelay midkood ayaa kan kale xoojiya oo
dedejin u sameeya. Taas waxa ay qotka fahamsiin in fikirka
dareenka lagu xoojiyey uu kaga dhawyahay in uu rumoobo
fikirka kaligiis ah.
Waxa aad isu diyaarinaysaa sidii aad u maamuli lahayd oo
saamayn ugu yeelan lahayd dhegayste maskaxdaada
dhex fadhiya kaas oo aad doonaysid in aad gacanta uga
dhiibtid(u sheegatid) rabitaankaaga si uu kuu siiyo waxa
aad rabtid. Haddaba waxaa lagama maarmaan ah in aad
fahamtid sida loo wajaho dhagasyatahaas. Sidoo kale waa
in aad taqaanid afka uu ku hadlo dhagaystahaas haddii kale
236
dhugmo ma siinayo hadalkaaga. Dhagaystahaasi waa mid
maqli og dareennada.
Haddaba aynu qeexno toddobada dareeme ee togan iyo
toddobada taban si aad u adeegsatid kuwa togan ugana
dheeraatid kuwa taban.
TODDOBADA DAREEME EE
TOGAN(WANAAGSAN)
Dareenka RABITMNKA(DOONISTA QOFKA)

Dareenka RUMAYSNAANTA(IIMAANKA)
Dareenka KALGACALKA(Jacaylka Guud)
Dareenka GALMADA
Dareenka XAMAASADDA
Dareenka JACAYLKA(Jacaylka lamaanaha)
Dareenka RAJADA
Waxaajira dareenno togan oo kale balse toddobadaan ayaa

ah kuwa ugu awoodda badan ee loo adeegsado yool
gaarista. Adeegso(maamul)(ka adkoow) toddobadaan
dareen kuwa kalena markaas gacantaada ayaa ay soo gali
doonaan. Ogoow buuggaani waa mid ku baraya sida aad u
noqon lahayd "mid dhaqaale abuur maskaxda ku haya"
adiga oo dareenno togan adeegsanaya. Ma noqon kartid
"mid dhaqaale abuur maskaxda ku haya" haddii aad
dareenno taban aad maskaxda ku haysid.
237
---·-------Faker oo hodan noqo-------
TODDOBADA DAREE.N EE TABAN(XUN)(La
doonayo in ao.d ka fogaatid)
Dareenka CABSIDA
Dareenka XAASIDNIMADA
Dareenka NACAYBKA
Dareenka AARGOOSADKA
Dareenka HUNGURINNIMADA(DAMAACI
BADNAANfA)(DHUUNI-NIMADA)
Dareenka KHURAAFAADKA
Dareenka XANAAQA(CARADA)
Dareennada togan iyo kuwa taban iskumar maskaxda ma

ay maamuli karayaan. Midkood waa in uu xoog bato. Waa
xil adiga ku saaran in aad hubisid in midka togani yahay
kan ku badan maskaxdaada ee saamaynta ku yeelanaya.
Markaan ayaa aad u baahantahayxeerka
CAADADAGoogtaynta) in aad adeegsatid oo uu ku caawiyo.
Samayso oo caado ka dhigo dareennada wanaagsan! Ugu
dambayntii ayada ayaa la wareegi doona maskaxdaada beer
aan xumaantu soo gali karinin.
Kaliya adeegsiga habkaan ayaa aad ku maamuli karaysaa
garaadkaaga daahsoon. Hal dareen/ aragti oo taban ayaa ku
filan in ay burburiso wanaagga aad abuuraysay oodhan.
Haddii aad tahay qof wax u fiirsada, waxa aad ogaanaysaa
in dadku u laabtaan durraansiga(ducada) kaliya marka ay
waxyaalaha kale oodhan ay ku guuldarraystaan! Qaar
238
badan ayaa ku durraansada ereyo aan la aqoon iyo
,-vaxyaalo khurraafaad ah.
Ogoow dadkaas ugu dambaynta ducada u laabta waxa ay
ducaystaan ayaga oo cabsi iyo tuhun(shaki) kaga jiiro
helitaanka waxa ay ku ducaysanayaan. Waxaa imaanaysa in
sida ay ka cabsanayaan ay dhacdo.
Haddii aad durraansatid adiga oo cabsi ka qaba helitaanka

waxa aad ku durraansatay,waxa ay u badan tahay in aadan
helin waxaas aad ku durraansatay.
Ducaddu(durraansigu) in badan waxa ay keentaa
helitaanka waxa lagu ducaystay. Haddii aad waligaa wax ku
ducaysatay kadibna aad heshay, dib u raac marxaladdii aad
ku sugnayd xilligii aad ducaysanaysay, waxa ay u
badantahay in aad ku sugnayd xaalad kalsooni iyo rajo qab
in aad helaysid waxa aad ku ducaysanaysay.
Waxaa iman doonta xilli dugsiyada dadka lagu bari doono
Sayniska Durraansiga. Durraansigu waxa ay noqon doontaa
wax durraansi ka badan oo ah qayb sayniska ka mid ah.
Markii heerkaas la gaaro ma jiri doonto cid la imaan doonta
durraansi ayaga oo cabsi ka qaba in ay heli doonaan. Aqoon
la' aanGahli), khuraafaad iyo baritaannada taban intuba
waa ay baabi'i doonaan.
Haddii aad odoraskaan u haysatid mid runta ka fog, dib u
raac aadanaha iyo noloshii uu soo maray. Wax ka yar boqol
gu', dadku waxa ay rumaysnaayeen in hillaacu yahay caro
Eebbe balse hadda waxa ay garawsadeen
danabka(korontada) ku jirta waxa ayna sameeyeen mid la
mid ah oo wax walba lagu kala wado n1aanta. Hadda dhow
dadku waxa ay rumaysnaayeen in cirka sare iyo waxii ka sii
239
-----Faker oo hodan noqo--
fogba ay yahiin meel maran balse hadda waxa ay ogaadeen
in ay ka buuxaan meerayaal iyo walxo kale oo badan.
Waxaa dhici karta in aad durraansi samaysid oo ku celcisid

waligaaba balse aan waxba kaaga qabsoomin. Waxa aad ku
ducaysan ee aad doonaysid waa in ay marka bore
maskaxdaada ka dhaadhacaan oo aad rnmaysatid in aad
heli doontid.
240
----------a-faker oo hodan noqo-----...
CUTUBKA 13AAD
MASKAXDA: SALDHIGGA QAABILAADDA IYO DIRISTA

1FIKRADAHA
Tallaabada Labo iyo Tobnaad Ee Hodannimada
Labaatan sano kahor, ayaa qoraaga iyo Dr. Alexender

Graham Bell iyo Dr. Elmer R. Gates, si wadajir ah u
baareen in maskaxda aadanahu tahay saldhiga qaabilaadda
iyo dirista fikradaha.
Sida raadyaha oo kale ayaa ayada oo hawada la marinayo,
maskaxda aadanahu awooddaa in ay fikrado qaabisho ama
dirto.
Oraahdaan barbar dhig qeexitaankii aan ku soo aragnay
cutubkii Sawirashada Maskaxda, waliba gooni ahaan
qeexitaankii Sawirashada Hindisidda iyo Hal-abuurka ah.
Waxa aad ogaanaysaa in sawirashada Hindisidda ah ay
tahay halka qaabisha fikradaha maskaxda ku soo dhacaya
ee qaarkood ka imaanaya maskaxyaha dadka kale. Wada
halka isku xirta maanka qofka, garaadka daahsoon,
dareemayaasha intaba
Marka maskaxda la daaro ee 111eel sare la gaarsiiyo
mawjadaha fikradaha, maskaxdu waxa ay noqotaa mid aad
u soo jiidanaysa oo aqbalaysa mawjadaha fikradaha sare
sare ee uga imaanaya maskaxaha dadka kale. Daaristaas
maskaxdu waxa uu ku imaanayaa 1narka dareen la galiyo
maskaxda, ha ahaado dareen wanaagsan u1na n1id aan
wanaagsanayn. Adeegsiga dureennudaus ayaa kor u
241
-----------Faker oo hodan noqo-----,.
qaadaya mnwjadaha fikrnde d ec maskaxda(Maskaxdu

waxa ay noqo11 111id and u faknraysa oo fikrado badan keeni
karaysn).
Ma"dadaha fikradeed ee leh xawaaraha aadka u sarreeya
ayaa noqon kara kuwa maskaxuhu isu gudbiyaan. Fikraddu
w-aa tan1ar socdaalaysa oo ku soconaya xawaare mawjadeed
kordhaya. Fikradda ka timid maskaxda uu dareenku daaray
waxa ay leedahay xawaare mawjadeed wax badan ka
sarreeya kan maskaxda kale ee aan dnreenku ku jirin, taas
ayaana keeni karta in maskaxdaasi hesho fikrado sare oo ka
imaanaya maskaxaha kale.
Dareenka galmada ayaa ugu horreeya dareennada ugu
xoogga badan ee maskaxda daara. Maskaxda uu daaray
dareenka galmadu, waxa ay ku shaqaysaa xawaare wax
badanna ka sarreeya kan marka aysan dareenkaas lahayn
ama iska deggantahay.
Marka dareenka galmada la leexiyo, waxaa ka dhasha
mawjad fikradeed xawaarahoodu sarreeyo kuwaas oo u
sahla Qaybta Sawirashada Hindisidda ah ee maskaxdu in
ay hesho oo abqasho fikradaha ka imaanaya maskaxaha
kale ee ayaguna xawaaraha ku shaqaynaya.
Dhanka kale, marka maskaxda qotka la daaro ee ay ku
shaqaynayso xawaare sare, kaliya ma soo
qabanayso(qaabilayso) fikradaha maskaxaha kale ka
imaanaya balse sidoo kale kuwa ayada ka imaanaya ayaa ay
gaarsiisaa heer aad u sarreeya oo loo diri karayo maskaxaha
kale.
Haddaba waxa aad halkaan ka fahmi kartaa habka
maskaxuhu isugu gudbiyaan fikradaha marka ay isku
xawaare sare wada gaaraan, iyo sidoo kale sida fikradaha
looga gudbiyo garaadka daahsoon ee qofka.
242
Garaadka Daahsoon ayaa ah halka ay ka yimadaan
farrih11aha maskaxda laga sii daynayo ee noqonaya
amarrada qotku ku dhaqaaqo ee uu fuliyo� Sawirashada
Hindisidda ah ayaa ah halka mawjadaha fikradaha lagu soo
dhaweeyo(lagu qaabilo). (Tusaale; Marka qof fikrad kula
wadaago, sawirashada maskaxdaada ayaa bilowda in ay
shaqayso oo sawirato kadibna fahanto, kadib u sii gudbiso
garaadka daahsoon. Intaas kadib ayaa garaadka daahsooni
dib amar ugu bixiyaa in lagu dhaqaaqo oo la fuliyo
fikraddaas.). (Isla sidaas oo kale ayaa ay noqon marka
adigu aad fikrad keentid, waa sawirashada halka fikraddu
ka soo fulayso ee keenaysa fikradda tan imaanaysa iyo tan
la dirayo labaduba).
Haddii aad hadda fahamtay qaab ay u shaqaynayaan

garaadka daahsoon iyo sawirashada hindisidda ah, waxaa
kale oo u baahan in aad fahantid waa waxa loogu yeero
habka iska-dhaadhicinta oo ah isku xiraha u kala dab qaada
labadaan aan soo sharraxnay.
Cutubkii iska dhaadhicinta waxa aan ku soo aragnay habka
aad rabitaankaaga ugu beddeli waxa runta ah ee aaad
rabtid.
Habka saldhigga xogbaahinta maskaxdaadu u shaqayso
waa fududahay in aad fahamtid. Saddex waxyaabood ayaa
aad u baahantahay in aad maskaxda ku haysid markii aad
doonaysid in aad adeegsatid saldhiggaas warbaahinta
GARAADKA DAAHSOON, SAWIRASHADA HINDISIDDA
AH, iyo HABKA ISKA-DHAADHICINTA. Habka aad u
daari lahayd ee u hawl galin lahayd saddexdaanba waxa aad
dib uga eegi kartaa tallaabooyinkii cutubkii
RABITAANKA(HIMADDA).
243
-----------Faker oo hodan noqo........... ..
XOOGGAGA UGU WAYNI WAA I(UWO AAN LA

TAABAN KARIN(MUUQANAYN)
Burburkii dhaqaalaha ayaa dadka ndduunkn tttRfy ,y oo
fahamsiiyey in ay jiraan awoodo aan la taubo.n kurin oo nan
1nuuqan karaynin.
Waayahii adduunku soo maray oo dhan, dadku waxa ay
ahaayeen kuwo ku xiran waxyaalaha u muuqanaya,
haddana aqoon yar ayaa uu u lahaa waxyaabaha u
muuqanaya, uu arki karo, taaban karo ama beegi karayo.
Hadda waxa aynu galaynaa waayaha adduunka dhan xilligii
ugu cajiibsanaa oo aynu ku baranayno in ay jiraan awoodo
aan muuqanayn. Laga yaabee in aan halkaan ku baranno in
ay jirto qayb kale oo innaga ah oo aan noo muuqanayn
marka aynu muraayadda isku eegaynno balse ka xoog
badan tan inoo muuqata. Malaha waxa aan u baahannahay
in aan qarnigaan baranno in qaybta innaga ah ee aan inoo
muuqan muraayadda horteeda ay ka awood badantahay tan
inoo muuqata marka aynu muraayadda isku eegno.
Marar hadan waxa aan aragnaa dadka · oo ka hadlaya
awooddaas aan muuqan ee aysan ku dareemi karin shanta
dareeme. Haddaba marka aynu maqalno, waa in aan garan
kamo in aynu nahay dad la maamulo oo ay maamulaan
awoodo aan muuqanayn.
Aadanaha dhammi haddii uu isku yimaado awood uma
laha in uu celiyo awoodda aan muuqan ee kicinaysa
mawjadda badda, mana fahmi karayaan , cidda cuf
isjiidadka maamusha, ama dhulkaan ku haysa hawada
dhexe ee uu ku yaal ee uusan dhacaynin. Aadanaha
markasta waxaa ka xoog badan awoodda biriqda
maamusha, awoodda korontadana uma babac dhigi karayo,
xataa ma oga waxa dhabta ah ee korontadu tahay ama
halka ay ka timaaddo iyo ujeedka laga leeyahay. Mana
244
-··--------Faker oo hodan noqo-------
fah1ni karayo awoodda ku duugan ciidda ee uu ka helo
cuntada, dharka iyo doolarka uu jeebabka ku qaato.
SHEEKADA CAJIIBKA AH EE MASKAXDA
Tan ugu dambaysa balse ugu muhiimsan ayaa ah, aqoon

kasta oo uu aadanahu gaaray wali wax badan kama oga
awoodda ku jirta fakarka. Wax badan kama yaqaan
maskaxda dhabta ah iyo iskuxirrada ay leedahay iyo sida ay
uga dhabayn karto waxa dhabta ee uu doonayo. Hadda
waxaa la galay qarni aqooneed. In badan ayaa sayniska lagu
baarayaa maskaxda iyo layaabyada ay leedahay, wall biloow
ayaa laga yahay balse waxa illaa hadda laga ogyahay ayaa
ah in ay tahay xarunta maamulka iyo sida cajiibka ah ee ay
balaayiinkaas un:ug ee maskaxdu isugu wada xiranyahjjn ee
u wada xariiraan.
"Waa wax aad loola yaabo sida ay u samaysantahay
maskaxdu. Waxa la sheegaa in toban illaa iyo afar iyo toban
bilyan oo unug ay ka samaysantahay maskaxda aadanahu,
dhammaantoodna si nadaamsan ay isugu xirxiranyabiin_ Si
nadaamsan oo halna hal kale dabo marsanayn." Sidaa
waxaa oranaya Dr Judson Herrick ee Jaamacadda Chicago.
Waa wax aan maan-gal ahayn in walaxda intaas le 'eg ee
sidaas u samaysan la dhaho waxa ay u san1aysantahay
shaqooyin muuqanaya oo kali ah sida koritaan iyo
joogtaynta muuqaalka jirka. Miyaa aysan u dhawayn in la
yiraahdo balaayiinkaas unug ee iyagu xariirka wada
samaynaya, waxa ay sidoo kale xariir la an1e yaan awoodo
aan muuqanayn?
Marldi buuggaani soo baxay, kuhor intii aan i fii an loo
faafin ayaa wargayska New York I'hu s oo saura, 1naqaal
245
ka hadlaya jaa1nacad iyo cilmi-baarayaal aad ugu dheereeya
cilmiga n1askaxda oo san1eeyey banritannno and 1a ynab u
leh. Qoraalka 1naqaalku wnxa uu kn hadlayay baaritaan ka
hadlaya jiritannka waxa loo ynqaan TELEPATI-IY(Aragti
sheegaysa in maskaxyuhu xariit wada samayn karayaan
ayada oo aan labada qof wax xariir ah samaynin). Waxaa
baaritaankaas sameeyey Dr Rhine, sidaan ayaa uuna
maqaalka ugu qornaa:
"Bil ka hor ayaa aan boggaan ku xusnay qaar kamid ah

layaabyada laga ogaaday maskaxda ee uu soo bandhigay
buuni(barafasoor) Rhine iyo kooxdiisa ee ka socday
jaamacadda Duke. Waa baaritaan kumanaan tijaabooyin
maray oo ku saabsan waxa loo yaqaan TELEPATHY iyo
CLAIRVOYANCE. Xogtaas oo kooban waxa aad ka
helaysaan labada maqaal ee ugu horreeya Wargayska
Harpers. Qaybtii labaad ee baaritaannadaas oo hadda soo
baxay ayaa qoraaga E. H. Wright la yiraahdo inoogu soo
koobin waxa laga ogaaday jiritaanka garab
daarka(extrasensory)(in qofku wax ogaan karo asaga oo
aan loo sheegin, baaridna ku samaynin) iyo sida ay
arrintaasi u dhici karto.
Tijaabooyinka mudane Rhine kadib, jiritaanka in
maskaxyuhu farriimo iswaydaarsan karayaan hadda
saynisyahannadu waxa ay u arkaan wax suurtogal ah. Koox
dad ah ayaa lagu tijaabiyey in ay akhriyaan magacyo lagu
xardhay xaashiyo aysan u jeedin sidoo kalena loo ogolaan
in ay eegaan. Waxaa dhacday in inbadan oo dadkii ka mid
ahi sheegeen magacyadii xaashiyaha ku qornaa.
"Sidee ku dhici kartaa arrintaasi? Awoodahaas u eg in
dadkaasi leeyahiin, kama tirsana dareemayaasha aynu
naqaanno. Waa kuwo aan la aqoon halka ay kaga yaallaan
246
____ ,.___..... faker oo hodan noqo-------
jin1siga. Dndkaasi qoraallo iyo xogo boqolaal kiilow mitir u
jira ayaa ay mar labaad ku guulaysteen .in ay sheegaan.
Waxaa kale oo mudane Wright baaritaankiisa ku ogaaday
in habka xogtaan u socdaalayso ama la isugu gudbin
karayo aysan la mid ahayn habka ay ku socdaan mawjadaha
shucaaca ee raadyaha, igaarsiinnada iwm adeegsadaan.
Mawjadahaan waxaa lagu yaqaan in awooddoodu yaraato
markasta oo fogaantu sii ba�ato balse awooddaan
maskaxuhu ma aha kuwo isbeddel ku imaanayo. Kaliya
awood maskaxeedka dadka ayaa la arkay in ay saamayn ku
leedahay.
Waxaa intaas dheer oo la ogaaday in awooddaan xariir
maskaxeedyadu uusan shaqaynayn haddii dadku hurdaan
ama yara hurdaysanyahiin balse uu si fiican u shaqayn
marka ay baarugsanyahiin iyomarka ay si filcan u soo
jeedaan. Mudane Rhine waxa uu baaritaanka ku ogaaday in
daroogooyinka hoos u dhiga shaqada maskaxda ay sidoo
kale hoos u dhigayaan xariir-maskaxeedyadaan halka kuwa
kiciya maskaxda dadka ay sidoo kale kiciyaan awooddaan.
Waxaa intaas dheer in illaa uu qofku si fiican isugu dayQ
uusan awoodin in xariirkaan uu u shaqeeyo.
"Gunaanadkii Wright waxa uu kalsooni ku sheegay in- ay
arrintaani tahay wax jira, dadka qaarkoodna ay hibo u
leeyahiin. Akhristaha cidina kuma khasbayso in uu
rumaysto jiritaanka arrintaas balse tani waa xogta
baaritaankii Rhine sameeyey."
247
-----------Faker oo hodan noqo----._
Cutu bka 14aad
DAREEMAHA LIXAAD: IRIDDA MURTIDA IYO

GARAADKA
Tallaabada Saddex iyo Tobnaad Ee Hodannimada
Tallaabada saddex iyo tobnaad waxa loo yaqaan, waa halka

qotku ku heli karayo aqoon aan dhammaad lahayn oo
dedaal badan aan uga baahnayn.
Tallaabadaan ayaa lagu gaaraa fiinta murtida. Kaliya waxaa
la fahmi karaa, la adeegsan karaa, lagana faa 'iidaysan
karayaa marka qofku ka soo gudbo labo iyo tobanka
tallaabo ee kale.
Dareemaha lixaad waa qayb ka mid ah garaadka daahsoon
oo loo yaqaan Sawirashada Hindisidda Ah. Waxaa kale oo
lagu magacaabaa "Saldhigga Qaabilaadda" halkaas oo ah
halka aragtiyaha, qorshayaasha iyo fikradaha cusubi ka soo
galaan maskaxda.
Dareemaha lixaad waa wax aan dhab ahaan loo qeexi
karinin! Waa mid aan loo sharxi karinin qof aan ka soo
gudbin xeerarkii kale, maxaa yeelay waa qof aan lahayn
wax aqoon ah oo loola barbar dhigi karo dareemaha lixaad
si wax loo fahansiiyo. Fahmidda dareemaha lixaad waxaa
kali ah oo lagu gaari karaa khilaawid(gooni maskax uga
shaqaysiin) uu qotku naftiisa la sameeyo. Dareemaha lixaad
ayaa ah xariiriyaha isku xira aqoonta aadanaha ee
dhammadka leh iyo aqoonta aan dhammaadka lahayn.
248
------�--.. Faker oo hodan noqo-------
Kadib tnarkii aad ka soo gudubtay qodobadil hoTe ee
buugga, hadda waxa aad u diyaarsantahay fahmidda
oraahdaan soo socota:
Adeegsiga dareemaha Hxaad waxa uu awood kuu

siinayaa in aad garawsan kartid halisaha kugu soo
food leh oo aad ka foogaatid iyo sidoo kale
ogaa11shaha fursadaha soo socda iyo xilligooda.
Waxa aad yeelanaysaa adeege markasta kuugu diyaarsan in
uu kuu furo iridda murtida.
In oraahdaani togantahay iyo in ay tabantahay midkoodna
ma ogaan kartid haddii aadan raacin tallaabooyinka
buuggaan ku xusan ama tallaabooyin kuwaan oo kale Ia
mid ah.
Qoraagu ma aha mid· ka sheekaynaya mucjisooyin ama

rumaysan in arrintaani mucjiso tahay balse waa mid aqoon
u leh adduunka sida uu u dhisanyahay iyo qaanuunada loo
dejiyey in adduunku uu raaco oo uusan ka leexan karinin.
Qaanuunadaas ayaa in badan ah mucjisooyinka dhabta ah.
Dareemaha lixaad ayaa noqon karaya waxa ugu wayn ee
aan mucjiso ku sheegi karayo maxaa yeelay waligay iima
suurtowdo in aan fahmo sida uu ku shaqeeyo.
Intaas waxaa dheer, qoraagu waxa uu ogyahay in ay jirto
awood ka sarraysa ahna tan ugu caqliga badan. Waa
awoodda maamusha walax kasta iyo awood kasta. Waa
awoodda mirta u beddashageed waynaaday, wabiyada biyo
qulqulsiisa, habeen iyo maalinta isdaba joogga ka dhigta,
xilliyadana joogtaysa. Qotku waxa uu awoodaa in uu
kaalmo ka helo awooddaas oo uu ku gaari karayo halka uu
doonayo.
Marldi aan korayay ayaa waxaa jiray shakhsiyaad aan u
arkayay ku dayasho fiican oo aniga geesiyaal ii ahaa. Waxa
249
-----------Faker oo hodan noqo--•----
aan ogaaday marka aan run1aysanahny ce nan iska dhlgayo
in aan ayagii ahay in aan dareemayay awood ka xoog badan
xilliyada kale.
Dhabtii waxa aan dhihi karaa waloow aan ka koray xilligaas
balse wali kama tagin in aan leeyahay geest ama cid aan ku
dayasho u arko.
Muddo kahor intii aanan bilaabin in aan wax qoro ama aan
khudbado jeediyo ayaa aan samaystay dhaqan aan ku
hagaajinayo shakhsiyadayda kaas oo ah in aan iska dhigo
dadkii aan u arkayay ku dayashada iyo geesiyaasha. Waxa
aan samaystay sagaal nin oo kala ah Emerson, Paine,
Edison, Darwin, Lincoln, Burbank, Napoleon, Ford, and
Carnegie.
In muddo ah ayaa aan habeen walba kullan male-awaal ah

la qaadanayay kooxdaan oo aan ula baxay "La taliyeyaasha
Qarsoon".
Habka Arrintaani u dhacaysay waxa ay ahayd: habeen
walba inta aanan seexan ayaa aan meel fariistaa kadibna
indhaha isku qabsadaa kadibna sawirashada maskaxdayda
ka dhex arkaa aniga oo la fadhiya raggaas la taliyeyaasha ii
ah. Fursadda aan halkaan ku haystay kaliya ma ahayn in
aan raggaas la kulmo balse sidoo kale aniga ayaaba kulanka
shirguddoon ka ah.
UJEEDDO cad ayaa aan kalahaa kulankaan male-awaalka

ah, kaas oo ah in aan shakhsiyaddayda dhiso aniga oo qayb
shakhsiyad ah ka qaadanaya mid kasta oo dadkaan ka mid
ah. Waxa aan ogsoonaa in haddii aan sidaas ku wado aan
awood u helayo in noloshayduba noqoto mid dib u soo
dhalatay oo ka baxday jahlihigii iyo khuraafaadkii aan ka
qaatay deegaankii aan ku dhashay.
HAB ISKA-DHAADHICIN AH, SHAKHSIYAD KU

SAMAYSASHO
2S0
Waxa aan cilimiga ku saabsan maskaxda aadanaha ka
bartay in qotku noqdo waxa uu maskaxdiisa ku wayniisiiyo
ee markasta ka fakaro ama doono. Waxa aan ogaa in
rabitaanka aadka u xooggani uu qotka ku dirqiyo in uu la
yimaado iskudayo iyo ficillo lagu gaarayo waxa qofkaasi uu
doonayay. Waxaa intaas ii dheeraa oo aan ogaa in adeegsiga
habka ISKA-DHMDHICINTA aan ku samaysan karo
shakhsiga aan doonayo in aan anigu noqdo.
Aqoontaas oo dhammi waxa ay iga dhigtay mid ku

hubaysan hubkii uu shakhsiyaddiisa ku beddeli lahaa ee
kaga dhigi lahaa caynka uu asagu doonayo.
Kooxdaan La Taliyeyaasha Qarsoon ah ayaa aan isugu
yeeraa qolkayga talooyinka kadibna mid walba ka doonaa
in uu mid waliba gacan iga siiyo dhanka shakhasiyad ahaan
uu
..
ku wanaagsanyahay waana sidaan sida aan. ula hadli
Jrray:
"Mudane Emerson, waxa aan adiga kaa doonayaa in aan
kaa helo_fahamka a�d dunida kq. haysqtay ee kaa dhigay
mid dadka dhan ka gooni ah. Waxa aan kaa doonayaa in
aad ga_raadkayga daahsoon ku shubtid dhamTTJ.q.an
tayooyinka aad leedahay ee awoodda kuu siiyey in aad
fahamtid oo naftaada aci.d ku maamushid raacitaanka iyo
kafa_a 'iidaysiga xeerarka adduunku ku socdo. Waxa aan
kaa codsan in aad iga caawisid in aan helo oo gacanta ku
dhigo ilo kasta oo aqooneed oo aad ogtahay.
"Mudane Burbank, Waxa aan kaa codsanayaa in aad ii

soo gudbisid aqoontaada kuu ogolaatay in aadjacayl iyo
wada shaqayn la yeelatid abuurka(dhirta). Igu caawi
aqoontaada aad ku awoodday in aad dhir badan isku
dartid oo ka samaysid kuwo cusub iyo soo saarista
ubaxyo iyo dhulal baaxad wayn oo qurxan.
251
-----------Faker oo hodan noqo-----
"Mudane Napoleon, waxa aan kaa doonayaa
awooddaada kuu ogolaatay in aad dadka niyad kicisid ee
ku dhaqaajisid in ay ficillo la yimaadaan. Waxa aan kaa
doonin sida aad awooodda aad guuldarro guul ugu
beddashid iyo tan aad kaga gudubtid caqabadaha lagama
gudbaanka ah. Madaxa ayaa aad ii saarantahay.
"Mudane Paine, Adiga waxa aan doonayaa in aan kaa

helo madax-bannaanida aragtiyeed, geesinnimada iyo
hadaladaadii cadcaddaa ee dadka kale lagaaga sooci
karayay!
''Mudane Dawrin, waxa aan jeclaan lahaa in aan kaa

kororsado dulqaadkaagii iyo awooddaadii aad ku
darsaysay samaynta iyo saamaynaha adiga oo aan cidna
uga gabban, waxbadan oo aqoonta sayniska ahna aad
kala caddaysay.
''Mudane Lincoln, waxa aan doonayaa in aan kaa

kororsado dareenkaagii aad caddaaladda u haysay,
dhabar-adaygaagii aadan marna ka daalayn, kaftan
wanaagaagii,fahamkaagii aadanahaga ee sarreeyey, iyo
dulqaadkii aad dadka uga duwanayd.
''Mudane Carnegie, adiga hadda ayaa aanba abaal kaaga

hayaa shaqada aad noloshayda u doortay taas oo
raynrayn iyo deggeanaanba maskaxdayda siisay. Waxa
aan kaa doonayaa in aad I fahansiisid dedaalkaaga
qorshaysnaa ee aad ku gaartay dhisidda warshadaha iyo
hantiyaha aadka u qarada wayn.
''Mudane Ford, waxa aad tahay dadka noloshayda

caawinta ugu badan aan ka helay. Waxa aan jeclaan
lahaa in aan kaa barto dhabar-adayg, go 'aan adayg,
xasillooni, kalsoonida awoodda kuu siisay in aad kaga
adkaato saboolnimada, iyo sidoo kale in aad ku midaysid
oo ku aruurisid aadanaha.
252
''Mudane Edison, adiga waxa aan ku f ariisiyey

dhinacayga, waliba midigtayda ah, maxaa yeelay
wadashaqayntii aan kaa helay markii aan sameynayay
aqoon-baarista ku saabsan guusha iyo guul-darrada.
Waxa aan kaa doonayaa in aan kaa barto rumaysashada
yoolashadaada ee xooggan iyo fahamka aad u qabtid
nolosha ee aad markasta kaga adkaanaysay
guuldarrooyinka.
Qof walba oo kamid ah La Taliyeyaashaan Qarsoon si gooni

ah ayaa aan ula hadlaa aniga oo midwalba ka eegin halka
uu ku wanaagsanaa iyo halka aan markaas doonayo in aan
kororsi iyo talo ka helo.
Mid walba noloshiisa ayaa aan darsid aad u wanaagsan ku
sameeyey oo si qoto dheer u raadiyey.
Bilo badan kadib oo aan la taliyeyaashaan habeen walba la
sheekaysanayay, waxaa la yaab igu noqday sidii ay dhab l.i
noqdeen dadkaani.
Mid walba shakhsiyaddiisii dhabta ahayd ayaa uu shirka la
yimaadaa. Tusaale , Lincoln ayaa markasta shirka yimaada
asaga oo daahsan. Asaga oo tartiib u soconaya oo gacmaha
dhabarka ugu qarsanyahiin. Marmar ayaa uu markii uu I
agmarin istaagaa kadibna garabka gacan iga saaraa.
Markasta waji aan faraxsanayn ayaa ka muuqday, waana
adkayd in asaga oo dhoollacadayn la arko. Dalkaan
dhibaataysan ayaa gubayay.
Kuwa kale sidaas oo kale ma aysan ahayn. Burbank iyo

Pain. Burbank iy Paine ayaa marar badan lahaa dhaqan ah
in ay keenaan jawaabo iyo hadallo yaryar oo kaftan iyo
maad ah oo ay ugu talo galeen dadka kale in ay kaga
yaabsadaan. Habeen ayaa Paine ii soo jeediyey talo ah in
253
cashar(khudbad ah) ka diyaariyo mawduuca filasofiga ku
saabsan "Xilligii Sababayntaa,"(Casriga la joogo ee
aadanahu barteen in wax walba ay sabab leeyahiin) iyo in
aan ka hor jeediyo kulanka kaniisadda oo aan ka qayb gali
jiray. In badan oo dadkii miiska fadhiyey ah ayaa si fiican u
qoslay. Aan ka ahayn Napoleon oo asagu inta afka dhinac u
marooyiyey cod taah oo kale ah kor ugu dhawaaqay(aah)
heer dadkii oo dhammi soo wada eegeen ayaga oo yaabban.
Asagu kaniisadda waxa uu u arkayay wax dawladdu
adeegsato oo ay marin habawsato dadka imaanaya.
Burbank ayaa habeen kulankii ka soo daahay. Marldi uu

yimid waxaa ka muuqatay farxad iyo xamaasad waxa uuna
noo sheegay in uu ku soo daahay tijaabo(iskuday) uu
samaynayay oo uu ku oga�day hab uu tufaax ugu dul beeri
karo geedkii uu doono. Paine ayaa kula diriray hadalkaas
asaga oo sheegay in dhibta dhan ee ragga iyo dumarka u
dhaxaysa ay ka bilaabatay geedka tufaaxa. Darwin oo yara
qoslin ayaa Paine u sheegay in uu u fiirsado masaska yaryar
iyo sida ay isugu beddelaan masas waawayn. Emerson ayaa
la soo booday "Masas haddii la waayo, tufaaxna waa la
waayin." Napoleon ayaa ka daba dhawaaqay oo asna ku
darsaday, "Haddii aan tufaax jirin, dalna ma jirayo!"
Lincoln waxa uu yeeshay dhaqan ah in uu noqdo qofka ugu

dambeeya ee qolka ka baxa. Habeen ayaa uu kursiga uu
kufadhiyay inta isku tiiriyey, gacmaha isku laabtay, bartaas
iska fadhiyey intii muddo ah, aniguna faraha ayaa aan ka
qaaday. Ugu dambayntii asaga ayaa inta madaxa la soo
kacay, oo meeshii ka kacay, albaabka u dhaqaajiyey
kadibna markii uu albaabka gaaray soo laabtay. Inta uu
gacanta garabka iga saaray ayaa uu igu yiri,
"Wiilkaygiiyoow, geesinnimo badan ayaa aad u baahan
doontaa haddii aad doonaysid in aad gaartid ujeedka
noloshaada. Xasuusnoow marka dhibaatadu kula dagto,
dadka caqli iyo ayaa ay wada leeyahiin, dhibaataduna qofka
waa ay dhistaa."
254
------·--..-Faker oo hodan noqo----... --
Kulan1adaani waxa ay ila noqdeen kuwo dhab ah heer aan

ka cabsaday in dhibaatooyin dambe iga soo gaaraan,
kadibna waa aan joojiyey muddo bilo ah. Waxa aan ka
baqay haddii aan sii wado in aan ilaawo in kulamadaani
ahaayeen kuwo aan sawirashada maskaxdayda ka abuuray
ee aysan ahayn wax dhab ah oo jira.
Llx bilood kadib markii aan kulamadii joojiyey ayaa habeen

la I toosiyey ama anigu aan u maleeyey in la I toosiyey.
Waxa aan arkay Lincoln oo sariirtayda ag taagan. Waxa uu
igu yiri, "Adduunku dhawaan waxa uu u baahan doonaa
shaqadaada. Wareer iyo dhaqaale burbur dadka dhammi
quus iyo jahawareer ka qaadayaan, ayaa soo socda.
Kakac oo dhammaystir qoraalkaagii, taas ayaa ah ujeedka
noloshaada.
Subaxii markii aan gaaray waa aan kala sheegi waayay in

waxii aan arkay ay run ahaayeen iyo in ay riyo ahaayeen.
Riyo aan waligay caynkeeda arag ayaa ahayd, maalitii
oodhanna maskaxdayda ka bixi wayday heer aan markii
dambe go' aansaday soocelinta kulamadii La Taliyeyaasha
Qarsoon.
Kulankii haddii aan habeenkii soo galayba, dhammaan waa

la wada fadhiyaa, qof walbana halkiisii ayaa uu ka fadhiyaa
shirka. Lincoln ayaa igu soo dhaweeyey asaga oo oranaya,
"Aynu soo dhawaynno saaxiib <lib inoogu soo laabtay."
Intaas kadib waxa aan bilaabay in aan xubno cusub ku daro

kulanka, illaa haddana waxa aan gaarsiiyey illaa iyo konton
qof oo ay ka midyahiin Christ, St. Paul, Galileo, Copernicus,
Aristotle, Plato,
Socrates, Homer, Voltaire, Bruno, Spinoza, Drummond,
Kant, Schopenhauer,
Newton, Confucius, Elbert Hubbard, Brann, Ingersol,
Wilson, and William
255
James.
Waa markii iigu horraysay ee aan cid ln wadaago xogtaan
aniga oo ka cabsaday in si khaldan la ii fahmo maxaa yeelay
hadda n1a aan kala jecli dadka iyo waxa ay iga oranayaan.
Waxyaalaha waynaanta laga faa 'iido waxaa ka mid ah in
aad ku dhiiran kartid sheegista waxii run kula ah adiga oo
aadan kala jeclayn sida dadku u fahmayaan u fakarayaan
iyo waxa ay ku oranayaan.
Si aan khalad loo sii fahmin, waxa aan caddaynayaa in

dadkaas aan kulanka la qaato ay yahiin kuwo aan
sawirashada maskaxda ka abuurtay, ogahayna in wax dhab
ah oo jira aysan ahayn balse kulamadaasi waxtar badan,
dhiirogalin, farxad, aragti muujin iyo wax walba oo aan
dadkaas uga baahnaa ayaa aan ka faa 'iiday.
Dhexbartanka unugyada maskaxda waxaa ku yaalla saldhig
ay filcraduhu ku soo dhacaan. Illaa hadda lama ogaanin
halka dareemahaan lixaad kaga yaallo maskaxda balse
muhiimad wayn ma aha. Waxaa muhiimka ah in aadanahu
uusan aqoon ku heli karinin habka waxbarista oo kali ah.
Aqoontaas kale waxa uu qofku helaa marka maskaxdiisu si
aad ah u daarantahay. Wax walba oo maskaxda daari
karaya, keeni karayana in wadnaha qofku aad u garaaco
ayaa awooda in uu daaro oo soo kiciyo dareemaha lixaad.
Qofkii ku dhawaaday in uu shil gaari galo ayaa garan
karanaya dhacdadaan iyo sida dareemaha lixaad u daarmo
markaas oo kale oo ilbiriqsiyo gudahood u caawiyo qot'kaas,
shilkana uga badbaado.
Oraahdaan bore waxa aan hordhac uga dhigay oraahdaan
kale ee aan doonayo in aan hadda sheego. Marltii aan
kulamada la qaadanayay "La Taliyeyaashayda Qarsoon"
waxa aan ogaaday in maskaxdaydu aad ugu furfurantahay
helitaan fikrado cusub oo igu soo gaarayay habka
dareemaha lixaad aan ugu magac daray. Waxa aan oran
256
-a•--------Faker oo hodan noqo-------
karayaa, abual wayn uyuu ann u hayaa raggaas aan la tashan
jiray.
Martnarka qaarkood, murkn aan dhlbaatooyin la kulmo,

waliba kuwo noloshayda halls galin karaya, waxa aan aragti
I hagta iyo talo I badbaadisaba ku heli jiray habka aan
sa1naystay ee La Taliyeyaasha Qarsoon ah.
Ujeedkayga aan u abuurtay la taliyeyaashaan waxa ay

ahayd in aan maskaxdayda iyo garaadkayga daahsoon .ka
dhaadhiciyo shakhsiyaddaha wanaagsan ee dadkaasi
leeyahiin ee aan doonayo in aan yeesho. Waayadaan dambe
arrintaydu gebi ahaanba waa ay is beddashay.
Hadda wax.ii igu soo adkaadaba wax.a aan la aadaa La

Taliyeyaashayda Qarsoon. Jawaabo la yaab leh ayaa aan
kala kulmaa, waloow aan gebi ahaanba ku xirnayn La
Taliyeyaashaas.
Adigu, wax.a aad ogaatay in cutubkaan uu ku jiro xog aan

dadka intooda badani aysan aqoon u lahayn. Dareemaha
lixaad waa arrin xiiso iyo faa 'iidaba u leh qofkasta oo
doonaya in uu yeesho hanti aad u wayn, balse arrintaan
baahi uma qabaan dadka doonaya hadti aan badnayn.
Wax.a aan hubaa oo aan shaki iigajirin in dhammaan dadka

aan ka soo wada sheekaynay ay wada yaqaaneen oo
adeegsanjireen dareemaha lixaad, sidaasna ay guulahooda
ku gaari jireen.
Dareemaha lixaad ma aha wax qofku inta halmar soo

qabsado uu bulaabi karayo adeegsigiisa. Waa awood lagu
helo adeegsiga qodobadii kan ka horreeyey. Waa dhif in
dadku ogaadaan dareemaha lixaad ayaga oo aan wali
afartanjirsan.
257
Qof kasta oo aad tahay iyo ujeedkasta oo aad buuggaan ka

leedahayba, waa aad ka faa' iidi buuggaan xataa adiga oo
aan wali fahmin qodobka cutubkaani ka hadlayo. Tani waxa
ay gooni ku tahay haddii ujeedkaagu yahay in aad hanti
yeelatid ama waxyaabo kale.
258
-·-·-------Faker oo hodan noqo.. •----
Cutubka 15aad
SIDA LOOGA ADKAADO LIXDA CABSIYOOD EE

DADKU KA BAOAAN
Dib isu eeg marka aad akhrinin cutubkaan adiga oo iska

raadin intee kamid ah cabsiyahaan ayaa ku hor taagan. Ka
hor inta aadan isku dayin adeegsiga murtida buuggaan waa
in maskax ahaan aad u diyaaysan tahay. Is diyaarintaasi ma
aha mid dhib badan. Is diyaarintaasi waxa ay ka bilaaban in
aad darsid, baaritaan iyo fahmid ku samaysid saddex
cadaw oo kaaga baahan burburin.
Saddexdaasi waa GO'AAN LA'AAN, SHAKI, iyo
CABSI!
Dareemaha lixaad ma ahaan doonon mid kuu shaqeeya
adiga oo saddexdaan ama mid kamid ah uu maskaxdaada
dhex fadhiyo. Saddexdaan aan barakaysnayn waa kuwo
aad isugu dhow; midkood meeshii laga helo, labada kalana
waa u dhawdahay in laga helo.
GO'AAN IA'AANfU waa mir ka dhalata geedka
CABSIDA! Xasuusta ku hay. Go'aan la'aantu waxa ay isu
rogtaa SHA.KI, marka dambena waxa ay sii noqdaan
CABS!! Sidaas darteed ayaa saddexdaanba u yahiin kuwo
halis ah. Waa ay dhashaan oo koraan adiga oo dareemin.
Inta ka hartay cutubkaani waxa uu qeexi doonaa
dhammaad la doonayo in la gaaro kahor inta aan murtida
buugga lagu dhaqaaqin oo aan la dhaqan galinin. Waxaa
sidoo kale cutubkaani baaritaan ku samaynayaa arrin
waayadaan dambe dad badan saboolnimo u keentay.
Waxaa sidoo kale ku xusan cutubkaan xaqiiqo la doonayo
259
-·--------Faker oo hodan noqo------·
in ay falunaan. cid walbn oo hodnnnitrto ku hamminaysaa.

Ujeedka cutubkaani waa in iftiin lagu shido lixda
cabsiyood. lnta aadnn cadnwgaaga ka adkaanin; waa in aad
taqaanid tnagaciisa; dhaqankiisa iyo halka uu ka soo duulo
inta.ba. lnta n.ad akhrinta sii wadid; baaritaanna isku wad
oo baar lbtda.as cabsiyood iyo waxii aad ka leedahay oo
ayaga ah.
Ha ku kodmin(sirmin) dhaqanka gedgediska ah ee

cadawyadaani leeyahiin. Marar badan waa ay qarsoomaan
waxaana adkaata in la helo iyo in la cirib tiro labadaba.
LIXDA 'CABSIYOOD
Waxaa jira lix cabsiyood kuwaas oo mid ama ka badan oo

ka mid ah ay haleelaan qof walba. Dadku waa ay
ayaan(nasiib) wanaagsanyahiin haddii aysan lixduba
iskumar ku dhicinin. Ayaga oo loo kala hormariyey sida ay
u kala badan yahiin ayaa kala ah:-
Cabsi SABOOLNIMO
Cabsi EED(WAX KA SHEEGID)
Cabsi CAAFIMMD DARRO
Cabsi WMYID QOF LA JECELYAHAY
Cabsi DUQOOBID
Cabsi DHIMASHO
260
---------..-Faker oo hodan noqo------·
Cabsiyaha kale oodhan waxa ay noqonayaan kuwo aan

waynayn oo lixdaan hoos yimaada.
Lixdaan cabsiyood ayaa ah kuwo aad u soo noqnoqda, dhib
wayna adduunka dhan ku haya. Lix sano oo uu socday
burburkii dhaqaalaha ee Maraykanka, waxaa dadka ku
habsaday cabsi SABOOLNIMO. Dagaalkii labaad markii uu
socday, dadka waxaa ku habsaday cabsi DHIMASHO.
Dagaalkii kadib waxaa ku habsaday cabsi CAAFIMAAD
DARRO kadib markii cudurro bilowdeen in ay dillaacaan.
Cabsidu ma aha wax aan ka ahayn, wax maskda kali ah ka
jira. Qotka waxa maskaxdiisaas ku jiraa ayaa noqon waxa
haga oo maamula. Dhakhaatiirta waxaa lagu yaqaan in ay
ka jirro yaryahiin dadka kale ayada oo ay keenin in
dhakhaatiirtu aysan ka cabsan CUDURRO. Ayaga oo aan ka
baqayn ayaa ay la kulmaan kumanaan qof oo qaba jirrooyin
lakala qaado maalin kasta balse waxba kuma noqdaan gebi
ahaanba. Difaacooda ugu wayni waxa uu ka iinaanayaa
cabsi la' aantooda in cudur ku dhaco.
Halkaan waxa aan salka ugu dhigaynaa xaqiiqo la doonayo
in dadku fahmaan. Waxaa jirta in ay iswaydiiyaan sababta
dadka qaarkood ugu muuqdaan kuwo nasiib badan halka
kuwo kale ayaga oo u muuqda in ay dedaalayaan, waayo
aragnimo badanyahiin, maskaxdooda tujinayaan, haddana
ay ula kulmayaan nasiib darro. Taas waxaa laga yaabaa in
ay sharraxdo aragtida ah in aadanahu uu maamulo
maskaxdiisa, maamulkaasina keeni karayo in uu u furo
iridaha uu doonayo, iskana xiro kuwa uusan doonayn.
Haddii ay jirto walax maamulkeedu uu ku jiro gacanta
aadanaha waxaa lagu tilmaami karayaa FAKARKA.
Oraahdaan oo lagu xoojiyey oraahda oranaysa wax walba
261
----------Faker oo hodan noqo-.. •----
fikrad ahaan ay:ia ay u bilowdaan, ayaa ku fahamsiin karta

sida cabsida ku thnno.ddo iyo sida looga ndkaan karayo,
Haddii la yiri FIKRADDU WAXA AY ISU BEDDESHAA
WAX.A DHABTA AH EE LAGU FAKARAY taasi waxa ay
kuu caddaynin in aysan suurtogal noqon doonin in meel
lagu shubay cabsi iyo saboolnimo, laga helo geesinnimo iyo
hodannimo.
Dadka Maraykanku waxa ay bilaabeen in ay ka fekeraan
saboolnimo kadib 1narkii ay arkeen boos udhacii dhaqaale
ee sayladda(suuqa) Wall Street. Tartiib tartiib ka
fekeriddooclii saboolnimada, waxa ay keentay burburkii
dhaqaale ee dalka ku habsaday waayo kadib.
SABOOLNIMO KA CABSASHO
Ma jko wax xariir ama heshiis ah oo ka dhexeeya
HODANNIMADA IYO SABOOLNIMADA Waxa loo kala
qaadaa labo waddo oo aan isku meel aadin. Haddii aad
hodannimo doonaysid waa in aad gebi ahaanba ka
dheeraataa wax kasta oo sabo�lnimo keeni karaya.(Ereyga
hodannirno macno ballaaran ayaa soo boos galaya oo aan
hadda ula jeednaa, waxa aan ula jeednaa hodannimo
dhaqaale, ruuxeed(nafeed), maskaxeed, iyo walxo intaba.
Halka cagta laga saaro waddada hodannimada waa
RABITAAN(DOONIS) XOOGGAN. Cutubkaan CABSIDA
waxa uu noqon qaybtii ugu dambaysay ee tallaabooyinkii
lagu barayay, waxa aadna isu diyaarin in aad ka dhabaysid
RABITAANKAAGA.
Haddaba halkaan ayaa ah halka aad tijaabo isaga qaadi
lahayd si aad u ogaatid murti intee le' eg ayaa aad
dhuuxday. Halkaan ayaa ah halkii aad odoroskaagii
oodhammi ku dhaboobi lahaa. Haddii kadib markii aad
262
---..--.. ·--Faker oo hodan noqo·------
cutubkaan aad akhrisid aad wali maskaxdaada boos ka
siinaysid saboolnitnada; u diyaar garoow saboolnimo. Kani
waa go' aan aan ka leexasho lahayn.
Haddii aad hodannimo doonaysid, go' aanso caynka(nooca)
iyo inta aad doonaysid in aad heshid ee ku qancisa. Waa
aad taqaan waddada hodannimada. Waxaa lagu siiyey hage
kugu toosinaya waddada. Haddii aadan samaysan meel aad
ka dhaqaaqdid iyo meel aad ku ekaatid, adiga oo kali ah
ayaa eeddaada leh. Adiga ayaa xilkaasi ku saaranyahay. Ma
jiri doono wax marmarsiinyo ah oo kaa qaadi doona
masuuliyad ku saarnayd oo aad gudan wayday iyo
guuldarro kaaga timid.
In aad saboolnimo ka baqdid waa xaalad maskaxda lagu

abuuro, kana jirta maskaxda oo kali ah balse aan dhab
ahayn! Waa wax ku filan in ay burburiso kansho(fursad)
kasta oo qofku ku heli karayo gaarista yoolkiisa.
Ka cabsashada saboolnimadu waa mid qotka ka disha ka
shaqaysiinta maskaxda, waa mid burburisa sawirashada
maskaxda, waa mid qotka ka qaadda niyadda iyo
xamaasadda, waa mid niyad jabisa hal abuurka, waxa ay
qotka ka dhigtaa, mid aan lahayn ujeeddo cad, mid dib
dhigasho badan, mid aan xamaasad lahayn oo ka
adkaanshaha naftiisa u arka wax aan suurtogal ahayn.
Dhalaalka ayaa ay ka qaaddaa muuqaalka qotka, waxa ay
burburisaa keenista fikrad togan, dedaalka ayaa ay
yaraysaa, dhabar-adagygga ayaa ay xoortaa, rajada ayaa ay
ka dhigtaa mid aan jirin, himadda ayaa ku burburta,
xasuusta ceeryaamo yeelata, meel walbana guuldarro ayaa
ka soo iftiinta. Kalgacaylka iyo qalbiga ayaa qofka ka dilma,
saaxiibtinnamada ayaa baaba' ada, boqolaal nooc oo
guuldarro ahna waa soo jiidataa. Hurdo la 'aan, dhibaato
263
-----------Faker oo hodan noqo---··-
iyo farxad In' nan nyna ku dh dn qofkn nsaga ku nool
adduunyo id \.\rnlba deeqdn qof walbann uu hell karayo
waxa uu doonayo fly·1da oo aysan jirin wax kala
t edaya(xa,yndanbaya) qofka iyo waxa uu doonnyo aan ka
aha: m in uu la yimaaddo ujeeddo end oo waxa uu doonayo
ah.
Ka cabsashada saboolnin1ada ayaa shaki la' aan ah midda
ttgu halaagga(burburinta) wayn ee lixda cabsiyood. Ayada
a ;aa ah tan ugu dhib badan in laga adkaado sidaas darteed
ayaa loogu hormariyey. Waa arrin ku dhiirasho u baahan in
la caddeeyo xaqiiqada ka jirta halka cabsida saboolnimadu
ka soo bilaabato, ,�axaa kale oo ku dhiirasho u baahan in
qofku aqbalo kadib marka uu xaqiiqdaas ogaado. Cabsida
saboolnimadu waxa ay ka dhalataa, ku dhalashada
aadanaha dhammi ku dhashay cillad ah in uu dhaqaale
ahaan u ugaarsado aadanaha kale(dhanka dhaqaalaha in
sidii dugaaggii loo kala qaato). Xayawaanku malaha awood
fikradeed oo sare sidaas darteed waxaa haga astaamo ay ku
dhashaan waxaana ugu wayn in midkoodba midka kale uu
ugaarsado oo cu.no. Aadanahu maaddaama ay ka caqli
badanyahiin xayawaanka si toos ah uma cunaan hilibka
aadanaha kale balse dhaqaale ahaan ayaa ay isu cunaan.
Aadanahu waa mid aysan waxba deeqin(haad/dhuuni ah)
sidaas darteed ayaa loo sameeyey xeerar midba mid ka
adagyahay si loo kala ilaaliyo.
Xilliyadii adduunku soo maray oodhan kan hadda lagu jiro
ayaa u muuqda kii u halista badnaa, maxaa yeelay dadka
waxaa ku dhacay wax loo yaqaan LACAG ... KU-WMLASHO.
Qoflrn gebi ahaanba wax qaymo ah kuma fadhiyo _haddii
uusan haysan koonto(akoon)(kayd) lacagi uga buuxdo,
balse haddii uu lacag haysto-AYADA 00 AAN LA IS
WAYDIIN HALKA UU KA KEENAY- ayaa lagu dabo safan
oo uu boqor noqonin, asaga ayaaba xeerka(sharciga) ka
sarreeya, asaga ayaa siyaasadda hogganmin, ganacsiga
264
-----------Faker oo hodan noqo...............
gacanta ku huya, ndduunkn dhnn nyauna u sujuuda meeshii
uu soo n1araba.
Saboolnimo wax ka silnc iyo liidnsho(dullinimo) badan ma
ayjirto! Ciddii soo aragtny suboolnimo ayaa dareemi karaya
waxa aan ugajeedo.
Haddaba la yaab 1nalaha in aadanahu ka cabsado
sabooluimada. Waayo aragnimo nololeed oo badan oo
aadanahu iska dhax-dhaxlay ayaa ay ku ogaadeen in dadka
qaarkiis aysan ahayn kuwo la aaminikarayo marka ay
timaaddo lacag iyo hanti. Runtii waa tilmaan liidata balse
waxaa ka sii daran in ay run tahay oo dadka qaarkiis aan la
aamini karaynin.
Guurka intiisa badan waxa uu noqday in lagu doorto qofka
iyo dhaqaalahiisa. La yaab malaha waxa maxkamadaha u
noqdeen kuwo markasta la buuxo.
Dadku lacagta waxa ay ku raadinayaan waddo kasta oo_ay
ku heli karayaan, ha noqoto waddo toosan iyo mid
qalloocanba. Waxa u daran waa in ay lacag helaan.
Dib isu eegiddu(imtixaan iska qaadid) waxa ay qofka u
muujisaa meelaha uu ku liito, waana wax qof walba uusan
ka helin. Dib isu eegidda caynkaan ahi waa wax laga
maarmaan u ah qof kasta oo doonaya in uu dadka ka saro
maro oo ka baxo saboolnimada. Haddii aad naftaada
tallaabo tallaabo u baartid oo dib isu eegtid, ogoow adiga
ayaa isku ah maxkamaddii iyo garsoorahiiba, adiga ayaa ah
xeer ilaaliye iyo qareenba, adiga ayaa ah dacwad ooge iyo
eedaysaneba, sidaas darteed 111uxk 111ad ayaa aad
saarantahay. Is waydii waydiin10 dhnb ah, ugana jawa.ab si
dhab ah. Marka imtixaankaasi dhunuuaado, ·wax badan
ayaa aad naftaada ka ogaanaysaa. Hn isu 1nalay11in in aad
tahay maxkamad aan gef galinin murkn tuid dib isu eegista
isku samaynaysid, cid kale oo si wanna an kuu taqaan u
265
----------•Faker oo hadan n r,n �
yeero si ay goobjoo knn n nortdnnl' n1 t, l f1 ii
iska qaadny o. Run rn.o llM nyrrn onr1 tttlrny 1 1 111
kasta oo lnga yaobo in nnd \\ tint·< 111 ttl y yo
Haddii dadkn intoodn l ndnn 111 WHY Jffy, WI ,n
baqaan waxa ay l u jnwnnbnynon WRKhlt Ju111 �
Ja\\raabtoodu ma saxsnnn, mnxnl\ y lny lo I n 1o
og in n\askax ahaan iyo Jim t nhtuu1hu fJ d, J 11 ".
curyaamisay nooc cabsi nh. Wo.xon clhnc 111 h rn,t J tnk
tahay wax qarsoon oo aan u cnddnyn, hlhHyn w i {(
culays ku haysa noloshiisn oodh,:in u a�
dareensanayn. Kali ah baaritaan si dhnh ah 'l'
sameeyo ayaa uu ku ogaan knraa. c · dawgaa . baa .
Marka aad baaritaankaas isku sarn.aynaysid, i ica baa
shakhsiyaddaada/ dabeecaddaada. Waa kuwaan astaamo
aad u baahantahay in aad iska fiirisid in aad leedahay:
ASTAAMAHA KA CABSASHADA SABOOLNIMADA
WAXBA KALA JECLAYN. Waxaa lagu gartaa hiromad

la' aan, u dulqaadasho saboolnimo, iska ogolaansho ·· -ax
walba oo noloshu siiso halkii uu raadsan lahaa ,,73Xa
uu
doonayo oo uu kacdoon la imaan lahaa, caajis maskax �
mid jim.siba, qofka oo aan la ahayn wax hindise ah fakari�
xamaasad iyo naf ka adkaansho.
GO 'AAN LA 'AAN. In uu qotku joogto ka db' in 1u
go' aannadiisa ku qaato aragtida dadka kale.
SHAKI. Waxaa lagu gartaa in qotkt1 ln in1a,o.113..)
marmarsiinye loogu talo galay in lagu dabool
qotka., marmarna lagu muujinayo nacnyb lo
guulaystay ayaga oo eedaymo lagu clhullil .
-----------Faker oo hodan noqo-----.,.
WALWAL(WERWER). Waxau lagu garan in qofku yahay
1nid raadiya khalad ama cilladda wax walba leeyahiin, in
qotku leeyahay dhaqan ah in uu if,tic1naalo <lhaqaale ka
badan inta soo gasha, in uu illaawo ama uusan daryeelin
muuqaalkiisa, waji duubduubmay werwer dartiis, in uu
t
nafiisa ka adkaan waayo oo balwad ku waasho, dabeecad
xumo, dhawrsanaan la 'aan, isku-kalsoonaan la 'aan iyo
iska warqabid la'aan.
TAXADDAR BADNI. In aad joogto u raadisid halka wax

walba ka xumaan karayaan, ka hadashid kana fakartid
guuldarrooyinka imaan karaya halkii aad guusha xoogga
saari lahayd. In aad taqaanid waddooyinka
guuldarrooyinka dhammi ku imaan karayaan balse aadan
isku hawlin raadinta qorshayaal looga hortago. In aad
sugtid qorshe iyo aragti walba xilli uu ku habboon yahay
illaa sugitaankaasi uu caado iskaga kaa noqdo oo aad
waligaa iska sugtid. In aad taqaanid inta guuldarraysatay
oodhan, illowsantahayna inta guulaysatay. In dal-daloolo
kaaga muuqdaan meel walba. Xumaan-Keli-Ah
Arkid(Xumaan-Arke) keenta dheefshiid xumo, qashin saar
la'aan, isa sumayn, neef-urid iyo caafimaad darro.
DIB-DHIGASHO. Waxaa lagu gartaa in aad wall berri u dib
dhiganaysid waxii aad sanad kahor samayn lahayd. In aad
waqtigaaga ku lumisid marmarsiinyo u helid dib
dhigashadaada. Astaantani waa mid aad ugu dhaw kuwii
Taxaddar badnida, Shakiga iyo Walwalka. In qofku uusan
xilkiisa gudan asaga oo awooda. U diyaarsan in uu jabo
halkii uu dagaallami lahaa. In dhibaatooyinku ka
adkaadaan halkii uu dhibaatada ku xoogsan lahaa. Nolosha
in uu qofku ka sugo in ay shillimaad siiso halkii uu dalban
lahaa barwaaqo, hodannin10, dhaqaale, qanacsanaun, iyo
farxad nooca uu doonayo ah. lsku n1ashquulin qorshe u
267
samayn waxii la yeeli lahaa haddii guuldarro timaado halkii
uu ratiga uu ku guurayo uu gawrnci lahaa oo u diyaar
garoobi lahaa in uusan guurin ee uu guulaysto. Liidnimo
iyo in uusan qotku lahayn kalsooni, ujeeddo cad, naf ka
adkaansho, hindise, xamaasad, himmad, iyo maskax tuujin.
RAJAYN SABOOLNIMO HALKII I.AGA RAJAYN LAHAA
HODANNIMO. La saaxiibid dadka ka fakara saboolnimada
halka lagala saaxiibi lahaa dadka ka fekera oo abuuranaya
hodannimada.
LACAGTIJ WAA HADASHAA!

Dadka qaar ayaa I '\\7aydiiyey, "Maxaa aad u qortay buug ku
saabsan lacagta? Maxaa aad hodannimada ugu qaadatay in
ay lacag tahay?," Dadka qaar yar ayaa rumaysan in ay jirto
hodannimo aan lacag ahayn.
Haa, waxaa jira hodannimo aan doolar lagu qaymayn
karinin, balse dadka intooda badani waxa ay ku oranayaan,
"I sii lacagta aan u baahanahay oodhan, aniga ayaa raadsan
waxa aan u baahanahay' e."
Haddii aan kuu sheego sababta ugu wayn ee aan buuggaan
u qoray buuggaan lea hadlaya sida lacag loo helo ayaa ah in
adduunku dhawaan soo maray dhacdo ku keentay in dadka
intooda badani lea walwalayaan saboolnimo ku imaan
doonta. Waxa dhibaatadaani dadka u gaysatay waxaa
qeexaya Westbrook Pegler asaga oo yiri:
"Lacagtu waa biro yaryar iyo xaashiyo la sameeyey oo kali
ah balse waxaa jira hanti dadka qalbiyadooda dhex fadhida
ta.as oo aysan jirin waxgoyn karaya. Waa midda aysan
garawsan karinin marka ay sabool noqdaan ama dhaqaale
burbur ku yimaado. Marka qofka noloshu ku adkaato, ee
asaga oo shaqo la" aan ah uu waddooyinka lugaynayo,
268
---·-------Faker oo hodan noqo-·-····
waxaa jirta arrin qalbigu kagu <ll ucay8 . oo lugn garan
karayo garbihiisa hoos u dlutcsu11, 1nu<luxUt-iu hous u rogsan.,
socodkiisa liita iyo eegistiisu 1nudluumka uh.
La sinnaan ku1na uu dareeinayo 1narka uu la joogo dadka
dhiggiisa ah ee shaqooyinka haysta waloow uu ogyahay in
asaga iyo dadkaasi ka simmanyahiin dhanka aqoo.nta iyo
awooddaba.
"Tan kale dadkaan saaxiibadiis ah ayaa xataa dareemaya ka
sarrayn asagana laga yaabo in ayaga oo aan dareemayn ay u
arkaan in uu khasaaro yahay. Waxaa dhacaysa in uu
amaah(dayn) ka qaato balse ku soo celin waayo xilligii loo
qabtay taasina keento in uu dib dambe u waayo amaah
dambe.
Ogoow ma jiro niyad jab ka xun marka qofku amaah u
qaadanayo si uu ugu _ noolaado, lacagtaas uu helayna ma
siinayso dareenka sida midda uu shaqaystay ee uu ku
noolaan oo kale. Dhacdada caynkaan ah ee aan ka hadlin
ma aha nolosha dadka ma-shaqaystayaal ama
tuugsadyaasha ah balse waxa aan ka halin tan dadka
doonaya in ay shaqo helaan oo nolol fiican gaaran balse ku
jira xilli adag.
"DUMARKU WAA AY QARSADAAN NIYAD JABKA.

"Arrintaan dumarku waa ay ka duwanyahiin ragga.
Maskaxdeenna kuma soo dhacayaan dumarku marka
arrintaan laga sheekayn. Ayaga inta badan laguma arko
meelaha saboolka, uma badna in la arko ayaga oo
tuugsanaya, lagama dareemo astaamaha aan soo sheegnay
ee lagu garanayay ninka ay ka daadsantahay(noloshu ku
adagtahay). Dumarka aan ula jeedo ma aha k"llwa nolosha
ka dhacsan ee ma shaqaystayaasha ah ee nin1ankuba
269
lahaayeen balse waxa nnn kn hadlayaa waa gabdhaha
dhalinta ah, ee caqlign leh. Dumarkaas in badan oo niyad
jab hayo waa jiraan a111a noloshu ku adagtahay balse kama
n1uuqato. Laga yaabee in kuwaasi ayba isdileen oo aysan
nool ayn.
"Marka ninka noloshu ku adkaato, waxaa dhacda in walwal
oodhan uu waqti u helo. Waxaa dhacda in uu fogaan aad u
dheer socdo si uu u tago meel shaqo loogu sheegay kadibna
uu la kulmo shaqadii oo la buuxiyey ama ay noqoto shaqo
aan lahayn wax mushaar cad ah ee kaliya ku xiran alaab loo
dhiibo oo waxii uu iibiyo saami laga siiyo, taas oo inta
badan in alaabahaasi noqdaan kuwo aan suuqba lahayn.
Haddii sidaas dhacday, waddadii uu ka yimid ayaa uu <lib
ugu soo lugeeyaa asaga oo aan aqoon meel uu u dhaqaaqo.
Kadib waa uu iska socdaa oo socdaa waligiisba. Waxaa
dhacda in uu soo agmaro meelaha lagu iibiyo walxaha
aadka u qaaliga ah balse aad moodidba in aan asaga loogu
talo galin, waxa uu dareemaa liidasho kadibna dhinac uga
banneeyaa dadka galaya meheraddaas ee ayagu awooda in
ay iibsadaan. Waxaa dhacda in uu goobaha tareennadu ka
baxaan uu galo ama maktabad si uu ugu yara nasto oo
qabowga kaga yara gabbado balse waxa uu xasuustaa in uu
shaqo doon ahaa kadibna waa uu dhaqaajiyaa.
Waddo walba oo uu qaado waa tii saxda ahayd maaddaama
aysan jirin jaho dhah ah oo uu u socdo.
Waxaa dhici karta in uu si fiican u labisan yahay oo
xiranyahay waxii ka haray dharkii wanaagsanaa ee uu lahaa
xilligii uu shaqada iyo nolosha fiican haystay balse taasi ma
qarin karto soo godnaanta iyo madaxa hoos u rogan ee ka
muuqanaya.
270
------- -.. --Faker oo hodan noqo-------
"LACAGTU WAX.BAY BEDDESI-IAA" ..

"Waxaa u 111uuqanaya kumanaan daclka kale ah oo mid
walba ku foogganyahay(mashquulsanyahay) shaqadiisa
waxa uuna qalbiga ka dareemaa masayr. Dadkaas waxaa
uga muuqda in ay haystaan xorriyaddoodii, xushmad iyo
dadnimo balse waloow uu saacado badan naftiisa kula
doodayo haddana naftiisa kama dhaadhicin karayo in uu
yahay shakhsi wanaagsan oo ayaga la mid ah.
"Ogoow waa lacagta waxa ninkaas wax ka beddeli karta
Xoogaa yar oo uu helo sidiisii hore ayaa uu ku noqon.
"Shaqo bixiyeyaasha qaarkood ayaa dhiigmiirasho ku
sameeya dadka caynkaan ah ee shaqo la 'aanta ha 'ani
hayso ayaga oo siinaya shaqooyin toddobaadkii lagu siinayo
toban iyo labo illa iyo shan iyo toban doolar.
Shaqo ah sideed iyo toban doolar toddobaadkii waa beer
sare balse haddii ay gaarto labaatan iyo shan doolar
toddobaadkii waaba shaqooyinka aadan arkayn ayaga oo
ogaysiitoodu bannaanada ku dhegantahay, maxaa yeelay
islamarkiiba waa la qaadan. (Qoraagu xilliga uu ka hadlayo
lacagta sideed iyo toban ama labaatan iyo shan ahi waxa ay
u dhigmatay lacag aad u badan oo tan maantay ah.)
Waxa aan arkay ogaysiin shaqo oo meel ku dheggan oo ay
ku qorantahay in ay doonayaan shaqaale wanaagsan,
shaqsiyad fiican leh, kaas oo xogta u qora taleefoonadana u
qabta marka la soo waco, shaqaynaya barqadii illaa iyo
galab ku dhawaadkii lana doonayo in uu ku shaqeeyo lacag
dhan siddeed doolar bishii. Ogoow toddobaadkii siddeed
doolar ma aha ee waa bishii siddeed doolar.
'Ma sawiran kartaa xaasidnin1ada iyo diirnixid la 'aanta
lagu doonayo qof wanaagsan, oo shaqada intaas le' eg
qabanaya haddana ku shaqaynaya toban iyo kow santi
271
......... _ ... u.�fnker o h ddn n qo-----..
s. ::. nddii. W n �M::l 1A u satt, o \n ba<latl oo dn lk�
11 1 l n Jt 'irka al'$a, 1i ka b in bals u h�I Amay0
in. y ka ba -R n. Wna tagu -chaqa tan. o lag faa iiday 33.
E A HO.
Sida cab a badani aadanahu ugu bilaabatay cidina ma

she gi karto bal e waxaa hubaal ah in ayada oo wayn uu
qabo. Dadka qaar a aa h cga in cab idanni si fikan u soo
ifbaxda markii i: a.asaddu noqotay xirfad iyo shaqo, Qaar
kale a raa ln1 dooda a in ay bilaabatay marldi dumarku
bilaabeen in a ka fekeraan in dharka ay xiranayaan uu
casri yaha i o inkale.
Qoraagu asaga oo aan ahayn riwaayadayste iyo rasuul
midkoodna, ayaa uu isku dayin in uu muujiyo cabsida
eedaynta la yiraahdo ee aadanaha dhammi u dhashay ee
aan ku kalifin kaliya in uu adanaha kale xoolahiisa qaato
balse uu markasta ku daro eedayn uu qofka uu hantidiisa
qa:ata uu eedaynayo, si uu u bannaysto qaadashadeeda.
W axaa la arkaa in qof tuug ahi haddii la waraysto uu
eedayn u soo jeedinayo qofka uu hantidiisa xaday. Waxaa la
arkaa in siyaasiyiintu balk.ii ay wanaagooda iyo tayadooda
dheeraadka ah ka soo bandhihi lahaayeen ay eedayn iyo
galdalool raadin ugu dhaqaaqaan siyaasiga tartanka kula
..
J�
Eedayntu wajiyo badan ayaa ay ku imaan kartaa inta
badanna waa wax aad u yar oo aad u liita waxa eedaymaha
laga dhigayo. Dadka bidaarta lihi waxa bidaartu gashaa inta
ay eed ka cararanayaan. Qaar ayaa madaxu wada bidaar
noqonayaa ayada oo ay keenin koofiyado ku dheggan ee ay
madaxa gashanayaan ee keenin in xididdadu cariirsamaan
272
ee timaha dhiig .Jin kuri wnuyaun. I ndkaas kooflyadaha
xirani baahi ku111a keenin bulse woxu uy u xirt en "maxaa
yeelay qof walba ayaa xiran."
In badan waxaa dhacda in warshadaha dharku hadba soo
beddelaan naqshadda. Maxaa keenaya? Ma dadka ayaa
nacaya caynkii hore? Maya. Ma aha dadka waxa hadba
beddalaya naqshadaha cusub ee dharka iyo la dhaho
n1aradaan waa laga baxay. Cidda sidaas samaynin waa
warshadaha. Maxaa ay sidaas u samaynin? Waa wax iska
cad. Waxa ay u baddalin, maxaa yeelay waxa ay doonayaan
in dhar badan oo cusub laga iibsado.
Isla sidaas ayaa ay sameeyaan warshadaha baabuurtu.
Sanad walba waa ay beddelaan naqshadda baabuurka.
Waxaa imaan in aysan cidina doonayn in ay wadato gaari
sanadkii hore ah ayada oo waliba aysan wax dhib ah soo
gaarin gaariga sanadkii hore uu watay lagana yaabee ba in
kiisii hore uu ka fiicanyahay kan dambe. Balse waa casri,
waa sanadkaan sidaas darteed waa in uu kan dambe
iibsado. Waxa aan tusaale ka bixinay sida dadku u
dhaqmaan iyo sida wax aad u yar ay uga baqaan in ay eed
ku noqoto. Haddaba aynu eegno marka cabsida caynkaan
ah iyo saamaynta ay ku yeelan karto arrimo intaas ka
waawayn oo mudnaan wayn u leh nolosha aadanaha.
Tusaale aynu u soo qaadanno qof gaaray qaanqaar garaad
oo dhammaystiran(35 jir illaa iyo 40 sano jir) iyo
aragtiyaha maskaxdiisa ku jira haddii aad awoodid in aad
daalacatid. Waxa aad arki lahayd in inta ugu badani aysan
rumaysnayn wax badan oo ka khaldan oo qolyaha diimahu
soo kordhiyeen waayadaan dambe.
Sidaas oo ay tahay waa ay adagtahay in aad aragtid qof ku
dhiiran karaya in uu si cad u sheego oo uga soo horjeedsado
aragtida asaga la qalloocan. Dadka intiisa badani haddii
lagu cadaadiyo oo wax laga waydiiyo arrimahaasi waxaa
273
dhacda in ay been ka sheegaan halkii ay si cad u sheegi

lahaayeen oo uga soo horjeedsan lahaayeen aragtiyaha
aysan rumaysnayn.
Maxaa keenaya in qof waynaaday oo jooga xilligaan wax
waxlba la iftiimiyey uu uga cararo in uu ka soo horjeedsado
aragtiyaha uusan rumaysnayn? Maxaa yeelay waxa uu ka
cabsan in la eedeeyo. Dad rag iyo dumarba isugu jira ayaa
la gubay kadib markii ay ka soo horjeedsadeen aragti
dadkooda rumaysnaa ee ahayd in ay jiraan dad dhintay oo
ku dhex nool. La yaab malaha halka aynu ka keennay
cabsida caynkaas ah. Waxaa jiray xilli aan waliba fogayn
kaas oo dadka lagu ciqaabi jiray hadii ay eedayn ka keenaan
wax horay loogu dhaqmi jiray. Arrintaasi wali dalalka
qaarkood waa ay kajirtaa.
Ka cabsashada eeddu waa wax qotka ka xannibta adeegsiga
maskaxdiisa, ka burburisa sawirashada maskaxdiisa, hoos
u dhigta dareemista xorriyadeed, ka qaadda kalsoonida,
boqolaal hab oo kala duwanna dhaawac ugu gaysata.
Waalidka ayaa in badan dhacdaa in ay ilmahooda eedayn
ugu gaysanayaan dhaawac aan buskood lahayn. Hooyada
dhashay wiil aan ciyaalnimadii saaxiib ahayn ayaa
inankeeda maalin walba ciqaab ku samayn jirtaywaxa ayna
ugu dambayn ugu dari jirtay eray ka dhaawac wayn
ciqaabta oo ah, "Adiga oo aan labaatan gaarin ayaa aad
xabsi gali doontaa." Toddobo iyo toban jir ayaa uu ku galay
xabsi inankaasi. Eedayntu waa shaqo qof walba aad
mooddid in ay shaqadiisii tahay. Qof walba kayd eed iyo
dhaleecayn ah ayaa u buuxa. Qof walba dadka ugu dhow
ayaa ah dadka ku haya weerar eedaymeed ee ugu badan. In
waalidku ilmahiisa eedeeyo oo uu liidnimo dareensiiyo waa
in loo aqoonsado oo lagu daro dambiyada.(Dhabtiina
dambi iyo dhaawac kan ugu daran weeye). Maamulada iyo
milkiilayaasha garaadka sarreeyaayi ee fahamsan aadanaha
iyo sida loola dhaqo waa kuwo aan eedayn shaqaalahooda
274
-----------Faker oo hodan noqo-�-----
balse talo soo jeedin ahaan ugu sheega waxa ka qalloocan

qofka. Waalidku sidaas oo kale waa ay u samayn karayaan
ilmahooda. Eeddu waa wax qofka laabtiisa ku beerta CABS!
iyo murugo balse aan ku beerayn JACAYL iyo
KALGACAYL.
ASTAAMAHA LAGU GARTO KA CABSASHADA

EEDDA
Cabsidaani waa mid u badan sida cabsida saboolnimada,

waana mid dilaa ku ah waxtarka iyo yool gaarista qofka
ayada oo ay keenin in cabsidaani burburiso hindisaha iyo
wax isku dayga qofka iyo in ay niyad jabiso sawirashada
maskaxda ee qofka.
Astaamaha ugu waawayni waa sidatan:
XASILLOONI DARRO. Waxaa qofkaas inta badan laga
dareemaa isku buuqsanaan, argagaxsanaan marka uu la
kulmo ama la sheekaysan dad qalaad, gacmaha iyo lugaha
oo uusan joojin karinin dhaqdhaqaaqooda iyo indhaha oo
hadba meel eegaya.
MISAANNAAN LA'AAN. Lagu garanayo codka cabsida ka
muuqato, xasillooni darro marka dadka kale agjogaan,
xasuus xumo iyo gebi rogasho joogto ah.
SHAKHSIYAD XUMO. La 'aan go 'aan adag, la'aan
shakhsiyad wanaagsan iyo awoodda uu aragtidiisa ku
muujin lahaa oo ka maqan. Dhaqan ah in uu arrimaha
sugaya uu ka leexleexdo halka uu toos u food saari lahaa.
Dadka kale in uu iskaga raaco aragtiyahooda asaga oo aan
ka fekerin.
275
____ .. _h----Faker oo hodan noqo----....-
DAREl\,fIS DADKA KALE KA HOOSAYN.
Adgeesi ereyo waawayn si uu dadku kale iRu. tuRfyo(in
badan waxaa dhacda in uusan aqoonin macnaha dhabta ah
ee ereyad.a uu adeegsanayo). Ku daya.sho i,yo iRka dhi id
dad kale dhanka labiska, hadnlka iyo dhaqankaba1 Ka
sheekayn waxyaalo waawayn oo uu soo qabtay balse aan
dhab ahayn. Waxaas iyo lamid ayaa siiya dareen sarrayn
ah.
FAYI'AAMID. In uu dhaqan ka dhigto in uu ahaado
"Dameeri dhaan raacday.,, Iska dhigis iyo ku dayasho cid
unsan ahayn oo gaari karinin iyo in uu ku faytaamo(bixiyo)
dhaqaale aan awooddiisa ahayn.
HOR-USOCOD LA 'AAN(HINDISE LA 'AAN). Ku
guuldarraysasho fulinta fursadaha horumarin karaya
noloshlisa, ka baqid muujinta aragtiyahiisa, la' aanta
kalsooni kn qabka aragtiyahiisa, jawaabo cad oo uusan
bixin marka wax la waydiiyo, dhagar hadal iyo falalba ah.
HIMMAD LA 'AAN. Waxaa lagu garan maskax iyo
muruqba in caajis kaga jiro, la daahid go 'aan gaaris, dadka
kale in dhibyari u saamayn karayaan, dhaqan ah in dadka la
eedeeyo marka ay maqanyahiin lana amaano marka ay ku
hor fadhiyaan, aqbalid guuldarrada timaadda halkii
kacdoon lagu samayn lahaa, is-dhiibid marka cid kale
ta.rtanka ku soo kororto, ka shakisanaan dadka kale oo aan
wax keenaya jirinin, la' aan hadal iyo dhaqan xeeladaysan,
aan mamaba ogolayn qaadashada eedda khaladka uu
gaystay ah.
276
·----------Faker oo hodan noqo----
CABSI CAAFIMAAD DARRO

Cab ida cnynkaan nhi waa mid dadku ka simmanyahiin.
Waxa ay xariir dhow la leedahay cabsida DUQOWGA iyo
cabsida DHIMASHADA maxaa yeelay dhammaan waxa ay
,qofka ku hoggaamiyaa n adduunyo uu ka cabsanayo
waxnana uusan ka aqoon balse uu ka maqlay dhacdooyin
cabsi leh. Aragtidaasi waa mid laga simmanyabay waJoow
ay jiraan koox aan ku dhaqmin habdhaqanka caafimaad
balse ka shaqeeya caafimaadka kuwaas oo markasta dadka
ku cabsi galiya dhimmashada.
Qotku waxa uu caafimaad darrada uga cabsadaa sawirro
naxdin leh oo uu ka haysto dhimaashada iyo waxii ka sii
dambeeya. Arrinta labaad ayaa ah in dadka qaar ka
cabsadaan kharashka ku imaanaya kuwa uu ka dhintay.
Dhakhtar lagu kalsoonyahay ayaa sheegay in boqolkiiba
toddobaatan iyo shan dadka dhakhaatiirta u yimaada ee
bukaanka ah ay qabaan jirro Ia yiraahdo
HYPOCHONDRIA(JIRRO MALE-AWAAL AH). Waxaa
baarid dhab ah lagu ogaaday in marka qotku ka cabsado in
jirro gooni ahi ku dhacdo uu marka dambe dareemo
astaamaha dhabta ah ee jirradaas.
Maskaxda aadanahu waa wax awood badan oo la yaab leh!
Waa mid wax dhisi karta waxna burburin karta. Ayada oo
laga faa' iidaysanayo cabsidaan ayaa qolyaha iibiyaha
daawada aan qoraalka dhakhtarka u baahnayn ama qolyaha
daawo dhireedyadu hanti ka sameeyaan dadkaan
dhimashada ka cabsan.
Xilligii hargabku dillaacay ee ahayd dagaalkii adduunka
kadib, ayaa duqa magaalada New York waxa uu qaaday
tallaabo aad uga hortagaysa dhaawaca cabsiyeed ee dadku
caafimaadkooda dhabta ah u gaysanayeen. Waxa uu isugu
yeeray wargaysyada asaga oo ku yiri, "Mudanayaal, waxa
277
-----------Faker oo hodan noqo---..--..
aan laga manr1nann u arkaa in aan idinkuln tnliyo in aad

joojisaan daabicista wararka baqdinta gelinaya ee ku
saabsan hargabkaan. Haddii aydaan ila shaqaynin,
arrintaani w-axa ay gaari doontaa beer ay faraha ka baxdo."
Haddii wargaysyadii joojiyeen wararkii ku saabsanaa
cudurka, isla markiiba waxaa dhacday in fiditaankii
cudurkii uu joogsaday.
Tijaabooyin sanado badan qaatay ayaa lagu ogaaday in
dadku jirran karayaan haddii lagu sheego in ay jirranyahiin.
Waxa aan samaynay tijaabo ah in saddex qof aan u dirno
dad meel iska fadhiya oo ay is yaqaanaan kadibna
waydiiyaan "Halkee lagaa hayaa, xanuun daran ayaa kaa
muuqda e?
Kii koowaad ee saddexdii qof ee tijaabada samaynayay ayaa
u tagay qof meel iska fadhiya kadibna hadalkii ugu bilaabay
"Xanuun daran ayaa kaa muuqda". Waxa uu ku warceliyey,
'Waxba ima hayaan, waa aan ladnahay,"
Kii labaad ayaa u yimid oo sidii oo kale ku yiri, Markaan
waxa qofkii ku jawaabay, "Ma aqaan wax I haya balse ma
fiicni."
Kil saddexaad waxa uu la kulmay jawaab ka yaabisay oo ah
in,qofkii sheeganayo in uu jirranyahay.
Haddii aadan rumaysan karin adigu ku tijaabi dadka aad
taqaanid balse ha ku sii wadin.
Waxaa jira caddaymo muujinaya in jirrooyinku ku
bilowdaan ku fekerid. Waxaa xataa dhacda in qofkaasi uu
qof kale maskaxda uga shubo jiradaas oo asna sidaas ku
dareemo.
278
--------,.·- -Faker oo hodan noqo--------
Waxaa dhacda in dhakhaatiirtu bukaankooda u diraan
hawo gedis si ay caafimaad u helaan, maxaa yeelay in
111askaxdoodu beddelanto ayaa lagama maarmaan ah. Ka
cabsashada caafimaad darro waa mid ku jirta maskaxda
dadka dhan. Walwal, cabsi, niyad xumo, niyad jab jacayl
an1a ganacsi waa waxyaalaha keena koritaanka mirta
cabsida. Burburkiidhaqaale ee dhawaan dhacay waxa uu
dhakhaatiirtii ku abuuray mashquul iyo shaqo aad u tiro
badan maxaa yeelay walwalkaas dhaqaale ayaa jiro
dhalinaya..
Niyad jab jacayl ama dhaqaale ka yimid ayaa ah kl?-wa ugu
horreeya waxyaalaha keena cabsida caafimaad darrada.
Waxaa dhacday in inan dhalinyaro ahi uu la kulmay qalbi
jab jacayl kadiba isbitaal la geeyey. Bilo ayaa uu geeri iyo
nolol u dhexeeyey. Dhakhtar u gooni ah daawaynta
maskaxeed ayaa qorshe lagu daweeyo u sameeyey.
Dhakhtarkii kalkaaliyeyaashii ayaa uu kala beddelay waxa
uuna u soo wareejiyey kalkaaliye gabar ah oo qurux badan
soo jiidashana leh, una sheegay in ay soo jiidasho ku
samayso. Saddex toddobaad kadib bukaankaasi asaga oo
fayoow ayaa uu isbitaalkii ka baxay. Wali waxbuu
dareemayaa balse markaan jacayl ayaa uu dareemayaa.
Daawo khatal ah ayaa ahayd balse hadda. ma.rkaan aan
.sheekadaan qorayo bukaankaas iyo kalkaalisadaasi waa
lamaane isqaba.
279
ASTAAMAHA CABSIDA CAAFIMAAD
Astaamaha laga simanyahay ee jirradaani waa:
ISKA-DHAADHICIN
Waa in qotku iskula taliyo in uu jirro qabo ama uu
raadinayo in uu astaamaha jirrooyinka dhan iska helo. In
uuba ka helo in uu dadka uga sheekeeyo jirrooyin male
awaal ah oo uu dareemayo. In uu jecelyahay isku tijaabinta
waxii daawo lagu sheego oo dhan. In uu dadka uga
sheekeeyo qalliimo iyo shilal iyo jirrooyin kale.
Tijaabinta cuntooyin caafimaad ee kala duwan , jimcisiyo
kala duwan ayaga oo aan lagala tashan cidda aqoonta u leh.
Adeegsi daawo dhireed, mid qotku samaystay iyo waxii
daawo loogu sheego oo dhan.
JIRRO MALE AWAAL AH. Joogto uga hadlid jirrooyin,
markasta sheegasho jirro, iyo sugid in jirradaasi timaaddo.
Dhabtii ma jirto daawo jirradaan daawayn karta. Waa jirro
ay keentay xumaan filasho, waxaana lagu dawayn karayaa
ayada oo lagu beddelo wanaag filasho.Jirradaas male
awaalka ahi waxa ay gaysataa dhaawac ka wayn kan jirrada
caadiga ahi gaysto.
JIMICSI. Ka cabsashada caafimaad darro waxa ay keentaa
lea baqid jimicsi iyo in qotkaasi miisaan xad dhaaf ah
yeesho inta uu iska ilaalin jimicsiga.
NUGIAANSHO(JILICSANAAN). Ka cabsashada caafimaad
darro waxa ay qotka u keentaa hoos udhac difaaca(ilaalada)
jirka qofka waxa ayna ka dhigtaa mid u nugul in uu jirrado.
280
- ----------Faker oo hodan noqo------
AAD-ISU-ILAALIN. Xnnuun aan jirin sheegasho si loogu
danqado.(Dad badnn ayaa u adeegsada in ay shaqada uga
dhuuntann). Waxa ay doonayaan in ay ku qariyaan
caajislownimadooda ama marmarsiinyo uga dhigtaan
himmad xumadooda ay qarinayaan.
DULQAAD-XUMO. Adeegsiga balwadeed sida khamro,
daroogo si ay ugu ilaawaan jirro ay dareemayaan halkii ay
jirrada meesha ka saari lahaayeen.
Waxaa kale oo dhacda in qofku joogto ka dhigto in uu hada
cudur akh.riyo kadibna ka walwalo in jirradaasi ku dhacdo
iyo in uu dhaqan ka dhigto akhrinta iyo raadinta wax walba
oo daawo lagu sheego.
CABSI, WAAYIDQOFLAJECELYAHAY
Halka ay cabsidaani ka soo jeeddo waa mid faahfaahin yar
u baahan, maxaa yeelay waa ay caddahay in ay ka timid
dhaqanka lamaane badan jacaylka raggu leeyahay iyo in nu
raaxaysto markasta oo uu fursad ku heli karayo. Masayrka
iyo noocyo kale oo waali ah ayaa ka abuurmata cabsida
waayis qof la jecelyahay ah. Cabsidaani waa tan ugu
xanuunka badan lixda cabsiyoodba. Waa midda ugu
dhaawac gaysashada wayn ee waalli u keeni karta qofka.
Waayista qofka la jecelyahay waxa ay soo bilaabatay
bilowgii adduunka waagaas oo raggu dumarka xoog ku xadi
..
Jireen.
Wali sidii ayaa ay dumarka u xadaan balse qaababkii ayaa
ay beddeleen, Hadda halkii awoodda waxa ay adeegsadaan
in ay ka dhaadhiciyaan in ay siiyaan dhar qurxan,. gaadild
iyo ballan qaadyo kale oo ka xoog badan habkii xoogga.
281
--------Faker oo hodan noqo----·-
Dhaqanka raggu wali waa sidii uu ahna bilowgii adduunka
balse qaababka ayaa beddelmay.
Waxaa la ogaaday in dumarku cabsidaan waayista qofka la
jecelyahay ay kaga badanyahiin ragga. Waa arrin dhibyari
loo faahfaahin karayo. Waxa ay dumarku ogaadeen in
raggu ay yahiin kuwo jecel lamaane badan sidaas darteedna
aan lagu aamini karinin dumar ka ag dhow.
ASTAAMAHA CABSIDA WAAYISTA QOF

LAJECELYAHAY(LAMAANAHA)
Astaamaha ugu waawayni waa:
MASAYR. Dhaqan ah joogto uga shakin saaxiibada iyo

qotka la jeclyahay ayada oo aan loo hayn wax caddaymo ah.
(Masayrku waa nooc waalida ka mid ah kaas oo marmar
xargo goosta asaga oo wax kiciyey aan la garanayn).
Dhaqan ah in ninka ama xaaska lagu eedeeyo gogol dhaaf
ayada oo aan wax caddayn ah lahaynin. Ka shakin dadka
dhan iyo in aan cidna la aaminin.
KHALAD RAADIN. Dhaqan ah in qofkasta oo ka mid ah

saaxiibada, qaraabada, wadaagayaasha ganacsi iyo jacaylka
intaba laga raadiyo khaladaad ay la yimaadeen.
KHAMAARTAMID. Khamaarid, xndid,
dhagrid(khayaamid), iyo habab kale oo halis ah oo la
doonayo in lacag lagu helo si loo siiyo qotka la jecelyahay
ayada oo la rumaysanyahay in jacaylka qofkaas lacagtaas
lagu iibsail karayo. Dhaqan ah in In adeegsado dhaqaale :k"a
282
.._____ .,._ ..... faker oo hodan noqo----..--
bndan inta oo gu ha qofkn, amunhyo(daym ,) in la galo i
qofka la jecelyahay loogu iibiyo wax a uu j manayo ay da - o
istusnimo loola jeedo. Hurdo la' nan , isku buuqid, dhabar
adayg la' aan, rajo xumo, la' aan naf ka adkaan, kalsoonj
darro iyo dabeecad xu1no.
DUQOW KA CABSASHO
Cabsidaani labo Hood ayaa ay ka soo burqataa. Tan
koowaad ee ah cabsida laga qabo in duqowgu keenayo
saboolnhno. Tan labaad ayaa ah mid ka sii daranee ah in
dhimasho imaanayso kadibna nolol cabsi laga qabo loo
gudbayo.
Cabsida gaboowga laga qabo ayaa labo sababood keenaan
oo kala ah in uu hantidiisii iyo waxii uu tabcaday nu ku
aamini la' ayahay aadanaha kale iyo sawirro cabsi leh oo
dhimashada ah oo maskaxdiisa ku shubmay illaa iyo waagii
uu dhashay.
Suurtogalnimada in caafimaadka xumaado marka la
gaboobo ayaa iyadna keenaysa in qoflru duqowga ka baqo.
Tan kale ayaa ah baqdin qotku ka qabo yaraanshada
rabitaanka galmada oo aadanahu uusan marna ka quusan,,
kaas oo yaraada ama dhammaada marka qofku duqoobo.
Cabsida kale ayaa ah in saboolnimo timaaddo oo qotka u
sawinnato asaga oo guri iyo nolol liita ku nool.
Tan kale ayaa ah in qofku ka cabsado waayidda xorriyadda
maaddaama duqowgu keeno in qotku waayo xorriyad
muruq iyo mid maal labadaba.
283
ASTAAMAHA KA CABSASHADA DUQOWGA

Qotk oo bilaaba in uu dareemo ka hoosayn dadka kale ah
marka uu afartanka dbaafo, in uu rumaysto in uu sii jilcayo
oo duqo,,vgu keenayo(Xaqiiqo jirta ayaa ah in da � ada uu
ugu ,vaxtarsanyahay maskax ahaan iyo naf ahaanba ay
ragga tahay inta u dhaxaysa afartan illaa iyo lixdan).
Dhaqan ka dhigasho in qofku isku sheego inuu da' a gaaray
halkii dhanka kale ka eegi lahaa oo sheegan lahaa in uu
gaaray da 'adii xikmadda iyo fahamka sare.
Dhaqan ah in uu joojiyo iskudayo cusub, hindisaado, isku
kalsoonaan iyo horay u socodka nolosha asaga oo rumaysan
in uu duqoobay oo uusan waqti u helaynin uu ku
dhammeeyo.
Dhaqan ah in raggu ama dumarka afartanka gaaray ay
bilaabaan in ay labistaan ayaga oo ujeeddadoodu tahay in
ay dhalinyaro isu ekaysiiyaan.
DHIMASHO KA CABSASHO
Dadka intooda badan tan ayaa ah cabsida ugu wayn.
Sababtu waa mid iska cad. Cabsida ugu wayn ee dadka
adduunku ka qabaan dhimashada waxa ay ka timaaddaa
cabsida dhanka diimahooda iyo _ dhimashada waxa ay ka
maqleen. Kuwa aan diinta ku dhaqmin iyo cawaanta ayaa
ka cabsi yar kuwa ilbaxa ah iyo dadka diimaha haysta.
Malaayiin sano ayaa aadanahu is waydiinayaa waydiinta ah
"Halkee ka yimid"iyo "Halkee ayaa uu qofku ku dambayn".
Halkee ayaa aan ka imid, halkeese ku dambayn doonaa?
Waa waydiimo aan xilliyadii dadku cawaanka u badnaa
aysan is waydiin jirinin balse waayadaan dambe haa. U
284
..... _ ............. fak r o h dan fl 1 •······
fiirso hadda wan hulku ugu hnd 1 n y f f maa:nayso
cabsida dhhnashudu.
"Xeradayda soo gal, diintuydu 1aa lo, dbaqankayga raac;
waxa aan ku siinayua tikidGidmar) aud jannada ku gashid
kadib marka aad dhimatid." Waxaa oranaya hoggamiye
koox gooni ah, waxu uuna ku sit daray "Xeradayda haddii
aadan soo galin, shaydaanka uyaa kula tagaya oo dab ku
galinaya."
ABDID(WALIGEED) waxa ay muujin xilli heer. DAB, waa
wax laga baqo. Cabsida laga qabo dab(cadaab) abid(joogto)
ah ayaa ah waxa keenaysa in dadku cabsi ka qabaan
dhimmashada, waxaa kale oo ay keentaa in argagax dartiis
uusan qotku fakarin. Baqdintaasi waxa ay qoflra u keentaa
in uu nolosha xiiso u waayo oo farxadna hell kari waayo.
Waloow hoggaamiye diineedku uusan cidda wanaagsan u
damaanad qaadi karinin in ay janno galayso sidoo kalena uusan
damiin ka noqon karinin in kan xumi uu cadaab galayo, haddana
tan dambe ayaa dadka d.han maskaxdooda ku jirta
oo ay ka cabsanayaan.
Dhabtii ma jirto cid ku sheegi karta halka aad ku dambayn
doontid janno iyo cadaab midkoodna, ayaguna ma aha
kuwo tagay ama soo arkay halka ay ku da111baynayaan.
Cabsida dhimashu lama mid aha sidii waagi.i hore ee
aqoontu aadka u yarayd ee xarun10 waxbarisho iy • meelo
dadku aqoonta dhabta ah ay ka h luy tan ay n jirinin..
Aqoonta iyo waxbarashadu iftiin uy 1 fl ft) udduunka u
shideen waxa ayna ka caawisay rug i) c dun1arba 1n ay
xorriyad ka helaan cabsida badan e dhhuush �
Xarumaha dhimirka in badun do.dl 1 ku jh , k'ltwo ay
jirradoodu ku timid cabsi uy dhhnash 1 � q �bn n
285
Cabsidaasi waa mid oon waxba tarnynin. Dhimasho waa
mid markasta imaanin, si knsta oo aad u fakartid ama uga
dheeraatidba. Aqbal oo u aqoonso in ay lagama tnaarmaan
tahay iyo wi,x n1arkasta kugu imaanaya, sidaasna uga
gudub oo maskaxdaada ka saar cabsidaas. Haddii aysan
lagan1a maannaan ahayn, dadka dhan uma wada
sinnaateen. Laga yaabee in aysan dhimashadu u argagax
badnayn sida looga baqo.
Adduunku waxa uu ka samaysanyahay labo wax,
l\lAATAR(WALXO) iyo TAMAR(ENERGY) walxahaas ku
dhex jirta. Adigu waxa aad ka samaysantahay walxo la isu
geeyey iyo tamar ku dhex jirta. Sayniska waxaa lagu bartaa
in maa�rka iyo tamartu aysan midkoodna ahayn wax la
abuurl karayo ama la burburin karayo. Waxa aad ka
samaysantahay walxo horayba u jiray oo la isu geeyey iyo
tamar la dhex galiyey.
Noloshu waa tamar(awood). Haddii tamarta iyo walaxdu
aysan midkoodna ahayn wax la burburin karayo, sidaas oo
kale noloshuna ma aha wax burburi karta. Noloshu sida
tamarahaas kale ayaa ay ka rogmataa waji oo u rogmataa
waji kale balse halkaas ku dhammaan mayso. Dhimashadu
wax kale ma aha ee waa u rogmashada waji cusub ee
nololeed.
ASTAAMAHA KA CABSASHADA DHIMASHADA
Ka fekerid dhimasho oo joogto ah halkii qotku noloshiisa
ku mashquuli lahaa, taasina waxa ay ka timaaddaa marka
uusan qofku haysan ujeeddo cad iyo shaqo ku habboon.
Inta badan cabsidaani waxa ay ku badantahay dadka
da' ada ah balse dhalintana waa lagu arkaa.
Fayada(daawada) ugu habbooni waa in qofku samaysto
YOOL sar-e ee uu doonayo in uu gaaro iyo in uu go' aansado
in uu noqdo mid dadka kale waxtaraya. Qof mashquul
286
-----·--··•Faker oo hodan noqo-------
badani wua adagtahny in uu waqti u helo in uu dhimasho ka

fekero. Nolo hu waxa ny la noqotaa in ay aad uga
wanaagsa11tahay in dhimasho laga fekero, Mararka qaar
cabsidaasi waxa ay ka imaanin ayada oo qofku ka baqayo in
dhimashadiisu kharash ku noqoto dadka uu ka dhintay.
Marar kale waxa ay cabsidaasi ka timaaddaa jirro ku timid
keentana in difaaca jirkiisu sii liidmo. Waxyaalaha ugtt
badan ee keena ka cabsashada dhimasho waa caafimaad
darro, saboolnimo; shaqo la'aan /shaqo wanaagsan la· aan,
qalbijab jacayl, waalli, ku xad-dhaafid diimeed.
WAYNAANTA IYO WALWALKA

Walwalku waa xaalad maskaxeed, ku salaysan cabsi. Waa
mid tartiib u hawlgasha balse dabo dheeraata. Waa gaadmo
aan la dareemin. Tartiib tartiib ayaa ay qofka u dhex
qaaddaa illa ay maskaxda ka curyaamiso, kalsoonida iyo
wax iskudaygana ka disho. Walwalku waa nooc cabsi la
joogteeyey, taas oo ka timaadda go' aan la' aanta.
Degenaansho la' aan maskaxeed ayaa ka dhal_ata. go'aan
la'aanta. Maskax aan deganaynina waa dhibaato. Dadka
intooda badan waxaa ka maqan awood ay go'aan cad ku
gaaraan iyo in ay ku adkaystaan oo u dhabar adaygaan
go'aankaas ay gaareen. Xataa arrimaha ganacsiga ee
caadiga ah ayaa aad ku arkaysaa arrintaan. Marka dhaqaale
xumo jirto(sida tii dhawaan dhacday) dadku waa ay ka
curyaamaan dhanka go' aan gaarista ayaga oo awalba
go 'aan xumaa ayaa haddana waxaa sii saameeya go'aan
xumada dadka kale ee go' aan xumada ayaguna ku nool.
Waxaa jirta hal daawo oo lo ohayo cudurrada baqdinta iyo
walwalka, daawadaasi waa go'aan. Waa daawo qofwalba u
baahanyahay.
287
--------Faker oo hodan noqo--
Qofku walwal ma sii wado marka uu go'aan gaaro ee uu ku
dhaqaaqo fulinta go'aankiisa.
Hadda kahor ayaa aan waraysi ka qaaday nin xukun dil ah
lagu fulin rabay labo saacadood kadib. Eedaysanahaasi
waxa uu ahaa qofkii ugu deggenaa ee aan waligay arkay.
Waxa aan waydiiye sida uu dareemayo haddii lagu yiri
waxyar kadib ayaa aad adduunka ka tagin. Asaga oo
dhoollacaddayn ayaa uu iigu warceliyey "Waxa aan
dareemayaa si caadi ah.
"Fiiri, dhibaatooyinkii noloshayda oo dhan ayaa balkaas
maanta ku dhammaanaya. Noloshayda oo dhan dhibaato
ayaa aan ku dhammaystay. Waa igu adkayd in aan marar
badan helo cunto iyo dhar igu filan. Mardhow waxii ka
dambeeya uma baahan doono cunto iyo dhar dambe.
Haddii ay ii caddaatay in aan dhimanayo, waxa aan
bilaabay in aan si wanaagsan dareemayo. Waa aan fekeray,
waxa aana go'aansaday in aan aqbalo aniga oo aan walwal
dareemayn ee wanaag dareemaya."
Waxa uu codsaday cunto ku filan saddex qof kadibna
bilaabay in uu si deggan u cuno oo ku raaxaysto cantuugo
kasta sidii in aysan wax dhib ah kaba dambaynin.
GO'AAN uu gaaray ayaa ninkaan keentay in uu nolosha
dhan iska casilay! Go' aaanku waxaa kale oo uu qofka ka
caawin karayaa in uu ka hortago caqabado xunxun ee ku
imaan karaya. Lixda cabsiyoodba waxa ay isu beddelaan
xaalad walwal la yiraahdo ayada oo ay keenayso go an
la'aanta qoflca. Naftaada culayska iyo walwalka ka deji
adiga oo gaaraya go' aan ah in aad ogolaatid in aad
dhimanaysid. Iska tirtir cabsida saboolnimada adig oo
gaaraya go'aan ah in aad raadsatid oo tabcatid hanti in i
aad adigu doonaysid. Surka qabo oo ceeji cabsida d
baqidda iyo wax ka sheegidda adiga oo gaaraya go' aan
288
in aadan kala jeclaanin waxa dadku is dhahayaan ama u
malaynayaan ee adiga kugu saabsan. Burburi cabsida
DUQOWGA adiga oo ogolaanayo da'ada kuu kordhaysa iyo
in aysan curyaannimo kuu kordhinayn ee ay kuu kordhin
xikmaaad, waayo aragnimo, naf ka adkaansho iyo faham
-badan oo aan dhalintu awoodin.
Go'aanso in aad iska illowdid ka walwalidda
caafimaadkaaga adiga oo go'aan ku gaaraya in aad ilowdid
astaa1naha jirrooyinka ee aad rumaysatay. Baabi' I
walwalka waayidda qofka la jecelyahay adiga oo
go'aansanaya in aad jacayl la'aan ahaatid haddii loo
baahdo.
Walwal cayn kasta oo uu yahayba baabi' I adiga oo gaaraya
go'aan ah in wax kasta oo nolosha ahi aysan u qalmin oo
aysan gaysan karinin dhibaatada walwalku kuu gaysan
karayo. Go'aankaas ayaa kuu keeni doona deggenaan,
xasillooni maskaxeed, fekerid deggan oo nabad iyo fan:ad
kugu waarsiisa.
Qotka maskaxdiisa kabuuxdo cabsi, kaliya maskaxdiisa iyo
caqligiisa ma burburinayo balse waxa uu u gudbin dadka
kale ee ka ag dhoow oo dhan.
Illowse(xataa) eyda iyo fardaha ayaa garawsada marka
qotka leh ay kalsoonidu ka maqantahay, waxaa intaas dheer
in ay ayaguna bilaabaan in ay dareemaan oo ay ku
tallaalmato xumaanta iyo walwalka qofka lihi uu
dareemayo. Xayawaanka dhan ayaa lagu yaqaan in si aan la
aqoon ay u dareemi karayaan qofka iyo cabsidiisa. Shinnida
waxaa lagu arkaa in ay qaniinto qofka ka baqsan.
Sida codkuba hawada u raaco ee raadyaha meel kale jooga
looga dhagaysan karo ayaa baqdintuna sidaas oo kale
hawada u raacdaa ayada oo noolaha kale gaari karaysa.
289
-----------Faker oo hodan noqo--.. --..
In maskaxyadu wada xa.riiri karayaan waa wax jira oo dhab
ah. Fikraddu qof maskaxdiis ayaa ay ka tagtaa oo mid kale
u gudubtaa ayada oo uusan dareemin qofka fikrad diraya
ama kan fikraddu gaarayso.
·Qofka afka kaga hadla ama maskaxda kaga fekera aragtiyo
aan ,\tanaagsanayn, waxaa hubaal ah in uu la kulmi doono
dhabta waxaas uu ku fekeray. Dhaawac koowaad ee
xumaan ku fekeriddu keento waa in ay qotka ka baabi' iso
awoodda wanaag ku fekeridda.
Tan labaad, maskaxda oo xumaan lagu hayaayi waxa ay
-qofka u yeeshaa dabeecad xumaata keentana in dadku ka
cararaan ayna dhammaan lid ku noqdaan.
Halka saddexaad ee qotkaas xumaanta maskaxda kaga
fekera uu dhaawac ka soo gaaro ayaa ah in ay boos u degin
fekradahaasi oo dhex fariisan garaadka daahsoon ee qotka
noqdaanna qayb qotkaas ka mid ah.
Marka qofka fikrad maskaxdiisa ka timaaddo, kaliya ma
baahayso oo cidda ka ag dhaw ma gaarto balse sidoo kalena
waxa ay u degtaa salka hoose ee qotkaas ayada oo raas ka
samaysan garaadka daahsoon ee qotkaas.
Ujeedkaaga noloshu waa in aad ku guulaysatid yoolkaaga.
Si taasi u dhacdana waa in maskax deggan heshid, hanti
inta aad doonin heshid, iyo farxad waarta. Dhammaan
kuwaani waa walxo u bilowda fikrad ahaan, lagamana
helayo maskaxda qofka xumaanta ku fekera.
Waxa aad awoodi kartaa in aad maamushid maskaxdaada,
in aad kushubtid waxii aragtiyo ah ee aad doonaysid.
HaddH aad intaas awooddid waxa aad noqon mid asagu
maamula noloshiisa, gaarana guulaha uu doonayo.
290
---�-.. ------Faker oo hodan noqo------·
HALKA SIIAYDAANKU KA HOWL GALO:
DHIBAATADA(MASIIBADA) TODDOBAAD
Lixdii cabsiyood ee aynu horny u soo aragnay, waxaa

toddobo ku ah mid kale oo dadka in badan dhibaato ku
haysa. Waa 1nid haysata carro san oo ay si wanaagsan uga
baxdo. Waa qarsoontahay inta badanna lama dareemo.
Dhaawacaani cabsiyahii hore laguma tirin karo oo waa uu
ka waynyahay. WM KA QOTO DHEERTAHAY 00 KA
HALISANTAHAY DHAMMAAN LIXDII HORE. Aynu
magac u bixinno oo ugu yeerno U NUGLAANSHO
SAAMAYNADA(SAAMAYNTA) XUNXUN. (In qofku u
nugulyahay in xumaantu si dhibyari ah u saamayso).
Dadka hantiilayaasha noqday waa kuwo naftooda xayndaab
uga sameeyey dhibaatadaan(sharkaan). Kuwa
saboolnimadu la tagtay waa kuwa aan sidaas samaynin.
Qofku guul kasta oo uu gaarayo waa in uu maskaxdiisa ka
xayndaabaa sharkaas. Haddii aad akhrisatay murtida
buuggaan, waa in aad baaritaan isku samaysid oo hubisid
in aad tahay kuwa u nugul saamaynta xumaanta iyo inkale.
Haddii aad ku gacan sayrtid baaritaan isku samayntaan,
waxa aad si toos ah farahaaga uga bixinaysaa waxii aad
doonaysay in aad heshid.
Baaritaankaaga ka dhig mid dhab ah. Marka aad akhrisid
waydiimaha hoos ku xusan ee loo adeegsado baaritaan isku
samaynta, jawaabahaagu ha ahaadeen kuwo si dhab ah aad
uga jawaabtay. Hawshaan marka aad galaysid u gal sidii in
aad baaraysid wax col(cadaw) ah oo kuu dhuumanaya oo
gaadmo kula doonaya. Cadawgaani waa mid adiga oo aan
dareemin ku soo gali karaya, waa mid hurdada iyo
soojedkaba kuugu imaan karaya. Intaas waxaa dheer in aan
hubkiisu muuqan karinin maxaa yeelay hubkiisu waa
291
---------�-Faker oo hodan noqo-- ---,..--
xaalad masknxeed qofka ku abuurma. Waxaa intaas ka sii

daran in cadawganni wajiyo iyo dhinacyo badan qofka ka
soo weeraro. Marmar waxa uu qofka ku soo galaa asaga oo
ah ereyo wanaag loola jeedo oo qof xigaalo ahi ku yiraahdo
qoflta. Waa dilaa sida sunta ah balse aan dhakhso wax ku
dilinin.
SIDER LA ISAGA ILAALIYAA SAAMAYNAHA
XUNXUN
Si aad isaga ilaalisid halistaas ama adiga ha kaa imaanayso

ama ,cid kale ha kaaga imaanayso waa in aad hubsatid in
aad leedahay awood is-maamulid(awood u leedahay in aad
maamushid oo hagtid naftaada) aadna u baahantahay in
aad si joogto ah u adeegsatid illaa aad heshid darbi kuu
dhisma oo kaa ilaaliya saamaynahaas xunxun.
Waa in aad garawsatid in adiga iyo dadka kaleba aad
dhammaan u dhalateen caajislownimo, doonis la' aan in uu
dadka wax dheeraado iyo rumaysasho tilmaamaha dadku
kaa bixiyaan.
Xasuusnoow in aad u dhalatay u nuglaansho in
cabsiyahaan oo dhan ay ku haleelaan. Xasuusnoow in
cabsiyahaani maskaxdaada ku beermaan adiga oo aan
ogayn, adagtahayna in aad dareentid. Isku day in aad
markasta iridda ka xiratid dadka doonaya in ay ku niyad
jabiyaan ama diiqad kugu abuuraan.
Fur khaanadda daawadu kuugu kaydsantahay, xoor waxa
.daawo kuugu jira oo dhan, kaniini iyo sharoobooyinba,
joojina in aad ka fekertid in jirrooyin ku hayaan ama ku
haleeli doonaan.
Si ula kac ah u raadi dad kugu saamayn karaya in aad
NAFTAADA U FEKERTID 00 WAX U QABSATID.
292
---.. -------Faker oo hodan noqo-·-----
Ha n1nlayuin dhibnutooyin wuu und nJyad xumaanine.
Sbaki la' aan, balka du<lku dha1n1nl ku liitaun ayaa ah in ay
maskaxdooda u ogolnudnun in xutriuuntu aaamayso, Tani
·wan n1id aad u dhaawac wayn in budanna aysan <ladku
dareemin in ay tahay halkn luga haysto. Waxaa kale oo jira
kuwo badan oo qirsan balse dayncn iska qabashadeeda ama
inkira jiritaankeeda illa ay 1narka dambe ku waynaato oo
gaarto beer ay kn adkaatay oo aysan waxba ka qaban
karinin.
Dadka doonaya in ay ogaadan dhabta ay yahiin, waxa aan u

diyaarinay waydiimaha soo socda. Waydiimahaan akhri,
kana ja,vaab adiga oo kor ugu dhawaaqaya oo is maqashiin
karaya. Tan ayaa muujinaysa in aad naftaada daacad u
tahay iyo inkale.
WAYDIIMAHA IS-BAARISTA
Markasta ma ka cabataa in aadan si fiican dareemayn,
haddii ay baa tahay, maxaa keenaya?
Dadka kale markasta khalad ma kaaga muuqdaa ?
Markasta oo aad joogtid shaqada, khaladaad ma gaysataa,
haddii ay baa tahayna, maxaa keena?
Jeesjees iyo gardarro ma leedahay marka aad dadka la
hadlaysid?
Kas ma isaga ilaalisaa in cidina kaa soo ag dhawaato ama
aad isku xirnaataan?
Dheef-shiid xumo ma isku aragtaa markasta? Maxaase
keenaya?
293
------.. ----Faker oo hodan noqo............
Noloshu 1na kuugu 111uuqataa tnid aan waxba tarayn, rajo
xumo' e 1nustnqbalka n,a kaa haysaa? Sabab?
Shaqadaada n1a ka h ha.a? Hnddti ay maya tahay, sabab?
Ma tahay mid nnftiisa ka xun ama ku xanaaqsan markasta?
Haddii ay sidaas jirto, sabab?
Ma ka n1asayrtaa dadka kaa heer wanaagsanaada?
Waqtigaaga intiisa badan midkoodee ayaa aad ka fekertaa,
guul mise guuldarro?
Marldi aad sii waynaatidba, kalsoonidaadu ma sii
badanaysaa mise waa sii yaraanaysaa?
Gefatka(khaladaadka) kaa dhaca, wax ma ka barataa?
Ma u ogolaataa aqoonigaaga(dadka aad istaqaanaan) ama
xigaaladaa(qaraabadaa) in ay walwal kugu kugu abuuraan?
Haddii ay haa tahay, sabab?
Marmar ma tahay qof hawada gaara(farxad), marmarna
gunta hoose ka boos mara(murugo darteed)?
Yaa kugu leh saamaynta ugu badan? Maxaa keenaya?
Ma iska ogolaataa saamaynno xunxun oo aad ka fogaan
kartay?
Ma waxa aad tahay dadka aan muuqaalkooda daryeelin?
Goorma, maxaa se keenay?
Ma baratay sida la isu illowsiiyo dhibaatooyinkaaga oo loo
quusiyo?
Ma dayacdaa in aad naftaada nadiifisid ilia marka dambe
xasillooni darro iyo dabeecad xumo ay ku sumeeyaan?
294
----·------Faker oo hodan noqo••----...
Intee waxyaabood oo Iago hortagi karuyo ayaa ku dhiba,
n1axaase ugu dulqaadatnn in ay ku dhibann?
Ma raadsataa, kha111ro, sigaar, daroogo si aad isugu dajisid?
Haddii ay haa tahay, 1naxaa aad se u adeegsan wayd.ay
awood is maamulid oo adigu isu dajin wayday intii aad
balwad isku dajinaysid?
Ujeeddo cad ma leedahay, haddii ay haa tahay, waa maxay
ujeeddadaasi, n1a se u samaysay qorshahii aad ku gaari
lahayd?
Lixda cabsiyood midkoodna ma ku haleeshay? Waa se
middee?
Ma leedahay hab aad isaga gaashaantid saamaynaha
xunxun?
Si ulakac ah ma u samaysaa in aad naftaada wax ka
dhaadhcisid si aad wanaag ugu abuurtid?
Tee ayaa kula qaymo wayn, haysashada
hantiyeed(waxyaabo hanti ah) mise awood aad ku
maamushid fikradahaaga?
Dadku go' aannadaada si fudud ma kaaga leexiyaan?
Maanta kaydkaaga aqoonta wax ma kuugu kordheen?
Ma wajahdaa waxyaabaha dartaa ku yimaada mise cid kale
ayaa masuuliyadda saartaa?
Dib ma u baartaa oo wax ma ka barataa khaladaadka iyo
guuldarrooyinka aad la kulantid mise in aysan shaqadaada
ahayn ama aadan u baahnayn ayaa aad ka soo qaaddaa?
Tabardarrooyinkaaga(meelaha aad ku liidatid)ku dhaa,,vaci
kara saddexda ugu daran ma sheegi kartaa?
295
----------Faker oo hodan noqo---- --
Maxaa aad samayn doo11tnn si nnd u saxdl<l(uga udubtid

tabardarrooyinkaas)?
Dadka kale 111a ku dhiirognlisnn in ay kuln wadaagaan
,wxyaalaha dhibnya si and ugu danqaUd oo talo uga siisid?
Dhacdooyinka, casharrada iyo waayo aragni mada aad
n1aalin kasta la kulmaysid, casharro ma ka barataa?
Joogistaadu dadka kale saamayn xun ma ku tahay?
Dadka kale dhaqamadooda,maxaa kaa xanaajiya?
Fikradahaaga iyo naftaada ma u ogolaataa in dadka kale
saan1ayn ku yeeshaan?
Maskaxdaada gaashaan ma ka dhex samaysay si aad isaga
ilaalisid saamaynaha xunxun?
Shaqadaaadu ma tahay mid ku dhiirogalisa oo mustaqbal
wanaagsan kaaga muuqdo?
Ma is leedahay waxa aad leedahay awood naf adkaansho
kugu filan oo aad maskaxdaada uga xorayn kartid cabsi oo
dhan?
Diintaadu ma tahay mid maskaxdaada wanaag ku beeraysa
markasta?
Ma u aragtaa in ay waajib kugu tahay in aad markasta
dadka kale muruugadooda la qaybsatid? Haddii ay baa
tahay,sabab?
Haddii aad rumaysantahay in "Shimbirba uu shimbirkiisa
la duulo" maxaa aad ka baran haddii aad eegtid
asxaabtaada iyo cidda aad ku xirantahay?
Xariir caynkee ah ayaa idinka dhexeeya adiga iyo dadka kaa
ag dhow,farxadse ma wadaagtaan?
296
-----------Faker oo hodan noqo• ..·----
Ma u n1alaynaysaa in uu jiro qof aad saaxiib dhab ah u

tixgalisid balse cadaw dhab ah kugu ah maxaa yeelay
saamayn xun ayaa uu kugu yahay?
Sidee u kala saartaa dad aad is leedahay waa ay ku caawin
iyo kuwa ku dhaawicin?
Dadka aadka kuugu dhow ma kuwo maskax ahaan kaa
sarreeyaa mise kaa hoseeya?
Waqti intee le' eg ayaa aad afar iyo laabatanka saac galisaa:
a. Shaqadaada
b. Hurdada
c. Cayaarta iyo nasashada
d. Aqoon kororsi
e. Khasaarin
Dadka aad taqaanid, kuwee ayaa,

a. Ku dhiiro galiya
b. Kuu diga
c. Ku niyad jabiya
d. Kuugu caawin badan
Waa maxay waxa ugu wayn ee aad ka walwashid? Maxaa

aad walwalkaas ugu sii jirtaa?
Marka talo bixin lacag la' aan ah lagu siiyo, ma ka fiirsataa
mise duuduub ayaa aad ku qaadataa?
Wax walba, maxaa kuugu wayn oo aad doonaysaa in aad
heshid? Ma damacsantahay in aad heshid?
297
-----------Faker oo hodan noqo--........
Wax walba oo ka soo harny ma doonaysaa in aad ka

born1arisid waxa aad doonaysid?
Waqti intee le' eg galisaa raadintiisa?
Maskaxdaada 1narkasta ma isbeddeshaa? Sabab, haddii ay
haa tahay?
Markasta ma dhammaysaa waxa aad bilowdid?
Si dhakhso ah ma u jeclaysataa shaqooyinka, ganacsiyada,
waxbarashada, heerarka iyo hantida dadka kale?
Dadku waxa ay kaa sheegayaan ama kaa malaynayaan,
saamayn ma kugu yeelataa?
Dadka ma waxa aad ugu adeegtaa (u kala hormarisaa)
heerarkooda iyo sida ay u kala hodansanyahiin?
Yaa aad u malaynaysaa in uu yahay qofka adduunka ugu
qaalisan inta nool(qofka aad ugu tixgalin badantahay ee ku
dayasho kaa mudan)?
Qofkaas maxaa aad ku tixgalisaa?
Waqti intee le' eg ayaa aad galisay ka jawaabista

su'aalahaan?(Ugu yaraan maalin ayaa aad u baahantahay
si aad si qumman uga warcelisid waydiimahaan.)
Haddii aad si daacad ah uga jawaabtay su 'aalahaan, waxa
aad ka mid tahay dadka dhifta ah ee naft:ooda yaqaan.
Darsid ku samee waydiimahaan. Dhowr bilood mid walba
toddobaad kasta dib u eeg, waxaa kordhaysa aqoonta aad
naft.aada u leedahay waxaana sii dhibyaraanaya ka
jawaabista waydiimahan naftaada ku saabsan. Haddii
aadan hubin jawaabaha qaarkood, kala tasho cid si fiican
kuu taqaanna, waliba kuwa aan ku faaninayn ee dhabta kuu
298
-·�-------- Faker oo hodon noqo--.-.-----
sbeegnya, bal ishoodo l ·ku fiiri. Cajiib ayaa aad la kulmi
doontaa.
Waxaa jira hal wax oo and gebi ahaanba adi . · maam · 1i
karaysid, kaasi waa fakaristaada. Tan ayaa ah x qiiqada
ugu cajiibsan ee ugu dhiirogalinta wayn ee aadanah
ogaaday. Waa habka ugu xooggan ee aad naftaada ku
maamuli karaysid. Haddii aad xaqiiqsatid in aadan
naftaada maamuli karaynin, ogoow wax kale oo aad
maamuli kari doontid ma jiri doonaan.
Haddii waxyaalaha aad leedahay mid ka mid ah u
ogolaanaysid in uu dayacmo, walxaha aad leedahay ha
noqdeen balse yaa aysan noqon maskaxdaada! Ilaasho oo
Daryeel waa hantida dhabta ah iyo boqortooyada aad
haysatid ee qur ah.
Waxaa gacantaada ku
..
Jira AWOODDAADA IS-
MAAMULINEED.
Waxaa ayaan darro ah in uusan jirin xeer iyo sharci kaa
ilaalinaya dadka doonaya in ay maskaxdaada sun iyo
qashin ku shubaan. Dhaawacyada caynkaan ahl, waxa ay
ahayd in qotka gaysta ciqaab wayn la marsiiyo maxaa
yeelay waxa uu dhaawacaasi burburin maskaxdii uu qoflru
ku heli lahaa hantida sharcigu ilaalinta u sameeyey.
Dadkaas maskaxda xumi waa kuwii k'U yiri Thomas A
Edison in uusan awood u lahayd in uu sameeyo qalab duubi
kara oo soo saari karaya codka. Waxa ay u sheegeen in aan
waligeed cidina samaynin balse 1na uusan rumaysan. Wru a
uu ogaa in AADANAHU SAMAYN KARAYO WAX KASTA
00 MASKAXDIISU RUMAYSAN KARTO IN UU
AWOODO. Taas ayaa Edison ka konuarisay dadkii
dhiggUsa ahaa.
299
Isla dadkaas ayaa u sheegay F. W, Woolworth in uu ku

khasaari doono haddii isku dayo in uu furto dukaan
alaabta taalla oodhan ay tahay shan santi iyo toban santi.
Ma uusan run1aysan. Waxa uu ogaa in uu samayn karayo oo
uu awuodo wa�di uu rumaysto oodhan. Haddii uu xayndaab
ka samaystay saamaynaha iyo wararka xunxun ee dad�aas,
waxa uu gaaray heerkii hodannimo ee uu doonayay iyo in
ganacsigiisii gaaray boqolaal malyan.
Isla dadkaas ayaa Goerge Washington u sheegay in uusan
awoodi doonin in uu ka guulaysto ciidankii xoogga badnaa
ee Ingiriiska. Haddii uu ka diidayee naftiisa aaminay, waa
uu guulaystay.
Maskaxdaada in aad adigu maamushid waa wax ka dhasha
anshax iyo dhaqan qofku abuurto. Maskaxdaadu ama ayada
ayaa Im maamulin ama adiga ayaa maamulin. Habka aad u
maamuli kartid waa in aad ujeeddo cad iyo qorshe aad ku
gaartid leedahay oo aad ku mashquushid ka dhabaynteeda.
Dib u raac xogtaqof walba ee guul gaaray, waxa aad ogaanin
in ay lahaayeen ujeeddo cad iyo qorshe ay u samaysteen in
ay ku gaaraan. Haddii aadan sidaan samaynin, guuli kaa
dheer.
"KONTON IYO TODDOBADA'' MARMARSIINYO

EEUGUWAYN
HADDII AAN(LACALLA)
Maguulaystayaashu hal astaan ayaa ay wadaagaan.

Guuldarro iota ay ku timaaddo oodhan ayaa ay garanayaan,
waxa ayna u haystaan oo rumaysanyahiin in aysan jirin
meel ay uga bixi karayaan jidgooyinkaas iyo guul gaaris
la' aantooda.
300
- ......... ok r () hodan noq � -"'--
M 1na ii ,� o in-k od . (a r aa u
a 'iO · d ku n n qa rna w a
,
·· . n l b dd li ,
u h la ag m , d
kali aa ' UL I
ab cad ba .- a aa b aritaan u ameeyey

n1arma ii o 'nka ugu badan ee dadk adeegsad n.
Ma ka aad akhr1na id, baarita n i ku amee oo bel in. ee
" nlid ah a aa adiga lagaa heU karay a.
axaa ale oo aad xasuusnaataa, murtida buuggani waxa

a ku barin in midkasta oo kamid ah marmarsiiye-yaashaan
a ahiin kuwo aan loo baahnayn.( u baahan in laga tago).
301
-------Faker oo hodan noqo----·-
HADDII AAN
A
HADDII AANN xaas iyo carruur labaan
laha)m.....................................................................................
Haddii aan heli lahaa cid i gacan qabata...............................
HADDII MN lacag ha ysan lahaa.........................................
HADDII AAN ,�raxbarasho lahaan lahaa..............................
HADDII AAN shaqo heli lahaa .............................................
HADDII AAN lahaan lahaa caafimaad wanaagsan...............
HADDII AAN �qti haysan lahaa........................................

'HADDII waqtiga lagu jiro intaan ka fiicnaan lahaa ........... .
HADDII dadka kale I fahmi kari lahaayeen ..................
HADDII arrimaha igu xirani intaan ka sahlanaan
lah.._aayeen................................................................................
HADDII aan awoodi lahaa in aan markale noloshayda soo
bilaabo.....................................................................................
HADDII AANAN ka cabsa.n lahayn waxa dadku i
oron.ayaan ..............................................................................
HADDII AAN hadda kansho(fursad) haysan lahaa
.......................................................................................................·-·········-····
HADDII AAN dad kale aysan ii qabteen(hawl iwm)

································································································
HADDII AAN waxba I hor istaageen .....................................
302
·----------Faker oo hodan noqo----- --
HADDII AAN dhalinyaro ahaan lahaa .................................. .
HADDII AAN samay n lahaa waxa aan doonayo oo kali ah
·····�-········································· ············································
HADDII AAN hodannimo ku dhalan lahaa

·································•··························································
l-IADDII AAN la kulmi lahaa "Dad habboon"....................

HADDII AAN lahaan lahaa hibada dadka qaarkood
leeyahiin ............................................................................
HADDII AAN ku dhiiran lahaa in aan isku kalsoonaado
..••.....•............•.•.•.•..•••••.....••••..•••......................................•..
HADDII AAN ka faa 'iidaysan lahaa kanshooyinkii I soo

maray ...............................................................................
HADDII AAN dadku awoodeen in ay iga xanaajiyaan
HADDII AAN carruur iyo xaafadi aysan i sugi lahayn

......•..•......•....•...•......•..•••.•••..•.•.•...........................•.•.•...•....•.
HADDII AAN lacag kaydsan lahaa ...................................

HADDII MADAXU(madaxa shaqada) uu I garwsan kari
lahaa ·�····,····�··························································�············
HADDII AAN haysan lahaa cid i caawisa ...................., ......
HADDII qoyskaygu I fahmi lahaa ........................................
HADDII aan ku noolaan lahaa n1agaalo wayn ......................
HADDII aan iska bilaabi lahaa .................... ,_ .........................
HADDII aan xor ahaan lahaa .................................................
303
__.......__ ...__ .. _Faker oo hodan noqo-•--· ..-
HADDn AAN lahnan lahaa dnbeecadda dadka
qaarkood............ � ... H.. • • •• • • • •••• - •••• ,. • • .................. . '" •••••••••••• , •••
.
HAODH AANAN aad u buurnaan lahayn ..........., ............

HADDII bibooyinkayga la aqoon lahaa ............................ u
HADOII aan fursad heli kari lahaa ........................................

HADDII AANAN dayn la igu lahaadeen .,........ .,................. .
HADDil AANAN guuldarraysteen ................................. u .. , •.
HADDII kaliya aan aqoon lahaa sida loo sameeyo................

HADDil AAN dadka dhammi iga soo
horjeedsadeen........ ...................................................................
HADDII .AANAN in badan walwaleen ...................................
HADDll AAN guursan lahaa qof igu habboon .................... ..
HADDII aysan dadku ahaan lahayn kuwo wax magarato
ah......................... ·�··· .....................................................................
HADDU aan qoyskaygu ahayn kuwo kharash garayn badan
...................... �-�-····�·································································-······
HADDII AAN ahaan lahaa mid is huba................................

HADDII AAN ayaanku(nasiibku) iga hiisheen ...................
HADDII AANAN nasiib ...darro u dhalan.......................
HADDII aysan dhab ahaateen in ''Waxa iman doona ay
. -kasta"
1ma._n doona.an mar ···-··········••t••·········♦--··•·,···�···•,♦. ••·····,·
HADDII AANAN lacagtaydii iga dhunteen
304
------------Faker oo hodan noqo----·-
HADDII AAN 111 1 kul:, ku 110 luan lah,
HADDII MNAN lahaan lahayn "waayo hor

HADDII AAN lahaan lahaa ganacsi(meherad aan anigu
leeyahay .............. .
HADDII dadku i dhagaysan lahaayeen
TAN ayaa ah "HADDII AAN" oo dhan midda ugu wayn.

HADDII AAN lahaan lahaa geesinnimo aan ku arld karayo
qotka dhabta ah ee aan ahay, waxa aan ogaan lahaa waxa
iga khaldan, waa aan is toosin lahaa kadibna
khaladaadkaygaas iyo waayo aragnimada dadka kaleba
waxbaan ka baran lahaa, taasi waxa ay iga caawin lahayd in
aan ogaado waxa iga khaldan iyo in aan gaaro halka aan
doonayay in aan gaaro, waa haddii aan wakhti galin lahaa
baaritaanka meelaha aan ka liito ee aana wakhti galiyeen
raadinta marmarsiinyo aan ku daboolo
guuldarrooyinkayga.
Marmarsiiyo la imaansho si loogu daboolo guuldarrada 1Naa
wax dadka dhammi ka simmanyahiin. Waa dhaqan soo
jiray intii aadanahu soo jiray oodhan, waana mid aad halls
ugu ah guusha qotka. Maxaa ay dadku ugu dhagsadaan
marmarsiiyahooda oo u difaacaan? Jawaabtu waa mid cad.
Waxa ay u difaacanayaan, maxaa yeelay AYAGA AYAA
ABUURTAY!
Marmarsiiyaha qotku samaystay waa ilmo uu
maskaxdiisa ka dhaliyay. Waa dhaqanka aadanaha
in uu ilmahiisa ilaalsado.
305
-------------Faker oo hodan noqo--..----
Marinnrsiiy · amny a hadu wna dhaqan qoto dheer.
Dhaqanku waa wnx ndag in la burbudyo gaar ahaan mark.a
uu n1uujinayo \¥nx nyuu arnayno. Plato ayaa hadalkaan yirl
"Guu ha ugu wayn �e ugu muhiimsan waa in qo:fku naftiisa
ka adkaado. In nnftaadu kna adkaato waa guuldarro iyo
yaxyax tii ugu liidatay:
Murtiile kale ayaa asna oranaya, "La yaab ayaa ay igu
noqotay 1narkii aan ogaaday foolxumada dadka iiga
n'\.uuqata oo dhan1n1i in ay ahayd mid muujinaysa waxa aan
ahay."
Elbert Hubbard ayaa oranaya "Waxaa markasta la yaab igu
noqda, maxaa dadku waqti badan ugu dhumiyaan in ay
marmarsiiyo abuurayaan ayaga oo awooda in ay waqtigaas
ku bixiyaan sidii ay wax uga beddeli lahaayeen meelaha ay
ku liitaan. Haddii ay waqtigaas si habboon u adeegsan
lahaayeen, waxa uu ugu filnaan lahaa ku gaarista yoolka ay
gaari waayeen ee marmarsiiyaha hadda u samaynayaan."
Waxa aan doonayaa in aan ku xasuusiyo in noloshu tahay
dagaal, cidda kula dagaalamaysana ay tahay waqtiga.
Haddii aadan ka fiirsan inta aadan tallaabo qaadin(guurid
samaynin) ama aadan kala jeclaynba, waxa aad ku warhelin
adiga oo lagu xaaqay(lagaa adkaaday ). Cidda aad la
dagaalamaysid waa cid aan kuugu dulqaadanayn go' aan
xumadaada!"
Horay waxaa maskaxdaada ku jiray marmarsliy0 ah in aadan
n0l0sha ku khasbi karinin wax kasta 00 aad adlgu rabtld, balse
hadda marmarsilyahaas waa tagay, hadda waxa gacantaada ku Jira
furaha aad .ku samaysan kartld n0lol qurux badan 00 hodan ah.
Furahaasi waa mid aan la taaban karin balse awood badan!

waa waxa awood kuu siinaya in aad maskaxdaada ka
abuuratid HIMMAD SARRAYSA oo hantida aad doonaysid
aad ku heshid. Ma jirto wax ganaax ah ama dhib ah oo
306
kaaga itnaan karta adeegsiga furahaas, balse adeegsi
la' aanta furahaasi dhibaato wayn oo ka timaadda ayaa
jirta. Waxaa la yiraahdaa GUULDARRO. Waxaa jira
abaalgud wayn oo la guddoonsiiyo cidda adeegsata
furahaas. Waa abaalgud ay ku qancaan cid kasta oo
naftooda ka adkaata. ABAALGUDKAASI WAA IN
NOLOSHU QOFKAAS SIISO WAXA UU ASAGU
WAYDIISTO EE UU DOONAYO.
Runtii abaalgudkaasi waa mid u qalma in loo dedaalo. Ma
kaa dhaadhacday murtidaani oo bilow iyo isku day ma
samaynaysaa?
Emerson ayaa yiri, "Haddii aynu wax wadaagno(wax isku
nahay) waa aynu kulmi doonnaa."
Aniga oo erayadiisa soo amaahanaya, waxa aan ku
leeyahay, "Haddii aynu wax wadaagno, boggaga buuggaan
ayaa aynu ku kulannay."
Aniga oo ah Dr Jaamac Sahal ee tarjumay buuggaan,

aniguna sidaas oo kale ayaa aan ku oranayaa "Haddii aynu
wax isku nahay, buuggaan ayaa aynu ku kalanay, sidoo
kalena waxa aan rajayn in aan markalena kulmi doonno."
DHAMMAAD
307

Fakar Oo Hodan-Noqo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fakar Oo Hodan-Noqo

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fakar Oo Hodan-Noqo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

'

FAKAR 00 HODAN NOQO

THINK AND GROW RCH

Tarjurniddii Dr Jaamac Sabal

Waxaa lagu daabacay: Madbacadda Yalax

Esomabooks waa shirkad ka shaqeysa u turjumidda. buugta

Cutub kasta oo buuggaan kn n1id ah, waxaa lagu sheegay

doonayay in aan qaaciddadaan tijaabo mariyo oo aan ku

Waayoaragnimadiisa uu kala kulmay dhalinyareygii

Haddii aad u diyaarsan tahay, cutub walba ugu yaraan

Sirtaan dadka dhammi waa ay u sin1anyahii11.

Thomas Edison. Si caqliyeysan ayaa uu u adeegsaday waxa

WILLIAM JENNINGS BRYAN

Magacyadaani qayb yar ayaa ay ka yahiin boqolaalka qof ee

Meelo buuggaan ka mid ah adiga oo akhrinaya ayaa sirtu

Qoraaga Buugga. ·······••o o ..... .

NINKII KU FEKERAY IN UU WADAAG GANACSI LA

Xaqiiqdii fikiradDu waa walxo dhab ah, waa walxo awood

Astaanta koowaad ee lagu garanayay doonitaanka Barnes

Ugu dambayntiina hindisaagii waynaa ee Edison ayaa uu

Waayoaragnimada aan dadka u leeyahay ayaa aan ka bartay

---.. ·-·---•Faker oo hodon noqo--•-"'·-

Haddii nuxurka oraahdaan ku jira ay ka dhaadhacayso qof

hadda?' Waa in aan qorshe kale ku dhaqaaqo. Balse waxa

Marldi fursaddii ay timid, waji kale ayaa ay ugu timid iyo

Dhaqaale intee le'eg ayaa lagu qaymayn karayaa rabitaankii

Mid ka mid ah waxyaalaha ugu waawayn ee

Haddii ay to4dobaadyo sii qodayeen ayaa rajadoodii u soo

Doqonkaasi malaayiin doolar ayaa uu sidaas ku helay

Asaga oo xasuusan fursadda wayn ee dhaaftay kadib

bal badd 1 ku joo sa11 111uhnyo 1narldi t1un datnco in an

CASHAR.KII KONTONKA SHILLIN EE DHABAR­

Waxyar kadib markii Darby uu jaamacadda ka qalin­

Galab asaga oo kaalmuynaya adeerkiis oo ay dhex joogaan

00 madoow ah oo iridka taagan. Adeerkiis ilmahii ayaa uu

Marka aad bilowdid in aad HODANNIMO KU FEKERTID

laftigayga ayaa doonayay in aan ogaado 'sida dadku

Guusha waxaa gaarn kuwa guul maskaxda ku haya.

Farriintu waxa ay u qornayd sidatan:

Ka shaqayntayda golaha koongareeska ee Maraykanka ayaa

Wanaag badan ayaa aan kuu naawilin. I rumayso.

Halka Guusha Dhammi Ka Bilaabato

Soddon sano kahor markii Edwin C. Barnes uu tareenka u

Waa tusaale aad u wanaagsan marka himmadda laga

Street, ayaga oo eegaya dambaska ka haray hantidoodii

ahaa1.1eed oo kecnin in sldnns la som yo oanna kaga hadHa

Caddee taariikhda aad doonaysid in lacagtaasi gacantaada

La imoow qorshe dhab ah oo aad ku gaaraysid yoolkaagaas

Waa in sidoo kale aad ogtahay in hoggaamiye kasta oo

Burburkii dhaqaale waxa uu astaan u yahay dhammaaclkii

Henry Ford oo ahaa nin aan waxbarasho lahayn, saboolna

Thomas Edison waxa uu ku riyooday layr(iftiin) koronto ku

halkau kn jirtuy. unndo kuho1 rlyo coynknas ahi waxa ay u

In aan la saadaalin karin oo ay wajiyo badantahay, nolosha

Beethoven waa uu clhego la'aa(Waa ninka sameeyey

Nolosha ayaa aan shillin kula gorgortamay

Wax yar waydiisasho ayaa aan ku dhabar jabay

DOONISTAADA AYAA KA ADAG ADDUUNKA

Halka ugu macaan cutubkaan aan kuugu bilaabo, waxa aan

CASHAR.KII KONTONKA SHILLIN EE DHABAR

Waxyar kadib markii Darby uu jaamacadda ka qalin

Waxaa jiraa malaayiin dad ah oo rumaysan in ay ayaan

ISKADHAADHICIN waa erey koobaya hadal ama farriin