Х¯НДИЙГ ХЭМЖИХ

Зурагт юу байна вэ? Эдгээрийн хүндийг хэмжих ямар нэгж, хэрэгсэл байдаг
талаар мэдэх үү? Мэдэхгүй зүйлээ хамтдаа сурцгаая.

430 Ярилцаарай.

Хоёр гартаа
Шугам, барьж үзвэл
харандааны мэдэгдэх
аль нь хүнд вэ? болов уу?

Янз бүрийн зориулалттай олон төрлийн

хэмжих багаж байдаг гэсэн.
Тухайлбал, тавган жинлүүр.
Үүнийг өлгүүр, утас, жижиг цаасан аяга
хэрэглэн хийж болно.

Тавган жинлүүрээр юмсын хүндийн хэмжээг мэдэж болох уу? Яагаад?

431 Элсэн чихэр, гурилын хүндийн

хэмжээг бичээрэй.

Гар жинлүүр
Ахуйн жинлүүр Даац: 1 кг-аас
Даац: 3 кг-аас 5 кг 10 кг

Хүндийн хэмжээг заадаг заагч,

хуваарьтай багаж байдаг.

432 Хэмжих хэрэгслийг хэрэглэхдээ юуг анхаарах хэрэгтэй вэ?

Хэмжихийн өмнө заагч нь ямар байх ёстой вэ? Хуваарийг яаж унших вэ?

95
 Жинлүүр хэрэглэхдээ анхаарах зүйл:
1. Жинлүүрийг тэгш хавтгай гадаргуу дээр байрлуулна. Гар жинлүүрийн
2. Заагч 0 хуваарийг зааж байгаа эсэхийг харна. хувьд 2-оос 4
дүгээр алхмыг
3. Заагчийн зааж буй хуваарийг харна.
анхаараарай.
4. Даацаас нь хэтэрсэн зүйл хэмжиж болохгүй.

433 Ном, цүнх, тарвасын хүндийг хэмжжээ. Хэмжээг бичээрэй.

Хүндийг хэмжих “грамм” гэдэг нэгж байдаг. Товчоор “г” гэж тэмдэглэдэг.

0-ээс 250 г хүртэлх хэсэг нь хуваариар 5 тэнцүү хэсэгт

хуваагджээ. 250 ÷ 5 = 50 (г). Хоёр хуваарийн хоорондох
хэсэг нь 50 г юм байна. Заагч 3 дахь хуваарь буюу
150 г-ыг зааж байна. Номын хүндийн хэмжээ 150 г байна.

434
1 килограмм, 1 грамм хэмжээг харьцуулъя
Элс, эсвэл будаа, 1 г, 1 кг хүндийг хэмжих жинлүүр, уут бэлтгэнэ.
а. Нэг уутанд баримжаагаар 1 кг, нөгөө уутанд 1 г элс хийгээрэй.
б. Хэмжих хэрэгслээр элстэй уутын хүндийг хэмжиж шалгаарай.
Хэмжээг 1 кг, 1 г болгохын тулд ямар үйлдэл хийсэн бэ? Ярилцаарай.
в. 1 кг ба 1 г элсийг өргөж, хүндийн хэмжээг харьцуулаарай.

435 Ажиглаад, ярилцаарай. Хүндийг хэмжих Хүндийн нэгжүүдийн

нэгж: тонн (т), хамаарал:
Килограмм нь центнер (ц) 1 т = 10 ц = 1000 кг
хүндийг хэмжих килограмм (кг) 1 ц = 100 кг
үндсэн нэгж юм.
грамм (г) 1 кг = 1000 г
миллиграмм (мг) 1 г = 1000 мг

436 Нэг шуудай гурилын хүндийн хэмжээ 20 кг байв. Хэдэн шуудай гурилын
хүндийн хэмжээ 1 ц, 1 т болох вэ?

96
437 Юмсын хүндийг хэмжих багаж хэрэгсэлтэй танилцъя.

Жижиг жинлүүр
Даац: 500 г Худалдааны жинлүүр
Тавган жинлүүр Даац: 30 кг
Даац: 100 г хүртэл
Худалдааны жинлүүр
Даац: 10 кг

Тавцант жинлүүр Автомашины жинлүүр (пүү) Тавцант жинлүүр

Даац: 180 кг хүртэл Даац: 200 т хүртэл Даац: 250 кг

Жишээ 1 Хэмжих нэгжийг хэрхэн шилж¿¿ëñíèéã òàéëáàðëààðàé.

а. 6 т = (6 � 10) ц = 60 ц г. 80 ц = (80 � 10) т = 8 т
б. 2 ц = (2 � 100) кг = 200 кг д. 400 кг = (400 � 100) ц = 4 ц
в. 3 кг = (3 � 1000) г = 3000 г е. 5000 кг = (5000 � 1000) т = 5 т
438 Тохирох тоог олж бичээрэй.
а. 7 ц = кг в. 9 г = мг д. 2300 кг = ц ж. 7000 г = кг
б. 12 т = ц г. 8000 мг = г е. 580 ц = т з. 10 кг = г
Жишээ 2 Хэмжих нэгжийг хэрхэн шилж¿¿ëñíèéã òàéëáàðëààðàé.
а. 2 кг 300 г = 2 кг + 300 г = (2 � 1000) г + 300 г = 2300 г
б. 2400 г = 2000 г + 400 г = (2000 � 1000) кг + 400 г = 2 кг + 400 г = 2 кг 400 г
439 Өгсөн нэгжээр илэрхийлж бичээрэй.
а. 3 кг 20 г = г в. 2 г 500 мг = мг д. 4 т 5 ц = ц
б. 2500 г = кг г г. 240 кг = ц кг е. 6700 кг = т кг
440 Жишээрэй.
а. 8 кг 500 г 8 кг 501 г в. 2 т 20 ц д. 4 ц 80 кг 479 кг
б. 3200 г 3 кг 20 г г. 7 г 100 мг 7010 мг е. 1 т 30 кг 1т3ц
Жишээ 3 Бодолтыг тайлбарлаарай.
296 кг � 8 = 37 кг
2500 2 кг 500 г 2500 2 кг 500 г 974 974 г _2968
+ + – – � �
1800 1 кг 800 г 1800 1 кг 800 г 6 6 24 37
4300 4 кг 300 г 700 700 г 5844 5844 г _56
56
441 Бодоод, тайлбарлаарай. 0
а. 34 кг + 91 кг в. 5700 г + 2900 г д. 3 кг 200 г + 1 кг 600 г
б. 3 кг 200 г – 1 кг 600 г г. 3 ц 58 кг � 9 е. 4 кг 581 г � 9

97
БАТАТГАÕ
442 Хэмжээг бичээрэй.

443 Хүний бие, суудлын машин, цүнх, бөмбөг, баллуур, үзэг, 1 ширхэг цагаан
будааны хүндийн хэмжээг ямар нэгж, хэрэгслээр хэмжих вэ?
444 Хэмжээнүүдийг өсөх эрэмбээр бичээрэй. Хамгийн их ба бага хэмжээний
зөрөөг олоорой. Хэмжээнүүдийг тонноор тоймлоорой.
а. 2000 кг, 2 т 3 ц, 47 ц б. 8 кг 65 г, 9 ц 76 кг, 9472 г в. 1 т 368 кг, 14 ц, 1 т
445 Хэмжээнүүдийг буурах эрэмбээр бичээрэй. Хэмжээнүүдийг килограммаар
тоймлоорой. Хэмжээ бүр дээр хэдийг нэмэхэд 10 кг болох вэ?
а. 3 кг 350 г, 3020 г, 3750 г б. 4 кг 832 г, 4160 г, 3980 г, 5 кг 90 г
446 Ангийн 5 сурагчийн хүндийн хэмжээг бичээрэй.
а. Сурагчдын хүндийн хэмжээг баганан диаграммаар дүрслээрэй.
б. Хамгийн их болон хамгийн бага хэмжээний зөрөөг олоорой.
447 Таны хичээлдээ авч явдаг цүнх хэр хүнд вэ? Цүнх, түүний доторх юмсын
хүндийг хэмжээрэй. Сургуульд хэрэг болохгүй ямар юмс цүнхэнд байна вэ?
Тэдгээрийг хасвал цүнхний хүндийн хэмжээ хэдээр багасах вэ?
448 Хүү 3 жимсний хүндийг хэмжихэд алим 266 г, жүрж түүнээс 72 г-аар бага
байв. Гадилын хүндийн хэмжээ жүрж ба алимын хагастай тэнцэв. Жимсний
хүндийн хэмжээг баганан диаграммаар дүрслээрэй.
449 Бодоод, тайлбарлаарай.
а. Цэцэгээ 2 кг 400 г төмс, 500 г лууван авав. Авсан лууван, төмсний хүндийн
хэмжээний зөрөөг олоорой. Ногооны хүндийн нийт хэмжээг олоорой.
б. Ногоочин 237 кг улаан лооль хураажээ. Улаан лоолийг 6 кг-аар савлахад
хэдэн хайрцаг хэрэгтэй вэ? Тэр хэдэн хайрцгийг дүүргэсэн бэ?
450 Хуваарьгүй жинлүүр ба 100 г, 300 г, 900 г-ын туухайгаар хүндийн
хэмжээ нь ямар байх зүйлсийг хэмжиж болох вэ?
Жишээ:
400 г 200 г

451
Хэмжээнүүдийг жишээрэй. Нийлбэр, ялгаврын утгыг олоорой.
а. 3 кг 750 г ба 5600 г б. 3 ц 70 кг ба 290 кг в. 2 т 894 кг + 1247 кг

98
 ÁÀÉÐØÈË, ժĪËêªÍÈÉà ÒÎÃÒÎÎÕ

Юмсын байршил заасан зургийг ºмнº харж байсан уу? Яаж уншдаг вэ?
Øàòàð, äààì, òîãëîîìûí õºëãèéí ¿ñýã, òîîíóóä þóг èëýðõèéëæ áàéãàà вэ?

452 Öàãèéí ç¿¿ àëü ÷èãëýëä ýðãýäýã áèëýý?

“Öàãèéí ç¿¿íèé äàãóó ýðãýõ”, “öàãèéí ç¿¿íèé ýñðýã ÷èãëýëä
ýðãýõ” ãýäãèéã õýðõýí îéëãîæ áàéãààãàà òàéëáàðëààðàé.

453 З¿г чигийг заах тэмдэгт ямар ¿гсийг ¿сг¿¿дээр товчилсон байна вэ?
а. Хүү тэмдэгт заасан баруун з¿г рүү харж зогсов.
Тэр цагийн з¿¿ний эсрэг 2 удаа тэгш ºнцгººр
эргэвэл аль з¿г рүү харж зогсох вэ?
б. Охин өмнº з¿г рүү харж зогсов. Цагийн з¿¿ний
дагуу 3, цагийн з¿¿ний эсрэг 1 удаа тэгш
ºнцгººр эргэвэл тэр аль з¿г рүү харж зогсох вэ?

454 Х¿снэгтийн аль н¿дэнд ямар тоо байхыг олж бичээрэй.

8 мянгат 3 зуут 5 нэгж 4000 + 500 + 90 + 2 16 зуут 13 аравт 9 нэгж
800-аас их, хамгийн бага 3 2800-г 10000 хүртэл гүйцээх 5-д хуваагдах, хамгийн их
оронтой тоо тоо дөрвөн оронтой тэгш тоо
739 � 8 3908 � 4 + 7265 4829 + 4290 – 1925

455 Туулай -ий талын дагуу харайсаар лууванд х¿рэхийг х¿слээ.

Туулайд туслан лууванд

хүрэх дөт замыг олж
бичээрэй.
Туулай зүүн зүг рүү бүгд
хэд харайх вэ?
Тэр өмнө зүг рүү бүгд хэд
харайх вэ? Тэр хойд зүг
рүү харайх уу?

99
456 Çóðàãò ä¿ðñýëñýí ãàçðóóäûí áàéðøëûã õ¿ñíýãòýä áè÷ýýðýé.

5 Öýíãýëäýõ õ¿ðýýëýí

4 Äýëã¿¿ð

2 Ñî¸ëûí îðäîí Õîòõîí

Òîãëîîìûí
òàëáàé

1 Ñóðãóóëü

À Á Â Ã Ä Å Æ

Ãàçðûí Öýíãýëäýõ Ñî¸ëûí Òîãëîîìûí

Ñóðãóóëü Äýëã¿¿ð Õîòõîí
íýð õ¿ðýýëýí îðäîí òàëáàé
5
Áàéðøèë Â5
5 4
а. Æ3-д 4цэцэрлэг, À5-д ìóçåé áàéðëàна. Зургийн хаана “цэцэрлэг”, “музей”
3
гэж бичих вэ?
3 2 5
б. Бàéðøил òîãòîоõоä ìºð, áàãàíûн äóãààðûí àëèéã ýõэлж хэлэх âý?
2 1 4

457 1
Гэрээсээ3сургууль хүрэх замд хаана юу байдаг вэ?
Тэдгээрийг
2 дүрслэхэд хэдэн мөр, баганатай хүснэгт зурах вэ?
Хүснэгтэд гэрээс
1 сургууль хүртэлх замд байрладаг барилга, газруудаас
сонгон дүрслээрэй. Газар бүр ямар байршилд байгааг бичээрэй. Хаана
ямар аюул учирч болох вэ? Хаагуур явах нь илүү аюулгүй вэ? Яагаад?

458 òàâàí õîøóóã Ã3 áàéðëàëààñ Å2 5

áàéðëàëä õýðõýí øèëæ¿¿ëýõ âý? 4
Äàðààõ õàðèóëòóóä çºâ ¿¿? ßàãààä?
3
à. Ç¿¿í ãàð òèéø 1 í¿ä, äîîø 2 í¿ä
á. Áàðóóí ãàð òèéø 1 í¿ä, äîîø 2 í¿ä 2
â. Ç¿¿í ãàð òèéø 2 í¿ä, äîîø 1 í¿ä 1
ã. Áàðóóí ãàð òèéø 2 í¿ä, äîîø 1 í¿ä À Á Â Ã Ä Å Æ
459
à. Д¿рсийн байршлыг х¿снэгтэд бичээрэй.
4

4 3

3 2
À2
2 1 4

1 1 2 3 3 4 á. -ийг áàðóóí, ç¿¿í, äîîø ãýñýí õºäºëãººíººð

А
1 Б
2 3В
2 Г4 В1 н¿дэнд хэрхэн шилж¿¿лэхийг бичээрэй.

100
1 2 3 4
БАТАТГАХ
460 Çààâðûí äàãóó àæèëëààðàé.

5 à. Ä¿ðñèéã àíãèëæ, áàéðøëûã áè÷ýýðýé.

4 Çóðãààí ºíöºãò (3,2)

3 ĺðâºí ºíöºãò
2 Òàâàí ºíöºãò
1 Áèåò

1 2 3 4 5 6 7 á. (7,2), (3,4), (2,5) í¿äýíä ÿìàð ä¿ðñ áàéíà âý?

â. Дугуйã áàðóóí ãàð òèéø 2, äýýø 1 í¿ä øèëæ¿¿ëýн áàéðøëûã áè÷ýýðýé.
Ãóðâàëæíûã ç¿¿í ãàð òèéø 1, äîîø 4 í¿ä øèëæ¿¿ëж áàéðøëûã áè÷ýýðýé.
Дºрвºн ºнцºгт б¿рèéã (6,5) нүдэнä õýðõýí øèëæ¿¿ëýõèéã áè÷ýýðýé.
ã. ¯¿íòýé àäèë çààâðûã àíãèéí íàéçäàà ºãººðýé.
Íàéçûíõàà õýëñýí çààâðûã áèåë¿¿ëýýðýé.

461
Орчноо дүрсэлье
а. Дэвтэртээ хүснэгт зураад, мөр, баганаа дугаарлаарай.
Гэрийнхээ орчны зам, байшин, тоглоомын талбайг дүрслээрэй.
Гэрийнхээ хаана тогловол илүү аюулгүй вэ? Байршлыг бичээрэй.
б. Сургуулийнхаа орчинд байдаг зам, байшин барилга, газруудыг
дүрслээрэй. Газруудын байршлыг бичээрэй.
Сурагчид хаана тоглодог вэ? Зурагт дүрслээд, байршлыг бичээрэй.

462 Х¿снэгтийг дэвтэртээ зураарай. 5

а. Тэгш хэмтэй д¿рсийг г¿йцээж будаарай. 4
б. Будсан н¿д б¿рийн байршил, ºнгийг
3
бичээрэй.
в. Ижил ºнгºтэй н¿дн¿¿дийн эзлэх талбайн 2
хэмжээг олж бичээрэй. 1
г. Адил даалгаврыг зохиогоорой. À Á Â Ã Ä Å Æ З
463 Адил хоосон х¿снэгтийг дэвтэртээ зураарай. Х¿снэгтийн аль н¿дэнд ямар
тоо байхыг олж бичээрэй. Тооны х¿снэгт дэх байршлыг бичээрэй.
3 4 мянгат 16 аравт 1 нэгж 5000 + 70 + 8 1 зуут 25 аравт 4 нэгж
2 560 � 9 Хамгийн их 4 оронтой тоо 5149 – 1750 � 5
1 2750 + 399 � 8 3208 � 8 + 5099 5607 + (5110 – 2915)
1 2 3

101
АСУУДАЛ ШИЙДВЭРЛЭХ

464 Ñóâäàà 9 öàãààñ ýõëýí 50 ìèíóòûí òóðø õè÷ýýëýý äàâòàâ. Õýäýí öàã õýäýí
ìèíóòàä õè÷ýýëýý õèéæ äóóññàí áý?
465 Ñóðàã÷ îðîé 10 öàãò óíòààä, ºã뺺íèé 7 öàãò áîñîâ. Òýð õýäýí öàã óíòñàí áý?
466 Туяа хичээлээ тарж ирээд, 5 минутад гараа угаан, 20 минут цай уув. Цай ууж
дуусаад цаг харахад 14:20 болж байсан бол хэдэн цагт гэртээ ирсэн бэ?
467 Òýì¿¿æèí ñóðãóóëü õ¿ðòëýý 12 ìèíóò ÿâäàã. Õýðýâ 8:00 öàãò ñóðãóóëüäàà î÷èõ
áàéñàí áîë ãýðýýñýý õýäýí öàã õýäýí ìèíóòàä ãàðàõ ¸ñòîé âý?

468 Бодлого зохиож, бодоорой. Мэдэгдэхгүй байгаа тоо, хэмжээг яаж олсон бэ?
а. Үржвэрийн
в. Талбайн
Үржигдэхүүн Үржигдэхүүн Урт (см) Өргөн (см)
утга хэмжээ (см.кв)
546 8 ? 20 4 ?
? 3 612 ? 6 72
4 ? 2008 9 ? 63

б.
Нэгж хугацаанд г. Нэгж хугацаанд
Хугацаа Нийт зам Хугацаа Нийт ажил
явсан зам хийх ажил
60 км 7 цаг ? км 15 сандал 4 цаг ?
5 км ? цаг 80 км 10 шүр ? минут 120 шүр
?м 5с 95 м ? 5 өдөр 20 ширээ

д. Нэг бүрийн үнэ (₮) Тоо хэмжээ Нийт үнэ (₮) Эдгээрийг бодох арга
1600 6м ? юугаараа ижил байна вэ?
? 8 кг 7200 Бодлогуудад юу нь
1000 ? ширхэг 10000 ялгаатай байна вэ?

469 Хоёр хотын хоорондох зай 270 км. Машин энэ замыг 6 цагт явж туулсан бол
цаг тутам хэдэн километр явсан бэ?
470 Машин эхний 3 цагт, цаг тутам 80 км явав. Дараагийн 3 цагт, цаг тутам 75 км
явсан бол бүгд хэдэн километр зам явсан бэ?
471 Нисдэг тэрэг цагт 280 км зам туулдаг. 8 цагт хэдэн километр зам туулах вэ?
472 Бат, Болд цанаар гулгаж тоглов. Бат 20 секундэд 80 м, Болд 30 секундэд 90 м
газар гулгажээ. Нэгж хугацаанд хэн нь илүү хол гулгаж байсан бэ?
473 Анар, Сувдаа хоёр цаасан шувуу нугалав. Анар 5 минутад 10, Сувдаа 4
минутад 12 ширхэг цаасан шувуу нугалсан бол хэн нь хурдан нугалсан бэ?
474 Тэгш өнцөгт хэлбэртэй зураг 9 см урттай. Зургийн талбайн хэмжээ 54 см.кв.
Зургийн хүрээний уртыг олоорой.

102
475 Худалдааны тооцоо хийгээрэй. Эхлээд нэг бүрийн үнэ хэдэн төгрөг байгааг
судалж мэдээрэй. (₮ нь төгрөг)
Барааны нэр Хэмжих нэгж Тоо хэмжээ Нэг бүрийн үнэ (₮) Нийт үнэ (₮)
Гурил кг 1
Будаа кг 1
Талх ширхэг 2
Нийт үнэ

476 Дараах бодлого тус бүрийг уншаад ямар өгөгдөл дутуу байгааг хэлээрэй.
Өгөгдлийг гүйцээж, асуултад хариулаарай.
а. 3 килограмм төмс авав. Худалдагчид хэдэн төгрөг төлсөн бэ?
б. Эмээ . . . ширхэг талх авав. 1 талх 900 төгрөгийн үнэтэй бол эмээ хэдэн
төгрөг төлсөн бэ?
477 Бодлого зохиож бодоорой. Яаж бодсоноо тайлбарлаарай.
Барааны нэр Нэг бүрийн үнэ (₮) Тоо хэмжээ (ширхэг) Нийт үнэ (₮)
Жигнэмэг 300 2 ?
Бохь ? 5 250
Шоколад 500 ? 500
Баллуур 200 ? 400
Харандаа ? 2 800
Бичгийн цаас ? 8 400
Өнгийн цаас ? 4 200

478 Ээж алим, лийр тус бүр 1 кг-ыг худалдан авав. Лийр 1 кг нь 5640 төгрөг, алим
нь лийрээс 2 дахин бага үнэтэй байв. Ээж бүгд хэдэн төгрөг төлсөн бэ?
479 “Гоё” ундаа 700 төгрөг, “Цэвэр ус” 350 төгрөг, “Алимын шүүс” 650 төгрөгийн
үнэтэй. Сурагчид аяллаар явахдаа 4 ширхэг “Гоё” ундаа, 6 ширхэг “Алимын
шүүс”, 8 ширхэг “Цэвэр ус” худалдан авсан бол бүгд хэдэн төгрөг төлсөн бэ?
480 Жигнэмэг 250 төгрөг, ууттай самар жигнэмгээс 4 дахин илүү үнэтэй. Ууттай
үзэм самраас 5 дахин хямд байсан бол тус бүрийн үнийг олоорой.
481 Сурагчдын үдийн цайнд нэг сурагчид 150 төгрөгийн чацарганын ундаа, 250
төгрөгийн жигнэмэг өгөв. 10 сурагчтай, мөн 20 сурагчтай анги тус бүр 1 өдөр
үдийн цайнд хэдэн төгрөг зарцуулах вэ?
482 Мухлагт тус бүр нь 12 кг жинтэй 5 хайрцаг алим, бас 3 хайрцаг үзэм оруулав.
Мухлагт оруулсан алим ба үзмийн бүх жин 90 кг байсан бол хайрцаг үзэм
ямар жинтэй вэ?
483 Дэлгүүрт 960 ширхэг дэвтэр, дэвтрээс 4 дахин олон үзэг байв. Бүгд нийлээд
хэдэн дэвтэр, үзэг байна вэ? Дэвтэр үзгээс хэдээр олон бэ?

103
 БОЛОМЖИЙН ТОО ОЛОХ

484 Өгсөн тоонуудыг ангилаарай. А, Б, В, Г нүдэнд байгаа тоонууд ямар шинжтэй байна
вэ? Дараах модны загварыг ажиглаад, бодоорой. Хэрхэн бодсоноо ярилцаарай.

Модны загвараар юмсыг ангилахаас

гадна боломжийг тоолж болно.

485 Ямар боломж байгааг бичээрэй.

а. Зоос орхиход хэдэн янзаар буух боломжтой вэ?
б. Шоо орхиход хэдэн янзаар буух боломжтой вэ?

486 Нэг мөнгийг хоёр удаа орхиж, хэчнээн янзаар буух боломжтойг тоолъё. Буух
боломжуудыг хүснэгтэд тэмдэглэв. Сүлдээр буусныг С, тоогоор буусныг Т үсгээр
тэмдэглэв.
Мөчир
Мод Т модноос Т, С мºчир гарна.
С модноос Т, С мºчир гарна.

Модны тоо - 2
Мºчрийн тоо - 2
Нийт боломжийн тоо 2 × 2 = 4

Тоо дараа нь сүлдээр буух нь эхлээд сүлд дараа нь тоогоор буухаас

ялгаатай. Иймд ТТ, ТС, СТ, СС гэсэн дөрвөн боломжтой байна.

487 Сурагч гэрээсээ сургууль хүртэл гурван ялгаатай замаар, сургуулиас номын сан
хүртэл хоёр ялгаатай замаар очих боломжтой. Сурагч гэрээсээ сургууль, сургуулиас
номын сан хүртэл хэчнээн ялгаатай замаар очих боломжтой вэ?

488 Зурагт үзүүлсэн дүрсэд хэчнээн ялгаатай гурвалжин байгааг хүснэгт хэрэглэн
бүртгээрэй.
Гурвалжны тоо 1 2 3
Нийт гурвалжны тоо
Бүгд

104
489 Сургуулийн цайны газарт үзмийн, алимын, УНДАА ХООЛ
нэрсний, чацарганын ундаа, ногоотой шөл, 1. Алимын 1. Ногоотой шөл
шоштой бууз, ороомог байв. Хүүхэд уух зүйл ба 2. Нэрсний
3. Чацарганын
2. Шоштой бууз
3. Ороомог
хоолыг хэдэн янзаар сонгон авч болох вэ? 4. Үзэмний 4. Цуйван

490 Туяа цагаан, цэнхэр өнгийн 2 цамц, хар, хөх,

ногоон өнгийн 3 өмдтэй. Тэр хэдэн янзаар цамц,
өмдөө хослуулан өмсөж болох вэ?

491 Хүүхэлдэйг 3 өнгөөр хэдэн янзаар будаж болох вэ?

492 Амар, Болд, Туяа, Чимгээ нар эгнэн зогсож зураг авахуулав. Хэдэн янзаар
зогсох боломжтой вэ? Модны загвараар бодоорой.

493 Уутанд 6 улаан, 1 шар бөмбөг байжээ. Уутнаас харахгүйгээр 1 бөмбөг авав.
а. Улаан бөмбөг гарч ирэх боломжийн тоо хэд вэ?
б. Шар бөмбөг гарч ирэх боломжийн тоо хэд вэ?
в. Ямар өнгийн бөмбөг гарч ирэх боломж их вэ?

494 Уутанд 9 цэнхэр, 4 ногоон, 1 шар бөмбөг байв. Уутнаас харахгүйгээр 1 бөмбөг
авчээ. Ямар өнгийн бөмбөг гарч ирэх нь хамгийн бага боломжтой вэ? Ямар
өнгийн бөмбөг гарч ирэх нь хамгийн их боломжтой вэ?

495 цифрээр хоёр оронтой тоо хэдийг зохиож болох вэ?

5 1
7 Дараах хоёр бодолтыг ажиглаарай. Цифр давтагдах,
давтагдахгүй байх үед бодолт ямар ялгаатайг ярилцаарай.

а. Цифр давтагдахгүй б. Цифр давтагдах

7 5 1 7 5 1

5 1 7 1 7 5 7 5 1 7 5 1 7 5 1
75 71 56 51 17 15 77 75 71 57 55 51 17 15 11
модны тоо 3, модны тоо 3,
мод бүрийн мөчрийн тоо 2 мод бүрийн мөчрийн тоо 3
нийт боломжийн тоо 3 × 2 = 6 нийт боломжийн тоо 3 × 3 = 9

105
496 1, 7, 4 цифрээр хоёр оронтой тэгш тоо хэдийг зохиож болох вэ?

497 2, 0, 3, 7 цифрээр хоёр оронтой сондгой тоо хэдийг зохиож болох вэ?

498 Өгсөн тоонуудыг шинжээр нь ялган хүснэгтийн нүдэнд бичээрэй. Нэг нүдэнд
байгаа тоонууд ямар зүй тогтолтой байна вэ? Ажиглаад үргэлжлүүлээрэй.
3-д хуваагддаг 5-д хуваагддаг

30-аас
бага

30-аас
бага биш

13 7 14
499 Зурагт дартсын самбарыг үзүүлжээ.
5 2
а. Дартсын 3 сумаар 10 оноо хэрхэн авч болох вэ? 8 1 10
б. Дартсын 4 сумаар 20 оноо хэрхэн авч болох вэ? 4 3

Нийлбэр илэрхийлэл бичиж болно. 12 9 11

500 Тоон дарааллын зүй тогтлыг 501 Мөр, багана, сумын дагуу
олоод, үргэлжлүүлээрэй. нийлбэр 20 байх хос /зэрэгцээ/
а. 8, 21, 34, 47, ..., ..., ..., ..., ... тоог дугуйлан тэмдэглэнэ үү.
б. 256, 128, 64, 32, ..., ..., ..., ...
4 7 1 19 10 11
в. 1, 3, 7, 15, ..., ..., ..., ..., ...
16 12 10 13 8 9
502 Гурвалжны талууд 30 3 10 0 16 6 14
дахь тоонуудын
нийлбэр 100 5 4 2 9 12 10
байхаар 10, 20,
3 17 15 18 5 8
50, 60 тоонуудыг
байрлуулаарай. 70 3 7 13 1 15 2

503
Өгсөн цифрүүдээс сонгон дараах тоонуудыг зохиогоорой.
а. 200-аас их, хамгийн бага 3 оронтой тоо
б. 4500-аас их, хамгийн бага 4 оронтой тоо
1 8 5 4 6 в. 7000-аас бага, бүх цифр нь тэгш байх
хамгийн их дөрвөн оронтой тоо

106
ÁÀÒÀÒÃÀÕ

504
Тоог таая.
Орон, ангийн хүснэгт, дэвтэр, үзэг бэлтгэнэ.
Халиун, Номин хоёрын хэрхэн тоглосныг ажиглаарай.
а. Тэд 1, 2, 3, 4 цифрийг сонгоод, тус бүрдээ дөрвөн оронтой тоо зохиов.
Халиун зохиосон тоо 1243-ыг орон, ангийн хүснэгтэд бичжээ.
б. Номин 2314 гэсэн тоо зохиож, Халиунаар таалгав. Номин: “Миний
зохиосон тооны:
мянгат зуут аравт нэгж
- мянгат нь чиний тооны мянгатаас их
1 2 4 3
- зуут нь чиний тооны зуутаас их
- аравт нь чинийхээс бага
- нэгж нь чинийхээс их” гэж хэлжээ.
в. Халиун Номингийн зохиосон тоо 2134 мянгат зуут аравт нэгж
болохыг хэлж, хүснэгтэд бичив. 1 2 4 3
г. Номин Халиуны буруу олсон цифрийг 2 1 3 4
дугуйлж, ямар алдаа гаргасныг асуув.
Халиун: “Чиний тооны зуут минийхээс их, харин нэгж нь минийхээс бага
байсныг буруу тооцоолжээ.” гэлээ.
Тоглоомын дүрмийн талаар ярилцаад, хосоороо тоглож үзээрэй.

505 Гэрт цагаан, бор өнгийн 2 малгай, хар, шар, саарал өнгийн 3 ороолт байв.
Малгай, ороолтыг хэдэн янзаар хослуулан өмсөж болох вэ?

506 Хайрцаг дахь харандаанаас харахгүйгээр нэгийг авах хэдэн боломж байгаа
вэ? Ямар өнгийн харандаа гарч ирэх боломж хамгийн бага вэ? Яагаад?
а. Хайрцагт 10 ногоон, 2 улаан харандаа байв.
б. Хайрцагт 7 цэнхэр, 5 шар, 1 ногоон харандаа байв.

507 цифрүүдээр а. Цифр давтагдах, б. Цифр давтагдахгүй

3 0 2 гурван оронтой тоо бичих болов.
Гурван оронтой тоо бичих нийт хэдэн боломж байгаа вэ?
2-т хуваагдах тоо үүсэх хэдэн боломж байгаа вэ?
5-д хуваагдах тоо үүсэх хэдэн боломж байгаа вэ?

508
1) Хайрцагт 8 цэнхэр, 3 ногоон харандаа байжээ. Хайрцгаас
харахгүйгээр нэг харандаа авав. Ямар өнгийн харандаа гарч ирэх
боломж их вэ? Яагаад?
2) 5, 2, 0, 4 цифрээр хоёр оронтой тэгш тоо хэдийг зохиож болох вэ?

107
 ÝÇËÝÕ¯¯ÍÈÉà ÕÝÌÆÈÕ

Хоёр хүүхэд дэлгүүрээс ижил багтаамжтай хувин авчээ. Тэд хувингийнхаа

багтаамжийг олохоор ундааны саваар ус хийж хувингаа дүүргэв.

Би ундааны саваараа Би ундааны саваараа

9 удаа ус хийхэд хувин 6 удаа ус хийхэд хувин
дүүрсэн. дүүрсэн.

9 ба 6-ийн аль нь хувингийн багтаамжийг илэрхийлэх вэ?

Хэмжилт хийхэд хэрэглэсэн савны багтаамжаас

хамаарч хувингийн багтаамж ººр гарчээ. Иймд ямар 8 6
нэгжээр хэмжсэнээ тооны ард бичих хэрэгтэй.

509 Øèíãýíèéã õýìæèõ ÿìàð íýãæ, õýðýãñýë áàéäàã òàëààð ÿðèëöààðàé.

Áàãà õýìæýýòýé øèíãýíèéã “ìèëëèëèòð”-ýýð õýìæäýã.

Æèøýýëáýë, àÿãàíû áàãòààìæ, òàðèàíû õýìæýý ãýõ ìýò.

510 1 литрийн багтаамжтай ямар сав мэдэх вэ?

108
 Øèíãýíèéã õýìæèõ íýãæ: Ëèòð íü øèíãýíèéã
ëèòð (ë), ìèëëèëèòð (ìë) õýìæäýã ¿íäñýí íýãæ þì.
1 ë = 1000 ìë

511 Савны багтаамжийг 1 литрийн багтаамжтай саваар 1 л хэмжин дүрслэв.

Сав бүрийн багтаамжийн хэмжээг багаас их рүү бичээрэй.

512 Шингэний эзлэхүүний хэмжээг бичээрэй.

513 Øèíãýíèé õýìæýýã литр, миллилитрээр илэрхийлэн бичээрэй.

Жишээ: Зураг б. -д 2 л 700 мл хэмжээтэй шингэн байна.

Сав б¿рд 500 мл шингэн нэмбэл эзлэх¿¿ний хэмжээ ямар болох вэ?
Жишээ 1 Хэмжих нэгжийг хэрхэн шилж¿¿ëñíèéã òàéëáàðëààðàé.
а. 2 л = (2 � 1000) мл = 2000 мл, б. 7000 мл = (7000 � 1000) л = 7 л
в. 2 л 350 мл = 2 л + 350 мл = 2000 мл + 350 мл = 2350 мл
г. 7480 мл = 7000 мл + 480 мл = 7 л + 480 мл = 7 л 480 мл

514 Тохирох тоог олж бичээрэй.

а. 3 л = мл г. 2000 мл = л ж. 1 л 670 мл = мл
б. 8 л = мл д. 6000 мл = л з. 9 л 051 мл = мл
в. 5 л = мл е. 10000 мл = л и. 3 л 859 мл = мл

109
515 Тохирох тоог олж бичээрэй.
а. 4500 мл = л мл в. 9023 мл = л мл д. 1003 мл = л мл
б. 5470 мл = л мл г. 6142 мл = л мл е. 7529 мл = л мл
516 Ихээс бага уруу эрэмбэлээрэй.
а. 1700 мл, 6040 мл, 4630 мл г. 1329 мл, 8100 мл, 6788 мл, 678 мл
б. 3 л 25 мл, 4 л 20 мл, 3 л 40 мл д. 3 л 635 мл, 2 л 950 мл, 4 л 900 мл
в. 3 л 250 мл, 3750 мл, 3 л 200 мл е. 2 л 635 мл, 4 л 560 мл, 5020 мл

Жишээ 2 Бодолтыг тайлбарлаарай. 291 л � 3 = 97 л

5830 5 л 830 мл 6100 6 л 100 мл 1732 1 л 732 мл _2913
+ 2290 + 2 л 290 мл – 3250 – 3 л 250 мл × × 27 97
4 4 _21
8120 8 л 120 мл 2850 2 л 850 мл 6928 6 л 928 мл 21
0
517 Бодоîä тайлбарлаарай.
а. 1300 мл + 500 мл д. 6 л 200 мл – 2 л 950 мл и. 1 л 223 мл × 3
б. 1800 мл – 600 мл е. 5400 мл + 1 л 750 мл к. 1 л 685 мл × 5
в. 3718 мл + 4 л 562 мл ж. 3 л 150 мл – 1569 мл л. 726 мл � 6
г. 7 л 650 мл + 1 л 49 мл з. 379 мл × 5 м. 1 л 428 мл � 4

518
Ìèëëèëèòðýýð õýìæüå. Жишээ:
а. Баг бүр хоосон ба устай 2 цаасан аяга, янз Туяа тариураар 3 мл,
2 мл, 3 мл, 3 мл, 1 мл
бүрийн хэмжээтэй зүүгүй тариур бэлтгэнэ.
хэмжээтэй усыг тус тус
б. Сурагчид цаасан аяган дахь уснаас тариурт 5 юүлжээ.
удаа соруулж, хоосон аяганд хийнэ. Туяа нийт 12 мл ус
юүлсэн байна.
в. Òàðèóðààð þ¿ëñэí усны хэмжээг òîîöîîëнî.

519 Саванд 18 л ус байв. Усыг дараах хэмжээтэй хэдэн саванд суллах вэ?
а. 2 л б. 3 л в. 6 л г. 9 л д. 10 л е. 2 л ба 3 л

520 Нэг дэх саванд 2 л 150 мл, хоёр дахь саванд нэг дэхээс 1 л 670 мл-ээр ил¿¿
цай байв. Хоёр саван дахь цайны нийт хэмжээг олоорой.

521 1) Хэмжээг олоорой.

а. 6 л 487 мл + 3296 мл в. 1 л 350 мл × 4
б. 4 л 230 мл – 1 л 680 мл г. 1 л 320 мл � 6
2) Саванд 3 л 450 мл ус байв. 1785 мл-ийг ººр сав руу хийв. Саванд
хэдий хэмжээний ус ¿лдсэн бэ?

110
БАТАТГАХ
522 Øèíãýíèé õýìæýýã литр, миллилитрээр илэрхийлэн бичээрэй.
3л 3л 6л 6л 6л
2 л 500 мл 5л 5л 5л
2л 2л 4л 4л 4л
1 л 500 мл 3л 3л 3л
1л 1л 2л 2л 2л

а. 500 мл б. 1л
в. 1л
г. 1л
д.

523 Багаас их рүү эрэмбэлээрэй. Хамгийн их ба бага хэмжээний зөрөөг олоорой.

а. 2 л 380 мл, 1 л 50 мл, 1504 мл г. 1500 мл, 1 л 250 мл, 870 мл
б. 120 см, 2 м 6 см, 10 дм 3 см д. 9 м 50 см, 84 дм 7 см, 18 м
в. 1 т 400 кг, 75 ц 50 êã, 6 т 4 ц е. 80 ц 3 кг, 2500 кг, 3 ц 60 кг
524 Хэмжээг их нэгжээр тоймлоорой.
а. 6 л 278 мл, 3 л 510 мл, 4 л 794 мл, 7 л 40 мл, 9 л 750 мл, 8 л 500 мл
б. 4 м 8 см, 2 км 30 м, 8 дм 50 см, 3 кг 900 г, 1 т 620 кг, 5 ц 50 êã, 6 г 700 мг
525
Савны багтаамжийг олъё.
а. Хүснэгтийг дэвтэртээ зураарай.
Багтаамж
Савны нэр Зөрөө
Баримжаа хэмжээ Хэмжилтийн дүн
Хоолны сав 2л 3л 1л

б. Савны багтаамжийг баримжаалан хүснэгтийн 2 дахь баганад бичээрэй.

в. Савны багтаамжийг 1 л-ийн багтаамжтай, эсвэл хуваарьтай сав
хэрэглэн хэмжээрэй. Хэмжээг хүснэгтийн 3 дахь баганад бичээрэй.
г. Баримжаа хэмжээ болон хэмжилтийн дүнгийн зөрөөг олоорой.

526 Орон сууцын ихэнх айл хэрэглэсэн усны хэмжээг заах тоолууртай байдаг.
Гэртээ тоолуургүй айл хоногт 230 л, тоолууртай нь 110 л ус хэрэглэв.
а. Тоолуургүй айл тоолууртайгаас хоногт хэдэн литр ус илүү хэрэглэсэн бэ?
б. 7 хоногт айл бүр хэдэн литр ус хэрэглэх вэ?
в. Усаа хэмнэхийн тулд бид юу хийх хэрэгтэй вэ?
527
Үäèéí öàéíäаа нэг ангийн сурагчид 10 ëèòð нэрсний шүүс уув. Íýã
сурагч 200 ìë нэрсний шүүс óóсан. Уг анги хýäýí сурагчтай вý?
30 ñóðàã÷òàé àíãèд ÿìàð õýìæýýíèé нэрсний шүүс хэрэгтэй âý?

111
 ÝÍÃÈÉÍ ÁÓÒÀÐÕÀÉТАЙ ТАНИЛЦАХ

ЭНГИЙН БУТАРХАЙГ УНШИХ, БИЧИХ

Хүү гарын алдтай тэнцэх урттай туузыг хайчлан авав.
Тэр туузын уртыг метрээр илэрхийлжээ.
Метр хэрэглэн туузаа хэмжихэд 1 м-ээс илүү гарсан
байна.
1м м

Туузын 1 м-ээс ил¿¿ гарсан хэсгийг метрээр яаж

илэрхийлэх вэ? Уртыг нь 1 м-тэй харьцуулж ¿зье.

1м

м 1 м-ийг 3 тэнц¿¿ хэсэгт хувааж ¿злээ. Т¿¿ний 1

хэсэгтэй нь туузын ил¿¿ гарсан хэсэг тэнц¿¿ байна.

1м

1 Бичих
м дараалал:
3
3
1 м-ийг 3 òýíö¿¿ õóâààñíû 1 õýñэã нь
1
м-тэй тэнц¿¿. 1 1
3 3
Ү¿нийг “гуравíû íýã метр” ãýæ óíøèíà. 2

528 1 м тóóçûã òýíö¿¿ õýñã¿¿дэд õóâààв. 1м

Туузын бóäñàí хэсэг нь хэдэн м
метртэй тэнцэх вэ?
Áóäààã¿é õýñãийн урт нь хэдэн м
метртэй тэнцэх вэ?
м

529 1 м урттай тóóçûã тºлººлºх гурван тэгш өнцөгтийг зураарай.

1 1 1
Туузын ºгсºн урттай хэсгийг будаарай. а. м б. м в. м
4 8 10

112
530 Дараах зурагт будсан болон будааг¿й хэсгийн уртыг метрээр
илэрхийлэн бичээрэй.
1м

м м

1
Туузыг 5 тэнц¿¿ хэсэгт хуваасан байна. Будсан хэсэг нь 3 ширхэг м-ээс
3 5
тогтоно. Ү¿нийг м гэж бичих ба “тавны гурван метр” гэж уншина.
5

1
Тºº, сººм гэдэг шиг м-тэй тэнц¿¿ урттай нэгж хэрчмээр
5
туузын уртыг хэмжиж байна гэж ойлгож болох нь.

1 , 1 , 3 хэлбэрийн тоог энгийн бутархай гэж нэрлэдэг. хүртвэр

4 5 5 3
Энд 1 ба 3 нь х¿ртвэр, 4 ба 5 нь хуваарь. 5 хуваарь

531 1 м туузын будсан хэсгийн хэмжээг бичиж, үүссэн бутархайн хүртвэр,

хуваарийг нэрлээрэй.
м м

м м

532 3 ; 7 ; 6 ; 4 ; 2 ; 8 бутархай бүрд хэдэн ширхэг 1 байна вэ?

8 8 8 8 8 8 8
5 ; 2 ; 4 ; 3 ; 6 бутархай тоо бүр хэдэн ширхэг 1 -ээс тогтох вэ?
6 6 6 6 6 6

533 1 м урттай туузыг 5 тэнцүү хэсэгт хуваажээ.

1м 3 ширхэг 1 нь ямар урттай вэ?
5
4 ширхэг 1 нь ямар урттай вэ?
0 1 (м) 5
5 1
5 ширхэг м нь ямар урттай вэ?
5
1
1 м туузыг 5 тэнц¿¿ хэсэгт хуваахад 1 хэсгийн урт м болно. 5
5 =1
1 5
5 ширхэг м нь м буюу 1 м туузтай èæил урттай.
5 5
5

113
ЭНГИЙН БУТАРХАЙГ ЖИШИХ
534 Туузыг тэнцүү хуваасныг зурагт үзүүлэв. 1 нэгж

а. Туузын бóäñàí хэсгийн уртыг илэрхийлэх

энгийн бутархайнуудыг бичээрэй. 1
4
Х¿ðòâýð, õóâààðь нь ямар тоо байна вэ?
б. Зургийг ашиглан бутархайнуудыг жишээрэй.
Ямар дүгнэлт хийж болох вэ?
в. Туузын будаагүй хэсгийн уртыг илэрхийлэх
бутархайг бичээрэй.
г. Туузын будсан, будаагүй хэсгүүд нийлээд Будсан хэсэг Будаагүй хэсэг
ямар урттай байна вэ?
1 1
3 ширхэг -нь 2 ширхэг -ээс их. Иймд
4 4
2 3 2 3 3 2 3 2
нь -аас бага буюу < . нь -оос их буюу > .
4 4 4 4 4 4 4 4

535 Хэрчим дээр цэгээр тэмдэглэсэн тоог уншаарай. Тоонуудын аль нь их вэ?
а. б.
0 1 1 (м) 0 1
8
536 Жишээд, уншаарай.
1 2 3 7 3 4 4 3 6
а. ба ; в. ба ; д. ба ; ж. ба ; и. ба 1
3 3 8 8 5 5 4 4 6
2 3 3 6 2 4 6 9 7
б. ба г. ба е. ба з. ба к. 1 ба
4 4 8 8 6 6 10 10 8

537 Бóòàðõàéíóóäûн õóâààðü, õ¿ðòâýðèéã íýðëýýðýé. Өсөх эрэмбээр бичээрэй.

Тууз зурж, бутархайнуудыг илэрхийлэх хэсгийг тэмдэглэн шалгаарай.
6 2 8 3 2 5 4 9 7 3
а. ; ; ; б. ; ; 1; в. ; 1; ;
8 8 8 8 6 6 6 10 10 10

538 -íèé îðîíä òîõèðîõ òîî îëæ áè÷ýýðýé. Өөр ямар тоог áè÷èæ áîëîõ âý?
5 9 8 3 1 3
< ; > ; > ; < ; > ; < ; =1
8 8 10 10 5 5 6 6 3 3 4 4

539 Ç¿é òîãòëûã îëæ, äàðààãèéí 2 òîîã áè÷ýýðýé.

а. 1 , 3 , 5 , , б. 8 , 6 , 4 , ,
10 10 10 8 8 8

114
ЭНГИЙН БУТАРХАЙГ НЭМЭХ, ХАСАХ
1л 1л
Хоёр саванд байгаа ундааны хэмжээг зурагт
үзүүлэв.
Сав тус бүрд хэдэн литр ундаа байна вэ?

Хоёр саван дахь ундааг нийлүүлбэл Эхний саванд хоёр дахиас хэдэн
хэдэн литр болох вэ? литр ундаа илүү байна вэ?

илэрхийлэл илэрхийлэл

3 2
Жишээ 1 + нийлбэрийн утгыг яаж олох вэ? Тайлбарлаарай.
10 10

3 2 1 1
л л 3 ширхэг л ба 2 ширхэг л
10 10 10 10
1
0 1л нийлээд (3 + 2) ширхэг л.
10

3 2 5 5
+ = (л). Иймд хоёр саван дахь ундааг нийлүүлбэл л болно.
10 10 10 10

3 2
Жишээ 2 – ялгаврын утгыг яаж олох вэ? Тайлбарлаарай.
10 10
3 1
л 3 ширхэг л-ээс 2 ширхэгийг
10 0 ? 1л 10
2 1
л хасахад (3 – 2) ширхэг л.
10 10
0 1л

3 2 1 1
– = (л). Иймд эхний саванд хоёр дахиас л ундаа илүү байна.
10 10 10 10

540 Хоёр саван дахь шингэний хэмжээг зурагт 1л 1л

үзүүлэв. Хоёр саванд нийт хэдэн литр шингэн
байна вэ? Аль саванд хэдэн литрээр илүү
шингэн байна вэ?

541 Дараах энгийн бутархайнуудын нийлбэр, ялгаврын утгыг олоорой.

7 2 5 3 3 1 3 5 2 2 1 2
а. ба б. ба в. ба г. ба д. ба е. ба
10 10 10 10 6 6 8 8 5 5 3 3

115
542 1 л багтаамжтай саванд хийсэн усны хэмжээг зурагт үзүүлэв.
1л 1л 1л 1л 1л

А. Б. В. Г. Д.

а. Саван дахь усны õýìæýýã литрээр илэрхийлэн бичээрэй.

б. Хэмжээнүүдийг ихээс бага руу жагсаан бичээрэй.
в. Сав бүрèéí усны хэмжээг 1 литр болгохын тулд хэдэн литр ус нэмэх вэ?
г. Саванд байгаа усны хагастай нь тэнцэх хэмжээний усыг тухайн саванд
нэмж хийвэл усны хэмжээ ямар болох вэ? Хасвал ямар болох вэ?
3 1
543 Саванд л цай байв. Охин л-ийг нь уусан бол саванд ямар хэмжээтэй
4 4
цай үлдсэн бэ?

3 60 кг
Жишээ 3 60 кг алимын нь хэдэн килограмм бэ?
10
3 1 3
нь 3 ширхэг -ээс тогтоно. 10
10 10
1
1) -д хэдэн килограмм алим ногдохыг олъё: 60 � 10 = 6 (кг)
10
1
2) 3 ширхэг -д хэдэн килограмм алим ногдохыг олъё: 3 � 6 = 18 (кг)
10

544 Бодлогыг бодоод, тайлбарлаарай.

1 4
а. 32 л усны нь хэдэн литр вэ? г. 250 кг будааны нь хэдэн кг бэ?
4 10
3 5
б. 72 т ачааны нь хэдэн тонн вэ? д. 138 шүрний нь хэдэн шүр вэ?
8 6
2 2
в. 150 см-ийн нь ямар урттай вэ? е. 3021 м-ийн нь хэдэн метр вэ?
5 3
6 2
545 Сургалтын төвд 680 ном байв. Íèéò номын õýñýã íü сурах бичиг, íü
1 10 10
дасгалын ном, íü үлгэрийнх, áóñàä íü багшийн ном áàéâ. Номын төрөл
10
бүрээс òóñ á¿ð õýä áàéñàí áý? Олсон тоонуудаа эрэмбэлээрэй.

546 Ýìýýãèéí òàðüñàí õ¿íñíèé íîãîîíû òàëáàéí õýìæýýã çóðàãò ä¿ðñëýâ.

Ногооны талбайг 1 хэсэг гэе.
áàéöàé
Òºìñ, ëóóâàí, хүрэн ìàíæèí, áàéöàé òóñ Òºìñ
á¿ðèéã íèéò íîãîîíû òàëáàéí ÿìàð õýñýãò хүрэн
ëóóâàí
òàðüñíûã áóòàðõàéãààð áè÷ýýðýé. манжин

116
СОРИХ
1
547 Дараах тоонууд хэдэн ширхэг -ээс тогтох вэ?
8
7 3 6 1 2 5
а. б. в. г. д. 1 å. ¸.
8 8 8 8 8 8
548 Сумаар заасан цэгүүдэд õàðãàëçàõ энгийн бутархайг бичээрэй.

0 1
549 >, <, = тэмдгийн аль тохирохыг бичиж жишээрэй.
2 4 3 2 7 5 3 6
а. ба б. ба â. 1 ба ã. ба 1 ä. áà
5 5 4 4 8 5 3 6
550 Тооцоолоорой.
4 3 3 2 5 1 3 1 3 3
а. + б. + в. – ; г. 1 – ä. + å. 1 –
10 10 5 5 6 6 8 4 4 3

БАТАТГАХ
551 Энгийн бутархайг бичээрэй. Хүртвэр, хуваарийг нэрлээрэй.
1 1 1
а. 2 ширхэг -ээс тогтох; в. 5 ширхэг -ээс тогтох; д. 7 ширхэг -ээс тогтох
3 6 8
1 1 1
б. 6 ширхэг -ээс тогтох; г. 3 ширхэг -ээс тогтох; е. 5 ширхэг -ээс тогтох
6 5 4
552 Óíøààä áè÷ýýðýé.
à. Òàâíû ãóðàâ в. Íàéìíû äîëîî д. Àðаâíы òàâ
б. Аравны åñ г. Зургааны òàâ å. Гуравны дөрөв

553 Жишээрэй.
3 4 9 7 3 5 5 2 1 3 2
а. ба б. ба в. ба г. ба д. 1 ба е. ба
6 6 10 10 8 8 5 5 2 4 4

554 1 ìåòðèéí õàðãàëçàõ õýñãèéã áóäààðàé.

1ì Áóäñàí çóðãèéã àæèãëààä, äàðààõ
5
2ì
çààâðûí äàãóó àæèëëààðàé.
5 à. Òîîí øóëóóíû -ä òîõèðîõ òîîã îëæ
3ì
5 áè÷ýýðýé.
1
4ì б. 1 ìåòðò ì õýä áàãòàæ áàéíà âý?
5 5
1ì 3 4
в. ì áà ì-èéí àëü íü хэдээр èõ âý?
5 5
0 1ì

117
555 1 м урттай туузыг тэнцүү хэсгүүдэд хуваажээ. Асуултад хариулаарай.
1
а. Туузыг 3 тэнцүү хэсэгт хуваав. 3 ширхэг м нь ямар урттай вэ?
3
1
б. Туузыг 10 тэнцүү хэсэгт хуваав. 10 ширхэг м ямар урттай вэ?
10
556 1 дм тóóçûã тºлººлºх гурван тэгш өнцөгтийг зураарай.
3 5 4
Туузын ºгсºн урттай хэсгийг будаарай. а. м б. м в. м
4 8 10
557 Өсөх эрэмбээр бичээрэй.
7 1 3 5 4 1 6 4 3 2 5 2 4 3 5 1 6
а. ; ; 1; ; ; б. ; ; ; ; ; в. ; ; ; ; ;
8 8 8 8 8 6 6 6 6 6 6 5 5 5 5 5 5

558 -íèé îðîíä òîõèðîõ òîî îëæ áè÷ýýðýé.

2 1 4
а. < б. > в. < г. =1 д. =
5 5 3 3 10 10

559
Бутархай тоон шугам хийе.
1
1) дм-ээр хэмжих шугам хийе. 1 дм
4
а. Цаасаар 1 дм урттай тууз хийе.
б. Туузыг хагаслан нугалаарай.
в. Дахин хагаслан нугалаарай.
г. Туузаа дэлгээрэй. Нугалаас дээр
1 2 3
0 дм дм дм дм
4 4 4

зураас зурж, хэмжээг бичээрэй.

Туузыг яаж гурван тэнцүү хэсэгт хувааж нугалах вэ?
1
2) дм-ээр хэмжих шугам хийе.
3
а. Цаасаар 1 дм урттай тууз хийе.
б. Дэвтрийн хоорондоо ижил зайтай
6 дм

зураасыг шугам хийхэд хэрэглэнэ.

5
6 дм

2 дм
4

в. 3 тэнцүү хэсэгт хуваахдаа 3

6 дм

1 дм
3

4 зураасын хооронд туузыг 3

6 дм
2

0 дм
байрлуулна. Туузын дээд ирмэгийн
6 дм
1

голын зураастай уулзах хэсгийг

м
0д

тэмдэглэн хуваарь, хэмжээг бичнэ.

1 1 1 1
3) дм, дм, дм, дм-ээр хэмжих шугам хийгээрэй.
5 6 8 10
Хийсэн шугамаа хэмжилт хийх, уртыг харьцуулахдаа хэрэглээрэй.

118
560 Дараах тîîí øóëóóíыг дэвтэртээ зураарай.

0 1
Ýíýõ¿¿ øóëóóí äýýð äàðààõ õýñãèéã òýìäýãëýýä, áóòàðõàéã áè÷ýýðýé.
à. 1-èéí õàãàñ д. 1-èéã 4 õóâààñíû 1 õýñýã
б. 1-èéã 3 õóâààñíû 1 õýñýã е. 1-èéã 4 õóâààñíû 2 õýñýã
в. 1-èéã 3 õóâààñíû 2 õýñýã ж. 1-èéã 4 õóâààñíû 3 õýñýã
г. 1-èéã 3 õóâààñíû 3 õýñýã з. 1-èéã 4 õóâààñíû 4 õýñýã
4 5 1 1 5 1 1
561 ; ; ; ; ; ; тоо бүр дээр хэдийг нэмбэл 1 гарах вэ?
10 6 10 3 8 5 4
1 1 1 1 1 1 1
562 1 дм туузын , , , , , , хэсгийн аль урт вэ? Таамаглаад,
8 2 4 6 5 3 10
шалгаарай.

563 Тоог олоорой.

1 5 2 3
а. 12-ын б. 80-ын 7 в. 48-ын г. 72-ын д. 275-ын
4 10 8 3 5
564 Та алийг сонгох вэ? Яагаад? а ба б-ийн хариулт яагаад ялгаатай байгаа вэ?
7 9 7 9
а. Бялууны ба б. 500 ₮-ийн ба 300 ₮-ийн
10 10 10 10
7
565 Äýëõèéí áºìáºðöãèéí íèéò ãàäàðãóóãèéí õýñãèéã óñ, ¿ëäñýí õýñãèéã õóóðàé
10
ãàçàð ýçýëäýã. Хэдэн хэсгийг хуурай газар эзэлдэг вэ?
Ус ба хуурай газрын эзлэх хэсгийн зөрөөг олоорой.

566 Áàãø àìðàëòûí ºäðèéã õýðõýí ºíãºð¿¿ëýõ òàëààð ñóðàã÷äààñ ñóäàëãàà

3 5
àâ÷ýý. Ñóðàã÷äûí íü ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ, íü àÿëëààð ÿâàõ, ¿ëäñýí
10 8
ñóðàã÷èä àìðàõ ñàíàë ãàðãàæýý. Àíãè 40 ñóðàã÷òàé áîë ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ,
àÿëàõ, àìðàõ õ¿ñýëòýé òóñ á¿ð õýäýí ñóðàã÷ áàéñàí áý?

567 Дэлгүүрт ном 5000 ₮, зургийн дэвтэр 2500 ₮-ийн үнэтэй байв.
1
а. Барааны үнэ -ээр хямдарсан бол ном, дэвтэр ямар үнэтэй болсон бэ?
10
1
б. Хүүхдийн баяраар бараа хямдарсан үнийн -ээр дахин хямдарчээ.
10
Ном дэвтэр ямар үнэтэй болсон бэ?

568
1. Нэг ìетр îëñûã 6 òýíö¿¿ õýñýãò õóâààæ îãòëîâ. 4 õýñãèéíõ íü
óðòûã метрээð èëýðõèéëýýðýé. 7 хэсгийн урт ямар байх бол?
2. Ç¿é òîãòëûã îëæ, äàðààãèéí 2 òîîã áè÷ýýðýé. 2 , 4 , 6 , ,
10 10 10

119
 ТОЙРОГ, ДУГУЙГ ТАНИХ

569 Зурагт ¿з¿¿лсэн юмс ямар хэлбэртэй харагдаж байна вэ?

570
Тойрог, дугуй зурж б¿тээе.
Цагаан болон ºнгийн цаас, харандаа, ундааны таглаа, эсгий бал, хайчаа
бэлтгэе. Çóðàãò ¿ç¿¿ëñíèé äàãóó õèéãýýðýé.
à.

Үүссэн хоёр дүрс ямар

á. ялгаатай байна вэ?

äóãóé òîéðîã

571 Зурагт цэг¿¿дийг ¿сгээр тэмдэглэжээ.

Дэвтэртээ х¿снэгтийг зураарай. Цэг¿¿дийг ялган х¿снэгтэд бичээрэй.
А Дугуйн гадна Дугуйн дотор Тойрог дээр
Е
К îðøèõ цэг талд îðøèõ цэг орших цэг
О Т P Е,
М

572 Зааврын дагуу цэг тэмдэглэýðýé. Ǻâ õèéñýí ýñýõýý øàëãààðàé.

а. Дэвтэртээ дугуй зуръя.
б. Дугуйн гадна цэнхэр ºнгººр гурван цэг тэмдэглэе.
в. Дугуйн дотор улаан ºнгººр гурван цэг тэмдэглэе.
г. Тойрог дээр балын харандаагаар гурван цэг тэмдэглэе.

120
573
Äóãóé, òîéðãèéí òºâ, радиус, диаметрèéã îëъё.

à. Дугуй зүйлс, хэв хэрэглэн цаасаар

дугуй д¿рс хийе.
б. Дугуйн х¿рээг давхцуулан нугалъя.
Буцааж дэлгээд, нугалаасны
шугамыг тодруулан зуръя.
в. Дугуйн х¿рээг давхцуулан ººр
нугалаас ¿¿сгэе. Цаасаа дэлгээд О

хоёр нугалаасны огтлолцсон

цэгийг тодруулж тэмдэглэе.
г. Зурагт улаанаар тодруулсан нугалаасны уртыг хэмжье.

О О О О О

А. Б. В. Г. Д.
А, Б зураг дахь улаанаар зурсан нугалаасны урт ямар байна вэ?
В, Г, Д зураг дахь улаанаар зурсан нугалаасны урт ямар байна вэ?
Тойрог дээр ямар нэг цэг тэмдэглээрэй. Уг цэгээс О цэг х¿ртэлх зайг
хэмжээрэй. Энэ зайг Д зураг дахь нугалаасны урттай жишээрэй.

Тойрог, дугуйн төвийг дайрсан

хөвчийг диаметр гэнэ.
К Т Тойрог, дугуйн төвөөс тойрог
О О
хүртэлх зайг радиус гэнэ.
А М
О - дóãóé, òîéðãèéí òºâ;
ОА, ОК, ОМ, ОТ - радиус
Тойрог Дугуй
АК, МТ - диаметр

574 Асуултад хариулаарай.

à. Тойргийн диаметр дээрх цэг тойргийн цэг мөн үү?
á. Тойргийн диаметр дээрх цэг дугуйн цэг мөн үү? Яагаад?
â. Монгол гэрийн шал, хоолны савны амсар, тогооны таг, цагаригийн аль нь
тойрог, аль нь дугуй хэлбэртэй харагдах вэ? Өөр жишээ гаргаарай.
ã. 2 ñì ðàäèóñòàé òîéðãèéã ÿàæ çóðàõ âý? ßðèëöààðàé.

121
 3 Гортèгийн б¿тэц:
Тойрог, дугуйг
“гортиг” хэмээх 1 Харандаатай хºл
тусгай багаж 2
хэрэглэн зурдаг
2 З¿¿тэй хºл
юм байна. 1 3 Бариул

575
Гортиг хэрэглэн 2 см радиустай тойрог зуръя.

О - тойргийн
À
төв
О 4 О
2
3
ОА - радиус

0
1
ОА = 2 ñì
см

Тойрог зурахын тулд тэмдэглэсэн цэгт гортигийн з¿¿г тогтооно.

Гортигийн 2 хºлийн õîîðîíäîõ зайг ººрчлºхг¿йгээр бариулыг ýðã¿¿ëýí
харандааíû ¿ç¿¿ðýýð тойрог зурна.

576 Өгсºн радиустай тойрог зураарай.

а. 1 см б. 3 см в. 8 мм г. 1 см 3 мм д. 2 см 4 мм
577 Хэрчмийн уртыг шугамаар хэмжиж олоорой.
а. б. в. г.

578 Тойргийн радиус, диаметрийн уртыг шугамаар хэмжиж олоорой.

а. б. в. г. д.

579
Òойргуудыг жижигр¿¿лэн зуржээ.
Дараах хэмжээн¿¿дийг олж òàéëáàðëààðàé.
а. á. в.
см
4

8 см 10 см

Өнгөөр ялгасан Өнгөөр ялгасан Тэгш өнцөгтийн периметр:

хэрчмийн урт: хэрчмийн урт: Тэгш өнцөгтийн талбай:

122
СОРИÕ А. Б.
580 А, Б д¿рс¿¿дийн нэрийг бичээрэй.
Б дүрсийн радиус, диаметрийг хэмжиж олоорой.
581 Гортигоор 1 ñì 5 мм ðàäèóñòàé дугуй çóðààд, будаарай.
а. Äóãóéí ãàäíà талд цэнхэр ºнгººр хоёр цэг тэмдэглээрэй.
Дугуйн äîòîð талд балын харандаагаар хоёр цэг тэмдэглээрэй.
Тîéðîã äýýð цэнхэр ºнгººр хоёр öýã òýìäýãëýýðýé.
б. Òîéðîã áà äóãóéí ÿëãààíû òàëààð бичээрэй.

БАТАТГАÕ
582 Өгсºн диаметртэй тойрог зураарай.
а. 2 см б. 4 см в. 10 мм г. 30 мм д. 6 см
583 Тойргийн радиус, диаметрийн уртыг шугамаар хэмжиж олоорой.
а. б. в. г.

584 35 мм радиустай тойрог зураарай. Тойргийн төвөөс дараах зайд орших

цэгүүдийг тэмдэглээрэй.
а. 2 см зайд орших А цэг, б. 4 см зайд орших К цэг,
в. 3 см 5 мм зайд орших М цэг, г. 3 см зайд орших Е цэг
Цэгүүдийн аль нь дугуйн дотор, дугуйн гадна, тойрог дээр оршиж байна вэ?

585 Хýìæèëт хийлã¿éãýýð тооцоолоорой. Îëñîí àðãàà òàéëáàðëààðàé.

а. á. â.

10 см 4 см

Тойргууд ижил хэмжээтэй Квадратын периметр Тэгш ºнцºгтийн

бол ягаанаар тодруулсан 24 см бол тойргийн периметр:
хэрчмийн урт: радиус: талбай:

586 Өгсөн хэмжээг хоёр дахин ихэсгээрэй.

5 мм, 2 см, 3 дм, 50 ₮, 40 мм, 9 кг, 20 л, 14 см, 19 кг, 8 м, 25 мм

123
 НЭГДСЭН БАТАТГАЛ
АРВАН МЯНГА Х¯РТЭЛХ ТООГ УНШИХ, БИЧИХ, ЖИШИХ, ТОЙМЛОХ
587 Тоонуудыг ¿гээр бичив: Гурван мянга долоон зуун дºчин ес, зуун тавь,
найман зуун хоёр, мянга долоон зуун тав, гурван мянга гурван зуун гучин ес,
дºрвºн мянга гуч, зургаан мянга тав, есºн мянга долоон зуу
а. Тоонуудыг бичээрэй.
б. Орны нэмэгдэх¿¿ний нийлбэр хэлбэрээр бичээрэй.
в. Хэдэн нэгж, хэдэн аравт, хэдэн зуут, хэдэн мянгатаас тогтож байна вэ?

мянгат зуут аравт нэгж

588 Äàðààõ тоонуудыг хуваарьг¿й тоон шулуун дээр тэмдэглээрэй.

Эдгээр тоог ихээс бага руу, багаас их рүү дараалуулан бичээрэй.
3452, 75, 705, 1979, 5050, 7300, 2907, 4000, 9998, 6001, 8100
589 Ногоон ºнгºтэй тоонуудыг ¿гээр бичээрэй.
254 1802 3000 3980 5500 6100 7506 8050 9512

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000

590 Дараах х¿нсний барааны ¿нийг баганан диаграммаар ä¿ðñëýýðýé.

591 Îíöîëñîí цифр ямар утга илэрхийлж байгааã ярилцаарай.

2793 7900 5001 5605 1094
592 Дараах тоонуудыг жишээрэй:
а. 998 1000 г. 3497 3507 ж. 2017 2020
б. 2998 996 д. 3210 3157 з. 3999 8762
в. 1897 1890 е. 1700 2697 и. 2018 2108

593 706 нь 0 áà 1000-ûí àëèíä ойр âý? Òîîí øóëóóí äýýð ä¿ðñýëæ ¿ç¿¿ëýýðýé.

594 3672, 4098, 5013, 7108, 1500 тоонуудыг

а. арàвòаар б. зууòаар в. мянгаòàар тус тус тоймлон бичээрэй.

124
595 68*4 > 6809 байхын тулд *-ны оронд ямар цифр¿¿д байж болох вэ?

596 8452-оос а. арваар нэмэгд¿¿лэн 8700 х¿ртэл òîîëîîðîé.

б. зуугаар нэмэгд¿¿лэн 10000 х¿ртэл тоолоорой.

1950-аас
597 а. арваар хорогдуулан 1500 х¿ртэл тоолоорой.
б. зуугаар хорогдуулан 50 х¿ртэл тоолоорой.

598 348 тооноос 50 нэгж зайд орших тоонуудыг тоон шулуун дээр
тэмдэглээрэй. Хэрхэн олсноо тайлбарлаарай.

599
Сурагчид ээлжлэн дарагдсан тоог уншина. Бие биенээ зºв уншиж
байгаа эсэхийг шалгана. Нэг ºнгººр будсан тоонууд ямар з¿й
тогтолтой байна вэ? ßðèëöààðàé.
901 902 903 905 906 909 1000
1001 1002 1004 1005 1006 1008 1009 1010
1011 1013 1014 1015 1016 1018 1020
1022 1023 1024 1025 1026 1028 1029 1030
1031 1032 1033 1034 1035 1036 1038 1039
1042 1043 1044 1045 1046 1048 1049 1050
1051 1053 1054 1055 1056 1058 1059 1060
1061 1062 1064 1065 1066 1068 1069 1070
1071 1072 1073 1075 1076 1078 1079 1080
1081 1082 1083 1084 1086 1088 1088 1090

901 902 903 904 906 907 1000

1001 1002 1003 1005 1006 1007 1008 1010
1011 1012 1014 1015 1016 1018 1020
1021 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1030
1032 1033 1034 1035 1037 1038 1040
1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1050
1052 1053 1054 1056 1057 1058 1060
1061 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1070
1071 1072 1075 1076 1077 1078 1080
1081 1082 1083 1085 1086 1087 1088 1090

600 1978-аас их, 2013-аас бага байх тоонуудыг ялгаж бичээрэй.

999, 3152, 2010, 2099, 1999, 909

601 Тоонуудыг ºсºх эрэмбээр байрлуулаарай.

а. 94, 112, 100 б. 276, 275, 302, 288 в. 810, 830, 790, 791

602 Ажиглаад, мэдэгдэхг¿й байгаа тоог олоорой.

6318 6328 6338 ? 6358 ? ? ? 6398
9152 ? ? ? 9552 9652 9752 ? ?

125
603 Тоонуудын нийлбэр, зөрөөг олоорой. а. 4732, 4800 б. 2549, 6082

604
Тоог таая.
а. Хоёр, хоёроороо баг болъё.
б. 3, 4, 1, 5 гэсэн цифр¿¿д, тооны орон, ангийн х¿снэгт, харандаа бэлтгэе.
в. Нэг тоглогч нь цифр давтагдааг¿й 4 оронтой тоо зохиож саная.
г. Т¿¿ний санасан тоог нºгºº нь 4 оронтой тоо зохиож таая.
д. Д¿рээ сольж тоглоё.
Тоог тааж байгаа х¿¿хдэд эхний тоглогч санаа ºгч болно. Жишээ нь 5413
тоог санасан гэе. Таагч 5314 гэж бичсэн байвал эхний тоглогч “Миний
санасан тооны зуут нь чинийхээс их” гэх мэт дºх¿¿лж болно.

605 Үзвэрийн тасалбаруудыг 1-ээс 1000 хүртэл дугаарлав. 13-аар төгссөн

дугаартай үзэгчид азтай үзэгчээр шалгарав. Шалгарсан бүх дугаарыг
бичээрэй. Хэдэн үзэгч шалгарсан бэ?

606 а. 40 арав + 3 зуу + 4 арав + 3 нэгжтэй тэнцүү байх тоог олоорой.

б. Найман аравт дээр есөн аравтыг нэмсэнтэй тэнцэх тоог олоорой.

607 9, 5, 2, 8 гэсэн цифр¿¿дээр цифр нь давтагдаõг¿й байх 3, 4 оронтой тоонууд

зохиогоорой. ¯¿ссэн тоонуудаа арàвò, зууò, мянгаòààр тоймлоорой.

608 Ямар тоонуудыг тоймловол 7000 болох вэ?

609 3, 4 цифрүүдээр дөрвөн оронтой тэгш тоо хэдийг зохиож болох вэ?
а. Зохиосон тоонуудаа уншаарай.
б. Орон, ангийн хүснэгтэд тоонуудаа бичээрэй.
в. Тоонуудаа тоон шулуун дээр цэгээр тэмдэглээрэй.
г. Тоо бүрд хэдэн бүтэн аравт, зуут, мянгат байгааг бичээрэй.
610 Улаанбаатараас Өлгий сум 1709 км, Улиастай сум 1023 км, Хэрлэн сум
661 км, Чингис сум 338 км, Зуунмод 43 км зайд оршино.
а. Тоонуудыг уншаад, эрэмбэлээрэй.
б. Тоонуудыг хэрэглэн асуулт зохиож, бие биенээсээ асуугаарай.

611 4372, 3392, 5032, 5428, 6777, 6020, 7001 тоонуудыг 10, 100, 1000-аар тус тус
нэмэгдүүлэн, хорогдуулан тоолоорой. (Тус бүр гурван тоо хэлээрэй.)

612 7499, 154, 509, 480, 73, 18 гэсэн тоонуудыг:

а. ¯гээр бичээрэй. Цифр¿¿дийн утгыг бичээрэй.
б. Орны нэмэгдэх¿¿ний нийлбэрт задлаарай.
в. Аравò, зууò, мянгаòàар тоймлоорой.

126
ªГªГДªЛТЭЙ АЖИЛЛАХ
613 Хүүхдүүд ямар зайрмагт дуртайг зурган диаграммаар харуулжээ.
а.  Хэдэн хүүхэд шоколадтай
Шоколадтай
зайрмагт дуртай вэ?
Ургамлын сүүтэй б.  Хэдэн хүүхэд нэрс жимстэй
зайрмагт дуртай вэ?
Чацарганатай в.  Долоон хүүхдийн дуртай
зайрмагийг нэрлэнэ үү?
Нэрс жимстэй
г. Энэ судалгаанд хэдэн хүүхэд
оролцсон бэ?
нь 2 зайрмаг
Улаан
614 Хайрцагт өнгө өнгийн цэцгэн дүрс Хөх
байв. Тэдгээрийг өнгө өнгөөр нь
зурган диаграммаар дүрсэлжээ. Ногоон
Асуултад хариулаарай. Шар
-  Ягаан өнгийн цэцгэн дүрс хэдэн
ширхэг байна вэ? Ягаан
-  Ямар өнгийн цэцгэн дүрс тэнцүү Хар
тоотой байна вэ?
- 3, 3 асуулт тавьж хариулаарай. нь 2 цэцгэн дүрс

615 Биеийн тамирын дугуйланд хичээллэсэн 3а ангийн сурагчийн тоог зурган

диаграммаар дүрсэлжээ.

Хавар а.  Ямар улиралд хэдэн

сурагч хичээллэснийг
Зун олоорой.
Намар б.  Баганан диаграммаар
дүрсэлж үзүүлээрэй.
Өвөл

нь 2 сурагч нь 1 сурагч

616 Манай гэр 5 ам бүлтэй. Аав 50, ээж 45, том хүү 20 настай. Дунд хүү ээжээс
3 дахин бага настай. Харин бага хүү ааваас 10 дахин бага настай. Хүн тус
бүрийн насыг диаграммаар дүрслэн харуулаарай.

617 Таван сурагчийн минутад уншсан үгийн тоог хүснэгтэд бүртгээрэй. Бүртгэлээ
баганан диаграммаар дүрслээрэй.

127
618 3б ангийн сурагчид тэжээдэг амьтдын талаар судалгаа авчээ. Судалгааг
баганан диаграммаар дүрслэв.
а. Хэчнээн сурагч туулай
тэжээдэг вэ?
б. Сурагчид ямар амьтныг илүү
их тэжээдэг вэ?
в. Ямар амьтныг хамгийн цөөн
сурагч тэжээдэг вэ?
г. Нохой тэжээдэг сурагч яст
мэлхий тэжээдэг сурагчаас
хэдээр олон бэ?
д. Нийт хэдэн сурагч амьтан
тэжээдэг вэ?
619 Хүснэгтэд өгсөн өгөгдлийг баганан диаграммаар дүрслээрэй.
Хүүхдүүдийн нэр Үсэрсэн тоо (дээс) а. Хэн хамгийн олон үсэрсэн бэ?
1 Дорж 8 б. Хэн 15 удаа үсэрсэн бэ?
2 Сувд 22 в.  Сувд Батаас хэдээр олон
үсэрсэн бэ?
3 Амар 10
г.  Адил тоотой үсэрсэн хүүхэд
4 Болд 8 хэн хэн бэ?
5 Туяа 15 д.  Бүх хүүхэд нийлээд хэд
6 Бат 20 үсэрсэн бэ?

620 Сайншанд хотын агаарын температурыг хүснэгтээр үзүүлжээ. Үүнийг баганан

диаграммаар дүрслээрэй. Асуултууд зохиож, хариулаарай.
11 дүгээр 11 дүгээр 11 дүгээр 11 дүгээр 11 дүгээр
сарын 11 сарын 12 сарын 13 сарын 14 сарын 15
6 5 3 4 4

(ñì) Õ¿¿õä¿¿äèéí ºíäðèéí õýìæýý

621 Саран, Наран, Туяа,
Болд, Баяр нарын
ºндрийã хэмжив. Тэд
харгалзан
1 м 30 см; 1 м 23 см;
1 м 19 см; 1 м 25 см;
1 м 23 см ºндºртэй
байсан бол хэмжээсийг
сантиметрт шилж¿¿лэн
баганан диаграммààð
ä¿ðñëýýðýé.
Саран Наран Туяа Болд Баяр (íýð)

128
ÀÐÂÀÍ ÌЯНГА ÄÎÒÎÐ ТООГ НЭМЭХ, ХАСАХ
622 10т гэсэн тэмдэгтэй г¿¿рээр ачаатай машин
гарах боллоо. Хоосон машин 4250 кг жинтэй
бºгººд 5345 кг ачаатай байв. Ачаатай машин
г¿¿рээр гарч болох уу? Яагаад?

Хэрэв машины нийт жин 5 т-оос ил¿¿

байвал г¿¿рээр гарч болох уу?

Áîäîëòûг àæèãëààä, ярилцаарай.

4 2 5 0 9595 кг < 10000 кг
1 т = 1000 кг
+ 5 3 4 5 Машин г¿¿рээр гарах
9 5 9 5 10 т = 10000 кг боломжтой.

623 Баяр 11 алимтай байв. Хэдэн алим идсэний дараа 8 ¿лдэв. Аль тэнцэтгэл уг
¿йлийг илэрхийлэх вэ?
а. 11 + 8 = б. 8 = 11 + в. 11 − =8 г. 8 − = 11

624 Асуултад хариулаарай.

а. Хоёр торны нэгэнд 5 кг, нөгөөд 1 кг ногоо байв. Хоёр гартаа барих ачааг
хэрхэн тэнцүүлэх вэ?
б. 50 г, 100 г-ын туухайнуудыг жинлүүрийн хоёр тавганд тавив. Жинлүүрийн
нэг тавган дахь туухайнууд нийлээд 700 г, нºгºº тавгийнх 800 г болов.
Жинлүүрийг хэрхэн тэнцвэртэй болгох вэ?

625 Бичиг хэргийн дэлг¿¿р хичээлийн хэрэгñлийн ¿нийг хямдруулжээ. Х¿снэгт

дэх ? тэмдгийн оронд байх тоог олоорой. Ýäãýýð òîî þуг илэрхийлэх вэ?
№ Хичээлийн хэрэгñэл Анхны ¿нэ Хямдарсны дараах ¿нэ ¯нийн зºрºº
1 Ц¿нх 32500¥ 28300¥ ?
2 Боодол бичгийн цаас 6800¥ ? 1200¥
3 Зузаан дэвтэр ? 1560¥ 450¥
4 Усан будаг 4500¥ 3300¥ ?

Ц¿нх, зузаан дэвтэр худалдан авбал хэдэн тºгрºг хэмнэх вэ?

626 Х¿снэгтийн багана, а. б. в.

мºр, ташуу чиглэлийн 309 319 113
дагуу орших 3 тооны
нийлбэр ижил утгатай 311 119
байхаар тоог олж 313 125 121
бичээрэй.

129
627 Илэрхийллийн утгыг олоорой.
а. 7523 + 2157 б. 5301 + 3849 в. 9456 − 6508 г. 6809 − 2953
628 Багш хоёр тооны нийлбэрийг олоод, хариу зºв гарсан эсэхийг шалгах
даалгавар ºгчээ. Чимгээ, Тулгаа хоёр ººр аргаар шалгасан байв. Тэд яаж
шалгасан бэ? Д¿гнэлт хийгээрэй.
Чимгээ Тулгаа
4 5 0 7 7 7 0 2 7 7 0 2
+ − −
3 1 9 5 3 1 9 5 4 5 0 7
7 7 0 2 4 5 0 7 3 1 9 5

629 а. Алтайн нуруунд орших Таванбогд уулын

“Х¿йтэн”-ий оргил ººд спортын мастер И.ªсºхбаяр
авирав. "Бид 3795 м ºндºрт байна. Оргил х¿рэхэд
579 м ¿лдлээ" гэсэн мэдээллийг тэр утсаар ºгчээ.
Монголын хамгийн ºндºр цэг болох “Х¿йтэн”-ий
оргилын ºндрийг олоорой.
б. Отгонтэнгэр уулын ноён оргил нь далайн т¿вшнээс дээш 4008 м ºндºрт
ºргºгдсºн. “Х¿йтэн”-ий оргил нь Отгонтэнгэрээс хэдэн метрээр ºндºр болохыг
олоорой.
в. Дэлхийн хамгийн ºндºр Ýâåðåñò уулын орой
далайн т¿вшнээс дээш 8848 метр ºíäºðт оршдог.
Дэлхийн хамгийн ºндºр цэгийг Монгол улсын
õàìãèéí ºндºр öýãòýé харьцуулан ярилцаарай.
Зºрºº нь хэд байна вэ?
630 Оновчтой аргà сонгон бодоорой.
а. 375 + 199 б. 7540 + 1960 в. 2786 − 995 г. 6942 − 1850

631
1. Нийлбэр, ялгаврын утгыг олоорой.
à. 2520 + 1107 á. 301 + 3240 â. 9006 − 6500
2. Барилгын компани чирг¿¿лтэй машинаар элс татжээ. Машины
толгойн тэвшинд 5250 кг, чирг¿¿лд 4350 кг элс ачив. Ìашинаар
нийт хэчнээн килограмм элс татсан бэ?
3. Аялагчид Улаанбаатар хотоос Хархорин, тэндээс
Хорго руу явжээ. Зарим аялагчид Хорго руу шууд
очиход нийт 620 км зам туулжээ. Улаанбаатараас
Хархорин х¿ртэл 380 км, Хархориноос Хорго
х¿ртэл 290 км зайтай. Аялагчид хэдэн километр
зам туулж Хоргод очсон бэ? Õîðãî îðîõ õ¿ðòýë
õýí áàãà çàì òóóëñàí áý?

130
632 Оёдлын ¿йлдвэр 2 тасагтай. Нэгд¿гээр тасаг 245, хоёрдугаар тасаг 140
оёдолчинтой. ¯йлдвэр зохион байгуулалтаа ººрчлºхºд нэгд¿гээр тасгаас 50
оёдолчин хасагдаж, хоёрдугаар тасагт 53 оёдолчин нэмэгджээ. ¯йлдвэрийн
нийт оёдолчны тоо ººрчлºгдсºн ¿¿? Хэрхэн ººрчлºгдсºн бэ?
633 Х¿снэгтийг ажиглаарай. Хоосон н¿дэнд тохирох илэрхийлэл бичээä,
øàëãààðàé. Яаж олсноо тайлбарлаарай.
a. Нэмэгдэх¿¿н 2530 2530+470 2530−530 ? ?
Нэмэгдэх¿¿н 1374 ? ? 1374+626 1374−374
Нийлбэрийн утга 3904 3904 3904 3904 3904

б. Хасагдагч 8650 8650+350 8650−650 ? 8650−650

Хасагч 2640 2640+350 2640−650 2640+360 ?
Ялгаврын утга 6010 ? ? 6010 6010
в. Хүснэгтэн мэдээллээ хэрэглэн бодлого зохиогоорой.
634 Нэг нь нºгººгººсºº нэг зуугаар их байх хос тоог олоорой.
а. 196 ба 206 в. 568 ба 558 д. 2100 ба 3100
б. 1654 ба 1754 г. 9230 ба 9240 е. 6750 ба 6650
635 Сарнай дэлг¿¿рээс 2500 тºгрºгººр жигнэмэг, 3750 тºгрºгººр аньсны ундаа,
3000 тºгрºгººр алим худалдан авав. Чимгээ 2900 тºгрºгººр гадил, 5600
тºгрºгººр самар худалдан авчээ. Хэн нь хэдээр ил¿¿ мºнгº зарцуулсан бэ?
636 Манай сургуулийн гурван анги 174 х¿¿, 219 охинтой. Сурагчдын 189 нь 7
настайдаа, бусад нь 6 настайдаа сургуульд орсон. Хэдэн х¿¿хэд 6 настайдаа
сургуульд орсон бэ?
637 Товч бичиглэлээр бодлого зохиож бодоорой.
Байсан 410 кг
Худалдсан 90 кг ба 160 кг
Үлдсэн ?
638 Гурван анги нийлээд 950 кг хаягдал цаас цуглуулав. Эхний анги 427 кг, хоёр
дахь анги эхний ангиас 192 кг-аар бага цаас цуглуулсан. Гурав дахь анги
хэдэн килограмм хаягдал цаас цуглуулсан бэ?

639
Сургууль 2035 сурагчтай. Ү¿нээс 1020 нь урлагийн дугуйланд, 915
нь биеийн тамирын дугуйланд суралцдаг.
108 сурагч ямар ч дугуйланд хичээллэдэгг¿й бол дугуйланд хэдэн сурагч
хамрагдсан бэ? Хэдэн сурагч урлаг ба биеийн тамирын дугуйлангийн аль
алинд суралцдаг вэ?

131
ÀÐÂÀÍ ÌЯНГА ÄÎÒÎÐ ТООГ ¯РЖ¯¯ЛЭХ, ХУВААХ
640 ¯ржвэр, íогдворын утгыг олооä øàëãààðàé.
223 × 4 274 × 3 312 × 2 145 × 6 642 × 6 460 × 6
728 ÷ 4 528 ÷ 4 360 ÷ 2 280 ÷ 40 720 ÷ 20 700 ÷ 10
641 ¯йлдлийг г¿йцэтгээд, үр дүнгийн талаар ярилцаарай.

+100 ×100 ÷100 −100

5 4 100 100
50 40 900 900
500 59 6700 6700
9900 100 10000 10000

642 Халиун цуглуулгадаа наадаг зураг худалдаí авахаар тºлºвлºжээ. Наадаг

зураг тус б¿р 100 тºгрºгийн ¿нэтэй. Тэр 3160 тºгрºгтэй бол хамгийн олондоо
хэдэн зураг худалдан авч чадах вэ?

643 Ногоочин 363 кг ºргºст хэмх хурааж, т¿¿нийгээ 5 кг багтаамжтай хайрцагт

савлаж зооринд хадгалахаар болжээ. Т¿¿нд хэдэн хайрцаг хэрэгтэй вэ?

644 Тойрон аялагчид очих эцсийн цэг х¿ртэл 2 ºдºр явахаар тºлºвлºжээ. Цаг
агаарын байдлаас шалтгаалан эхний ºдºр тºлºвлºснººс 40 км дутуу явав.
Тэд хугацаандаа х¿рэхийн тулд 2 дахь ºдºр хэдэн километр зам ил¿¿ явах
хэрэгтэй вэ?
645 Х¿снэгтэд өгсөн барааны тоо, хэмжээг хэрэглэн бодлого зохиож бодоорой.
Барааны нэр Тоо ширхэг Нийт ¿нэ (¥)
3 4500
Дэвтэр
3×2 ?
8 6400
ªнгийн харандаа
8÷4 ?
5 3250
¯зэг
5×2 ?

646 Дэлг¿¿рийн агуулахад хураасан хайрцаг тус

б¿рд 10 ширхэг шилэн аяга хийжээ. Эдгээр
хайрцаг дахь шилэн аяганы тоог олоорой.

132
647 ªг¿¿лбэрийг г¿йцээж бичээрэй.
а. Нийлбэрийн нэг нэмэгдэх¿¿нийг 100-аар нэмэгд¿¿лж, нºгººг 50-аар
хорогдуулахад нийлбэрийн утга 50-аар .............................
б. Хуваагдагчийг 2 дахин ихэсгэхэд ногдворын утга .... дахин .......
в. Хасагдагчийг 50-аар нэмэгд¿¿лж, хасагчийг 50-аар ............. ялгаврын утга
ººрчлºгдºхг¿й.
648 Ногдворын утгыг олооðîé. Çагварын учрыг тайлбарлан ярилцаарай.
2400 ÷ 100 360 ÷ 20 9000 ÷ 1000
×2 ×2 ×10 ÷10 ÷2 ÷2
4800 ÷ 200 3600 ÷ 2 4500 ÷ 500

649 Баяраагийн гэр б¿л хоногт 120 литр ус хэрэглэдэг бол 10 хоногт хэдэн литр
ус хэрэглэх вэ? Сард хэдэн литр ус хэрэглэх вэ? Нэг литр ус 2 тºгрºгийн
¿нэтэй бол сард усны хэрэглээнд хэдэн тºгрºг зарцуулах вэ?
650 Áîäîëò õèéëã¿éãýýð жишээрэй.
а. 5039 – 916 6000 – 916 в. (28 + 15) × 4 28 × 4 + 15 × 4
б. 2603 + 376 376 + 2603 г. 685 × 10 683 × 10

651 Нэгэн байгууллага 775 бэлэг авчýý. 55-ыг нь цэцэрлэгт, ¿лдсэнийг нь 9

ñóðãóóëüä òýíö¿¿ õóâààæ ºãºâ. Ñóðãóóëü á¿ðä õýäýí áýëýã ºãñºí áý?

652 Бодлогуудыг бодоорой. Тэдгээрийн бодолтод ямар ялгаа байна вэ?

а. 47 × 9
б. 47 сургуулиас тус б¿р 9 сурагч тэмцээнд оролцов. Тэмцээнд нийт хэдэн
сурагч оролцсон бэ?
в. Хэсэг тºмсийг 9 кг-аар 47 уутанд савлав. Нийт хэдэн килограмм тºмс
савласан бэ?

653
1. Уурхайн олборлох хэсэг 1200, боловсруулах хэсэг 1500
ажилчинтай байв. Ажил ихсэж олборлох хэсэгт 500, боловсруулах
хэсэгт 400 ажилчин нэмжээ. Уурхайн ажилчны нийт тоо хэрхэн
ººрчлºгдсºн бэ?
2. Тохирох тоог нºхºж бичээрэй.
120 × 2 = 240 120 × 3 = 240 25 × 12 = 240
÷3 ×3 ÷ ×4 ×6 ÷
40 × 6 = 30 × 12 = ×2=
3. Усны цоргоноос 17 л болон 5 л-ийн саваар 7 л усыг хэрхэн авах вэ?

133
654 Õýëõìýë òîîí æèøýýã áîäîîðîé.
27 × 8 216÷3 60 × 4
Нэг иëýðõèéëëèéí óòãà íü
äàðààãèéí èëýðõèéëëèéí ýõíèé
ãèø¿¿í áîë ÿàæ õîëáîãäîõûã çóðæ 72 × 5 360÷6 240÷8
¿ç¿¿ëýýðýé.
90 × 2 144 × 5 30 × 9
655 1, 2, 3, 4, 5 öèôð¿¿äýýð 3 îðîíòîé
таван òîî зохиож бичээрэй.
180÷2 720÷8 270÷3
Хамгийн их, хамгийн бага
тоонуудын зºрººг олоорой.
90

656
Тэгш, сондгой тооны нийлбэр,
сондгой, сондгой
ялгаврын утгыг олъё.
тэгш, сондгой тэгш, тэгш
1-ээс 3 оронтой, 500-аас бага байх
тоонууд б¿хий олон тºрлийн картууд, 106 152 84
(тэгш, тэгш), (сондгой, сондгой), 160 245
7 42 448
(тэгш, сондгой) гэсэн ¿г бичсэн 3 карт 84 31
19 8 48 653
бэлтгэнэ.
Сурагчид 4-ººс 5 гиш¿¿нтэй баг болж тоглоно.
1) Сурагч б¿р 3 картаас харалг¿йгээр нэгийг сугална.
2) Картуудаас ººрийн сугалсан шинж б¿хий 5 õîñ òîî сонгоно.
3) Хос тоо б¿рийн нийлбэр, ялгаврын утгыг олно.
Тухайлбал, тэгш, тэгш гэдгийг сугалсан гэе.

152 106 8 42 152 + 48, 152 – 48

106 + 448, 448 – 106 гэх мэт б¿х
48 448 160 84 боломжит нийлбэр, ялгаврыг олно.

4) Сурагч б¿р хийсэн ¿йлдлээ хажуугийн сурагчаар хянуулна.

Алдаа гарсан бол хамтдаа засна.
5) Бусад сугалаанаас äàõèí ñóãàëæ тоглоно.
6) “Тэгш”, “сондгой” ¿гсèéí àëü òîõèðîõûã áè÷èæ, ºг¿¿лбэрийг
г¿йцээнэ.
a. Хоёр тэгш тооны нийлбэрийн утга .... тоо байна.
б. Хоёр тэгш тооны ялгаврын утга .... тоо байна.
в. Хоёр сондгой тооны нийлбэрийн утга .... тоо байна.
г. Хоёр сондгой тооны ялгаврын утга .... тоо байна.
д. Тэгш ба сондгой тооны нийлбэрийн утга..... тоо байна.
е. Тэгш ба сондгой тооны ялгаврын утга..... тоо байна.

134
ХЭМЖИХ
657 Хугацааг минутаар илэрхийлээрэй. Хугацааг цаг, минутаар илэрхийлээрэй.

4 цаг 37мин цаг = мин мин = цаг

345 мин
мин мин
4 цаг 37 мин = мин 345 мин = цаг мин

à. 1 цаг 56 мин в. 8 цаг 5 мин à. 365 мин в. 300 мин

б. 3 цаг 40 мин ã. 4 öàã 9 мин б. 147 мин ã. 190 мин
658 Асуултад хариулж, ярилцаарай.

А
2500 а. Ш¿хэрчид газраас
хэдэн метр зайд байна
Б вэ?
2000
б. Ямар ºнгийн ш¿хэртэй
Г тамирчин т¿р¿¿лж
1500
буух вэ?
В в. Ямар ºнгийн ш¿хэртэй
1000
тамирчин хамгийн
с¿¿лд буух вэ?
500

0
(ø¿õýð÷èä)

659 Хэмжээг граммаар Хэмжээг грамм, килограммаар

илэрхийлээрэй. илэрхийлээрэй.

кг = г г= кг
8 кг 405 г 5805 г
г г
8 кг 405 г = г 5805 г = кг г

а. 8 кг 921 г б. 2 кг 38 г в. 7 кг 6 г а. 3254 г б. 8072 г в. 4004 г

660 Хэмжээг уншиж, жишээрэй.
320 см 32 дм 180 кг 204 кг 215 мин 3 цаг
352 г 400 г 1526 м 999 м 15 цаг 20 мин 15 цаг
1776 г 1 кг 326 км 918 км 785 км 782 км

135
661 Улаанбаатараас Сайншанд орох галт тэрэгний цагийн хуваарийг ¿з¿¿лэв.
Ãàëò òýðãýýð Óëààíáààòàðààñ ×îéð õ¿ðòýë 247 êì, Óëààíáààòаðààñ Ñàéíøàíä
õ¿ðòýë 475 êì ÿâàâ.

ªртººний нэр Ирэх цаг Явах цаг

Улаанбаатар 20:00
Чойр 00:10 00:30
Сайншанд 03:30
а. Улаанбаатараас Сайншанд ороход ямар хугацаа зарцуулах вэ?
б. Галт тэрэг Чойр ºртººнд хэдий хугацаанд зогсох вэ?
в. Чойроос Сайншанд ороход ямар хугацаа зарцуулах вэ?
г. Чойроос Сайншанд х¿ртэлх зайг олоорой.
ä. Галт тэрэг 04:15-д Сайншандаас цааш явав. 3 цаг 35 минутын дараа
Замын-¯¿дэд ирсэн байна. Галт тэрэг хэдэн цагт Замын-¯¿дэд ирсэн бэ?
662 Сурагч долоо хоногийн таван ºдºр нь шатрûí äóãóéëàíä явдаг. ¯¿нээс хоёр
ºдºр нь тус б¿р 40 минут, гурван ºдºр нь тус б¿р 35 минóò хичээллэдэг.Таван
ºдºр шатраар хичээллэдэг нийт хугацааг цаг, минутаар гаргаарай.

663 6 дугаар сарын цаг тооны бичгийг ¿з¿¿лэв. Да Мя Лх П¿ Ба Бя Ня

6 дугаар сарын 7-ны бямба гаргаас
1
Баярмаагийн зуны амралт эхэлнэ.
Уг ºдрººс яг хоёр долоо хоногийн дараа 2 3 4 5 6 7 8
тэр ºвººгийндºº амрахаар хºдºº явна. 9 10 11 12 13 14 15
Тэр хэдний ºдºр хºдºº явах вэ? 16 17 18 19 20 21 22
45 хоногийн дараа буцаж ирэх бол т¿¿ний 23 24 25 26 27 28 29
ирэх сар, ºдºр, гаргийг олоорой.
30
Цаг тооны бичигт ºнгººр ялгасан тоонууд
ямар з¿й тогтолтой байна вэ?
а. Цэнхýрээр будсан 6, 14, 22 гэсэн тоонууд
б. Ягаанаар будсан 5, 11, 17, 23 тоонууд

Нэг долоо хоногт х¿¿

664 ширхэг ном уншдаг. 8 долоо хоногт т¿¿ний унших
номын тоог олох илэрхийлэл аль нь вэ? Яагаад?
8÷ , 8× , + 8, ( + )×8
665 З¿й тогтлыг олж, дараагийн дºрвºн тоо, хэмжээг олж бичээрэй.
а. 3, 6, 9, 12, . . . г. 7, 5, 3, . . . ж. 20, 70, 120, . . .
б. 2 дм, 4 дм, 8 дм, . . . д. 1 т, 20 ц, 3 т, . . . з. 2 км, 1 км, 500 м, . . .
в. 5, 4, 3, 2, . . . е. 30 с, 1 мин 15 с, 120 с, 2 мин 45 с, . . .

136
666 Äàðààõ þìñын хүндийн хэмжээ îéðîëöîîãîîð ÿìàð áîëîõûã ÿðèëöàæ,
õ¿ñíýãòýä òýìäýãëýýðýé. Äàðàà íü æèíë¿¿ðýýð хэмжиí òýìäýãëýýðýé. Õýí
õàìãèéí áîäèòîé áàðèìæààëñàí áàéíà âý?
Îéðîëöîî хэмжээ Áîäèò хэмжээ
Äóãòóé
Íîì
Àëèì
Ö¿íõ
Àÿãà

667 ªгсºн з¿йлсийг хэмжихэд тохирох нэгжийг äýâòýðòýý бичээрэй.

Урт Х¿ндийн хэмжээ Багтаамж

Дэвтрийн зузаан Х¿¿хэд Лаазтай ундаа
Ангийн ханûí ºндºр Баллуур Хувин д¿¿рэн ус
ªнгийн цаасны ºргºн Машин
2 хотын хоорондох зай

668 Хэмжээг килограмм, граммаар илэрхийлэн бичээрэй.

0 0 0 0 0
35 5 70 10 350 50 1750 250
килограмм килограмм грамм грамм
30 10 60 20 300 100 1500 500 3 кг 1 кг

25 15 50 30 250 150 1250 750

20 40 200 1000 2 кг

669 Хýìæýýí¿¿äèéã çààñàí íýãæèä øèëæ¿¿ëýýðýé.

а. .... äì = 120 ñì г. 7 ö = .... êã ж. 4 л = .... мл
б. 8 äì = .... ñì д. .... êã = 5 т з. 6000 мл = .... л
в. 6 êì = .... ì е. 7 êã = .... ã и. 8000 м = .... км

670 8 шуудай гурил, 10 шуудай будааны хүндийг хэмжихэд 410 кг байв. 5 шуудай
гурил, 10 шуудай будаа 350 кг байлаа. 9 шуудай гурил, 7 шуудай будааг
хэмжвэл хэдэн килограмм байх вэ?

671 Ангид 20 ширээ, 4 кг будаг байв. Нэг ширээний тавцан будахад 150 г будаг
хэрэглэдэг бол б¿х ширээний тавцан будахад хэдэн грамм будаг орох вэ?
Хэдэн грамм будаг ¿лдэх вэ?

137
672 Зоригт онгоцоор 609 км, машинаар 382 км, мориор 29 км аялав. Зоригт нийт
хэäýí êèëîìåòð аялсан бэ?

673 Çóðàãò Булган, Эрдэнэт нь Улаанбаатараас ямар зайд оршихыг ¿з¿¿лжээ.

а. Эрдэнэт Улаанбаатараас ямар зайд орших
Булган
вэ?

60
б. Булганаас Улаанбаатар руу явахдаа

км
УБ 370 км
Эрдэнэт Эрдэнэтýýð дайрч ÿâáàë íèéò хэдэн километр
çàì òóóëñàí áý?
в. Явган аялагч Áóëãàíààñ Ýðäýíýò рүү явах замын яг дунд морьтой х¿нтэй
тааралдав. Тэр Áóëãàíààñ ямар зайд морьтой х¿нтэй уулзсан бэ?
г. Явган аялагч цагт 6 км зам туулж байв. Тэр Ýðäýíýòýýñ Булган х¿ртэл
хэдэн цаг аялах вэ?

674 Áè÷ãèéí õàâ÷ààðын уртыг ойролцоогоор олоорой.

0 2 4 6 8 10 0 1 2 3 4 5 5 6 7 8
см см см

675 Саванд 23 л ус байв. Уг савыг суллахын тулд усыг нь жижиг савнуудад хийх
болжээ.
а. Б¿х усыг савлахад 2 л багтаамжтай хэдэн сав хэрэгтэй вэ? Яагаад?
б. Б¿х усыг савлахад 3 л багтаамжтай хэдэн сав хэрэгтэй вэ? Яагаад?
в. 3 л-ийн багтаамжтай 2 сав, 2 л-ийн багтаамжтай 12 сав байв. Б¿х усыг
савлахад 2 л ба 3 л-ийн савнаас хамгийн цººндºº хэд хэрэгтэй вэ?
Яагаад?

676 Зурагт д¿рсэлсэн модны ºндºр

3 м байв. Байшингийн ºндрийг
ойролцоогоор олоорой. Олсон
аргаа тайлбарлаарай.

677 Багш дºрвºн х¿¿хдэд тус б¿р нэг тууз ºгчээ. Х¿¿хэд б¿р туузаа хэмжиж ¿зэв.
Õî¸ð äàõü х¿¿хдийн тууз íü íýã äýõ õ¿¿õäèéíõýýñ хоёр дахиí óðò, õàðèí гурав
дахь х¿¿хдийнõ íü íýã äýõ õ¿¿õäèéíõýýñ ãóðàâ äàõèí óðò байâ. Õýðýâ äºðºв
äýõ õ¿¿õäèéí òóóç ãóðàâ äàõü õ¿¿õäèéí òóóçààñ 2 ñì-ýýð óðò áîë õ¿¿õýä òóñ
á¿ð õýäýí ñàíòèìåòð òóóç àâñàí áý? (4 òóóçын óðòûí íèéëáýð 1 ì 10 ñì, 2 ì
18 ñì áàéõàä тус тус òîîöîîëîîðîé.)

138
ЭНГИЙН БУТАРХАЙГ УНШИХ, БИЧИХ, ТЭМДЭГЛЭХ

2 3 5 1
678 ; ; 1; бутархайнууд õýäýí øèðõýã -ýýñ òîãòîõ âý?
4 4 4 4

679 Òîõèðîõ ýíãèéí áóòàðõàéã áè÷ýýðýé.

à. á.
0 1 0 1

Бутархайнуудыг жишээд, тайлбарлаарай.

680
5 7 4 3 5 4 7 9
à. áà á. áà â. áà ã. áà
8 8 5 5 6 6 10 10
Бóòàðõàéíóóäûã óíøèæ æèøýýðýé.
681
1 2 2 1 2 5 3 5 7 5
à. 1 áà 3 ; á. áà ; в. áà ; г. áà ; д. áà ; е. áà
5 5 3 3 4 4 6 6 8 8 10 10

7 1 6 9 11
682 ; ; ; ; тоонуудыг тоон шулуун дээр хэрчмээр д¿рслээрэй.
10 10 10 10 10
Багаас их рүү эрэмбэлэн бичээрэй.

1 3 2
683 Бялууны хэсгийг Туяа, хэсгийг Сувдаа, хэсгийг Чимгээ тус тус идэв.
8 8 8
Хэн хамгийн том, хэн хамгийн жижиг хэсгийг идсэн бэ?

684 Òîîí øóëóóí äýýð

1 2 3 5
, , , гэсэн бутархайнуудыг öýãýýð òýìäýãëýýрэй.
8 8 8 8
0 1
Багаас их рүү жагсаан бичээрэй.

-íû îðîíä òîõèðîõ òîîã áè÷ýýðýé. Хэдэн тоо бичсэн бэ? Яагаад?
685
1 7 1
à. 3 < 3 б. 8 > 8 в. 1 = г. 10 < 10

Ижил хэмжээтэй тэгш ºнцºгтийг 2, 4, 6 тэнц¿¿ хэсэгт хуваажээ. Будсан

686
хэсг¿¿дèéã æèøýýд, тайлбарлаарай. Адил бодлого зохион бодоорой.
à. á.

1 1 1 1
3 øèðõýã áà 5 øèðõýã 1 øèðõýã áà 4 øèðõýã
4 6 2 6

139
 3 3 3 3
687 ; ; ; тоонуудыг д¿рслэн харуулààðàé.
4 6 8 10
Бутархайнуудын х¿ртвэр
м
ямар байна вэ?
м
Хуваариуд ямар байна вэ?
Хуваарь юуг илэрхийлэх вэ?
м Хуваарь ихтэй тоо
бусдаасаа ямар байна вэ?
м
0 1

3 3 2 2 3 1
688 ба , ба , ба -ийг зургаар д¿рслэн ¿з¿¿лээрэй.
5 6 10 8 4 6
Бутархайнуудыг жишээд, тайлбарлаарай.

3 3 3 3 3
нь -аас бага учир < гэж бичнэ.
5 6 5 6 5

3
6 3 3 3 3
нь -аас их учир > гэж бичнэ.
5 6 5 6

689 Аль нь багаас их рүү эрэмбэлэгдсэн байна вэ? Яаж мэдсэн бэ?
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
а. ; ; á. ; ; â. ; ; ã. ; ;
2 6 10 10 6 2 6 2 10 10 2 6
2
690 Сурагч 500 тºгрºгтэй байв. Тэр б¿х мºнгºнийхºº -оор нь самар авч иджээ.
5
Ò¿¿íä õэдэн тºгрºг ¿лдсэн бэ?
3
5

691 3а анги 40 сурагчтай. 1 нь дотуур байранд амьдардаг бол хэдэн сурагч

4
дотуур байранд амьдардаг вэ?

692 Ñóðàã÷ Áàÿð çóíû àìðàëòàà äàðààõ áàéäëààð ºíãºð¿¿ëýõýýð òºëºâëºæýý.

3 5
Àìðàëòûí хоногийн -д õºäºº àÿëæ, -д àíãëè õýëíèé ñóðãàëòàä ñóóæ,
10 8
¿ëäñýí õýñýãò àìðàõ болжээ. Àìðàëò íü 80 õîíîãòîé áîë Áàÿð õýäýí ºäºð
õºäºº àÿëæ, õýäýí ºäºð àíãëè õýëíèé ñóðãàëòàä ñóóæ, õýäýí ºäºð àìðàõ âý?

140
ДҮРС, БИЕТИЙГ ТАНИХ, ЯЛГАХ

693 ªíöã¿¿äýý àíãèëæ, õ¿ñíýãòýä äóãààðûã áè÷ýýðýé. ßàæ øàëãàõ âý?

Òýãø Òýãø Òýãø

ºíö㺺ñ èõ ºíöºã ºíö㺺ñ áàãà
1 2 3 4 5

694 Öàãèéí ç¿¿ àëü ÷èãëýëä ýðãýäýã áèëýý?

“Öàãèéí ç¿¿íèé äàãóó ýðãýõ”, “öàãèéí ç¿¿íèé ýñðýã ÷èãëýëä
ýðãýõ” ãýäãèéã õýðõýí îéëãîæ áàéãààãàà òàéëáàðëààðàé.

695 2 öààñàí òóóçûã õîëáîí, öàãèéí ç¿¿íèé àëü ÷èãëýëä ýðã¿¿ëæ ºíöºã ¿¿ñãýñýí
áайна вэ? Óëààí, íîãîîí ñóìûí äàãóó ¿¿ñãýñýí ºíöã¿¿ä õýäýí òýãø ºíö㺺ñ
òîãòîõ âý? ¯¿ññýí ºíöºã á¿ð íýã á¿òýí ýðãýëòèéí õýäýí õýñýã áîëîõ âý?

696 Тэгш ºнцгийг олоорой. Яаж мэдсэн бэ?

697 Ямар ¿сэг, цифрийн бичиглэлд тэгш, хурц, мохоо ºнцºг харагддаг вэ?

698
Äóãóé ä¿ðñýýð ºíöºã ¿¿ñãýå.
Èæèë õýìæýýòýé, ººð ºíãºòýé õî¸ð äóãóé, õàé÷ áýëòãýíý.

à. Õî¸ð äóãóéã ðàäèóñûí äàãóó

õàé÷èëíà.
á. Õàé÷èëñàí õýñãýýð çºð¿¿ëæ
îðóóëíà.
â. Íýã äóãóéã ýðã¿¿ëæ, ÿíç á¿ðèéí ºíöºã ¿¿ñãýýðýé.

Àëü íü òýãø ºíö㺺ñ èõ, áàãà âý?

141
699 Дүрсийг дэвтэртээ дуурайлган зураарай. Тэгш хэмээр үргэлжлүүлээрэй.

700 Ä¿ðñèéã ¿ргэлжл¿¿лэн õýý ¿¿ñãýýðýé.

701 Àëü ä¿ðñèéí òýãø õýìèéí òýíõëýãèéã çºâ çóðñàí áàéíà âý? ßàãààä?
Áóñàä ä¿ðñèéí õóâüä ÿàãààä áóðóó ãýæ ¿çñýí áý?
a. á. â. ã.

702 Òýãø ºíöºãò õýëáýðòýé íîãîîíû òàëáàé 45 ì óðòòàé, 8 ì ºðãºíòýé. Áàÿð

òàëáàéã 1 òîéðîí àëõàæ íîãîîíû óðãàëòûã õàðàâ. Ò¿¿íèé àëõñàí çàìûí óðòûã
îëîîðîé. 2 óäàà òîéðâîë ÿìàð çàì òóóëàõ âý?

703
1) Êâàäðàò õýëáýðòýé, 10 ì óðòòàé ã¿éëòèéí çàìûã 6 óäàà òîéð÷
ã¿éâýë ÿìàð çàì òóóëàõ âý?
2) Ä¿ðñ á¿òýýå.
Íýã òîãëîã÷ ãåîñàìáàðò ÿíç á¿ðèéí ä¿ðñ á¿òýýíý.
ͺ㺺 íü ä¿ðñèéã íýðëýýä, ìýäýõ øèíæýý õýëíý.
Ýõíèé ñóðàã÷ çºâ ýñýõèéã õÿíàíà. Òîãëîã÷èä
¿¿ðãýý ñîëüæ òîãëîíî.
3) Ä¿ðñèéí òýãø õýìèéí òýíõëýãèéã
îëæ çóðààðàé.

142
704 Д¿ðñ, áèåòийн нэрийг бичээрэй. Эдгээрийг дýâòýðòýý ялган áè÷ýýðýé.

Äөрвөн Дөрвөн 4
өнцөгт өнцөгт биш 1 2 3

5 6 7
8

Өөр нэг болон хоёр шинжээр ялган дүрслээрэй.

705 Òóÿàä баруун гар талын çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí

õàâòãàé ä¿ðñ тус бүр 6 áàéв. 1 см 1 см
а. Ямар дүрсээс хэдийг хэрэглэн 2 см 1 см
куб бүтээж болох вэ? Хариултаа
тайлбарлаарай.
б. Үүсэх кубийн гадаргуугийн талбайг бодож олоорой.

706 Íýã òºâòýé 4 ñì äèàìåòðòýé òîéðîã, 1 ñì ðàäèóñòàé äóãóé çóðààðàé.

Дóãóéí òºâººñ 1 ñì, 2 ñì, 3 ñì çàéä îðøèõ ãóðâàí öýãèéã òýìäýãëýýä, ¿ñýã
áè÷ýýðýé. Öýã¿¿ä òîéðîã, äóãóéí õààíà áàéðëàæ áаéãааг áè÷ýýðýé.

707 14 см урттай хэрчим зураарай. Түүний долооны дөрөвтэй тэнцүү урттай

хэрчим зураарай. Хоёр хэрчмийн уртын зөрөө хэд байна вэ?
Үүнтэй төстэй бодлого зохиогоорой. Бодлогоо бодоод, шалгаарай.

708 Периметр нь 16 см байх квадрат зураарай. Ижил периметртэй ямар тэгш

өнцөгтүүд байх вэ? Зурсан квадрат, тэгш өнцөгт бүрийн талбайг олоорой.

709
“Ä¿ðñ, áèåòèéí òàëààð ìèíèé ìýäýõ ç¿éëñ”
Çóðãèéí äýâòðèéí öààñ, õàé÷, ºíãèéí áîëîí áàëûí õàðàíäàà,
¿çýã áýëòãýíý.
Áàãààðàà, õîñîîðîî òîãëîæ áîëíî.
à. Çóðãèéí äýâòðèéí öààñûã çóðàãò ¿ç¿¿ëñíýýð
õýä õýäýí óäàà õàãàñëàí íóãàëæ õàé÷ëààðàé.
á. Íýã æèæèã öààñàí äýýð íýã ä¿ðñ ýñâýë áèåò
áàéõààð çóðààðàé.
â. ªºð öààñíóóä äýýð ä¿ðñ ýñâýë áèåòèéí ÿìàð
íýã øèíæèéã áè÷íý.
г. Цааснуудыг д¿ðñ, áèåò, øèíæòýé õýñãýýð
íü äîîø õàðóóëæ õîëèíî. Íýãèéã ñóãàëæ,
ñîíãîñîí ä¿ðñ, áèåòèéí òàëààð ÿðèëöàíà.

143
ЗҮЙ ТОГТОЛ, БОЛОМЖИЙН ТООГ ОЛОХ
710 Óëààí, ÿãààí, õºõ, íîãîîí
ºí㺺ð äàðàãäñàí òîîíóóäûã
ÿëãàí áè÷ýýðýé. ßìàð ç¿é
òîãòîë àæèãëàãäàæ áàéíà âý?
Òóõàéëáàë, íîãîîí: 21; 34; 47;
60; …
711 Д¿рс¿¿дийн з¿й тогтлыг ажиглаарай.

...
Дараах з¿й тогтлын аль нь дээрхтэй адил байгааг олж тайлбарлаарай.
а. НННАНННАННААНА б. НАННААНННАААН в. НАААНННААННАН
712 З¿й тогтлыг ажиглаарай. 4 дэх áèåòýä хэдэн куб байхыг олоорой.

1 1+3=4 1+3+5=9 ?
5, 6 дахь áèåòýä тус б¿р хэдэн куб байх вэ?
713 Дараах тоон дарааллын з¿й тогтлыг олж, ¿ргэлжл¿¿лээрэй.
а. 347, 352, 349, 354, 351, , ,
б. 583, 561, 572, 550, 361, 539, , ,

714 дүрсээс уруу хэдэн янзаар хүрэх боломжтой вэ?

Модны загвараар бодоорой.

715 3, 4, 6, 7 цифр¿¿дээр гурван оронтой тоо хэдийг зохиож болох вэ?

Модны загвар хэрэглэн дараах тоонуудыг олж бичээрэй.
а. Цифр¿¿д нь ялгаатай, хамгийн их гурван оронтой тоо
б. Цифр¿¿д нь ялгаатай, хамгийн бага гурван оронтой сондгой тоо
в. Цифр¿¿д нь ялгаатай, 50-аас бага тэгш тоо

716 ¯сэгт тааврыг тааж, тайлбарлаарай. Ижил ¿сэг нь ижил цифрийг тºлººлнº.
а. Ó Ñ á. Ñ Ó Ð â. Æ Î Ð ã. À Á Â
Ó Ñ Ñ Ó Ð Ã À À À Â Á
Ã Î Ë Í Î Ì Ý Ì Á Á Á

144
717 + =
+ + –

x =
1-8 õ¿ðòýëõ öèôð¿¿äèéã ßëãàâàð íü õàìãèéí
¯íýí òýíöýòãýë¿¿ä
êâàäðàòûí òàë á¿ðèéí áàãà áàéõààð 1-8
áàéõààð 0-9 õ¿ðòýëõ
äàãóóõ òîîíóóäûí õ¿ðòýëõ öèôð¿¿äèéã
öèôð¿¿äèéã
íèéëáýð 11, 10, 12, 13 äóãóé дүрсүүдэд
äóãóé дүрсүүдэд
áàéõààð áàéðëóóëаарай. áàéðëóóëààðàé.
áàéðëóóëààðàé.

718 Õàðàíäààãàà öààñíààñ ñàëãàõã¿éãýýð, çóðñàí ìóðóé äýýã¿¿ð äàõèí ÿâàõã¿éãýýð

ºãñºí ä¿ðñèéã äýâòýðòýý çóðààðàé. Àëü öýãýýñ ýõýëæ çóðàõ âý?

a. б.
719 Òóÿà 3000 òºãðºãèéí ¿íýòýé ñýòã¿¿ë 1000 500 100 íèéò
àâàâ. Òóÿàä 1000 òºãðºãèéí 3, 500
à 3000
òºãðºãèéí 6, 100 òºãðºãèéí 5 øèðõýã
äýâñãýðò áàéñàí áîë 3000 òºãðºãèéã á 3000
õýäýí ÿíçààð ºã÷ áîëîõ âý? â 3000
Õ¿ñíýãòèéã íºõººðýé. ã 3000
ä 3000
å 3000

720 Таван х¿¿хэд уралдаж тоглов. 1, 2, 3 дугаар байрыг хэдэн янзаар эзэлж
болох вэ? Модны загвар хэрэглэн бодоорой.
721 Ангийн гурван найз зэрэгцэн зогсож зураг авахуулав. Хэдэн янзаар зургаа
авахуулж болох вэ?
722 Шатрын тэмцээнд 3а, 3б, 3в, 3г, 3д, 3е ангиудаас нэг, нэг шатарчин оролцов.
Гуравдугаар ангийн шатрын аварга шалгаруулах тэмцээнд хэдэн ºрºг тоглох
вэ?
723 0, 2, 3 цифр¿¿дээр цифр давтагдахг¿й 3 оронтой тоо хэдийг зохиож болох
вэ? Цифр давтагдах 3 оронтой тоо хэдийг зохиож болох вэ?

724 25 л ордог саванд 20 л ус байв. 5 л, 9 л-ийн 25 л 9л 5л

багтаамжтай саваар литр усыг яаж авах вэ? 20 0 5
8 л усыг хэрхэн авах вэ? 20 5 0
725 4 л, 9 л-ийн багтаамжтай хоёр сав хэрэглэн 6 л усыг 15 5 5
хэрхэн авах вэ? 15 9 1

145
БАЙРШИЛ, ХªДªЛГªªНИЙГ ТОГТООХ
726 Нарангийн гэрийн орчныг зураглан ¿з¿¿лэв.
Жишээ: номын сан А4-д байрлаж байна.
6
5
4 Номын сан Дэлг¿¿р

3 Сургууль

2
1
A Б В Г Д Е Ж З
а. Байрøлыг бичээрэй: Сургууль _______ ; Дэлг¿¿р _______
б. Нарангийн гэр Г5-д байдаг бол гэрийн байрøлыг олж, X-ээр тэмдэглээрэй.
в. Орчинд нь ººр юу байж болох вэ? Нэр, байршлыг бичээрэй.

à. Цох А1 н¿дэнд байрлана. Зурагт саадыг , ºвсийг

727 10
9
-ээр д¿рслэв. Эдгээрийн байршлыг бичээрэй.
8
Цох саадыг тойрч, ºвс б¿рд байгаа хоолыг идэхээр
7
явав. Цох аль чиглэлд, хэдэн н¿дээр явж хоолоо
6
идэх вэ? 5
á. Шатар, даамны хºлºг хэрэглэн хосоороо 4
тоглоорой. Хºлºг дээр “х¿¿”-н¿¿дийг байрлуулан, 3
байршлыг хэлээрэй. Бие биедээ заавар ºгч “х¿¿”-г 2

н¿¿гээрэй. 1
А Б В Г Д Е Ё Ж З И

728 ªãñºí áàéðøëûã áóäààðàé. ßìàð ä¿ðñ ¿¿ñýæ áàéíà âý?

9 (4, 6)
8
7 (1, 3) (7, 3) (3, 3)
(3, 5) (6, 6) (8, 4)
6
(9, 3) (5, 3) (5, 7)
5 (2, 4) (7, 5) (4, 3)
4 (2, 3) (6, 3) (8, 3)
3
2
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9

146
729

Тоглогч 1 Тоглогч 2 Тоглогч 3

а. Баг дотроо заавар өгөх, оролцох, ажиглах хүүхдүүдээ сонгоорой.

б. Заавар өгөх, ажиглах хүүхдүүд оролцогчдын зогсох газрыг заана.
в. Зааварлагчид оролцогч бүрд явах зам, чиглэлийг хэлнэ.
г. Оролцогч зааварлагчийн хэлснээр явна.
д. Ажиглагчид оролцогч зөв явсан эсэхийг хэлнэ.
е. Дүрээ сольж тоглоорой.
Тоглоомын дүрмийг өөрчлөн тоглоорой.

730 Амьтдын аль чиглэлд хэдэн нүдний

дагуу явсныг хүснэгтэд харуулав.
Тэдний явсан замыг зураарай.

2 1 2 3
БХ Х ЗХ
2 2 1 2
Б З

3 2 2 2 Бª ª Зª

731
Д¿рмийг уншаад, тоглоорой а. Ижил ºнгийн дугуйг олж,
байршлыг хэлээрэй.
6
б. Тэдгээр дугуйн нэгийг нºгººгийн
5
байршилд шилж¿¿лэхийн тулд
4 аль чиглэлд хэдэн н¿д н¿¿хийг
3 хэлээрэй.
2
ªºр ºнгийн дугуйн байрлах
1 н¿дийг дайрахг¿й шилж¿¿лэх дºт
A Б В Г Д Е Ж З замыг хэлээрэй.
Жишээ: Ягаан ºнгийн дугуйнууд Г6, Д1-д байрлана.
Г6-д байрлах дугуйг Д1-д шилж¿¿лье. Доош н¿¿хэд ногоон ºнгºтэй дугуй
байна. Иймд Г6-д байрлах дугуйг баруун гар тийш 1, доош 5 н¿д шилж¿¿лнэ.

147
ЭЕРЭГ, СªРªГ ТООГ УНШИХ, БИЧИХ, ТЭМДЭГЛЭХ

732 Зурагт ямар улирлыг дүрсэлсэн байна вэ?

а. б. в. г.

Зурагт дүрсэлсэн өдөр агаарын температур ямар байхыг таамаглаарай.

733 Òåмпературыг бичээрэй.

а. o
C б. o
C в. o
C г. o
C д. o
C е. o
C ж. o
C з. o
C
30 40 30 10 0 0 0 20

20 30 20 0 –10 –10 –10 10

10 20 10 –10 –20 –20 –20 0

0 10 0 –20 –30 –30 –30 –10

734 Òåðìîìåòðèéí çààëòóóäûã áè÷ýýðýé. Òîîí øóëóóí äýýð òýìäýãëýýðýé.

−30 −20 −10 0 10 20 30 40 −30 −20 −10 0 10 20 30 40

0
С 0
С

−30 −20 −10 0 10 20 30 40 −30 −20 −10 0 10 20 30 40

0
С 0
С

Тоон шулуун хэрэглэн дараах тоонуудыг жишээрэй.

735
à. 17 3, á. 0 −2, â. 5 −6, ã. −14 −8 ä. −2 −3

736 6, 5, 0, −3, 1, 10, −15, −7, 7, −8 тоонуудыг тоон шулуун дээр байрлуулаарай.
ªсºх, буурах эрэмбээр уншаарай.

737 2014 оны ºдрийн сонинд 5 хоногийн цаг агаарын мэдээг нийтэлжээ.
III / 10 III / 11 III / 12 III / 13 III / 14
a. Хот бүрд хэдний өдөр хамгийн хүйтэн, хэдний
غíº

غíº

غíº

غíº

غíº

Хотын нэр
ªäºð

ªäºð

ªäºð

ªäºð

ªäºð

өдөр хамгийн дулаан байна вэ?

Улаанбаатар 
-17 -7 
-17 -3 
-15 1 
-13 3 -9 4 б. 3 äóãààð ñàðûí 14-нд аль хотод ºдºртөө, аль
Багануур 
-24 -6 
-24 -5 
-21 0 
-18 2 
-16 3 хотод шөнөдөө хамгийн дулаан байна вэ?
ªлгий     
-16 -3 -14 4 -10 5  -9 8  
-4 11 в. 3 äóãààð ñàðûí 10-нд аль хотод ºдºртөө, аль
Улаангом 
-30 -12 -30 -12 -25 -8 -24 -9 -24 
        -11 хотод шөнөдөө хамгийн хүйтэн байна вэ?
г. Улаанбаатарт байгаа сурагч эдгээр өдөр яаж хувцаславал тохиромжтой
вэ? Улаангомд байгаа сурагч адил хувцаслаж болох уу? Яагаад?
д. Асуулт зохиож, сурагчдаас асуугаарай. Хариулт зөв эсэхийг шалгаарай.

148
738 Дараах нºхцºлийг хангах тус б¿р 3 тоо олоорой. Учрыг тайлбарлаарай.
а. 0-ээс бага, –10-аас их в. –10-аас их, 10-аас бага
б. –2-оос их, 1-ээс бага г. –100-аас их, 10-аас бага

739 Дэвхрэг 0 цэгээс баруун гар тийш 6, тэр цэгээсээ з¿¿н гар тийш 10 нэгж
харайв. Дэвхрэг ямар цэгт очсон бэ?
+1 +1 +1 +1 +1 +1

−8 −6 −4 −2 0 2 4 6 8 10 12
+1 +1 +1 +1 +1 +1

Дэвхрэг ямар цэгт очсоныг тоон шулуун дээр д¿рсэлж харуулаарай.

Асуултад хариулаарай.
а. Дэвхрэг 0-ээс эхлээд з¿¿н гар тийш 8, дараа нь баруун гар тийш 10 нэгж
харайвал ямар тоон дээр очих вэ?
б. Дэвхрэг –3-аас баруун гар тийш 12 нэгж харайвал ямар тоон дээр очих вэ?
Тэр тооноос з¿¿н гар тийш 13 нэгж харайвал ямар тоон дээр очих вэ?
в. Дэвхрэг эхлээд 1-ээс баруун гар тийш харайж 4 дээр очив. Дараа нь тэр
тооноос зүүн гар тийш харайн –5 дээр очив. Тэр аль чигт хэд харайсан бэ?
740 ªгсºн тооноос эхлэн арван тоог хэлж тоолоорой.
а. 10-аас эхлэн 1-ээр нэмэгдүүлэн тоолоорой.
б. 10-аас эхлэн 1-ээр хорогдуулан тоолоорой.
в. Ямар нэг сºрºг тоо сонгон, 1-ээр нэмэгд¿¿лэн тоолоорой.
г. 0-д ойр эерэг тоо сонгон, 1-ээр хорогдуулан тоолоорой.

741 Гадаа агаарын температур ямар байгааг бичжээ. Яаж хувцаслах вэ?
а. 8°С б. –5°С в. 0°С г. 15°С д. 28°С е. –16°С

742 8 цагт агаарын температур –4°С байжээ. 12 цагт хэд болох вэ?
а. Агаарын температур цаг тутамд 1-ээр нэмэгдэх үед олоорой.
б. Агаарын температур цаг тутамд 2-оор нэмэгдэх үед олоорой.
в. Агаарын температур цаг тутамд 1-ээр хорогдох үед олоорой.

743 Дэвтэртээ тоон шулуун зураарай. 5, 0, –3, –7 цэг¿¿дийг байрлуулаарай.

–4 3

744 Тоон шулуун дээр 7-г тэмдэглэв.

–3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

а. Т¿¿нээс баруун гар тийш 5 нэгж зайд орших тоог олоорой.

б. Т¿¿нээс з¿¿н гар тийш 10 нэгж зайд орших тоог олоорой.

149
АСУУДАЛ ШИЙДВЭРЛЭХ
Бодлого бодохдоо гүйцэтгэдэг 4 алхмыг сэргээн санаарай.
Жишээ 1 Амьтдыг халамжлах газарт галуу, гахай нийлээд 53 байв. Тэдний
хөлийг тоолбол 152 байв. Хэд нь нисэж чадах вэ? Бодолтыг тайлбарлаарай.
Бодлогыг Амьтдын тоо - 53. (Гахай, галуу тус бүрийн тоо тодорхойгүй.)
ойлгох
Амьтдын хөлийн тоо - 152. Гахай 4, галуу 2 хөлтэй.
Галуу нисдэг тул галууны тоог олно.

Төлөвлөгөө 1) Нэг гахай ба нэг галууны хөлийн тооны зөрөө: 4 – 2 = 2

зохиох 2) Хэрэв бүгд галуу байвал нийт хөлийн тоо: 53 � 2 = 106
3) Амьтдын хөлийн тоо 152 байсан тул зөрөөг олъё: 152 – 106 = 46
Төлөвлөгөөг 4) Нэг гахайн 2 хөлийг тоолж, үлдсэнийг тоолоогүй. Бүх гахайн
биелүүлэх тоолоогүй хөлийн тоо 46. Иймд гахайн тоо: 46 � 2 = 23
5) Галууны тоо: 53 – 23 = 30
Бодолтоо Нийт хөлийн тоо: 30 � 2 = 60, 23 � 4 = 92, 60 + 92 = 152
шалгах Бодлогыг хүснэгт хэрэглэх, тааж шалгах зэрэг аргаар бодож болно.
Амьтны нэр Амьтны тоо Нэг амьтны хөлийн тоо Амьтдын нийт хөлийн тоо
Гахай ? 4 ?
Галуу ? 2 ?
Бүгд 53 152

745 Дэлгүүрт бүгд 8 хоёр дугуйт ба гурван дугуйт байв. Тэдгээрийн дугуйн тоо
нийлээд 19 байсан бол хэдэн гурван дугуйт байсан бэ?
746 Тахиа, туулай нийлээд 13, тэдний хөлийн тоо 36 байв. Хэдэн тахиа, хэдэн
туулай байсан бэ? Бодолтоо тайлбарлаарай.
747 Тоть, муур нийлээд 9, тэдний хөлийн тоо 24 байв. Хэдэн тоть, хэдэн муур
байсан бэ?
748 Зогсоол дээр суудлын тэрэг, 2 дугуйтай мотоцикл нийлээд 14, тэдгээрийн
дугуйн тоо 48 байв. Хэдэн суудлын тэрэг, хэдэн мотоцикл байсан бэ?
749 Цэцэрлэгт хүрээлэнд хүүхдүүд нохойгоо салхилуулав. Хүүхэд, нохой нийлээд
22, тэдний хөлийн тоо 68 байв. Хэдэн хүүхэд, хэдэн нохой байсан бэ?

750
2 ангид нийлээд 51 сурагч байв. Нэг ангиас 20, нөгөө ангиас 15
сурагч гарсны дараа ангиудад ижил тооны сурагч үлдэв. Анх анги
бүрд хэдэн сурагч байсан бэ?

150
751 Эрүүл биетэй насанд хүрсэн хүний зүрх нэг минутад дунджаар 70 удаа
цохилдог байна. 1 цагт, 1 хоногт хэдэн удаа цохилох вэ?
752 Хүн өдөрт 5 км явган явбал эрүүл мэндэд ашигтай гэдэг. Явган хүн 1 км
замыг ойролцоогоор 12 минутад туулдаг. Тэгвэл өдөрт хэдэн минут явган
явбал эрүүл мэндэд тустай вэ?
753 Хүн тайван байх үедээ нэг цагт 950 удаа амьсгалдаг. 3 цаг тайван байсан бол
хэдэн удаа амьсгалсан бэ?
754 Өөрийнхөө төө, үзүүр тохой, алд, алхмыг хэмжиж мэдээрэй. Өөрийн чинь 2
үзүүр тохой, 4 төө нийлээд хэдэн метр хэдэн сантиметр вэ?
755 Амьдардаг байшин, хашааныхаа хэмжээг алхмаар хэмжиж олоорой.
756 Зөгий секундэд 6 м зам туулдаг. 360 м замыг хэдэн секундэд туулах вэ?
757 Хөхөө шувуу цагт 100 ширхэг шавж идэх чадвартай. Тэрээр дулааны улиралд
манай нутагт 135 хоног байж, өдөрт 10 цагаар идэш хайдаг. Нэг хөхөө хэчнээн
шавж идэх боломжтой вэ?
758 Тэмээ хоногт 20 л ус ууна. Харин ямаа түүнээс 10 дахин бага ус уудаг. 340 л
усыг ямаа хэд хоногт уух вэ? Тэмээний 1 хоногт уух усыг ямаа хэд хоногт уух
вэ? 340 л усыг тэмээ хэд хоногт уух вэ?
759 Тоть дунджаар 150 жил насалдаг. Хавч түүнээс 5 дахин бага насалдаг. Тоть
хавчаас хэдэн жилээр урт насалдаг вэ?
760 Африкийн заан өдөрт 349 кг хүнс иддэг. Сард хэдэн килограмм хүнс идэх вэ?
761 Øààçãàé 27 æèë, õàðààöàé øààçãàéíààñ 3 äàõèí áàãà íàñàëäàã. Õýðýý
õàðààöàéíààñ 40 æèëýýð èë¿¿ íàñàëäàã áîë õýðýý, õàðààöàé òóñ бүр õýä
насалдаг âý?
762 Хус 125 жил насалдаг. Царс түүнээс 8 дахин урт насалдаг. Царс хэдэн жил
насалдаг вэ?
763 Монгол оронд байдаг голуудаас хамгийн урт Орхон гол 1124 км. Хэрлэн
Орхоноос 34 км-ээр богино. Туул Хэрлэнгээс 271 км-ээр богино бол голуудын
нийт урт хэд вэ?
764 Манай улс Орос улстай 3485 км, Хятад улстай 4673 км урт хилийн шугамаар
хиллэдэг. Манай улсын хилийн нийт уртыг олоорой. Аль улстай хэдэн
километрээр илүү хиллэдэг вэ?
765 Улаанбаатараас Өндөрхаан хүртэл 331 км, Өндөрхаанаас Баруун-Урт хүртэл
229 км. Машинаар Улаанбаатараас гарч Өндөрхааныг дайрч Баруун-Урт
хүрээд, замаараа буцаад Өндөрхаанд ирэв. Бүгд хэдэн километр явсан бэ?

151
 Хичээлийн жилийн явцад өөрийгөө үнэлэх хуудас 
д/д 3... ангийн сурагч ................................. миний гаргаж байгаа амжилт   
1 10000 хүртэлх тоог уншиж, бичиж, жишиж чадна.
2 10000 хүртэлх тоог тоон шулуун дээр цэгээр тэмдэглэн тоймлож чадна.
3 10000 дотор тоог нэмж, хасаж, тооцооллыг ойролцоогоор хийж чадна.
4 10000 дотор аравт, зуутад ойр байх хоёр тоог цээжээр нэмж, хасаж чадна.
5 10000 дотор тоог 10, 100-аар үржүүлж, 10, 100-д хувааж чадна.
6 Тоог нэгжээр үржүүлж, нэгжид хувааж, тооцооллыг ойролцоогоор хийж чадна.
7 Хоёр тооны нийлбэр ба зөрөөгөөр тоо тус бүрийг олж чадна.
8 Сөрөг тоог уншиж, бичиж, жишиж, 1-ээр нэмэгдүүлэн, хорогдуулан тоолж чадна.
2, 3, 4, 5, 6, 8, 10 хуваарьтай энгийн бутархайг уншиж, бичиж, дүрсэлж, жишиж
9
чадна.
10 Ижил хуваарьтай энгийн бутархайнуудыг нэмж, хасаж чадна.
11 Тоо, хэмжээний 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10-ны хэсгийг олж чадна.
12 Тоон илэрхийлэл, тоон тэнцэтгэл, тоон тэнцэтгэл биш бичиж, зохиож чадна.
13 Нэмэх, үржүүлэх үйлдлийн чанарыг хэрэглэн тооцоолж, шалгаж чадна.
14 Үйлдлийн нэг гишүүн мэдэгдэхгүй үед нөгөө хоёр гишүүнээр олж чадна.
15 Үйлдлийн гишүүдийн хамаарлыг тайлбарлан, тооцоололд хэрэглэж чадна.
16 Дараалуулсан тоо, дүрс, юмсын зүй тогтол, орхисон гишүүнийг олж чадна.
17 Өгүүлбэртэй бодлогыг ойлгон товч бичиглэл, зураглал хийж чадна.
18 Өгүүлбэртэй бодлогыг бодох алхмаа төлөвлөж, асуулт бичиж чадна.
19 Төлөвлөгөө, асуултын дагуу бодлогоо бодож чадна.
20 Өгүүлбэртэй бодлогын бодолт, хариуг шалгаж, тайлбарлаж чадна.
21 Хугацааг тохирох нэгжээр илэрхийлж, хэмжээг жишиж, үйлдэл гүйцэтгэж чадна.
22 Уртыг хэмжиж, хэмжээг жишиж, үйлдэл хийж, дүрсийн периметрийг олж чадна.
23 Хүндийг хэмжиж, хэмжээг бичиж, жишиж, үйлдэл гүйцэтгэж чадна.
24 Шингэний эзлэхүүнийг хэмжиж, хэмжээг бичиж, жишиж, үйлдэл гүйцэтгэж чадна.
25 Нэгж квадратаар дүрс бүтээж, талбайн хэмжээг (см.кв-аар) олж чадна.
26 Куб, түүний дэлгээсийг таньж, дэлгээсийн талбайн хэмжээг олж чадна.
Харилцан эгц, зэрэгцээ шулуун, тэгш, хурц, мохоо өнцөг, олон өнцөгт, тойрог,
27
дугуй дүрсийг нэрлэж, дүрсэлж чадна.
28 Тэгш хэмтэй дүрсийг олж, тэгш хэмийн тэнхлэгийг зурж чадна.
Зураг, хүснэгт дэх дүрс, юмсын байршлыг бичиж, заасан байршилд хүрэх зам,
29
чиглэлийг хэлж, дүрсэлж чадна.
30 Юмсыг нэг, хоёр шинжээр ангилж, дүрсэлж чадна.
31 Өгөгдөл цуглуулж, бүртгэж, зурган, баганан диаграммаар дүрсэлж чадна.
32 Модны загвар хэрэглэн боломжийг тооцоолж чадна.

Жилийн эцэст ямар чадвартай болсноо үнэлээрэй.

152