Liber Primus

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 262

HARVARD COLLEGE

LIBRARY

ARVARDIANA
ET
H
CCLE
IN O
DERIS

VERI
.
1
VIV M

ES S AN
CC
A H

TAS
V
I
A
E
A

THE ESSEX INSTITUTE


TEXT - BOOK COLLECTION

GIFT OF

GEORGE ARTHUR PLIMPTON


OF NEW YORK

JANUARY 25, 1924


3 2044 097 065 494
:

HeryM.Williams
LIBER PRIMUS,
OR

FIRST BOOK OF LATIN EXERCISES .

BY JOSEPH DANA , A. Μ .

TO WHICH HAVE BEEN ADDED,

COLLOQUIES FROM ERASMUS ;


WITH

A VOCABULARY .

BY CHARLES K. DILLAWAY, A. M.
PRINCIPAL OF THE BOSTON LATIN SCHOOL .

TWELFTH EDITION, REVISED AND CORRECTED.

Published in Boston ,
BY J. H. A. FROST, LINCOLN AND EDMANDS, STIMPSON AND CLAPP, MARSH,
CAPEN AND LYON, B. B. MUSSEY.: PORTLAND , COLEMAN, HOLDEN
AND CO .: NEW- YORK, COLLINS AND HANNAY : TROY, N. Y. , WIL-
LIAM S. PARKER : PHILADELPHIA , GRIGG AND ELLIOT :
BALTIMORE, CUSHING AND SONS : CINCINNATI,
HUBBARD AND EDMANDS .

1833 .
Educ T 918,33,310

HARVARD COLLEGE LIBRARY


GIFT OF
GEORGE ARTHUR PLIMPTON
JANUARY 25, 1924

Entered according to act of Congress, in the year 1832,


By J. H. A. FROST,
in the Clerk's Office of the District Court of Massachusetts.
PREFACE.

Ir must ever be a subject of deep regret, that, of the


rich and invaluable treasures of Roman literature, so
little has descended to us expressly prepared for the
use of children, or particularly adapted to lead begin-
ners, by regular and easy steps, to the knowledge of
the most useful and most interesting of all the lan-
guages of antiquity.
This is an evil which, from its nature, admits of no
complete remedy. Hence, amidst the variety of sub-
stitutes, which have been introduced into the schools
of our country, the choice of suitable elementary books
is found to be one ofthe principal sources of difficulty
to the Latin instructer.
A general conviction seems to prevail, that, in the
books of this class, the reforming hand is essentially
necessary ; that the barbarous collocation of words, by
which the elegant writings of an Erasmus, and even a
Cicero, have been wantonly mutilated, under the pre-
tence of rendering them more simple and easy to the
learner, should be for ever banished, and that nothing
should be admitted inconsistent with the principles of
classical purity.
With the view of contributing something to an im-
provement so important, this little book has been pre-
pared, and is now respectfully submitted to those whose
- province it is to decide its merits.
Its object is to present, in a genuine Latin style,
sentiments worthy of a place in the minds of youth,
as adapted to cultivate the moral sense ; to excite,
and, in some small measure, to gratify, a laudable
4 PREFACE .

desire for knowledge. To render it so easy as, without


a translation, to relieve the instructer from unneces-
sary labor, a dictionary, or vocabulary, is annexed, of
words and difficult phrases, accommodated to the sense
in which they are used in this book.
In many respects, its author has found it far from
easy to satisfy himself; much less can he expect com-
pletely to satisfy the claims of intelligent and experi-
enced instructers. From such, however, he hopes to
receive a candid and liberal, as well as a just judg-
ment ; for they best know the difficulties inseparable
from the undertaking.
To those who wholly object to the use oftranslations,
he takes the liberty to remark, that the first part of
this book, to the twenty-third page, is intended to be
used, principally, as a series of exercises in parsing, to
be made familiar by careful and persevering study, be-
fore the pupil be permitted to proceed further. To this
part the English has been added, that the parsing may
thereby be rendered an object of undivided attention.*
*At the suggestion of several of our most distinguished instructers, the
translation has, in this edition, been omitted; the Fables, instead of end-
ing, now begin, the third part; the accents, usual in Latin books, have been
adopted; and various alterations are made in the Dictionary, that it may
conform, in all respects, to Adam's Latin Grammar

ADVERTISEMENT TO THE THIRTEENTH EDITION.

In adding to this volume a selection from the Colloquies


of Erasmus, care has been taken to preserve the writings
of that author in all their purity. The style is considered
sufficiently easy for beginners, without marring the beauty
of it by any transposition or alteration of words. Whenever
a dialogue has been thought objectionable, it has not been
altered, but omitted. An additional vocabulary has been
prepared, which, it is hoped, will be found valuable.
C. K. D.
LIBER PRIMUS .

PARS PRIMA.

The Nominative and the Verb.

Adam, Rule 3.-Smith's N. H. Gram. § 1. Rule 1, 2.


EGO amo .
Tu mones.
Rex regit.
Nos audimus.
Vos videtis.
Pueri ludunt.

Fugit umbra .
Sol lucet.
Fallit imago.
Causa latet.
Frondent sylvæ.
Altaria fumant .

Aquila volabat.
Obstitit formido.
Abiit hora .
Lilia deciderant.
Cicero scripserat.
Aderit tempus.
1*
6

Sit lux.
Troja staret.
Arbor creverit.
Miles pugnavisset.
Ego risero .
Ceciderint poma.

Surge.
Legito.
Dicite .
Equus currito.
Canes latranto .
Pueri scribunto.

Labitur dies .
Boves immolantur .
Fabula narratur.
Pandebantur portæ .
Tarquinius expulsus est.
Sparsa erant folia.
Præmia dabuntur.

Domus ædificabitur.
Datæ sunt leges.
Amicus inventus esset .
Præeat virtus .
Comitetur voluptas .
Laudator industria.
7

The Adjective and Substantive.


Adam, R. 2.-Smith, § 1. R. 3.
Vera virtus nobilitat.
Voluptas nocet nimia.
Fugit invida ætas.
Ver erat æternum .
Stellæ inerrantes .
Litera scripta manet .
Anima immortalis est .
Insonuêre cavæ cavernæ.
Brevis est voluptas.
Frigida nox est.
Jucundi acti labores .
Quàm dulcis est libertas !
Nocuit nimia severitas .
Calamitas querula est, et superba felicitas,
Nemus omne virebit.

The Accusative after the Verb.


Adam, R. 18.-Smith, § 4. R. 1, 4.

Nosce teipsum.
Ignis aurum probat.
Terra parit flores .
Ferrum rubigo consumit.
Veritas odium parit.
Celeritatem dat consuetudo .
Omnem pelle moram.
8

Omnia fert ætas .


Milo Clodium occidit.
Laudamus divitias, sequimur inertiam.
Ulteriora mirantur, præsentia sequuntur.
Materiam superabat opus.
Alexandrum magnum docuit Aristoteles.
Eadem peccat peccata.
Duram servit servitutem.
Humanum sanguinem sitiunt.
Carmina nulla canam .
Omnes volunt beatam vitam vivere.

Verbs having the same Case after as before them


Adam, R. 5.-Smith, § 1. R 10.

Inertia est vitium


Sol est lux mundi.
Senectus ipsa est morbus.
Virtus est sua merces .
Scit nos esse bonos.
Magnum vectigal est parsimonia.
Plumbum aurum fiebat .
Prosperum scelus virtus vocatur.
Tullus Hostilius rex creatus est.
9

Substantives agreeing in Case.


Adam, R. 1.
Gloria, virtutis umbra.
Alexander Philippi filius .
Omnes suos liberos obsides dedit.

One Substantive governing another Substantive


in the Genitive .

Adam, R. 6.
-Smith, § 2. R. 4.
Rubor virtutis color est.
Invidia gloriæ comes est.
Nisus erat portæ custos.
Aliorum exempla commonent.
Calamitas virtutis occasio est.
Ubi veteris disciplinæ decus ?
Manebat imago reipublicæ .
Vim solis umbræ levant.
Nulla facies mali aberat.

Malorum Ilias impendet.


Omnium rerum principia parva sunt.
Mater artium est necessitas .
Juno erat Jovis et soror et conjux.
Præmii spes solatur.
Magni animi comes est clementia.
Omnia virtutis præmia ambitio possidet.
10

The Relative.

Adam, R. 57. Smith, § 1. R 4,5.


Fortis est qui se vincit.
Nunquam rectè faciet, qui citò credit.
Leve fit, quod bene fertur, onus.
Non sum quem putas.
Nihil est quod non expugnet pertinax opera.
Felix est quem Deus diligit.

The Infinitive Mood.


Adam, R. 3.-Smith , § 1. R. 9.

Nocere facile est, prodesse difficile.


Noscere seipsum maxima sapientia est.
Non dimicare fuit vincere .
Progredi arduum est, regredi periculosum.
Adam, R. 30.-Smith, § 6. R. 5, 6.
Emori cupio.
Tacere nequeo.
Aude contemnere opes.
Amitti virtus non potest.
Pigebat et consistere et progredi.
Vinci quàm vincere maluit.
Ne tentes quod effici non potest.
Sequi gloria non appeti debet.
Adam, R. 4.-Smith, § 6. R. 7.
Te salvum venisse gaudeo.
Nemo se avarum esse intelligit.
11

Musas ipsas Latinè loqui credas.


Plurimùm proderit pueros salubriter institui.
Aliena vitia quisque reprehendi vult, quàm
sua .

Neuter Adjectives.
Adam, R. 8.
-Smith, § 2. R. 4.
Quid negotii est ?
Quid turbæ est apud forum ?
Plus ignominiæ quàm cladis est acceptum.
Plus timor quàm ira celeritatis habet.
Quid novi accidit ?
Minus timoris, minus periculi.

Partitives, Comparatives, &c.


Adam, R. 11. Smith, § 2. R. 7.
Nemo mortalium est felix.
Manuum fortior est dextra.
Optimi mortalium altissima cupiunt.
Theophrastus elegantissimus philosophorum
erat .

Quis mortalium non omnino peccat ?


Tarquinius, regum Romanorum septimus, in
exilium agebatur.
12

Verbal Adjectives.
Adam, R. 10.-Smith, § 2. R. 5.
Avidus novitatis .
Musicæ peritus .
Avida est periculi virtus.
Nullius flagitii compertus .
Factorum innocens erat.

Adjectives of plenty or want, &c:


Adam, R. 14. Smith , § 2. R. 6.
Locuples pecuniæ.
Omnium egenus .
Omni laude cumulatus erat.
Vacuus virtute animus .
Nemo est expers beneficiorum cœlestium.
Fecunda virtutum paupertas est .
Nulla ætas vacua periculo erat.
Aureum seculum et oratorum et criminum
inops erat.

SUM , signifying possession, &c.


Adam, R. 15.-Smith, § 2. R. 11.
Virtutis est vitium effugere.
Bene dicere est oratoris .
Magni animi est injurias despicere .
Est nocentium trepidare .
Hoc sentire , prudentiæ ; facere, fortitudinis .
13

MISEREOR, &c.

Adam, R. 16.-Smith, § 2. R. 11.


Miserere civium tuorum .
Miserere animi non digna ferentis.
Rerum suarum satagit.

RECORDOR, &c.
Adam, R. 19.-Smith, § 2. R. 10.
Datæ fidei reminiscitur.
Est stulti aliorum cernere vitia, oblivisci
suorum .
Consilii Annibalis serò meminit.
Nihil soles oblivisci nisi injurias.
Est dulce meminisse actos labores .

Verbs of valuing.
Adam, R. 24. Smith, § 2. R. 9.
Magni æstimabat pecuniam.
Tu me parvi pendis.
Emit tanti quanti voluit.
Parvi pudor penditur.
Non pluris quàm cæteri vendo, etiam mi-
noris.
Meritò te maximi feci
2
14

Verbs of accusing, &c.


Adam, R. 23. Smith, § 2. R. 12.
Centuriones avaritiæ insimulabant.
Qui alterum incusat probri, se ipsum intueri
debet.
Eum fraudis damnabat.
Absolvunt eum criminis .
Res adversæ homines religionis admonent.

Impersonal Verbs.
Adam, R. 29. Smith, § 2. R. 13, 14, 15.
Poëtis mentiri licet.
Aliis si liceat, non licet tibi.
Conducit saluti vivere e naturâ.
Nulli sapere fortuitò accidit.
Non cuivis contigit adire Corinthum.
Interest omnium colere virtutem .
Omnium refert vitium fugere.
Et tua et mea maximè interest.

Ejus me miseret.
Tui non te pudet ?
Prorsus vitæ me tædet.
Me civitatis morum piget tædetque.
Hanc maculam nos decet effugere.
Quem pœnitet peccâsse, est pene innocens.
Ne pudeat te fateri nescire quod nescias.
15

Passive Impersonals.
Ex omnibus locis urbis in forum curritur.
De Italiâ certatur.
Subitò ex insidiis insurgitur.
Ubi semel e recto deerratum est, in præ-
ceps pervenitur.

Adjectives signifying profit, &c.


Adam, R. 12. Smith, § 3. R. 1.
Sylvæ dant utile lignum navigiis pinus.
Miloni utile fuisset Clodium vivere.
Cæsaris victoria erat perniciosa reipublicæ.
Filius patri similis erat.
* Poëtarum quàm oratorum similior oratio
erat.
Fortuna tibi semper sit benigna.
Pariter patribus et plebi carus erat.
Invia virtuti nulla est via.
Omni ætati mors est communis.
Vivo omnibus et invisus et infestus.
Non est aptus equis Ithacæ locus.

The person or thing to or for, &c.


Verbs signifying to please, profit, &c.
Adam, R. 17.-Smith, § 3. R. 3, 14.
Patet omnibus veritas .
Surdis narras fabulam .

* Similis and some other of these adjectives sometimes have the


genitive.
16

Soli sibi cavet .


Imperium non sibi sed patriæ quæsivit.
Nemo sibi soli natus est.
Qui virtutem suam publicari vult, non vir-
tuti laborat, sed gloriæ.

Serit arbores agricola, quæ alteri seculo


prosint.
An noceat vis ulla bono ?
Blandiebatur cœptis fortuna.
Imperare sibi maximum est imperium.
Repugnat voluptas sanitati.
Plùs homines oculis quàm auribus credunt.

Verbs compounded with SATIS, BENE, and male.


Verbs compounded with AD, ANTE, &c.
Adam, R. 17.-Smith , § 3. R. 6, 7.

Cæteris satisfacio, mihi ipsi nunquam satis-


facio.
Pulchrum est benefacere reipublicæ.
Aspirat fortuna labori.
Imminet æquoribus scopulus.
Mors omnibus impendet.
Principiis obsta.
Bona existimatio divitiis præstat.
Ne succumbe malis .
17

Transitive verbs compounded with AD, ANTE,


&c.

Adam, R. 17. -Smith, § 1. R. 4, 5.


Seria jucundis anteferre decet.
Finem labori nox attulit.
Agrum Marti consecravit.
Nunquam te aliis præponito.
Commodo suo publicum bonum postponit.

Sum and its compounds, &c.


Adam, R. 17. Smith, § 3. R. 8, 9.
Suus cuique mos est.
Quid tibi* cum pelago ?
Nihil felicitati meæ deest.
Desunt inopiæ multa, avaritiæ omnia.
Præerat classi Claudius Apollinaris.
Præmia soli adsequuntur, qui periculis non
fuerunt.

SUM, for AFFERO, &c.


Adam, R. 22. Smith, § 3. R. 10.
Divitiæ multis fuêre exitio.
Exitio est avidis mare nautis.
Pariter iis terrori venerationique erat.
* Erat understood .
2*
18

Parvis initiis coorta seditio, prope urbi ex-


cidio fuit.

Case Absolute.

Adam, R. 62.-Smith, § 6. R. 4.
Sublatâ causâ, tollitur effectus.
Imperante Augusto, natus est Christus.
Pereunte obsequio, etiam imperium inter-
cidit.

Cause, manner, &c .


Adam, R. 49.-Smith, § 5. R. 1.
Felicitate corrumpimur.
Ventis agitatur pinus.
Plura consilio quàm vi perficiuntur.
Ramus baccarum ubertate incurvescit.
Epicurus hortulos suos philosophiæ fontibus
irrigabat.

Time, when, How Long.


Adam, R. 56.
-Smith, § 5. R. 7.
Conveniunt frequentes primâ luce.
Luce noctem, nocte lucem expectatis.
Annos decem studuit.
19

Romulus septem et triginta regnavit annos.


Octoginta annis vixit.

Measure, or distance ; excess of measure.


Adam, R. 55. Smith, § 5. R. 4, 5.
Columnæ erant sexaginta pedes altæ.
Abest ab urbe quinque * millibus passuum.
Turres denis pedibus quàm murus altiores
sunt.

Comparative degree.
Adam, R. 61. Smith, § 5. R. 3.
Quid est irâ ineptius ?
Mors est servitute potior.
Solis luce clarius erat.
Nemo est me miserior.
Honesta mors turpi vitâ potior est.
Xenophontis sermo erat melle dulcior.

Place.

Adam, R. 50, 51, 52, 53.-Smith, § 6. 1. 1,2, 3.


Mihi contigit Romæ doceri.
Alexander Babylone mortuus est.
Regulus Carthaginem rediit.
* Mille passuum, a thousand paces, or, a mile.
20

Româ Clodius profectus est.


Domi discordia erat.
Rectà domum sumus profecti.
Nuncius ad eum domo venit.

Verbs of plenty and scarceness.


Adam, R. 20. Smith, § 5. R. 10.
Pomis exuberat annus.
Aureum seculum poëtis abundabat.
Omni culpâ vacat.
Quod caret initio et fine est Deus.
Alter frænis eget, alter calcaribus.
Non tam artis indigent quàm laboris.

UTOR, ABUTOR, &c.


Adam, R. 21. Smith , § 5. R. 12.

Senectus non gladio, sed consilio et ratione


utitur.
Pelle moram ; utere viribus totis.
Cùm de antiquis loquaris, utere antiquâ
libertate .
Sic præsentibus * fruaris voluptatibus, ut
futuris non noceas.

* Fruaris the subjunctive mood used in the sense of the imper-


ative.
21

OPUS and usus .

Adam, R. 9. Smith, § 5. R. 9.
Nil opus est exemplis.
Scuto magis quàm gladio opus est.
Pauca memoria digna evenêre.
In hoc nil est dissidio dignum .
Libertatis umbrâ contenti erant.
Disce parvo esse contentus.

Verbs of asking, teaching, &c.


Verbs of loading, binding, &c.
Adam, R. 26, 27.-Smith, § 5. R. 2, 4.
Pacem te poscimus omnes.
Fortuna belli victos quoque artem docet
Celabo te hanc rem.
Naves onerant auro.
Implevit mero pateram.
Induit eum stolâ gloriæ.
Viduat urbem civibus.

Participles , Gerunds, Supines


Adam, R. 31.-Smith, § 9. R. 6.
Amans virtutem .
Oblitus rerum suarum .
Veniam petendi nullus locus erit.
Tempore utendum est.
22

A vitiorum exemplis nobis recedendum est.


Est etiam dolendi voluptas.
Natura dedit ranis crura apta natando.
Radix ejus vescendo est. *
Ad pœnitendum properat, qui citò judicat.
Quod quisque possit, nisi tentando non di-
dicit.
Tempus agendi consultando consumpsit.

Supine in um. Supine in v.


Adam, R. 37, 38.-Smith, § 7. R. 9, 10.
Fortuna, cùm blanditur, captatum venit.
Patriam defensum revocatus est.
Haud digna memoratu res est.
Cuivis facile scitu est quàm fuerim miser.

Adverbs of time, place, quantity, &c.


DERIVATIVE ADVERBS, &c.
Adam, R. 40, 41.-Smith, § 2. R. 16.
Sapientiæ parum habet.
Parum mellis, absinthii multùm, habere
videtur.
Ubinam gentium sumus ?
Instar refectionis est mutatio operis.
Obviam hosti consules eunt.

* Apta or utilis understood.


EXEMPLA MISCELLANEA.

ARISTÆUS olivæ inventor fuisse dicitur.


Verum decus in virtute positum est.
Vitem fertilitas commendat, sapor vinum.
Tardi et indociles sunt sæpius admonendi.
Virtus nihil inexpertum relinquit.
Falsa sub specie veri latent.
Helena causa fuit belli Trojani.
Villarum culmina fumant.

Accipere quàm facere præstat injuriam.


Elephanto belluarum nulla est prudentior.
Tenet quisque locum quem meruit.
Romanis multi fuerunt Alexandro pares.
Vacare culpâ maximum est solatium.
Vitia nobis sub virtutum nomine obrepunt.
Frustrà laborat, qui omnibus placere studet.
Parum tuta majestas sine viribus est.
Sæpe sub pallio sordido sapientia est.
Inter dominum et servum nulla amicitia est.
Magna navis magnam fortitudinem habet.
Eloquentia omnium artium est domina.
Prima navis fuit alnus cavata.
Optimum est pati quod non possis emendare.
Quæ nimis apparent retia vitat avis.
Citiùs venit periculum quod contemnitur.
Omnes antiquæ gentes regibus paruerunt.
Nullus locus nobis dulcior esse debet patriâ.
Rosæ fulgent inter lilia mixtæ .
Scopulum navita vitat. Ossa tegebat humus.
24

Pudore amisso, omnis virtus ruit.


Sole oriente, fugiunt tenebræ .
Otium omnia mala docet adolescentes.
Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt.

Codrus pro patriâ mortuus est.


Deum agnoscimus ex operibus ejus.
Video meliora proboque, deteriora sequor.
Sol in mediâ mundi sede locatur.
Fert Britannia aurum et argentum.
Reipublicæ nihil spei reliquum est.
Quod assequi non potest, sequi desinit.
Desidiâ corpus animusque *corrumpitur.
Nobilis equus umbrâ virgæ quoque regitur ;
Ignavus ne calcari quidem concitari potest.
Ferro geruntur bella, non auro.
Omnia breviora * reddet ordo, et modus.
Agricola incurvo terram dimovit aratro.
Incolumitas et decus eodem loco sita sunt .
Omnis virtus in actione consistit.
Quid verbis opus est ? Spectemur agendo.
Reluctante naturâ, irritus labor est.
In fugâ salutem sperare, dementia est.
Nunquam eminentia invidia carent.
Ignavis precibus fortuna repugnat.
Homines ampliùs oculis quàm auribus credunt.
Non est rectum minori parere majorem.
Præstat nemini imperare quàm alicui servire.
Insignia virtutis multi sine virtute assecuti sunt.
Parva sæpe scintilla contempta magnum excitat incen-
dium.
Pythagoras, cùm in geometriâ quædam novi invenisset,
musis bovem immolasse dicitur.

* The verb here agrees with one of the substantives, and is un-
derstood with respect to the others.
25

Nihil tam absurdè dici potest, quod non dicatur ab


aliquo philosophorum.
Testis corrumpi potest, vel pretio, vel gratiâ, vel metu,
vel simultate.

Non rete accipitri tenditur, neque milvio, qui malè fa-


ciunt nobis ; illis qui nil faciunt tenditur.
Vivere totâ vitâ discendum est, et totâ vitâ discendum
est mori .
Apud Pythagoram discipulis quinque annis tacendum
erat.

Condita est Carthago septuaginta duobus annis antè


quàm Roma.
Thales interrogatus, quid esset Deus ? Quod, inquit,
caret initio et fine.
Naturâ tenacissimi sumus eorum, quæ rudibus annis
percepimus.
Licèt ipsa vitium sit ambitio, frequenter tamen causa
virtutum est.
Rara temporum felicitas est, ubi sentire quæ velis, et
quæ sentias dicere, licet.
Augustus cum amicis suis consultabat, utrùm impe-
rium servaret, an deponeret.
Perperam quæritur, num in amici gratiam jus vio-
lari possit.
Epimenides puer, æstu et itinere fessus, septem et
quinquaginta annos in specu dormivisse dicitur.
Julius Cæsar simul dictare, et legentem audire
solebat.
P. Catienus Plotinus patronum adeò dilexit, ut,
hæres omnibus ejus bonis institutus, in rogum ejus se
conjiceret et concremaretur.
Nullius puto beneficium expetendum esse, cujus
vile judicium est.
Senescente lunâ, ostrea tabescere dicuntur, cres-
cente eâdem, gliscunt. Cæpe contrà, lunâ deficiente,
revirescere, adolescente, inarescere dicitur.
3
PARS SECUNDA.

HISTORIÆ SACRÆ .

1.
DEUS creavit cœlum et terram intra sex dies .
Primo die fecit lucem. Secundo die fecit firma-
mentum, quod vocavit cælum.
Tertio die coëgit aquas in unum locum, et eduxit
e terrâ plantas et arbores.
Quarto diefecit solem et lunam et stellas .
Quinto die aves quæ volitant in aëre, et pisces qui
natant in aquis.
Sexto die fecit omnia animantia, postremò hominem,
et quievit die septimo.
2.

Deus finxit corpus hominis e limo terræ, dedit illi


animam viventem, fecit illum ad similitudinem suam,
et nominavit illum Adamum.
Deinde immisit soporem in Adamum, et detraxit
unam e costis ejus dormientis.
Ex eâ formavit mulierem quam dedit sociam Ada-
mo, sicque instituit matrimonium.
Nomen primæ mulieris fuit Eva.
3.

Deus posuit Adamum et Evam in horto amœnissi-


mo, qui solet appellari Paradisus terrestris.
Ingens fluvius irrigabat hortum : erant ibi omnes
arbores jucundæ aspectu, et fructus gustu suaves.
Inter eas arbor scientiæ boni et mali.
27

Deus dixit homini : utere fructibus omnium arborum


paradisi, præter fructum arboris scientiæ boni et mali ;
nam si comedas illum fructum, morieris.
4.

Serpens, qui erat callidissimum omnium animan-


tium, dixit mulieri : cur non comedis fructum istius
arboris ?
Mulier respondit : Deus id prohibuit. Si tetigeri-
mus illum, moriemur.
Minimè, inquit serpens : non moriemini ; sed eritis
similes Deo, scientes bonum et malum.
Mulier, decepta his verbis, decerpsit fructum et
comedit : deinde obtulit viro, qui pariter comedit.
5.

Adamus, fugiens conspectum Dei, se abscondit.


Deus vocavit illum : Adame, Adame.
Qui respondit : timui conspectum tuum, et abscondi
me .

Cur times, inquit Deus, nisi quia comedisti fructum


vetitum ?
Adamus respondit : mulier, quam dedisti mihi so-
ciam, porrexit mihi fructum istum ut ederem.
Dominus dixit mulieri : cur fecisti hoc ? Quæ res-
pondit : serpens me decepit.
6.

Dominus dixit serpenti : quia decepisti mulierem,


eris odiosus et execratus inter omnia animantia ; rep-
tabis super pectus, et comedes terram.
Inimicitiæ erunt inter te et mulierem ; ipsa olim
conteret caput tuum.
Dixit etiam mulieri : afficiam te multis malis ; paries
liberos in dolore, et eris in potestate viri.
7.

Deinde Deus dixit Adamo : quia gessisti morem


uxori tuæ, habebis terram infestam ; ea fundet tibi
spinas et carduos.
28

Quæres ex eâ victum cum multo labore, donec


abeas in terram e quâ ortus es.
Tum ejecit Adamum et Evam ex horto ut ille cole-
ret terram, et collocavit angelum, qui præferebat manu
gladium igneum ut custodiret aditum paradisi.
8.

Adamus habuit multos liberos, inter quos Caïnus et


Abel numerantur : hic fuit pastor ; ille agricola.
Uterque obtulit dona Domino : Caïnus quidem
fructus terræ ; Abel autem oves egregias.
Dona Abelis placuerunt Deo, non autem dona
Caïni ; quod Caïnus ægrè tulit.
Dominus dixit Caïno : cur invides fratri ? si rectè
facies, recipies mercedem ; sin autem malè, lues pœ-
nam peccati.
9.

Caïnus non paruit Deo monentı : dissimulans iram,


dixit fratri suo : age, eamus deambulatum.
Itaque unâ ambo abierunt foras, et quum essent in
agro Caïnus irruit in Abelem, et interfecit illum.
Deus dixit Caïno : ubi est tuus frater ? Caïnus res-
pondit : nescio ; num ego sum custos fratris mei ? +

10.

Deus dixit Caïno : Caïne, quid fecisti ? Sanguis


fratris tui, quem ipse fudisti manu tuâ, clamat ad me.
Infesta tibi erit terra, quæ bibit sanguinem Abelis :
quum colueris eam longo et duro labore, nullos feret
fructus : eris vagus in orbe terrarum.
Caïnus, desperans veniam, fugit.
11.

Postquam numerus hominum crevit, omnia vitia in-


valuêre. Quare offensus Deus statuit perdere hom-
inum genus diluvio.
29

Attamen pepercit Noëmo et liberis ejus, quia cole-


bant virtutem.
Noëmus admonitus a Deo exstruxit ingentem ar-
cam in modum navis ; linivit eam bitumine, et in eam
induxit par unum omnium avium et animantium.
12.

Postquam Noëmus ipse ingressus est arcam cum


conjuge, tribus filiis et totidem nuribus, aquæ maris
et omnium fontium eruperunt.
Simul pluvia ingens cecidit per quadraginta dies et
totidem noctes.
Aqua operuit universam terram, ita ut superaret
quindecim cubitis altissimos montes.
Omnia absumpta sunt diluvio : arca autem sublevata
aquis fluitabat in alto.
13.
Deus immisit ventum vehementem, et sensim aquæ
imminutæ sunt.
Tandem mense undecimo, postquam diluvium cœ-
perat, Noëmus aperuit fenestram arcæ, et emisit cor-
vum, qui non est reversus.
Deinde emisit columbam : quum ea non invenisset
locum ubi poneret pedem, reversa est ad Noëmum,
qui extendit manum, et intulit eam in arcam.
Columba rursum emissa attulit in ore suo ramum
olivæ virentis, quo finis diluvii significabatur.
14.

Noëmus egressus est ex arcâ, postquam ibi inclu-


sus fuerat per annum totum ipse et familia ejus : edux-
it secum aves cæteraque animantia.
Tum erexit altare, et obtulit sacrificium Domino.
Deus dixit illi : non delebo deinceps genus hominum ;
ponam arcum meum in nubibus, et erit signum fœderis
quod facio vobiscum.
Quum obduxero nubes cælo, arcus meus apparebit,
et recordabor fœderis mei, nec unquam diluvium erit
ad perdendum orbem terrarum.
3*
:
30

15.

Omnes gentes propagatæ sunt a filiis Noëmi. Semus


incoluit Asiam, Chamus Africam, Japhetus Europam.
Pœna diluvii non deterruit homines a vitiis, sed
brevi facti sunt pejores quàm prius.
Obliti sunt Dei creatoris : adorabant solem et lu-
nam ; non verebantur parentes ; dicebant mendacium ;
faciebant fraudem, furtum, homicidium : uno verbo se
contaminabant omnibus flagitiis.
16.
Quidam tamen sancti viri coluerunt veram religi-
onem et virtutem, inter quos fuit Abrahamus e genere
Semi.
Deus fecit fœdus cum illo his verbis : exi e domo
paternâ, desere patriam, et pete regionem quam da-
turus sum posteris tuis .
Augebo te prole numerosâ ; eris pater multarum
gentium, ac per te omnes orbis nationes erunt bonis
cumulatæ .
Aspice cœlum : dinumera stellas, si potes ; tua pro-
genies eas æquabit numero.
17.
Abrahamus jam senuerat, et Sara ejus uxor erat
sterilis .
Quibus tamen Deus promisit, filium ex eis nasciturum.
Habebis, inquit, filium ex Sarâ conjuge tuâ.
Quod audiens Sara risit, nec statim adhibuit fidem
promissis Dei, et idcirco reprehensa est a Deo.
Abrahamus autem credidit Deo pollicenti.
Et verò uno pòst anno filius natus est Abrahamo,
qui eum vocavit Isaacum.
18.

Postquam Isaacus adolevit, Deus, tentans fidem


Abrahami, dixit illi ; Abrahame, tolle filium tuum
unicum quem amas, et immola eum mihi in monte
quem ostendam tibi.
31

Abrahamus non dubitavit parere Deo jubenti : im


posuit ligna Isaaco, ipse verò portabat ignem et
gladium.
Quum iter facerent simul, Isaacus dixit patri : mi
pater, ecce ligna et ignis : sed ubinam est hostia im-
molanda ? Cui Abrahamus : Deus, inquit, sibi provi-
debit hostiam, fili mi.
19.

Ubi pervenerunt ambo in locum designatum, Abra-


hamus exstruxit aram, disposuit ligna, alligavit Isaacum
super struem lignorum, deinde arripuit gladium.
Tum Angelus clamavit de cœlo : Abrahame, con-
tine manum tuam : ne noceas puero : jam fides tua
mihi perspecta est, quum non peperceris filio tuo unico :
et ego favebo tibi ; remunerabo splendidè fidem tuam.
Abrahamus respexit, et vidit arietem hærentem
cornibus inter vepres, quem immolavit loco filii.
20.
Postea Abrahamus misit servum suum Eliezerem
ad cognatos suos qui erant in Mesopotamia, ut inde
adduceret uxorem filio suo Isaaco.
Eliezer sumpsit decem camelos domini sui, et pro-
fectus est, portans secum munera magnifica, quibus
donaret puellam destinatam Isaaco et ejus parentes.
Ubi pervenit in Mesopotamiam, constitit cum came-
lis prope puteum aquæ ad vesperam, quo tempore mu-
lieres solebant convenire ad hauriendam aquam.
21.

Eliezer oravit Deum his verbis : Domine, Deus


Abrahami, fac ut puella, quæ dabit potum mihi petenti,
ea sit quam Isaaco destinas.
Ecce statim Rebecca virgo eximiâ pulchritudine
prodiit, gerens urnam humeris, quæ descendit ad
puteum, et implevit urnam.
Tunc Eliezer progressus obviam puellæ : da, inquit,
potum mihi : cui Rebecca : bibe, ait, domine mi ; et
simul demisit urnam.
32

Quum ille bibisset, Rebecca obtulit etiam aquam


camelis. Hoc indicio cognovit Eliezer quod scire
cupiebat.
22.

Eliezer protulit inaures aureas et armillas, quas


dedit Rebeccæ : tum interrogavit illam cujus esset
filia, num in domo patris esset locus ad commorandum.
Cui Rebecca respondit : ego sum filia Bathuelis :
avus meus est frater Abrahami ; est domi locus ad
commorandum amplissimus ; est etiam plurimum fœni
et palearum ad usum camelorum.
Quod audiens Eliezer egit gratias Deo, qui tribuisset
iter prosperum sibi.
23 .

Rebecca properavit domum et narravit matri suæ


ea quæ sibi contigerant.
Labanus frater Rebeccæ, quum audivisset sororem
narrantem, adivit hominem, qui stabat ad fontem cum
camelis, et compellans eum : ingredere, inquit, domine
mi : cur stas forìs ? Paravi hospitium tibi et locum
camelis .
Dein deduxit eum domum, eique cibum apposuit.
24.

Continuò Eliezer exposuit parentibus Rebeccæ


causam itineris suscepti, rogavitque ut annuerent pos-
tulationi suæ .
Qui responderunt : ita voluntas Dei fert ; nec possu-
mus Deo obsistere. En Rebecca ; proficiscatur tecum,
nuptura Isaaco.
Tum Eliezer deprompsit vasa aurea et argentea,
vestesque pretiosas, quas dedit Rebeccæ ; obtulit etiam
munera matri ejus et fratri, et inierunt convivium.
25.

Postridie Eliezer surgens manè dixit parentibus


Rebeccæ : herus meus me exspectat ; dimittite me,
ut redeam ad illum .
33

Qui responderunt : vocemus puellam, et perconte-


mur ejus sententiam.
Quum Rebecca venisset, sciscitati sunt, an vellet
discedere cum homine ? Volo, inquit illa.
Dimiserunt ergo Rebeccam et nutricem illius, pre-
cantes ei omnia prospera.
26.
Isaacus fortè tunc deambulabat rure ; vidit camelos
venientes. Simul Rebecca, conspicata virum deam-
bulantem, desiluit e camelo, et interrogavit Eliezerem,
quis est ille vir ?
Eliezer respondit : ipse est herus meus. Illa statim
operuit se pallio.
Eliezer narravit Isaaco cmnia quæ fecerat.
Isaacus introduxit Rebeccam in tabernaculum ma-
tris suæ, et lenitus est dolor, quem capiebat ex morte
matris.
27.
Rebecca edidit uno partu duos filios, Esaüm et Ja-
cobum. Qui prior editus est, pilosus erat ; alter verò,
lenis : ille fuit venator strenuus, hic autem placidus et
simplex moribus.
Quâdam die, quum Jacobus sibi paravisset pulmen-
tum ex lentibus, venit Esaüs fessus de viâ, et dixit
fratri : da mihi hoc pulmentum; nam redeo rure ex-
animatus lassitudine .
Cui Jacobus : dabo, si concedas mihi jus primogeniti.
Faciam libenter, inquit Esaüs. Jura ergo, ait Ja-
cobus .
Esaüs juravit et vendidit jus suum.
28 .
Isaacus, qui delectabatur venatione, amabat Esaüm,
Jacobus verò erat carior Rebeccæ .
Quum Isaacus jam senuisset, et factus esset cæcus,
vocavit Esaüm : sumito, inquit, pharetram, arcum et
sagittas ; affer mihi et para de venatione pulmentum,
ut comedam et apprecer tibi fausta omnia antequam
moriar.
34

Esaüs itaque profectus est venatum.


29.
Rebecca audierat Isaacum loquentem : vocavit Ja-
cobum, et afferto, inquit, mihi duos hædos opimos :
conficiam pulmentum, quo pater tuus valdè delectatur;
appones ei cibum, et bene precabitur tibi.
Jacobus respondit : ego non ausim id facere, mater :
Esaüs est pilosus ; ego sum lenis : si pater me at-
trectaverit, succensebit mihi ; ita indignatio patris et
damnum mihi evenient pro ejus benevolentiâ.
30.

Rebecca institit : ne timeas, inquit, fili mi. Si quid


adversi inde sequatur, id totum sumo mihi : tu verò ne
dubites facere quod jussus es.
Itaque Jacobus abiit et attulit matri duos hædos ;
illa paravit seni cibum quem noverat suavem esse
palato ejus.
Deinde induit Jacobum vestibus fratris : aptavit
pellem hædi manibus ejus et collo.
Tum, adi, inquit, patrem tuum, et offer illi escam
quam appetit.
31 .

Jacobus attulit patri suo escam paratam a matre.


Cui Isaacus dixit : quisnam es tu ? Jacobus respon-
dit: ego sum Esaüs primogenitus tuus ; feci quod jus-
sisti, pater ; surge et comede de venatione meâ.
Quomodo, ait Isaacus, potuisti invenire tam citò ?
Inveni , pater : Deus ita voluit.
Isaacus rursum : tu-ne es Esaüs primogenitus meus ?
accede propiùs ut attrectem te.
Ille accessit ad patrem, qui dixit : vox quidem est
Jacobı, sed manus sunt Esaï.
32.
Isaacus amplexatus Jacobum anteposuit eum fratri,
et tribuit illi omnia bona primogeniti.
Non multò pòst Esaüs rediit a venatione, et ipse
obtulit patri pulmentum quod paraverat.
35

Cui Isaacus mirans dixit : quis est ergo ille qui


modò attulit mihi cibum, et cui apprecatus sum omnia
fausta, tanquam primogenito ?
Quod audiens Esaüs edidit magnum clamorem, et
implevit domum lamentis.
33.

Esaüs ardens irâ minabatur mortem Jacobo .


Quare Rebecca mater timens dilecto filio suo, fuge,
inquit, fili mi ; abi ad Labanum avunculum tuum, et
commorare apud eum, donec ira fratris tui defervescat.
Jacobus, dimissus a patre et matre, profectus est in
Mesopotamiam.
Iter faciens pervenit ad quendam locum, ubi fessus
de viâ pernoctavit : supposuit lapidem capiti suo et
obdormivit.
34.

Jacobus vidit in somnis scalam, quæ innixa terræ


pertinebat ad cœlum, atque angelos Dei ascendentes
et descendentes : audivit Dominum dicentem sibi : ego
sum Deus patris tui, dabo tibi et posteris tuis terram
cui incubas.
Noli timere ; ego favebo tibi ; ero custos tuus, quo-
cumque perrexeris, et reducam te in patriam, ac per te
omnes orbis nationes erunt bonis cumulatæ.
Jacobus expergefactus adoravit Dominum.
35.

Jacobus iter persecutus pervenit in Mesopotamiam :


vidit tres pecorum greges propter puteum cubantes.
Nam ex eo puteo greges solebant adaquari. Os
putei claudebatur ingenti lapide.
Jacobus accessit illuc, et dixit pastoribus : fratres,
unde estis ? qui responderunt : ex urbe Haran.
Quos interrogavit iterum, nôstis-ne Labanum ? Dix-
erunt, novimus. Valet-ne ? valet, inquiunt : ecce Ra-
chel filia ejus venit cum grege suo.
36

36.

Dum Jacobus loqueretur cum pastoribus, Rachel,


filia Labani, venit cum pecore paterno : nam ipsa pas-
cebat gregem.
Confestim Jacobus, videns cognatam suam, amovit
lapidem ab ore putei. Ego sum, inquit, filius Rebec-
cæ, et osculatus est eam .
Rachel festinans nunciavit patri suo, qui agnovit fili-
um sororis suæ, deditque ei Rachelem in matrimonium.
37.

Jacobus diu commoratus est apud Labanum: interea


mirè auxit rem suam, et factus est dives.
Longo pòst tempore admonitus a Deo rediit in pa-
triam suam .
Extimescebat iram fratris sui : ut placaret animum
ejus, præmisit ad eum nuncios, qui offerrent ei munera.
Esaüs mitigatus occurrit obviam Jacobo advenienti :
insiliit in collum ejus, flensque osculatus est eum, nec
quidquàm ille nocuit.
38.

Jacobus habuit duodecim filios, inter quos erat Jo-


sephus ; hunc pater amabat præ cæteris, quia senex
genuerat eum. Dederat illi togam textam e filis varii
coloris.
Quam ob causam Josephus erat invisus suis fratri-
bus, præsertim postquam narravisset eis duplex som-
nium, quo futura ejus magnitudo portendebatur.
Oderunt illum tantopere ut non possent cum eo
amicè loqui.
39.

Hæc porro erant Josephi somnia. Ligabamus, in-


quit, simul manipulos in agro : ecce manipulus meus
surgebat et stabat rectus ; vestri autem manipuli cir-
cumstantes venerabantur meum.
Postea vidi in somnis solem, lunam et undecim
stellas adorantes me .
37

Cui fratres responderunt, * quorsum spectant ista


Omnia? Num tu eris rex noster ? Num subjiciemur
ditioni tuæ ?
Fratres igitur invidebant ei ; at pater rem tacitus
considerabat.
40.

Quâdam die quum fratres Josephi pascerent greges


procul, ipse remanserat domi . Jacobus misit eum ad
fratres, ut sciret quomodò se haberent.
Qui, videntes Josephum venientem, consilium cepe-
runt illius occidendi .
Ecce, inquiebant, somniator venit : occidamus il-
lum et projiciamus in puteum : dicemus patri : fera
devoravit Josephum. Tunc apparebit quid sua illi
prosint somnia.
41.

Ruben, qui erat natu maximus, deterrebat fratres a


tanto scelere.
Nolite, inquiebat, interficere puerum : est enim
frater noster : dimittite eum potiùs in hanc foveam.
Habebat in animo liberare Josephum ex eorum
manibus, et illum extrahere e foveâ, atque ad patrem
reducere .
Reipsâ his verbis deducti sunt ad mitius consilium.
42.

Ubi Josephus pervenit ad fratres suos, detraxerunt


ei togam, quâ indutus erat, et detruserunt eum in fo-
veam .

Deinde quum consedissent ad sumendum cibum,


conspexerunt mercatores qui petebant Ægyptum cum
camelis portantibus varia aromata.
Venit illis in mentem Josephum vendere illis mer-
catoribus .
Qui emerunt Josephum viginti nun mis argenteis,
eumque duxerunt in Ægyptum.
* Quorsum spectant-what mean ?
4
38

43.

Tunc fratres Josephi tinxerunt togam ejus in san-


guine hædi, quem occiderant, et miserunt eam ad pa-
trem cum his verbis : invenimus hanc togam ; vide an
toga filii tui sit.
Quam quum agnovisset, pater exclamavit : toga
filii mei est : fera pessima devoravit Josephum. De-
inde scidit vestem, et induit cilicium.
Omnes liberi ejus convenerunt ut lenirent dolorem
patris ; sed Jacobus noluit accipere consolationem ;
dixitque : ego descendam mærens cum filio meo in
sepulcrum.
44.

Putiphar Ægyptius emit Josephum a mercatoribus.


Deus autem favit Putiphari causâ Josephi : omnia
ei prosperè succedebant.
Quamobrem Josephus benignè habitus est ab hero,
qui præfecit eum domui suæ.
Josephus ergo administrabat rem familiarem Puti-
pharis : omnia fiebant ad nutum ejus, nec Putiphar
ullius negotii curam gerebat.
45.

Josephus erat insigni et pulchra facie : uxor Puti-


pharis eum pelliciebat ad flagitium.
Josephus autem nolebat assentiri improbæ mulieri.
Quâdam die mulier apprehendit oram pallii ejus ;
at Josephus reliquit pallium in manibus ejus, et fugit.
Mulier irata inclamavit servos, et Josephum accu-
savit apud virum, qui nimiùm credulus conjecit Jose-
phum in carcerem.
46.

Erant in eodem carcere duo ministri regis Pharao-


nis ; alter præerat pincernis, alter pistoribus.
Utrique obvenit divinitus somnium eâdem nocte .
Ad quos quum venisset Josephus manè, et animad-
vertisset eos tristiores solito, interrogavit quænam esset
mæstitiæ causa ?
39

Qui responderunt : obvenit nobis somnium, nec


quisquam est qui illud nobis interpretetur.
Nonne, inquit Josephus, Dei solius est prænoscere
res futuras ? Narrate mihi somnia vestra.
47.

Tum prior sic exposuit Josepho somnium suum.


Vidi in quiete vitem in quâ erant tres palmites ; ea
paulatim protulit gemmas ; deinde flores eruperunt, ac
denique uvæ maturescebant.
Ego exprimebam uvas in scyphum Pharaonis, eique
porrigebam.
Esto bono animo, inquit Josephus, post tres dies
Pharao te restituet in gradum pristinum : te rogo ut
memineris mei .
48.

Alter quoque narravit somnium suum Josepho : ges-


tabam in capite tria canistra in quibus erant cibi quos
pistores solent conficere.
Ecce autem aves circumvolitabant, et cibos illos
comedebant. Cui Josephus : hæc est interpretatio
istius somnii .
Tria canistra sunt tres dies, quibus elapsis, Pharao
te feriet securi, et affiget ad palum, ubi aves pascentur
carne tuâ .
49.
Die tertio, qui dies natalis Pharaonis erat, splendi-
dum convivium parandum fuit.
Tunc rex meminit ministrorum suorum, qui erant in
carcere .

Restituit præfecto pincernarum munus suum ; alte-


rum verò securi percussum suspendit ad palum : Ita
res somnium comprobavit.
Tamen præfectus pincernarum oblitus est Josephi,
nec illius in se meriti recordatus est.
50.

Post biennium rex ipse habuit somnium.


Videbatur sibi adstare Nilo flumini : et ecce emerge-
40

bant de flumine septem vaccæ pingues, quæ pasce-


bantur in palude.
Deinde septem aliæ vaccæ macilentæ exierunt ex
eodem flumine, quæ devorârunt priores.
Pharao experrectus rursum dormivit, et alterum
habuit somnium .
Septem spicæ plenæ enascebantur in uno culmo,
aliæque totidem exiles succrescebant, et spicas plenas
consumebant.
51.

Ubi illuxit, Pharao perturbatus convocavit omnes


conjectores Ægypti, et narravit illis somnium ; at
nemo poterat illud interpretari.
Tunc præfectus pincernarum dixit regi : confiteor
peccatum meum : quum ego et præfectus pistorum es-
semus in carcere, uterque somniavimus eâdem nocte.
Erat ibi puer Hebræus, qui nobis sapienter inter-
pretatus est somnia ; res enim interpretationem com-
probavit.
52.

Rex arcessivit Josephum, eique narravit utrumque


somnium. Tum Josephus Pharaoni : duplex, inquit,
somnium unam atque eandem rem significat.
Septem vaccæ pingues et septem spicæ plenæ sunt
septem anni ubertatis mox venturæ .
Septem verò vaccæ macilentæ et septem spicæ exiles
sunt totidem anni famis, quæ ubertatem secutura est.
Itaque, rex, præfice toti Ægypto virum sapientem et
industrium, qui partem frugum recondat in horreis pub-
licis, servetque diligenter in subsidium famis secuturæ.
53.

Regi placuit consilium ; quare dixit Josepho : num


quisquam est in Ægypto te sapientior ? Nemo certè
fungetur meliùs illo munere.
En tibi trado curam regni mei.
Tum detraxit e manu suâ annulum, et Josephi digito
inseruit ; induit illum veste byssinâ, collo torquem
41

aureum circumdedit, eumque in curru suo secundum


collocavit.
Josephus erat triginta annos natus, quum summam
potestatem a rege accepit.
54.

Josephus perlustravit omnes Ægypti regiones, et per


septem annos ubertatis congessit maximam frumenti
copiam.
Secuta est inopia septem annorum, et in orbe uni-
verso fames ingravescebat.
Tunc Ægyptii, quos premebat egestas, adierunt re-
gem, postulantes cibum.
Quos Pharao remittebat ad Josephum.
Hic autem aperuit horrea, et Ægyptiis frumenta
vendidit.
55.

Ex aliis quoque regionibus conveniebatur in Ægyp-


tum ad emendam annonam .
Eâdem necessitate compulsus Jacobus misit illuc
filios suos .
Itaque profecti sunt fratres Josephi ; sed pater re-
tinuit domi natu minimum, qui vocabatur Benjaminus.
Timebat enim ne quid mali ei accideret in itinere.
Benjaminus ex eâdem matre natus erat quâ Jose-
phus, ideoque ei longè carior erat quàm cæteri fratres.
56.

Decem fratres, ubi in conspectum Josephi venerunt,


eum proni venerati sunt.
Agnovit eos Josephus, nec ipse est cognitus ab eis.
Noluit indicare statim quis esset, sed eos interroga-
vit tanquam alienos : unde venistis, et quo consilio ?
Qui responderunt : profecti sumus e regione Cha-
naan ut emamus frumentum.
Non est ita, inquit Josephus ; sed venistis huc anime
hostili : vultis explorare nostras urbes et loca Ægypti
parum munita.
At illi : minimè, inquiunt : nihil mali meditamur,
4*
42

duodecim fratres sumus ; minimus retentus est domi


a patre : alius verò non superest.
57 .
Illud Josephum angebat quòd Benjaminus cum
cæteris non aderat.
Quare dixit eis : experiar an verum dixeritis : man-
eat unus ex vobis obses apud me, dum adducatur huc
frater vester minimus ; cæteri abite cum frumento.
Tunc cœperunt inter se dicere : meritò hæc pati-
mur : crudeles fuimus in fratrem nostrum ; nunc pœ-
nam hujus sceleris luimus.
Putabant hæc verba non intelligi a Josepho, quia
per interpretem cum eis loquebatur.
Ipse autem avertit se parumper et flevit.
58.
Josephus jussit fratrum saccos impleri tritico, et
pecuniam, quam attulerant, reponi in ore saccorum ;
addidit insuper cibaria in viam.
Deinde dimisit eos, præter Simeonem, quem retin-
uit obsidem .
Itaque profecti sunt fratres Josephi, et, quum venissent
ad patrem, narraverunt ei omnia quæ sibi acciderant.
Quum aperuissent saccos, ut effunderent frumenta.
mirantes repererunt pecuniam.
59.
Jacobus, ut audivit Benjaminum arcessi a præfecto
Ægypti, cum gemitu questus est.
Orbum me liberis fecistis : Josephus mortuus est ;
Simeon retentus est in Ægypto ; Benjaminum vultis
abducere .
Hæc omnia mala in me residunt; non dimittam Ben-
jaminum ; nam si quid ei adversi acciderit in viâ, non
potero ei superstes vivere, sed dolore oppressus moriar.
60.

Postquam consumpti sunt cibi quos attulerant, Ja-


cobus dixit filiis suis; proficiscimini iterum in Ægyp-
tum, ut ematis cibos.
43

Qui responderunt : non possumus adire præfectum


Ægypti sine Benjamino ; ipse enim jussit illum ad se
adduci .
Cur, inquit pater, mentionem fecistis de fratre vestro
minimo ?
Ipse, inquiunt, nos interrogavit an pater viveret, an
alium fratrem haberemus.
Respondimus ad ea quæ sciscitabatur : non potui-
mus præscire eum dicturum esse : adducite huc fra-
trem vestrum.
61.
Tunc Judas, unus e filiis Jacobi, dixit patri : com-
mitte mihi puerum : ego illum recipio in fidem meam :
ego servabo, ego reducam illum ad te ; nisi fecero,
hujus rei culpa in me residebit : si voluisses eum sta-
tim dimittere, jam secundò huc rediissemus.
Tandem victus pater annuit ; quoniam necesse est,
inquit, proficiscatur Benjaminus vobiscum, deferte viro
munera et duplum pretium, ne fortè errore factum sit
ut vobis redderetur prior pecunia.
62.

Nunciatum est Josepho eosdem viros advenisse, et


cum eis parvulum fratrem.
Jussit Josephus eos introduci domum, et lautum
parari convivium.
Illi porro metuebant ne arguerentur de pecuniâ
quam in saccis repererant : quare purgaverunt se
apud dispensatorem Josephi.
Jam semel, inquiunt, huc venimus : reversi domum
invenimus pretium frumenti in saccis : nescimus
quonam casu id factum fuerit : sed eandem pecuniam
reportavimus .
Quibus dispensator ait : bono animo estote. Deinde
adduxit ad illos Simeonem, qui retentus fuerat.
63.

Deinde Josephus ingressus est in conclave, ubi sui


eum fratres expectabant, qui eum venerati sunt offe
rentes munera .
44

Josephus eos clementer salutavit, interrogavitque :


salvus-ne est senex ille quem vos patrem habetis ? Vi-
vitne adhuc ?
Qui responderunt ; salvus est pater noster, adhuc
vivit.
Josephus autem, conjectis in Benjaminum oculis,
dixit : iste est frater vester minimus, qui domi reman-
serat apud patrem ?
Et rursus : Deus sit tibi propitius, fili mi ; et abiit
festinans, quia commotus erat animo, et lacrymæ
erumpebant.
64.

Josephus lotâ facie regressus continuit se, et jussit


apponi cibos.
Tum distribuit escam unicuique fratrum suorum : sed
pars Benjamini erat quintuplo major quàm cæterorum.
Peracto convivio, Josephus dat negotium dispensa-
tori, ut saccos eorum impleat frumento, pecuniam simul
reponat, et insuper scyphum suum argenteum in sacco
Benjamini recondat.
Ille fecit diligenter quod jussus fuerat.
65.

Fratres Josephi sese in viam dederant, necdum


procul ab urbe aberant .
Tunc Josephus vocavit dispensatorem domûs suæ,
eique dixit : persequere viros, et quum eos assecutus
fueris, illis dicito : quare injuriam pro beneficio re-
pendistis ?
Subripuistis scyphum argenteum, quo dominus meus
utitur : improbè fecistis.
Dispensator mandata Josephi perfecit ; ad eos
confestim advolavit ; furtum exprobravit ; rei indig-
nitatem exposuit.
66.

Fratres Josephi responderunt dispensatori : istud


sceleris longè a nobis alienum est ; nos, ut tute scis,
retulimus bonâ fide pecuniam repertam in saccis :
45

Tantùm abest ut furati simus scyphum domini tui:


apud quem furtum deprehensum fuerit, is morte mulc-
tetur.
Continuò deponunt saccos et aperiunt, quos ille
scrutatus invenit scyphum in sacco Benjamini.
67.

Tunc fratres Josephi mœrore oppressi revertuntur


in urbem .
Adducti ad Josephum, sese abjecerunt ad pedes
llius. Quibus ille : quomodo, inquit, potuistis hoc
scelus admittere ?
Judas respondit : fateor : res est manifesta ; nullam
possumus excusationem afferre, nec audemus petere
veniam aut sperare : nos omnes erimus servi tui.
Nequaquam, ait Josephus : sed ille, apud quem
inventus est scyphus, erit mihi servus : vos autem
abite liberi ad patrem vestrum.
68 .

Tunc Judas accedens propiùs ad Josephum : te oro,


inquit, Domine mi, ut bonâ cum veniâ me audias.
Pater unicè diligit puerum ; nolebat primò eum di-
mittere ; non potui id ab eo impetrare, nisi postquam
spopondi eum tutum ab omni periculo fore.
Si redierimus ad patrem sine puero, ille mærore
confectus morietur.
Te oro atque obsecro ut sinas puerum abire, meque
pro eo addicas in servitutem : ego pœnam, quâ dignus
est, mihi sumo et exsolvam.
69.

Interea Josephus continere se vix poterat : quare


jussit Ægyptios adstantes recedere.
Tum flens dixit magnâ voce : ego sum Josephus ;
vivitne adhuc pater meus ?
Non poterant respondere fratres ejus nimio timore
perturbati.
46

Quibus ille amicè : accedite, inquit, ad me: ego sum


Josephus frater vester, quem vendidistis mercatoribus
euntibus in Ægyptum : nolite timere.
Dei providentiâ id factum est, ut ego saluti vestræ
consulerem.

70.

Josephus hæc locutus fratrem suum Benjaminum


complexus est, eumque lacrymis conspersit.
Deinde cæteros quoque fratres collacrymans oscu-
latus est. Tum demum illi cum eo fidenter locuti sunt .
Quibus Josephus : ite, inquit, properate ad patrem
meum, eique nunciate filium suum vivere, et apud
Pharaonem plurimùm posse ; persuadete illi ut in
Ægyptum cum omni familia commigret.
71.

Fama de adventu fratrum Josephi ad aures regis


pervenit, qui dedit eis munera perferenda ad patrem
cum his mandatis .
Adducite huc patrem vestrum et omnem ejus famil-
iam, nec multùm curate supellectilem vestram, quia
omnia, quæ opus erunt vobis, præbiturus sum, et
omnes opes Ægypti vestræ erunt.
Misit quoque currus ad vehendum senem, et par-
vulos, et mulieres .
72.

Fratres Josephi festinantes reversi sunt ad patrem


suum, eique nunciaverunt Josephum vivere, et princi-
pem esse totius Ægypti.
Ad quem nuncium Jacobus, quasi e gravi somno
excitatus obstupuit, nec primùm filiis rem narrantibus
fidem adhibebat.
Sed postquam vidit plaustra et dona sibi a Josepho
missa, recepit animum, et, mihi satis est, inquit, si vi-
vit adhuc Josephus meus : ibo et videbo eum antequam
moriar .
47

73.

Jacobus, profectus cum filiis et nepotibus, pervenit


in Ægyptum, et præmisit Judam ad Josephum, ut eum
faceret certiorem de adventu suo.
Confestim Josephus processit obviam patri, quem
ut vidit, in collum ejus insiliit, et flens flentem com-
plexus est.
Tum Jacobus : satis diu vixi, inquit, nunc æquo
animo moriar, quoniam conspectu tuo frui mihi licuit,
et te mihi superstitem relinquo.
74.

Josephus adiit Pharaonem, eique nunciavit patrem


suum advenisse : constituit etiam quinque e fratribus
suis coram rege.
Qui eos interrogavit, quidnam operis haberent : illi
responderunt se esse pastores.
Tum rex dixit Josepho : Ægyptus in potestate tuâ
est; cura ut pater et fratres tui in optimo loco habitent ;
et si qui sint inter eos navi et industrii, trade eis cu-
ram pecorum meorum.
75.

Josephus adduxit quoque patrem suum ad Phara-


onem, qui, salutatus a Jacobo, percontatus est ab eo
quâ esset ætate ?
Jacobus respondit regi : vixi centum et triginta an-
nos, nec adeptus sum senectutem beatam avorum
meorum : tum bene precatus regi discessit ab eo.
Josephus autem patrem et fratres suos collocavit in
optimâ parte Ægypti, eisque omnium rerum abun-
dantiam suppeditavit.
76.

Jacobus vixit septem et decem annos postquam


commigrâsset in Ægyptum.
Ubi sensit mortem sibi imminere, arcessito Josepho,
dixit :
Si me amas, jura te id facturum esse quod a te pe
48

tam, scilicet ut ne me sepelias in Ægypto, sed corpus


meum transferas ex hâc regione, et condas in sepulcro
majorum meorum.
Josephus autem : faciam, inquit, quod jubes, pater.
Jura ergo mihi, ait Jacobus, te certò id facturum
esse.

Josephus juravit in verba patris.


77 .

Josephus adduxit ad patrem duos filios suos, Ma-


nassem et Ephraimum : posuit Manassem, qui natu
major erat, ad dextram senis, Ephraimum verò mino-
rem ad sinistram ejus.
At Jacobus, decussans manus, dextram imposuit
Ephraimo, sinistram autem Manassi, et utrique simul
bene precatus est.
Quod Josephus animadvertens ægre tulit, et cona-
tus est manus patris commutare.
At pater restitit, dixitque Josepho : scio, fili mi,
scio hunc esse majorem natu, et illum minorem : id
prudens feci .
Ita Jacobus Ephraimum Manassi anteposuit.
78.

Ut vidit Josephus extinctum patrem, ruit super eum


flens : et osculatus est eum, luxitque illum diu.
Deinde præcepit medicis ut condirent corpus, et
ipse cum fratribus multisque Ægyptiis patrem depor-
tavit in regionem Chanaan.
Ibi funus fecerunt cum magno planctu, et sepelie-
runt corpus in speluncâ, ubi jacebant Abrahamus et
Isaacus, reversique sunt in Ægyptum.
79.

Josephus vixit annos centum et decem, quumque


esset morti proximus, convocavit fratres suos, et illos
admonuit se brevi moriturum esse .
Ego, inquit, jam morior : Deus vos non deseret, sed
49

erit vobis præsidio, et deducet vos aliquando ex


Ægypto in regionem quam patribus nostris promisit :
oro vos atque obtestor ut illuc ossa mea deportetis.
Deinde placidè obiit : corpus ejus conditum est, et
in feretro positum.
80.

Interea posteri Jacobi, seu Hebræi, numero aucti


f
sunt mirum in modum, et eorum multitudo crescens
in dies metum incutiebat Ægyptiis .
Rex novus solio potitus est, qui Josephum non vi-
derat, nec merita ejus recordabatur.
Is igitur, ut Hebræos opprimeret, primùm duris illos
laboribus conficiebat ; deinde edixit etiam ut parvuli
eorum recens nati in flumen projicerentur.
81.

Mulier Hebræa peperit filium, quem, quum videret


elegantem, voluit servare.
Quare abscondit eum tribus mensibus, sed quum
non posset eum diutius occultare, sumpsit fiscellam
scirpeam, quam linivit bitumine ac pice.
Deinde posuit intus infantulum, et exposuit eum
inter arundines ripæ fluminis.
Habebat secum unam comitem sororem pueri, quam
jussit stare procul, ut eventum rei exploraret.
82.

Mox filia Pharaonis venit ad flumen, ut ablueret


corpus . Prospexit fiscellam in arundinibus hæren-
tem, misitque illuc unam e famulabus suis.
Apertâ fiscellâ cernens parvulum vagientem, miser
ta est illius : iste est, inquit, unus ex infantibus He
bræorum . :

Tunc soror pueri accedens : vis-ne, ait, ut arcessam


mulierem Hebræam, quæ nutriat parvulum ? et voca-
vit matrem ; cui filia Pharaonis puerum alendum dedit,
promissâ mercede.
Itaque mater nutrivit puerum, et adultum reddidit
5
50

filiæ Pharaonis, quæ illum adoptavit, et nominavit


Mosem, id est, servatum ab aquis.
83 .

Moses jam senex, jubente Deo, adiit Pharaonem,


eique præcepit, nomine Dei, ut dimitteret Hebræos .
Rex impius renuit parere mandatis Dei.
Moses, ut Pharaonis pertinaciam vinceret, multa et
stupenda edidit prodigia, quæ vocantur plagæ Ægypti .
Quum nihilominus Pharao in sententiâ perstaret,
Deus interfecit primogenitum ejus filium et omnes
primogenitos Ægyptiorum.
Tandem metu victus rex paruit, deditque Hebræis
discedendi facultatem.
84.

Profecti sunt Hebræi ex Ægypto ad sexcenta mil


lia virorum, præter parvulos, et promiscuum vulgus.
Illis egredientibus præibat columna nubis interdiu,
et columna ignis noctu, quæ esset dux viæ ; nec un-
quam per quadraginta annos defuit illa columna.
Post paucos dies multitudo Hebræorum pervenit ad
litus maris Rubri, ibique castra posuit.
85.

Brevi regem pœnituit quòd tot millia hominum di-


misisset, et, collecto ingenti exercitu, eos persecutus
est.

Hebræi, quum vidissent ex unâ parte se mari inter-


clusos esse, ex alterâ parte instare Pharaonem cum
omnibus copiis, magno timore correpti sunt.
Tunc Deus Mosi : protende, inquit, dextram tuam
in mare, et divide aquas, ut illæ Hebræis gradientibus
iter siccum præbeant.
86.

Fecit Moses quod jusserat Deus : quum teneret


manum extensam super mare, aquæ divisæ sunt, et
intumescentes hinc et inde pendebant.
51

Flavit etiam ventus vehemens, quo exsiccatus est


alveus .
Tunc Hebræi ingressi sunt in mare siccum : erat
enim aqua tanquam murus a dextrâ eorum et lævâ.
Rex quoque Ægyptius, Hebræos gradientes inse-
cutus, non dubitavit, mare, quâ patebat, ingredi cum
universo exercitu .
87 .

Quum Ægyptii progrederentur in medio mari, dom-


inus subvertit eorum currus et dejecit equites.
Metu perculsi Ægyptii cœperunt fugere : at Deus
dixit Mosi : extende rursus dextram in mare, ut aquæ
revertantur in locum suum.
Paruit Moses, et statim aquæ refluentes obruerunt
Ægyptios, et eorum currus et equites.
Deletus est universus exercitus Pharaonis in mediis
fluctibus ; nec unus quidem nuncius tantæ cladis su-
perfuit.
Sic Deus liberavit Hebræos ab injusta servitute
Ægyptiorum.
88.

Hebræi, trajecto mari Rubro, diu peragrârunt vas-


tam solitudinem.
Deerat panis ; at Deus ipse eos aluit : e cœlo per
annos quadraginta cecidit cibus, quem appellaverunt
MANNA.

Inerat huic cibo gustus similæ cum melle mixtæ.


Interdum etiam defuit aqua : at, jubente Deo,
Moses percutiebat rupem virga, et continuò erumpe-
bant fontes aquæ dulcis.
89.

Mense tertio, postquam Hebræi egressi sunt ex


Ægypto, pervenerunt ad montem Sinæ.
Ibi Deus dedit eis legem cum apparatu terrifico.
Cœperunt exaudiri tonitrua, micare fulgura : nubes
densa operiebat montem, et clangor buccinæ vehe-
mentiùs perstrepebat.
52

Stabat populus præ metu trepidus ad radices montis


fumantis .
Deus autem in monte loquebatur e mediâ nube in-
ter fulgura et tonitrua.
90.

Hæc porro sunt verba quæ protulit Deus : ego sum


Dominus, qui eduxi vos e servitute Ægyptiorum.
Non erunt vobis dii alieni : Ego unus Deus et non
est alius præter me.
Non usurpabitis nomen Dei vestri temerè et sine
causâ .
Sabbato nullum opus facietis ; colite patrem vestrum
et matrem vestram : non occidetis, non adulterabitis .
Non facietis furtum : non dicetis falsum testimo-
nium adversus proximum vestrum : non concupiscetis
rem alterius.
91.

Moses, a Deo monitus, confici jussit tabernaculum


ex pellibus et cortinis pretiosissimis, insuper arcam
fœderis auro puro vestitam, in quâ reposuit tabulas
legis divinæ .
Quum jam in conspectu haberet terram a Deo pro-
missam, mortuus est vir sapientiâ et cæteris virtutibus
planè admirabilis .
Luxit eum populus diebus triginta.
Successit in locum Mosis Josue, quem ipse priùs
designaverat.
92.

Ut Hebræi in terram promissam introducerentur,


Jordanes erat trajiciendus : nec erat iis navium copia,
nec vadum præbebat amnis tunc pleno alveo fluens.
Deus venit eis auxilio : Josue jussit præferri arcam
fœderis, et populum sequi.
Appropinquante arcâ, aquæ, quæ supernè deflue-
bant, steterunt instar muri ; quæ autem infrà, descen-
derunt et alveum siccum reliquerunt.
53

93 .
Hebræi incedebant per arentem alveum, donec ri-
pam oppositam attingerent.
Tum reversæ sunt aquæ in locum pristinum.
Josue verò duodecim lapides e medio amne sublatos
erexit, ut essent perenne rei monumentum.
Dixit Hebræis : si quando vos interrogaverint filii
vestri quorsum spectet ista lapidum congeries, respon-
debitis : sicco pede trajecimus Jordanem istum.
Idcirco positi sunt lapides ad sempiternam facti
memoriam, ut discant quanta sit Dei potentia.
94.

Josue, devictis omnibus Palæstinæ populis, Hebræos


in sede destinatâ collocavit : agros et oppida capta
singulis tribubus divisit, et mortuus est.
Deinde summa potestas delata est ad judices, inter
quos eminuêre Gedeon, Samson et Samuel.
Varia deinceps fuit Hebræorum fortuna pro variis
eorum moribus : ii sæpe in Deum peccaverunt ; tunc,
divino præsidio destituti, ab hostibus superabantur.
Quoties ad Deum conversi, ejus auxilium implo-
raverunt, placatus Deus eos liberavit.
95 .
Hebræi, a Madianitis vexati, opem a Deo petierunt :
Deus illorum preces audivit.
Angelus adstitit Gedeoni : Dominus tecum, inquit,
vir fortissime.
Respondit Gedeon : si Deus nobiscum est, cur durâ
premimur servitute ?
Ait angelus : macte animo; liberabis populum tuum
a servitute Madianitarum.
Nolebat primò Gedeon tantum onus suscipere ; sed
duplici miraculo confirmatus non abnuit.
96.
Gedeon, contracto exercitu, profectus est cum du-
obus et triginta millibus hominum, et castra castris
hostium contulit.
5*
54

Erat porro infinita multitudo in exercitu Madianita-


rum : nam cum iis rex Amalecitarum se conjunxerat.
Tamen Deus dixit Gedeoni : non opus est tibi tot
millibus hominum ; dimissis cæteris, retine tantùm
trecentos viros, ne victoriam suæ virtuti tribuant, non
potentiæ divinæ .
97.

Gedeon trecentos viros in tres partes divisit, dedit-


que illis tubas et lagenas testaceas, in quibus erant
lampades accensæ .
Hi, mediâ nocte ingressi castra hostium, cœperunt
tubis clangere, et collidere inter se lagenas.
Madianitæ , audito tubarum sonitu et visis lampadi-
bus, turbati sunt, et turpi fuga, quo quisque potuit.
dilapsi sunt.
Denique gladios in se invicem converterunt, et mu-
tuâ cæde se trucidârunt.
Gedeon hostium reges persecutus est, et compre-
hensos neci dedit.

98.

Quum Hebræi in potestate essent Philistæorum, et


ab illis affligerentur, natus est Samson, futurus ultor
hostium.
Hujus mater diu sterilis fuerat, sed ei angelus Dom-
ini apparuit, prædixitque eam parituram filium qui
cives suos in libertatem aliquando vindicaret.
Enixa puerum, nomen Samsonis ei indidit.
Puer crevit ; intonsam habuit comam ; nec vinum,
nec siceram bibit ; incredibili fuit corporis robore ;
obvium leonem manu interfecit.

99.

Samson adultus Philistæos multis affecit cladibus :


cepit trecentas vulpes, quarum caudis accensas lampa-
des alligavit, et in hostium agros immisit..
55

Tunc fortè messis matura erat : ita facile incendi-


um fuit.
Omnes segetes, vineæ et oleæ, exustæ sunt, nec ini-
micam gentem variis incommodis vexare destitit.
Traditus Philistæis, rupit vincula, quibus constric-
tus fuerat, et arreptâ maxillâ asini, hoc telo, quod ca-
sus dederat, mille hostium prostravit .
100.

Quâdam die Samson urbem Philistæorum ingressus


est, ibique pernoctaturus videbatur.
Philistæi, occasionem captantes, portas obserari jus-
serunt, ne quis exiret.
Per totam noctem exspectabant silentes, ut Samso-
nem manè exeuntem interficerent.
At Samson mediâ nocte surrexit, venitque ad por-
tam urbis, quam, quum invenisset clausam, humeris
sustulit cum postibus et seris, atque in verticem montis
vicini supportavit.
101 .

Tandem Philistæi, qui Samsonem comprehendere


nequiverant, illius uxorem pecuniâ corruperunt, ut ea
virum proderet.
Mulier viro persuasit ut sibi indicaret causam tantæ
virtutis ; et, ubi rescivit vires ejus in capillis sitas esse,
caput dormientis totondit, atque ita eum Philistæis
tradidit.
Illi, effossis oculis, vinctum incarcerem conjecerunt,
diuque ludibrio habuerunt.
Sed spatio temporis crinis accisus crescere, et cum
crine virtus redire, cœpit ; jamque Samson conscius
recepti roboris justæ ultionis tempus opperiebatur.
102.

Erat Philistæis mos, quum dies festos agerent, pro-


ducere Samsonem quasi in pompam publicam, cap-
toque insultare .
56

Die quâdam, quum publicum convivium celebrare-


tur, Samsonem adduci jubent.
Domus, in quâ omnis populus et principes Philistæ-
orum epulabantur, subnixa erat duabus columnis miræ
magnitudinis.
Adductus Samson inter columnas statuitur.
Tum ille, occasione utens, columnas concussit, et
turba omnis obruta est ruinâ domûs, simulque Samson
ipse cum hostibus non inultus occubuit.
103 .

Quum Heli esset summus sacerdos, natus est Sam-


uel : hunc adduxit mater ad sacerdotem, et obtulit
Domino ut ei in sacrificiis faciendis ministraret.
Puer crescebat, egregiâ præditus indole, eratque
Deo et hominibus carus : cui mater sua certis tempori-
bus afferebat parvam tunicam, quam ipsa confecerat.
Heli vero habebat filios perditis moribus, adeò ut
populum a colendo Deo abducerent, nec satis graviter
eos unquam reprehendit.
Quamobrem Deus erat et liberis et patri iratus.
104.

Quâdam nocte, quum jaceret Heli in lectulo, Dom-


inus vocavit Samuelem, qui, ratus se a sacerdote ar-
cessi, cucurrit, dixitque : en adsum ; vocâsti enim me.
At Heli : non te vocavi, inquit, fili mi ; revertere in
lectulum tuum. Idque iterum et tertiò factum est.
Tandem præmonitus a sacerdote Samuel respondit
Deo vocanti : loquere, domine, audit enim servus
tuus .

Tum Deus Samueli : ego, ait, afficiam domum Heli


iis malis, quæ nemo audire possit, quin ei ambæ aures
tinniant, propterea quòd in liberos suos plùs æquo
indulgens fuerit, illorumque vitia nimiùm patienter
tulerit.
105 .

Arctior deinde somnus Samuelem complexus est,


qui dormivit usque manè.
57

Ubi dies illuxit, surgens e lectulo aperuit ostium


tabernaculi, uti facere consueverat : timebat autem
sacerdoti indicare sermonem Dei .
Heli compellans eum : oro te, inquit, et obtestor,
indica mihi ea quæ dixit tibi Deus : cave ne me quid-
quam celes eorum quæ audivisti.
Jubenti paruit Samuel, illique enarravit omnia ver-
ba Domini: cui Heli: Dominus est, ait, faciat quod
sibi libuerit.
106.

Paulò pòst bellum exortum est inter Philistæos et


Hebræos .
Hebræi arcam fœderis in pugnam deferunt, et cum
eâ filii sacerdotis procedunt ; sed, quia Deus illis erat
offensus, arca detrimento magis quàm adjumento fuit.
Victi sunt Hebræi, occisi filii sacerdotis, arca ipsa
capta est.
Heli, audito tantæ cladis nuncio, e sellâ decidit, et
fractâ cervice mortuus est.
107 .

Samuel fuit postremus Hebræorum judex, eorum-


que res in summâ pace et perpetua tranquillitate ad-
ministravit .
At quum senuisset, et filii ejus a moribus paternis
desciscerent, populus, novitatis amans, ab illo regem
petiit.
Samuel primò rem dissuasit, Hebræosque ab isto
consilio dimovere conatus est; sed illi in sententiâ
perstiterunt.
Quare admonitus a Deo Samuel annuit eorum postu-
lationi, et Saülem regem consecravit.
Erat Saülis ingens statura et forma excellens, adeò
ut dignitas corporis dignitati regiæ pulchrè conveniret.
108 .
Philistæi in agrum Hebræorum irruptionem fecerunt.
Quapropter Saül adversus illos processit, et apud
Galgala, urbem insignem istius regionis, castra posuit.
58

Porro Samuel edixerat ut se per septem dies ex-


pectarent, neve manum cum hoste priùs consererent,
quàm ipse veniens Deo sacrificium faceret.
Die septimo, quum Samuel moraretur, et populus
moræ pertæsus dilaberetur, Saül ipse sacrificium fecit
loco sacerdotis .
Vix peracto sacrificio, venit Samuel, regemque
graviter reprehendit, quòd munus proprium sacerdo-
tum sibi temere arrogavisset.
109 .

Saül postea, jubente Deo, bellum Amalecitis intulit.


Primò rem bene gessit. Cæsi sunt hostes, et eorum
rex captus est.
Sed deinde Saül Deum graviter offendit : vetuerat
Deus ne quid ex spoliis hostium reservaretur ; Saül
verò, Amalecitis cæsis, partem prædæ servavit.
Quam ob causam rejectus est a Deo, et in ejus lo-
cum David, adhuc juvenis, e tribu Judæ, electus est,
et a Samuele unctus .
110.

Secutum est bellum cum Philistæis : quum duæ


acies in conspectu essent, Philistæus quidam, nomine
Goliathus, vir miræ magnitudinis, progressus est ante
ordines, et unum ex Hebræis sæpe provocabat ad
singulare certamen.
Loricâ squamatâ induebatur : ocreas in cruribus
æreas habebat ; cassis ærea caput ejus operiebat, et
clypeus æreus tegebat humeros.
Tum Saül magna præmia, imo et filiæ nuptias, ei
promisit qui provocantis spolia retulisset.
At nemo contra illum exire audebat ; et Goliathus
suam Hebræis ignaviam cum irrisu ac ludibrio expro-
brabat.
111.

David, commotus ignominiâ populi sui, se sponte


ad pugnandum obtulit.
59

Itaque adductus est ad Saülem, qui, consideratâ


ejus ætate, diffidebat pugnæ .
Non poteris, inquit, adolescentulus cum viro robus-
tissimo pugnare .
Respondit David : ne timeas, o rex, quum pascerem
oves patris mei, leo invasit gregem, ovemque corri-
puit; ego illum persecutus occidi, et ovem e faucibus
illius eripui .
Ursum pariter interfeci. Deus, qui me defendit a
leone et urso, me quoque a Philistæo isto defendet.
Tum Saül : abi, inquit, cum istâ fiduciâ ; Deus te
adjuvet.
112.

Saül ipse sua juveni arma voluit accommodare :


galeam capiti ejus imposuit, loricâ pectus circumtexit,
latus gladio accinxit.
David verò iis impeditus armis, quibus non erat
assuetus, vix poterat incedere.
Quare onus incommodum deposuit ; sumpsit autem
pedum pastorale, quo uti consueverat, et fundam cum
quinque lapidibus in sacculo. Sic armatus adversus
Philistæum processit.
113 .

Accedebat ex adverso Goliathus, qui, viso adoles-


cente : num, inquit, me canem esse putas, qui me
cum baculo aggrediaris ?
Cui David respondit ; tu venis ad me cum gladio
et hastâ et clypeo ; ego autem venio in nomine Dom-
ini exercituum, quem probris ausus es lacessere.
Tune, misso fundâ lapide, Philistæum in fronte per-
cussit, et humi prostravit, currensque suum jacenti
gladium detraxit, quo caput illi præcidit.
Eâ re perculsi Philistæi in fugam versi sunt, et
victoriam Hebræis concesserunt.
114.
Redeunti Davidi obviam itum est. Hebræi gratu
1
60

lantes victorem deducunt ad urbem : ipsæ mulieres


domibus egressæ cum tympanis laudes ejus canebant.
Tantus populi favor invidiam Saülis accendit, qui
deinceps malevolo fuit in Davidem animo, nec jam
eum benignis oculis aspiciebat.
Longè alia fuit mens filii ejus Jonathæ : virtutem
Davidis admirans, illum singulari amore complexus
est, suoque balteo, arcu, et gladio donavit.
115.

Saül victori filiam suam spoponderat uxorem ; at


promissis non stetit, novamque conditionem proposuit,
si nempe David centum Philistæos interfecisset.
Malo animo id faciebat rex invidus ; sperabat
scilicet juvenem audacem facilè periturum ; at sua
eum spes delusit.
Nam David, occisis ducentis Philistæis, redit illæsus,
atque ita regis filiam in matrimonium accepit.
116.
David, ut vidit implacabilem esse Saülis in se ani-
mum, excessit aulâ, et solitudinem petiit.
Saül illum persecutus est ; at, Deo favente, David
inimici manus effugit, et ipse Saülis vitam non semel
servavit.
Erat in deserto spelunca vasto recessu patens : ibi
David cum suis comitibus in interiore parte latebat.
Fortè Saül solus in illam speluncam ingressus est,
nec latentes vidit, oppressusque somno quievit.
Sui Davidem comites hortabantur ut opportunam
Saülis interficiendi occasionem arriperet ; sed David
noluit, quum impunè posset, inimicum occidere.
117.
Motum est rursus bellum cum Philistæis ; adversus
quos Saül cum exercitu processit.
Commissâ pugnâ, Hebræi fusi sunt : tres filii regis in
acie ceciderunt.
Saül ipse ex equo delapsus, ne vivus in potestatem
61

hostium veniret, uni comitum latus transfodiendum


præbuit.
Regis mortem omnium Hebræorum fuga consecuta
est, et eo die victoriâ insigni potiti sunt Philistæi.
118.

David, auditâ Saülis morte, lacrymas profudit : mon


tes Gelboë, ubi cædes illa facta fuerat, exsecratus est.
Illum, qui a se Saülem occisum esse jactitabat et
regia insignia attulerat, perimi jussit, in pœnam vio-
latæ majestatis regiæ .
Civibus urbis Jabes, quòd Saülis ejusque filiorum
corpora sepelivissent, gratiam retulit.
Admirandum sanè veri ac sinceri erga inimicum
amoris exemplum !
119.

David, postquam solium conscendit, duplex scelus,


et quidem gravissimum, commisit.
Adamavit mulierem, nomine Betsaben, eamque ad
flagitium compulit.
Mulieris maritus, nomine Urias, vir fortissimus, tum
in castris erat, et egregiam patriæ operam navabat.
Hunc David iniquo pugnæ loco hostibus objici jus-
sit, atque ita necandum curavit.
At Deus ad Davidem misit prophetam, qui illum
admoneret, eique pœnam sceleris denunciaret sube-
undam .
120.
Sic Davidem allocutus est propheta : erant in
eâdem urbe duo homines : alter dives multos boum,
caprarum, atque ovium greges alebat :
Alter verò nihil habebat præter ovem unam, quam
ipse emerat, et apud se diligenter nutriebat.
Venit ad hominem divitem hospes quidam ; quum-
que ei parandum esset convivium, dives ille pepercit
suis ovibus, et oviculam pauperis vi ereptam hospiti
edendam apposuit.
Tuum est, o rex, de hoc facto judicare.
6
62

121 .

Rex indignans respondit : iniquè fecit, quisquis ille


est ; pro ove ablatâ, quatuor oves reddet.
Tum propheta apertè : tu, ait, tu es iste vir : te De-
us bonis omnibus cumulavit, te regem fecit, te ab irâ
Saülis liberavit, tibi regiam domum, regias opes tra-
didit.
Cur ergo uxorem Uriæ rapuisti ? cur virum innoxi-
um, virum tibi militantem, gladio hostium interfecisti ?
His prophetæ verbis motus David culpam agnovit
et confessus est.
Cui propheta : tibi, inquit, Deus condonat peccatum
tuum ; attamen filius, qui natus est tibi, morietur .
122.

Paulò pòst infans in gravem morbum incidit ; per


septem dies David in magno luctu fuit, cibo abstinens
et orans .

Die septimo infans mortuus est, nec ausi sunt famuli


id regi nunciare.
Quos ut vidit David mussitantes, intellexit, id quod
erat, mortuum esse infantem.
Tunc, luctu deposito, jussit sibi apponi cibos, mi-
rantibusque aulicis dixit : ægrotante puerulo, jejunus
orabam, sperans scilicet Deum placari posse ; nunc
autem, quum mortuus sit, cur frustrà lugeam ? num
potero illum ad vitam revocare ?
123 .

Ad hunc dolorem alius accessit dolor : Absalon,


filius Davidis, paternum regnum affectavit, concitatâ
multitudine imperitâ, adversus patrem rebellavit.
Id ubi cognovit David, excessit Hierosolymâ, veri-
tus ne, si ibi remaneret, Absalon cum exercitu veniens
urbem regiam obsideret, eamque ferro et igne vastaret.
Quare egressus cum suis qui in officio manebant,
conscendit montem olivarum flens, nudis pedibus et
operto capite.
63

124.

Fugienti occurrit vir quidam e genere Saülis, nom-


ine Semei, qui cœpit Davidem ejusque comites male-
dictis et lapidibus appetere .
Quod illi indignè ferentes volebant ulcisci injuriam,
et maledici conviciatoris caput amputare.
At David eos cohibuit : sinite, inquit, istum mihi
maledicere ; forsitan Deus, his quæ patior malis pla-
catus, mei miserebitur, et rem afflictam restituet.
1 Incredibilem regis patientiam admirati comites
dicto ægrè paruerunt.
125 .

Absalon, profecto patre, ingressus est Hierosoly-


mam, ibique aliquandiu moratus est, quæ res saluti
fuit Davidi ; nam interim David collegit copias, seque
ad bellum comparavit.
Jam aderat Absalon cum exercitu, et prælium mox
erat committendum ; suaserunt regi sui comites ut ne
interesset certamini.
Quapropter David Joabum suis copiis præfecit, se-
que in urbem vicinam contulit.
Abiens autem præcepit Joabo cæterisque ducibus
ut Absaloni parcerent, sibique filium incolumem ser
varent .

126.

Acriter pugnatum est utrinque ; sed, Deo favente,


victoria penes Davidem fuit.
Terga verterunt Absalonis milites, e quibus viginti
duo millia ceciderunt .
Absalon fugiens mulo insidebat ; erat autem pro-
misso et denso capillo :
Dum præcipiti cursu fertur subter densam quercum,
coma ejus implicata est ramis, et ipse suspensus ad-
hæsit, mulo interim prætereunte, et cursum pergente.
127.

Vidit quidam pendentem Absalonem, nec ausus est


64

illi manus violentas inferre, sed nunciavit Joabo, qui


eum increpans, debueras, inquit, juvenem impium
confodere .
Atqui, respondit ille, me præsente, rex præcepit tibi
ut filio suo parceres .
Ego verò non parcam, ait Joabus, et statim sumpsit
tres lanceas, quas in pectus Absalonis defixit.
Quum Absalon adhuc palpitaret hærens in quercu,
armigeri Joabi repetitis ictibus confossum intereme-
runt.
128 .

Stabat interea David ad portam urbis, expectans


eventum pugnæ, et maximè de filii salute solicitus.
Quum illi nunciatum esset profligatos hostes et in-
terfectum esse Absalonem, non modò non lætatus est
de victoriâ quam reportaverat, sed maximum quoque
dolorem cepit ex morte filii.
Inambulabat in cœnaculo mærens, et in has voces
identidem erumpens : fili mi Absalon, Absalon fili mi !
utinam pro te morirer, Absalon fili mi, fili mi Absalon !
129.

Multa deinceps bella David prosperè gessit contra


Philistæos, rebusque forìs et domi compositis, reliquum
vitæ tempus in florenti pace exegit.
Quum esset extremâ senectute et infirmâ valetudine,
Salomonem hæredem regni constituit.
Is, a summo sacerdote unctus, vivo adhuc patre, rex
appellatus est.
David, postquam filio dedisset præcepta regno ad-
ministrando utilissima, diem supremum obiit.
130.

Diligebat Deus Salomonem : ei per quietem adstare


visus est, deditque optionem eligendi quidquid vellet.
Salomon non aliud sibi dari poposcit, quàm sapien-
tiam, reliqua omnia parvi æstimans.
Quæ res ita Deo placuit, ut illi plùs tribuerit quàm
rogatus fuerat ; nam Salomoni eximiam sapientiam im
65

pertivit, et insupèr divitias et gloriam, quas non peti-


erat, addidit.
131 .

Salomon templum immensi operis Hierosolymæ


ædificavit : omnia auro, argento, gemmisque in eo ful-
gebant..
In hoc templo arca fœderis collocata est.
Vicini reges ob tantam sapientiæ famam cum Salo-
mone amicitiam junxerunt, fœdusque fecerunt.
Regina Sabæ ejus visendi cupida finibus regni sui
excessit, venitque Hierosolymam.
Regnabat Salomon in summâ pace, opibus et deli-
ciis affluens.
132.

Postea Salomon voluptati se dedit : nihil porro tam


inimicum est virtuti quàm voluptas ; itaque amisit sa-
pientiam.
Mulieres exteræ, quas adamavit, eum jam senem ad
ritus gentiles pertraxerunt.
Quibus rebus offensus Deus pœnam illi denunciavit,
scilicet fore ut regnum majore ex parte filio ejus adim-
eretur et servo traderetur, atque ita factum est.
133 .

Salomoni Roboamus filius successit : is imperium


culpâ paternâ jam nutans stultitiâ suâ evertit.
Salomon populo vectigal gravissimum imposuerat ;
quod onus quum populus tolerare non posset, illud
poposcit imminui.
Regem monebant senes ut populo satisfaceret, ju-
venes verò dissuadebant.
Roboamus, æqualium consilio usus, populo acerbè
respondit, ejusque postulationem rejecit.
134.

Exorta est seditio : decem tribus a Roboamo defe-


6*
66

cerunt, regemque sibi creaverunt Jeroboamum e tribu


Ephraimi. Duæ tantùm tribus in fide manserunt,
scilicet tribus Judæ et tribus Benjamini.
Sic duo ex uno regna facta sunt, alterum Judæ,
alterum Israëlis .
Jeroboamus, ut populum suum a consuetudine eun-
di Hierosolymam abduceret, propriam religionem eis
instituit, et falsos deos proposuit colendos.
135.

Non diu stetit regnum Israëliticum, quia omnes ad


unum reges fuerunt impii.
Ad eos Deus sæpe misit prophetas, qui eos admo-
nerent, et ad verum cultum revocarent ; sed illi pro-
phetarum monitis non paruerunt, imo eos contumeliis,
pœnis, morte, affecerunt.
Quare iratus Deus illos in potestatem hostium tra-
didit : devicti sunt a rege Assyriorum, qui decem tri-
bus captivas fecit, et in Assyriam deportavit.
PARS TERTIA.

FABULE .

1.
VULPES ET LEO.

VULPES, quæ nunquam leonem viderat, quum huic


fortè occurrisset, ita fertur exterrita, ut pene morere-
tur formidine ; eundem conspicata iterum, extimuit
quidem, sed nequaquam ut antea : tertiò illi obviam
facta, tam firmo animo fuit, ut accedere propiùs, et
compellare illum auderet.
2.

ANSERES ET GRUES.

In eodem prato pascebantur anseres et grues. Ad-


veniente aucupe, grues, levitate suâ adjuti, facilè avo-
lant : anseres autem, impediti gravitate, dum moliuntur
fugam, ab aucupe prehenduntur.
3.
ASINUS ET VULPES .

Asinus, indutus leonis pelle, superbè obambulabat,


et reliquas bestias territabat. Huic obviam facta
vulpecula, quæ fortè illius vocem audiverat : Etiam
te ego, inquit, metuerem, nisi te rudere solere scirem.
4.
APER ET VULPES .
Videns vulpecula ad truncum roboris acuentem
dentes aprum interrogat illum, quo consilio id faciat,
cùm nulla urgeat necessitas, neque bellum instet.
68

Cui aper respondit, sibi periculum si fortè adeun-


dum sit, non otium tum futurum ad acuendos dentes :
ergo se rectè, dum concedatur tempus, ad eventum
pugnæ præparare .
5.
NUX .

Nux, secundum viam sata, plurimum ferebat fruc-


tûs : cùm autem a populo prætereunte saxis et fustibus
impeteretur, ut juglandes decidentes carperent; Me in-
felicem, exclamabat, cui gratias tam acerbas referunt
ob fructus jucundos quos ex me percipiunt.
6.
ASINUS ET CICADE.

Asinus, cùm cicadas canentes audivisset, et concen-


tûs suavitatem miratus esset, interrogabat eas, Quo vic-
tu uterentur, ut vocem adeò dulcem claramque emit-
terent. Cùmque illæ responderent, se rore vesci ;
asinus, dum aberrat, expectans rorem qui noctibus fit,
fame interiit.
7.

CANCER ET MATER EJUS.

Cancri mater parvulo suo dicebat ; Mi nate, cur


obliquos intorques gressus, cùm rectâ incedere debes ?
Faciam, inquit ille, mea mater, si te idem facientem
priùs videro. Illâ autem frustrà id conante, ejus
amentiam redarguebat filius.
8.

CANIS IN PRÆSEPI .

Frendens canis dentibus, et allatrans in præsepi ja-


cebat, a quo equi terrebantur neque admittebantur ad
pabula.
Cui unus, Quanta ista, inquit, invidia est, te non
pati ut eo cibo vescamur, quem capere nec velis nec
possis.
69

9.
ARUNDO ET OLEA .

Disceptabant de fortitudine olea et arundo : cùm


autem olea arundini exprobravit mobilitatem, et quòd
ad quamvis illa exiguam auram tremeret, tacuit
arundo.
Non ita diu pòst, ingruentibus ventis, olea eruta fuit ;
arundo autem submissione suâ integritatem servavit.
10.
ASINUS ET LEONINA PELLIS.

Asinus, leonis exuviis indutus, pro leone ab omni-


bus habebatur ; atque homines pariter et greges ter-
ritabat tanquam leo esset.
Fortè autem a vento vehementiùs spirante detracta
est ei pellis leonina ; quâ nudatus facilè dignosceba-
tur esse asinus; unde factum est ut omnes accurrerent,
et fustibus et baculis eum acciperent, donec illis satis
pœnarum petulantiæ suæ dedisset.
11.
ROSA ET AMARANTHUS.

Juxta rosam enatus fuerat amaranthus : hanc ergo


ille admiratur et beatam prædicat, quæ aspectu adeò
pulchra esset, hominibusque pariter ac diis honorata,
non minùs ob odorem quàm formam.
Cui illa ; Ego quidem, O amaranthe, ad breve tem-
pus floreo vivoque ; et licèt me nemo decerpet, mea
tamen species decora citò interit : tuæ verò venustatis
elegantia perennis semperque eadem.
12.
LEO ET RANA .

Leo, auditis ranæ clamoribus, primùm animo valdè


perculsus est, quòd crederet ingentem animantem auc-
torem esse tanti clamoris .
70

Animo sensim firmato, circumspicere,* et contra il-


lum clamatorem, quisquis esset, sese parare,* et ad
pugnam accingere. *
Cùm autem videt prorepentem ranam de propinquo
lacu, ibi leo, simul indignatione simul etiam pudore
affectus, pede illam conculcatam attrivit.
13.
FORMICA ET COLUMBA .
Formica sitiens in fontem se demiserat, sed undis
ablata veniebat jam in periculum ne suffocaretur.
Hoc columba cernens, de arbore detractum ramum
in aquas abjecit, cui adhærescens formica mortem
evasit.
Paulò pòst affuit auceps, et arundinibus dispositis
columbæ insidiari cœpit ; cui metuens formica ad au-
cupem arrepsit, et ita vehementer illum pupugit, ut
arundines præ dolore abjiceret ; atque harum strepitu
territa columba avolavit, ac periculum vitavit.
14.
CARBONARIUS ET FULLO.
Conduxerat perquàm spatiosas ædes carbonarius ;
itaque invitat fullonem, angustiùs habitantem, uti ad
se commigret.
Negavit fullo sibi hoc faciendum ; Quid enim com-
mercii, inquit, inter nos esse posset, cùm, quæ ego
fortè eluendo nitida reddidissem, ea tu fuligine et ma-
culis repleres.
15.
PISCATORES .
Cùm piscatores, diu multùmque defatigati, nihil ca-
pere potuissent, perditâ operâ, tristes domum redire
parant.
Tum de improviso thynnus, ab aliis piscibus perse-
cutus, saltu in navigium illorum se dedit ; quo potiti
cum prædâ et lætitia abiêre.
* These words are used in the sense of the imperfect indicative .
viz. circumspiciebat, parabat, accingebat.
71

16.

RANE .

Incolebant ranunculi duo paludem : quâ per æsta-


tem exsiccatâ, relictis sedibus illis, pergebant quæsi-
tum alias, cùmque venissent ad profundum puteum ;
Hic, inquit unus, commodè manebimus, neque facilè
alium locum meliorem invenire poterimus.
Cui respondit alter, Placere et sibi locum, sed arbi-
trari se, priusquàm illò desilirent, considerandum, si
quo casu et illæ aquæ recessissent, quâ ratione de
puteo redituri essent.
17.
LEO ET ONAGER .

Leo et onager venatum ibant ; ille equidem viribus


fretus ; hic verò pedum velocitate. Partâ autem mag-
nâ prædâ, leoni placuit illam dividere, et in tres partes
dispertire.
Quo facto, leo, ut ferunt, ita locutus est : Hanc qui-
dem capiam ex dignitate meâ, utpote ferarum rex,
alteram verò ex justâ divisione ; at tertia magnum in
damnum tibi cedet, ni, eâ relictâ, aufugias.
18.
PUER MENDAX .

Puer, custos ovium, quasi lupum advenientem vidis-


set, opem rusticorum implorabat, clamans, Heus ! ad-
este ; mihi a lupo succurrite.
Rustici pleno gradu ad puerum accurrunt ; lupoque
nusquam apparente, ad opera sua redeunt.
Cumque aliquoties per lusum idem fecisset puer, et
eos decepisset, qui auxilium illaturi advenerant ; tan-
dem, lupo irruente, miserabili voce orabat, ut subve-
niretur sibi et gregi.
Qui verò audiebant, ludere illum pariter ac antè ar-
bitrati, preces et plorationes vani pueri neglexerunt.
72

19.
CORVUS ET MERCURIUS.

Corvus, laqueo captus, Apollini ut opem ferret sup-


plicat, thura et odores illi incendere pollicitus. Peri-
culo liberatus, ejus quod promiserat oblitus est.
Rursus alio irretitus laqueo, Apolline præterito,
Mercurium invocavit, spondens ei sacra facturum.
Cui ille, Apagete, omnium nequissime ; non est quòd
tibi fidem habeam, qui prioribus non stetisti promissis,
et Apollini liberatori debitum nondum solvisti.
20.
COCHLEA .

Canis, cùm fortè cochleam offendisset, ovum esse


ratus, magno oris hiatu avidissimè eam devoravit.
Iliis autem graviter dolentibus, exclamabat, Ah ! me-
ritas luo stultitiæ pœnas, qui omnia rotunda credidi
esse ova .
21.
CULEX ET BOS .

Culex, in cornu bovis insidens, canensque, illum


interrogabat, numquid avolare se vellet, ut qui forsan
collum deprimeret. Nihil, inquit, interest mea, utrùm
maneres an avolares ; ut enim non sensi accessionem
tuam, ita ne discessionem quidem sensero.
22.
HIRCUS ET VITIS .

Cùm vitis pampinos ederet, eos arrodebat hircus :


quod dum faceret, ita eum increpat vitis.
Cur tu mea folia carpis ? nonne satis supèrque her-
barum ?
Cùm autem vitem depascere pergeret hircus ; Quan-
tùm potest, inquit vitis, mihi noceto : ego tamen vini
tantum tulero, quantum, te mactato, ad libandum diis
satis fuerit.
73

23.

OLEA ET FICUS..
Juxta oleam enata fuerat ficus. Hanc illa despi-
cere* atque irridere,* quòd cùm ipsa viriditate peren-
ni gauderet, illi tum folia deciderent.
Nix autem, eâ tempestate delapsa, oleæ ramis tam
densa insidebat, ut ipsa unâ cum pulchritudine suâ in-
teriit : hanc verò, quam nudatam foliis invenit, præ-
teribat, et in terram defluens nihil ei nocebat.
24.

APES ET PASTOR.

Apes in cavâ quercu mel faciebant, Pastor verò in


eas, operi intentas, fortè incidit ; idque sedulò agebat,
ut favos auferret : quod cùm sensissent apes, furore
percitæ hinc et illinc circumvolant, suisque hostem
abigunt aculeis.
Ille tamen victus, Valete, inquit, O feroculæ, æter-
nùm valete ; non adeò mel desidero, ut a vobis illud
accipiam.
25.
DUÆ MANTICE.

Unusquisque nostrûm duas gestat manticas, alteram


ante pectus, alteram a tergo; utramque vitiorum ple-
nam : aliorum quidem anteriorem, propriorum verò
posteriorem.
Propterea homines sua vitia omnino non vident,
aliena verò perspicacissimè.
26.
CASSITA .

Cassita dum escam appetit, irretita laqueo, deplo-


rans fortunam suam, Me miseram et infelicem, inquit,
volucrem : non ego aliis aurum subduxi ; non argen-
tum rapui ; nihil invasi rei ullius pretiosæ : parvulum
verò tritici granum mortem mihi attulit.
* Despiciebat, irridebat.
7
74

27.
CERVUS .

Cervus, altero oculo captus, juxta mare pasci con-


sueverat, ita ut integrum oculum in terram haberet
versum : nihil enim periculi videbatur e mari impen-
dere.
Cùm autem fortè navis præterveheretur, qui in illâ
erant, directâ in cervum sagitta, incautum confixêre.
Ille ictus ; Me miserum, inquit, quantopere decep-
tus fui, qui a terrâ metui, undis fretus, e quibus mihi
mors immittitur.
28.
MUSCÆ .

Ad mel profusum in cellâ quâdam advolantes mus-


cæ, illius dulcissimo succo jucundissimè pascebantur.
Sed jam saturæ, cùm avolare vellent, pedibus niten-
tibus, etiam alis in tenace liquore hærentibus : mori-
turæ, O miseræ, inquiunt, quantillus nobis cibus inte-
ritum attulit.
29.
TESTUDO.
Cùm Jupiter Junonem duxisset, invitasse ad nupti-
ale convivium omnes animantes traditur. Quæ cùm
tempestivè advenissent, sola cessavit testudo : de quâ
cùm causam moræ sciscitaretur, respondit illa, suam
cuique domum gratissimam esse.
Itaque iratus Jupiter hâc eam pœnâ affecit, ut affix-
am perpetuò sibi domum suam gestare cogeretur.
30.
LUPUS ET OVIS.
Qui evaserat canes saucius lupus, cùm sine viribus
in terrâ jaceret, a prætereunte ove petiit de profluente
rivulo sibi potum ut afferret : Ego facilè, inquit, tum
cibum invenero .
Ovis, astutiâ intellectâ, Si ego potum attulero, in-
quit, me scilicet pro cibo usurus sit.
75

31.

EQUUS ET ASINUS.

Deficiente in itinere asino, et petente ab equo, ut


aliquâ parte oneris se levaret, si se vivum aspicere
vellet, aspernatus est equus preces illius. Paulò igi-
tur pòst, fatigatione exhaustus asinus in via corruit,
et efflavit animam .
Tum agitator omnes sarcinas, quas asinus portaverat,
atque insuper etiam pellem, asino detractam, in equum
imposuit.
32.

LEO ET VULPES .

Leo, senio confectus, cùm vires non suppeterent,


callidum tamen cepit consilium sustentandi vitam.
Itaque in antro, quasi morbo correptus, decumbens,
animantes, quæ ad ipsum visendum passim advenirent,
prehensas devorabat.
Ita magnâ bestiarum multitudine a leone absumptâ,
accedit tandem et vulpecula ad antrum, et præ ostio
subsistit, hæsitans atque circumspectans.
Tumleo, Quid cesset, cur non adeat ad se, rogat.
Cui illa : Quia vestigia adversum te spectantia multa
video, retrorsum nulla.
33.

ASTROLOGUS.

Astrologi cujusdam mos erat de nocte domo exire,


ut cælum stellasque contemplaretur. Aliquando au-
tem, totus cœlo intentus, in fossam, quam ante pedes
sitam non viderat, incidit.
Tum alius, per eandem viam iter faciens, cùm de
gemitu illius, quod acciderat, cognovisset ; Optime, in-
quit, tu, qui os in cælum erigebas, terram pedibus
subjectam potiùs intueri debueras.
76

34.

ABIES ET RUBUS .

Abies rubum despiciens ei exprobrabat, quòd nulli


esset usui, cùm ipsa tectis et domibus extruendis inser-
viret.
Cui ille, Nisi tibi, O misella, e memoriâ excidissent
securis et serra, quæ te exsciderunt, malles sanè rubus
esse quàm abies.
35.

LIGNATORES ET QUERCUS.
Cùm fortè lignatores quercum diffinderent cuneis ex
eâ factis, illis dicebat : Non me tam malè habet,* quòd
securis ictibus humi prostrata jaceam, quàm quòd cu-
neis istis lacerari mihi contigit.
36.
MURES ET FELES .

Muribus bellum erat adversus feles. Perpetuò au-


tem victi mures in eam ibant sententiam, se a felibus
ideò superatos esse, quòd nullius regerentur imperio.
Communi itaque consensu duces sibi delegerunt ;
qui, ut conspectiores fierent cæteris, cornua sibi adap-
târunt. Non multò autem pòst pugna commissa est :
mures iterum victi cessêre ; et fuga dilapsi facilè in
latebras se receperunt. At ducibus obstitit cornuum
magnitudo : capti itaque miserè dilacerantur.
37.
LUPUS .

Lupus, cùm videret se fluminis imperium tenere, su-


perbiâ elatus in mare enatavit : sed ibi territus aspec-
tu delphini regis marini, celeriter in suum amnem
rediit.

* Non me tam malè habet ; I am not so much afflicted. The pike


77

38.
LEO ET MUSCULUS.
Mus a leone captus deprecatur vitam suam : grati-
asque maximas se ei habiturum pollicetur. Leo, etsi
commotus, ignovit tamen musculo, et illum inviolatum
dimisit.
Paulò pòst, incautiùs prædam vestigans, in laqueos
incidit, quibus astrictus rugitum maximum edidit : ad
quem procurrens musculus, cernensque in vinculis eum,
qui sibi nuper vitam petenti concessisset, accedit ad
laqueos, illisque corrosis, cùm leonem omni periculo
liberavisset ;
Tibi, inquit, ludibrio eram, ut qui nullum alicui vi-
cissim beneficium præstare possem ; nunc scias velim,
posse et murem gratiam referre.
39.
MULIER ET GALLINA .

Mulier quædam habebat gallinam, quæ ei quotidie


ovum pariebat aureum. Hinc suspicari cœpit, illam
auri massam intus celare, et gallinam occidit. Sed
nihil in eâ reperit, nisi quod in aliis gallinis reperiri
solet. Itaque dum majoribus divitiis inhiabat, etiam
minores perdidit.
40.
HINNULEUS ET CERVUS.

Hinnuleus quondam patrem suum his verbis inter-


rogasse dicitur: Mi pater, quum multò sis major ca-
nibus et tam ardua cornua habeas, quibus a te vim
propulsare possis, qui fit, ut canes tantopere metuas ?
Ibi cervus ridens, Mi nate, inquit, vera memoras ; mihi
tamen, nescio quo pacto, semper accidit, ut auditâ ca-
num voce, in fugam statim convertar.
Hæc fabula docet, naturâ formidolosos nullis rati-
onibus fortes reddi posse.
* L
PARS QUARTA.

PROMISCUOUS SENTENCES .

1.
DOCTRINA et virtus tutissimæ sunt divitiæ .
In secundis rebus nemo confidat. Malè vivunt qui
semper vivere incipiunt.
Initium est salutis notitia peccati. Qui peccare se
nescit corrigi non vult.
Vitia sua confiteri sanitatis indicium est.
Pars virtutis disciplinâ constat, pars exercitatione.
Securitatis magna pars est nihil iniqui facere.
Magni animi proprium est injurias et offensiones
despicere.
2.
Fortuna vitrea est ; cùm splendet, frangitur.
Quisque ad virtutem accessit, dedit generosæ in-
dolis spem.
Solem subinde nebulæ, rationem affectus obtene-
brant.
Nihil boni otio et ignaviâ paratur.
Hoc scito, nullam simulationem diu latere posse.
Infelicior est injuriam qui facit, quàm qui sustinet.
Ab alio, quàm a seipso, laudari præstat.
Dei auspiciis universus cœli ordo regitur.
3.
Ex vitio alieno sapiens emendat suum.
Exemplum est tacita quædam admonitio.
Infra lunam nihil est nisi mortale et caducum.
Quid quoque die egeris vesperi commemora.
Natura nobis dedit diversorium commorandi, non
habitandi .
Nunquam satis laudari potest philosophia.
79

Non viribus aut velocitate corporum res magnæ ge-


runtur.

Magna pars hominum est, quæ non peccatis irasci-


tur, sed peccantibus.
4.

Non convalescit planta quæ sæpe transfertur.


Ille beatus est qui crastinum diem sine solicitatione
expectat .
Id bonum puta quod vetustate fit melius.
Pauci quàm bene vivunt, sed quamdiu, curant.
Respice in alieno exitio quid pavescas.
Evita foveam in quam alium cecidisse vides.
Discipulus est prioris posterior dies .
Optimum est majorum sequi vestigia, si rectè præ-
cesserint.
5.
Nulli mortalium imitabilis est araneæ textura.
Stellæ die latent et solis fulgore obumbrantur.
Atlas cœlum suis humeris gestare dicitur.
Autumnus speciosam varietatem ob oculos disponit.
Arcades res divinas primi diis fecerunt.
Euphrates ex Armenia in Sinum Persicum celer
decurrit .
Morus novissimè germinat, et cum primis folia di-
mittit.
6.

Ossibus leonis tanta est duritia ut ignis elidatur,


tanquam a silice.
Vitis, ut se erigat, claviculis suis, quicquid nacta
est, complectitur.
Pisces auditûs nec membra habent nec foramina.
Zeno inventor et princeps Stoicorum fuit.
Mulum octoginta annos vixisse, Atheniensium mon-
umentis apparet .
Mos erat antiquis, niveis atrisque lapillis, his dam-
nare reos, illis absolvere culpâ.
7.
Ignem elici videmus lapidum conflictu.
80

Arbores aut semine proveniunt, aut consecto arboris


trunco .
Arcus cœlestes nisi sole adverso non fiunt ; nec un-
quam nisi dimidii circuli forma.
Arborum aliis decidunt folia, aliæ sempiternâ comâ
virent.
Fulgetrum priùs cernitur quàm tonitrus auditur,
quum simul fiant.
Sola laurus fulmine non icitur.
Poma ex arboribus, si sunt cruda, vi avelluntur, si
matura, decidunt.
8.

Indicia ætatis in cornibus cervi gerunt.


Columbæ et turtures octonis annis vivunt.
Quinque sensus natura animantibus dedit ; visum,
auditum, gustum, tactum, odoratum.
Elephantus poplites intus flectit, hominis modo .
Non eodem semper loco sol oritur, aut occidit.
Sine mixturâ lucis nihil splendidum est.
Minora lumina claritas solis obscurat .
9.

Nonnulli fontes aquas bullientes emittunt.


Leontinus Gorgias centum et septem annos com-
plevit.
Decidunt poma, si imbres aut defuêre, aut abunda-
vêre.
Generi animantium omni est a naturâ tributum, ut
declinet ea quæ nocitura videantur .
Pyrenæi montes Gallias Hispaniasque disterminant.
Piscium tria genera sunt : in primis quæ mollia ;
deinde contecta crustis tenuibus ; postremò testis con-
clusa duris .
10.

Zopyrus se naturam cujusque ex formâ perspicere


posse profitebatur.
Pollicebatur Protagoras se id docere, quânam ver-
borum industriâ causa infirmior fortior fieret.
81

Græci duo genera ulmi novêre : montosam, quæ sit


amplior, campestrem, quæ fructuosa sit.
Hiemem præsagit hirundo tam juxta aquam voli-
tans ut pennas sæpe percutiat.
11.

Malitia ipsa maximam partem veneni sui bibit.


Turpis, qui alto sole semisomnis jacet, cujus vigilia
medio sole incipit.
Mente vigili esto : animi veternus veræ morti affinis
est.

Aquila Jovi dedicatur, eò quòd volandi pernicitate


aves omnes excellat.
Elide certamina quadrigarum primùm instituta
sunt.
Scythæ, ut famem longiùs tollere possint, fasciis
ventrem strictissimè circumligant.
12.

Stellarum globi terræ magnitudinem facilè superant.


Parvos delphinas semper aliquis grandior comitatur
ut custos.
Magorum mos est non humare corpora suorum nisi
a feris sint ante laniata.
Linea est longitudo quædam sine latitudine.
Socrates totius mundi se incolam et civem arbitra-
batur.
13.

Anaxagoram ferunt, nunciatâ morte filii, dixisse ;


Sciebam me mortalem genuisse.
Tiresias cæcus futura videbat, qui præsentia videre
non potuit.
Diogenes, Alexandro roganti, si quid sibi opus es-
set ; Nunc quidem paululum, inquit, a sole absis.
Thales primus defectionem solis, regnante Astyage,
prædixisse fertur.
Socrates execrari eum solebat qui primus utilitatem
ab honesto sejunxisset.
82

14.
Hirundines luto nidos construunt, stramento robo-
rant.

Major redditur imago solis quæ per nubem videtur.


Sidera ampliora per nubem aspicienti videntur.
Nullus pernicior hostis est, quàm quem audacem
angustiæ faciunt.
1
Ægyptii quatuor elementa fecêre ;
Aërem, aquam, ignem, terram.
Omne corpus, quo solidius est, hôc diutius calorem
et concipit et servat.
15.
Dimidia pars mundi semper supra horizontem, di-
midia infra est .
Omnis aër, quo propior terris, hoc crassior est : quo
editior, hoc purior.
Nihil est tam exiguum quod non in perniciem satis
valeat.
Neutrum faciendum est, utrumque enim est vitium,
omnibus credere, et nulli.
Neminem excelsi ingenii virum humilia et sordida
delectant.
Non faciunt meliorem equum aurei fræni.
16.
Animalia quædam, ne inveniri possint, vestigia sua
circa cubile suum confundunt.
Quædam rectissima, cùm in aquam sunt demissa,
speciem curvi visentibus reddunt.
Sapiens nihil judicat suum magis, quàm cujus illi
cum humano genere consortium est.
Tenue est mendacium; perlucet si diligenter inspex-
eris.
Id, quod paupertatem nobis gravem facit, et divitias
graves faciet.
17.
Diem nox premit, dies noctem ; æstas in autumnum
desinit, autumno hyems instat, quæ et vere compesci-
tur : omnia transeunt ut revertantur.
83

Non est magnus pumilio, licèt in monte constiterit :


colossus magnitudinem servabit, etiamsi steterit in
puteo.
Cycnus, vocalissimus et omnium avium candidissi-
mus, Apollini sacer est.
18.

Rebus in secundis amicum invenire facile est ; in


adversis autem, omnium difficillimum.
Luna, incidens in umbram terræ, interpositu terræ
repentè deficit.
In contemplatione naturæ nihil potest videri super-
vacuum .

Nemo prudens punit quia peccatum est, sed ne


peccetur.
Stoici omnia peccata paria esse contendunt, nec
minùs delinquere eum qui gallum gallinaceum, cùm
opus non fuerit, quam eum qui patrem suffocavit.
19.

Solon, interrogatus cur nullum supplicium consti-


tuisset in eum qui parentem necâsset, respondit ; Se
id neminem facturum putasse.
Si circa occidentem rubescant nubes, serenitatem
futuræ diei spondent ; sin spargantur, pluvias ventos-
que significabunt.
Si poculum impleveris aquâ, et in id conjeceris an-
nulum, cùm in ipso fundo jaceat annulus, facies ejus
in summo aquæ reddetur.
20.

Socrates, interroganti, quodnam esset pulcherrimum


animal, respondit ; Homo artibus et doctrinâ ornatus.
Aristippus interrogatus, quâ re esset melior evasurus
filius, si eum artibus et literis erudiret, inquit, Ut non
in theatro insideat lapis super lapidem.
Fons et radix omnis honestatis est, si quis in juven-
tute rectè instituatur.
84

LAUS .

Haud vulgare beneficium est in rebus honestis


laudari ; laus enim parit æmulationem, æmulatio vir-
tutem, virtus felicitatem.
Bonum est laudari, sed præstantius est esse lauda-
bilem. Neminem citò lauda, neminem citò vitupera.
Teipsum nec vituperes, nec laudes : utrumque enim
videtur esse affectantis inanem gloriam.
Qui se laudat, ipse sui ipsius præconem agere vi-
detur ; qui verò se vituperat, aliorum laudes flagitare.
Non refert quot laudibus te celebrant, sed quales ;
nam ab improbis laudari vituperium est.
Laus vera est illa quæ a laudato viro proficiscitur.
Non minùs laudatoris inspiciendi sunt mores, quàm
ejus qui laudatur.
Vera virtus non eget laude alienâ ; cùm ipsa secum
ducat suam laudem ac decus .
Ut crescente umbrâ vel decrescente, corpus autem
idem est ; ita nec melior est quisquam, dum vulgo lau-
datur; nec pejor, dum vituperatur.
CURIOSITAS.

Multi sunt curiosi ad cognoscendam vitam alienam,


pauci studiosi ad corrigendam suam.
Curiositas foras egreditur, et omnia studiosè con-
siderat ; interna verò negligit.
Aliena curiosè scrutantem propria ignorare turpe est.
Præstat sæpius cum seipso quàm cum externis col-
loqui.
Acrior cupiditas est ignota cognoscendi, quàm nota
repetendi.
Non multùmnocebit tibi ista transire, quæ nec licet
scire nec prodest. Quicquid enim nos meliores be-
atioresque facturum, in aperto positum est.
85

HUMILITAS .

Virtutum fundamentum est humilitas ; quâ sublatâ,


virtutum congregatio non nisi ruina est.
Humilitas sola ad dignitatem via est.
Humilitatem gerere, cùm res arduæ premunt, nulla
est commendatio ; inter autem res maximè secundas
vela superbiæ demittere, summam meretur laudem.
Si quid insigne erigere velis, fundamentum ejus sit
humilitas.
Plus est animum deposuisse quàm cultum ; difficiliùs
arrogantiâ, quàm auro caremus, aut gemmis.
ASSIDUITAS .

Crebris ictibus dejicitur quercus ; nec est ulla res


actu tam ardua, quam non assidua industria efficiat.
Eruditionis radices sunt quidem satis amaræ, fructus
autem dulcissimus.
Literarum studia per se jucunda sunt, multiplici
enim voluptate curam nostram et laborem compensant.
Qui in præclaris rebus suam industriam exercet, is,
vel si spem fortuna frustret, omni laude non est exclu-
dendus .
Pudeat vos, qui Musas colitis, tardos esse et supi-
nos ; quin potiùs immensum pectore robur alite.
PROMISSA.

Quæ præstare nolis, cave ne promittas. Priùs quàm


promittas, delibera ; sed cùm promiseris, fac ut præstes.
Fundamentum justitiæ est fides ; dictorum conven-
tuumque constantia et veritas.
Omnia perdidit qui fidem perdidit.
Parthis nulla fides nisi quantùm expedit, quibus
utilitas est semper fide sanctior.
Fides nullâ vi ad fallendum cogitur, nullo corrumpi-
tur præmio.
Facmagna, nil magni promittens.
8
86

EXEMPLUM.

Plùs homines oculis, quàm auribus credunt : longum


iter est per præcepta ; efficax et breve per exempla.
Quales sunt ii qui præsunt, tales et illi solent esse,
qui eorum imperio sunt subjecti.
Non fieri potest, ut qui talis ipse non est, qualem
esse oportet, is alios ad præclaras et laudabiles acti-
ones incitaret.
Sapiens ex aliorum vitâ et exemplo sumit vivendi
consilium.
Aliquis vir bonus nobis eligendus est, ac semper
ante oculos habendus, ut sic tanquam illo spectante
vivamus.
Magna pars peccatorum tollitur, si peccaturis testis
adsistat.
O felicem illum, qui non adspectus tantùm, sed
etiam cogitatus emendat ! O felicem qui sic aliquem
vereri potest, ut ad memoriam quoque ejus se com-
ponat et ordinet ! Qui sic aliquem vereri potest, citò
erit verendus.
Pars magna bonitatis est, velle fieri bonum.
NOSCE TEIPSUM.

In omnibus vitæ partibus,hanc sententiam tanquam


oraculum consule, Nosce teipsum. Præ foribus etiam
templi Delphici aureis literis scriptum fuit.
Melior es, si teipsum cognoscas, quàm si, te neglec-
to, cursus siderum, vires herbarum, cœlestium omnium
et terrestrium scientiam haberes. Multi enim multa
sciunt, et seipsos nesciunt.
Frustrà sapit qui non sibi sapit : aliorum scientia est
inanis, dum nosipsos ignoramus.
Ne teipsum existimaveris aliorum laudatione, sed
tuâ ipsius conscientiâ.
Suis quisque vitiis blanditur, eaque mutatis nomini-
bus extenuat.
Qui se verè norunt, semper sibi diffidunt.
87

Aliena rectiùs perspicimus quàm nostra, et sibi quis-


que adulator est.
In speculo teipsum contemplator, et si formosus ap-
pareas, age quæ formam decent ; sin deformis, quod
in facie minus est, id morum pulchritudine pensato.
MORS .

Omne humanum genus, quodcumque est, quodcum-


que erit, morti damnatur.
Incertum est in quo loco mors te expetat ; tu illam
in omni loco expecta.
Qui mortem timet non effugit eam, sed insuper hoc
ipsum vitæ quod datur perdit ; anxiè enim vivere non
est vivere.
Non potest malè mori, qui bene vixerit, et vix bene
moritur, qui malè vixit.
Nihil tibi æquè proficiet ad temperantiam omnium
rerum, quàm frequens cogitatio brevis ævi, et incerti.
Nemo, dum adhuc vivit, beatus dici debet ; quia ad
ultimum usque fati diem ancipiti fortunæ subjecti
sumus .

Mors omnes falce suâ demetit : maximus pietate


Æneas, eloquentissimus Cicero, ditissimus Crassus fato
cecidêre. Ubi Cato ? expiravit. Ubi duo fulmina
belli, Scipiadæ ? occidêre : nemini quidem mors par-
cere novit.
Xerxes ille rex potentissimus, qui subvertit montes,
mariaque constravit, cùm de sublimi loco infinitam
hominum multitudinem, et innumerabilem vidisset ex-
ercitum, flevisse dicitur, quòd post centum annos, nul-
lus eorum, quos nunc cernebat, superfuturus esset.
ADOLESCENTIA .

Ut brevis flosculorum nitor, ita fugax juventus.


In juventute viget ætas, hilaris est animus, et omne
deliciarum genus inconstans expetit. Leotychides
interrogatus, Quid potissimum oportet pueros ingenuos
88

discere ; Quæ illis, inquit, ubi ad virilem ætatem per-


venerint, usui sunt futura.
Hercules, cùm primùm pubesceret, exiit in solitu-
dinem, atque ibi sedens diu secum multùmque dubi-
tavit, cùm duas cerneret vias, unam voluptatis, alteram
virtutis, utram ingredi melius esset.
Ut in senibus sobrietas, et morum perfectio requi-
ritur ; ita in adolescentibus honestus pudor et obedi-
entia.
Honor adolescentum est Deo, parentibus, et seniori-
bus honorem deferre ; castitatem, clementiam, et ve-
recundiam colere.
Apud Lacedæmonios scelus erat juvenem non as-
surrexisse seni.
Adolescentibus bonâ indole præditis sapientes senes
delectantur.
Juvenis laborem recusans in senectute miser et ca-
lamitosus erit .
SAPIENTIΙΑ .
Est sapientia prima stultitiâ caruisse. Sapientia
ars vivendi est, quæ nos a libidinum impetu, et formi-
dinum terrore vindicat.
Hoc scito, neminem posse bene vivere, sine sapi-
entiæ studio .
Sapiens nihil fortunæ credit, contentus virtute, quæ
opibus non indiget.
Maximum indicium sapientiæ est, ut verbis opera
concordent.
Sapientis mens non incurvatur : stat rectus sub quo-
libet pondere.
Non solùm cùm vacas sapientia colenda est ; omnia
alia sunt negligenda ut ei assideamus .
Mater omnium bonarum rerum est sapientia, quâ ni-
hil a diis immortalibus præstantius homini datum est.
CONSCIENΤΙΑ .
Conscientia bene actæ vitæ jucundissima est.
Bona conscientia prodire vult et conspici : nequitia
89

ipsas tenebras timet. Proprium est nocentium trepi-


dare. Bona conscientia turbam advocat ; mala etiam
in solitudine anxia et solicita est.
Si honesta sunt quæ facis, omnes sciant ; si turpia,
quid refert neminem scire, si tu scias ? O ! te miserum
si contemnis hunc testem.
Si semper memineris Deum inspectorem adesse, in
cunctis verbis et actionibus tuis, vereberis inspectoris
præsentiam quem nihil latet.
GLORIA .

Optimi cujusque animus maximè ad immortalitatem


gloriâ nititur.
Gloria est consentiens laus bonorum ; incorrupta
vox bene judicantium de excellenti virtute.
Ex omnibus præmiis virtutis amplissimum est gloria,
quæ vitæ brevitatem posteritatis memoriâ consolatur,
quæ efficit ut morituri vivamus.
Magna est ejus gloria quæ nullis laudibus crescit,
et nullis vituperationibus minuitur.
Summa laus est non ambire laudem, quæ magis se-
quitur fugientem.
Ea fama, quam sequimur, vanum et volatile quid-
dam est, aurâque mobilius.
Cavenda est nimis avida gloriæ cupiditas.
Gloria præcipuum ornamentum virtutis est ; quæ
non aliter gaudet agnosci, quàm ut sol amat lucere, ut
et prosit quamplurimis, et quamplurimos ad sui æmu-
lationem pelliciat.
Alexander magnus cùm interrogaretur an Olympiis
certare curriculo vellet ? Sanè si habiturus sum, inquit,
adversarios reges.
HONOR.

Honor verus est virtus animi; hic honor non a Cæ-


saribus præstatur, neque pecuniâ comparatur.
Virtus puris fruitur honoribus : proprios in semet-
ipsâ fulgores habet, quos ei vel auferre vel obscurare
nihil potest.
8*
90

Nihil turpe vir bonus faciet, etiamsi omnes deos


hominesque celare possit.
Præcipua dignitas est, non fungi honoribus, sed ab
aliis dignum honore judicari.
Qui virtutem honore suo fraudat, ipsam virtutem a
juventute aufert.
Non est dignum, ut inde exigas honorem, unde re-
fugis laborem.
Nonvoluptatum viâ sed virtutis ad honoris fastigium
itur.
Marcus Cato populum Romanum monebat ut ho-
norem magistratûs his demum committerent, qui de
se virtutis specimen dedissent.
A Romanis Honoris templo Virtutis templum erat
conjunctum, in quod nisi per virtutis templum introire
nemini liceret.
JUSTITIA .

Justitia est constans et perpetua animi propensitas


jus suum unicuique tribuendi.
Nihil est honestum quod justitiâ vacat ; nec sine eâ
potest aliquid esse laudabile.
Justitiæ convenit suum cuique reddere, beneficio
gratiam, injuriæ talionem.
Ponat personam amici vel inimici, qui judicis induit :
semper enim iniquus est judex qui aut invidet aut favet.
Qui adipisci veram gloriam vult, justitiæ fungatur
officiis .
Qualem vis esse proximum tuum tibi, talis esto et
tu tuis proximis.
Quod pati non vis ab alio, neque id facias.
LIBERTAS.
Nemo liber est, nisi qui sibi imperat.
Liber est qui seipso est contentus, et ex se pendet,
non ex alterius arbitrio et imperio.
Nulla voluptas viris ingenuis est libertate suavior.
Liber est æstimandus qui nulli turpitudini servit
quem superbus non inflat animus .
91

Profectò liberum non facit fortuna, sed virtus : sı


enim prudens, si justus, si fortis, si modestus, si inno-
cens, si pius quis fuerit, is verè liber est : horum si
quid absit, pro eâ parte se servum sciat.
Eo quisque miserior est in servitute, quo felicior in
libertate fuit.
ÆTAS .

Ætatis nulla potest esse intempestiva parsimonia.


Ætas nunquam non defluit, sive dormias, sive vigiles.
Horæ cedunt, dies, menses, et anni ; nec præteritum
tempus unquam revertitur.
Quemadmodum navigantibus terræ urbesque rece-
dunt ; sic temporis cursu primò pueritiam abscondi-
mus, deinde adolescentiam, deinde senectutis annos.
Nihil tempore pretiosius, et heu ! nihil hodie eo vi-
lius invenitur.
Nemo sibi perire diem, et nunquam rediturum
meditatur .
LABOR .

Justus ac honestus labor honoribus et præmiis dec-


oratur.

Generosum animum difficultas erigit, alit labor.


Turpe est cedere oneri ; non est vir fortis et stre-
nuus qui laborem fugit.
Qui laborem recusat, seipsum condemnat tanquam
bonis omnibus indignum ; quicquid enim est ubique
boni, labore comparatur.
Nulla res magna sine labore veniet.
Apud Ægyptios lege fuit cautum ne cibis priùs ves-
ceretur juventus, quàm centum et octoginta stadia
percurrisset.
CONCORDIA .

Quid magis omnibus mortalibus expetendum, quàm


pax et concordia ?
Felices istæ civitates quæ ita in concordiâ vivunt,
ut de utilitatibus unum idemque sentiunt, et decernunt.
92

Ubi concordia, omnium bonorum conservatrix flo-


reat, omnia bene se habent : ubi lites seminat discor-
dia, * nihil non malorum videas.
Civitatem non saxis, lignisve, sed civium virtute
muniri oportet, quos si jungit concordia, nullus potest
esse murus inexpugnabilior.
Fratrum inter se concordia quovis muro firmius
munimentum est.
Scilurus octoginta filios habens, cùm esset moritu-
rus, fasciculum jaculorum singulis porrexit, jussitque
rumpere. Id cùm singuli recusavissent, eo quòd im-
possibile videretur, ipse singula jacula exemit, atque
ita omnia facilè confregit, filios admonens his verbis ;
Si concordes fueritis, validi, invictique manebitis ; con-
trà, si dissidiis et seditione sitis distracti, imbecilles eritis,
et expugnatu faciles.
BENEFICIA.

Quæ gratis a Deo accepisti gratis præsta.


Ut sol sceleratis, juxtà ac piis oritur ; ita benefici
est gratis et ingratis dare.
Unum bene collocatum beneficium multorum amis-
sorum solatur damna.
Qui liberalis est, non expectat ut rogetur ; sed ul-
trò quærit occasionem largiendi.
Parvum beneficium tempestivè collatum accipienti-
bus fit maximum.
Duplicatur liberalitatis gratia, cùm accedit celeri-
tas : minùs decipitur cui negatur celeriùs.
Errat, si quis beneficium liberiùs accipit, quàm red-
dit : hilarior esse debet qui solvit, quàm qui mutuat.
Liberalitatis duo sunt maximè laudabiles fontes ;
verum judicium, et honesta benevolentia.
Ne sit major beneficentia quàm facultas ; qui enim
beneficentiores esse volunt quam res patitur,dum aliis
prodesse student, sibi ipsis nocent.
* Nihil non malorum every kind of evil.
93

Dati beneficii debemus oblivisci, accepti autem


semper meminisse.
Titus Vespasianus super cœnam aliquando recor-
datus, quòd eo die nemini quicquam præstitisset, Amici,
inquit, diem perdidi.
DESIDIA .

Desidiam ceu pestem quandam semper fugite ; nihil


non malorum enim docet desidia.
Per torporem vires et ingenium defluunt.
Improba vitanda est desidia siren : a vobis, juvenes
procul absint mollia, blanda ; ardua petite, difficilia
suscipite ; per saxa, per rupes, per ignes, divinas Mu-
sas insectamini .
Nihil agendo, malè agere perdiscas : ut rubigo fer-
rum, ita otium vires consumit.
Ut aquæ stagnantes facilè corrumpuntur, sic vita,
nullo negotio occupata, vitiis obruitur.
TEMPERANTIA .

Temperantia, in rebus aut expetendis, aut fugien-


dis, rationem ut sequamur monet.
In omnibus adhibendus est modus : non quantùm ve-
lis, sed quantùm sumere debeas, temperantia permittit.
Mater sanitatis est abstinentia ; mater ægritudinis vo-
luptas : temperantia enim et morbos et egestatem arcet.
Solus in illicitis non cadit, qui se aliquando et a li-
citis cautè abstinet.
Pythagoras philosophus olusculis tantùm et frugibus
vescebatur, carnibus abstinebat : potum illi fons tribuit.
NOBILITAS.
Virtutes certè faciunt, ut alter altero nobilior sit.
Præter virtutem nullam agnosco nobilitatem ; reli-
qua verò cuncta fortunæ æstimo.
Ille clarus, ille sublimis, ille nobilis, qui dedignatur
servire vitiis et ab eis superari.
Bonus vir mihi nobilis videtur : qui verò non justus
est, licèt a patre meliore, quàm Jupiter est, genus du-
cat, ignobilis mihi videtur.
94

Qui bene vivit, bene nascitur, bene moritur.


Pulcherrimum nobilitatis genus est, quam sibi quis-
que propriis virtutibus conciliat.
Quanto nobilior es, tanto cautiùs turpitudinem fugi-
to : nihil magis posterorum maculas aperit, quàm ma-
jorum splendor et gloria.
Age aliquid præclarum et tu, si vis esse nobilis ;
majores tui enim, nisi aliquid egissent laude dignum,
nunquam nobiles fuissent.
Satius est, inquit Cicero, meis gestis florere, quàm
majorum famâ uti.
MAGNANIMITAS.

Nihil magnum est in rebus humanis, nisi mens in-


trepida periculis, mitis in hostes devictos, amicis grata,
cunctis denique benevola.
Magnanimus stat rectus sub quolibet pondere, nulla
illum res minorem facit : quicquid cadere in hominem
potest, in se cecidisse non queritur ; vires suas novit ;
vincit virtute fortunam.
Eris magnanimus, si pericula non appetas ut teme-
rarius, nec formides ut timidus.
O quàm contemnenda res est homo, nisi supra hu-
mana surrexerit.
MODESTIΑ .
Verecundia est omnibus ætatibus, personis, tempo-
ribus, et locis apta ; adolescentes tamen juvenilesque
annos maximè decet.
Quàm pulchra et quàm splendida gemma morum
est modestia, et in vitâ, et in vultu adolescentis ! quàm
vera et minimè dubia bonæ spei nuntia, bonæ indolis
index.
Plures pudore peccandi, quàm bonâ voluntate a
prohibitis abstinent.
Diogenes adolescentulum inhonesto verbo erubes-
centem, Confide, inquit, fili, hicce color virtutis est.
VERITAS .

Nihil veritate sanctius et pretiosius haberi debet.


95

Turpe est aliud loqui, aliud sentire ; quod sentimus


loquamur, quod loquimur sentiamus : concordet sermo
cum vitâ.
Non amat veritas angulos ; in medio stat : licèt nul-
lum patronum aut defensorem obtineat, tamen per se
ipsa defenditur.
Non solùm proditor est veritatis, qui mendacium
pro veritate loquitur, sed qui non liberè veritatem
pronuntiat quam pronuntiare oportet ; aut non liberè
defendit libertatem quam defendere oportet.
AFFECTUS.
Affectus quidem tam mali ministri quam duces sunt.
Facile est affectus nostros, quum primùm oriuntur,
coërcere : morbum signa præcurrunt : prodest mor-
bum suum nôsse, et vires ejus, antequàm spatientur,
opprimere.
Cupiditati nihil satis est ; naturæ satis est etiam pa-
rum : necessariæ cupidines, nec operâ multâ, nec im-
pensâ implentur.
Pythagoras perturbationes animi lyrâ componebat.
METUS .

Plus in metuendo est mali, quàm in eo ipso quod


timetur.
Timor modestus cautionem, vehemens verò despe-
rationem parit.
Magna est stultitia, id ipsum quod verearis ita ca-
vere, ut cùm vitare fortasse potueris, ultro accersas
et attrahas.
Auget sibi molestiam qui timet quod vitari non
potest.
Miserrimum est consenescere metu mali quod non-
dum venit.
Qui insidias timet rarò circumvenitur. Sæpe me-
tuendo sapiens malum vitat.
ULTIO.

Multo satius, multoque formosius oblivisci injuriæ,


quàm ulcisci : generosior est nulla oblivio quàm
96

offense. Nobilissimum vindictæ genus est parcere,


et benefacere.
Multos vindicâsse pœnituit, neminem pepercisse :
venia mitis est ingenii, ultio autem ferini.
Pejus est injuriam facere quàm ferre. Melius est
injuriam accipere quàm ulcisci.
FELICITAS .

Miseri sunt quos vulgus beatos judicat, et non pauci


beati quos miserrimos putat. Beati sunt quos nulli
metus terrent, nullæ ægritudines exedunt, nullæ libid-
ines cruciant .
Vir sapiens et bonus ubicumque vixerit felix est.
Rarò ulla datur felicitas, cui non est adjunctum
aliquid incommodi.
Quantò major est fortuna, tantò minùs secura est.
Nulla adversitas eum dejecit, quem nulla felicitas
corrumpit.

Sapienter cogitant qui temporibus secundis casus


adversos reformidant.
Semper humanæ lætitiæ tristitia repentina succedit,
et quod incepit a gaudio, desinit in mœrore : felicitas
quippe multis amaris est respersa.
Plerisque fatale est nunquam in rebus secundis sa-
pere .
Difficilius est hominem reperire qui res secundas,
quàm qui adversas rectè ferat.
Ut adversas, sic secundas res immoderatè ferre, levi-
tatis est .
Socrates interrogatus, Utrùm Persarum rex magnus
felix esset. Nescio, inquit, an eruditus etjustus sit :
in hoc enim hominis felicitas consistit.
TACITURNITAS.

Nihil æquè prodest quàm minimum cum aliis loqui


et plurimùm secum.
In hoc incumbe, ut libentiùs audias quàm loquaris.
97

Magna est sapientia tempestivum silentium, omni


certè sermone præstantius.
Taciturnitas stulto homini pro sapientiâ est : tacere
qui nescit, nescit loqui.
Tria sunt præcipuè in omni vitâ habenda : in animo
prudentia, in vultu verecundia, in linguâ silentium.
In Pythagoræ scholâ quinquenne silentium erat in
dictum.
LUDUS ET RECREATIO .

Omnibus prodest subinde animum relaxare ; vires


humanæ laborem continuum pati non possunt : dirum-
pitur arcus qui nunquam laxatur.
Animi et corporis remissiones ad novos labores nos
parant.
Non remittenda quidem sunt studia, sed relaxanda,
nascitur enim ex assiduitate laborum quædam hebe-
tatio et torpor animi.
Detur pueris respiratio, ludus, et jucunditas : cave-
ant autem ab intemperantiâ, meminerint verecundiæ.
PHILOSOΡΗΙΑ .
Philosophia sapientiæ amor est. Philosophia omni-
um artium mater est : hæc primùm ad cultum deorum,
deinde ad jus hominum, tum ad modestiam, magnitu-
dinemque animi erudivit.
Qui ad philosophorum scholas venit, quotidie secum
aliquid boni exinde ferat ; aut sanior domum redeat,
aut sanabilior.
Facere docet philosophia, non solùm discere : ea au-
tem est et contemplativa, et activa : spectat simulque
agit.

Philosophia animum firmat et fabricat : vitam dis-


ponit, actiones regit ; agenda et omittenda demonstrat.
Aristoteles rogatus, Quid fructûs philosophia sua
illi attulisset, Ut meâ, inquit, sponte ea faciam, quæ ple-
rique legum metu coacti faciunt.
Aristippus percontanti Dionysio, Quid eximium hab
9
98

erent philosophi præ cæteris hominibus ? Ut, inquit,


si omnes leges aboleantur, tamen justè victuri simus.
ERROR .

Omnium est facillimum seipsum decipere.


Sapientissimus aliquando a proposito errat : nemo
usquam loci tam peritus inventus fuit sagittarius, ut a
scopo nunquam aberraverit.
Nemo errat sibi solùm, sed dementiam spargit in
proximos accipitque invicem.
Simplex recti cura est, multiplex erroris, et semper
novas declinationes habet.
Veritati aliquid extremum est, error est immensus.
AMICITIA .

Solitudo est vita sine amicis, insidiarum et metûs


plena : ratio ipsa monet amicitias parare.
Amicitia cum voluptate maximâ connectitur : læta-
mur enim amicorum lætitiâ, et pariter dolemus ango-
ribus .
Eodem modo sapiens erit affectus erga amicum,
quo in seipsum : quosque labores propter suam vo-
luptatem suscipiat, eosdem suscipiet propter amici
voluptatem.
Verum illud est, quod dicitur, multos modios salis
simul edendos esse, ut amicitiæ munus perfectum sit.
Nihil æquè oblectat animum quàm amicitia fidelis
et dulcis.
Quantum bonum est ubi sunt præparata pectora,
in quæ tutè secretum omne descendat, quorum sermo
solicitudinem leniat, sententia consilium expediat, hi-
laritas tristitiam dissipet.
Amici aspectus suavis est : exceptâ sapientiâ, nil
melius datum est homini a diis immortalibus quàm
amicitia : quid enim dulcius quàm habere, cum quo
omnia sic loqui possis, ut tecum ?
Aurum ignis probat, amicos adversa fortuna.
99

IRA .

Ira est impetuosa, et omni flammâ vehementior.


Qui iram non frænat, is immani belluæ quàm homini
est similior.
Per iram sapientia perditur ; nec enim fieri potest
ut concitatus irâ ratione utatur.
Optimum est primum iræ irritamentum spernere,
ipsisque repugnare seminibus.
In primis finibus hostis arcendus est ; nam cùm intra-
vit, et portis se intulit, modum a captivis non accipit.
Irâ abstinendum est sive par est qui lacessendus
est, sive superior, sive inferior. Cum pari contendere
anceps est, cum superiore furiosum, cum inferiore
sordidum .

Ira educatione repellenda est : facile est enim ten-


eros adhuc animos componere : vix tandem reciduntur
vitia quæ nobiscum creverunt.
Nihil magis facit iracundos quàm educatio mollis et
blanda : luxuria maximè iracundiam nutrit.
Non potest omnino, inquies, ex animo ira tolli ; ne-
que hoc natura hominis patitur. Quodcumque sibı
imperavit, animus obtinuit.
VIRTUS .

Inter pulchra quidem virtus primatum tenet; laudari


verò debet non ipsa modò virtus, sed causæ quoque
et comites, fructus, et opus omne virtutis.
Virtute non res honestior, non constantior est ulla ;
pulchritudo vel valetudine perit, vel tempore : divitiæ
vitiorum sunt potiùs quàm recti ministræ.
Nulli præclusa est virtus ; omnibus patet, omnes
admittit, omnes invitat.
Virtus magnifica est, non quia per se beatum est
malo caruisse, sed quia animum præparat ad cogni
100

tionem cœlestium, dignumque efficit qui in consortium


Dei veniat.
Si ad alias virtutes animi literarum lux accesserit,
tum demum consummatum quiddam, et perfectum vi-
demus, si in rebus humanis potest esse perfectio.
Aude virtutis amplitudinem quasi in alterâ libræ
lance ponere : terram ea lanx et maria deprimet.
VOLUPTAS.

Fluit voluptas, sæpiùsque relinquit causas pœnitendi


quàm recordandi.
Nulla capitalior pestis quàm voluptas hominibus a
naturâ data est.
Plato voluptatem escam malorum appellat.
Voluptas tum, cùm maximè delectat, extinguitur.
Voluptates contemplemur non venientes, sed abeun-
tes : venientes enim fucatâ specie blandiuntur ; abe-
untes dolorem relinquunt.
Attalus Stoicus dicere solebat, Malo me fortuna in
castris suis, quàm in deliciis habeat.

Nemo ipsam voluptatem, quia voluptas sit, asperna-


tur, aut odit, aut fugit , sed quia consequantur magni
dolores eos, qui cum ratione voluptatem sequi nesciunt.
Voluptates agricolarum mihi ad sapientis vitam
proximè accedere videntur.
Siqua propter voluptatem nequiter feceritis, volup-
tas citò abibit, nequitia verò apud vos semper manebit.
Voluptates istas sectare, quæ cum gloriâ sunt con-
junctæ.
PATRIA .

Patriâ nihil dulcius, nihil carius in vitâ esse debet :


nullus locus est domesticâ sede jucundior.
Cari sunt liberi, propinqui, familiares : sed omnes
omnium caritates patria complectitur.
Nullus est casus pro dignitate et libertate patriæ
non ferendus.
101

Codrus Atheniensium rex, cùm, in bello Pelopon-


nesiaco, ab oraculo responsum accepisset : Victricem
fore gentem, cujus princeps bello periret, permutato regis
habitu, et gregarium se fingens militem, hostibus se
occidendum præbuit.
VITA .

Quomodò fabulâ, sic vitâ, non quam diu, sed quàm


bene acta sit, refert.
Optabilior est vita obscura cum securitate, quàm
cum periculo splendida.
Inter cætera mala, hoc habet stultitia : semper vi-
vere incipit.
Nihil est tam fallax quam vita humana.
Ad mortem dies accedit omnis : ideo animus nobilis,
conscius sibi melioris naturæ, dat operam ut in hâc
statione honestè se gerat ; nihil horum quæ circa ip-
sum sunt suum judicat, sed ut commodatis utitur.
SPES .

Nihil perinde animum sustentat atque spes læta, et


bonorum expectatio .
Illa, quæ jucunda sunt, licèt nondum adsint præsen-
tia, spe tamen delectant.
Spes, felicitatis blanda expectatio, sola hominem in
miseriis consolari potest.
Cùm fortuna minatur, fortiter teipsum sustine, ac
res secundas expecta, nec abjicias spem, quæ sola
nec morientem relinquit.
Aristippus philosophus, naufragio ejectus, amissis
omnibus, cùm vidisset in arenâ figuras quasdam geo-
metricas, hilari vultu exclamâsse dicitur ; Bene spe-
randum est, hic enim hominum vestigia cernimus .
NATURA .

Naturam sequentibus omnia facilia sunt et jucunda .


contra illam viventibus non alia vita est, quàm contra
flumen navigantibus.
9 *
102

Gratia est habenda naturæ, quòd ea, quæ necessaria


sunt, parabilia fecerit ; quæ autem non facilè paran-
tur, minimè necessaria. Naturam ducem si sequimur,
nunquam aberrabimus .
Meliora sunt ea quæ naturâ, quàm quæ arte per-
fecta sunt .
FORTUNA.

Plus hominibus adversa, quàm prospera prodest


fortuna.
Non solùm ipsa fortuna cæca est, sed etiam eos
plerumque cæcos efficit quos complectitur.
Nihil eripit fortuna nisi quod dedit : virtutem autem
non dedit, ideo non detrahit.
Ille insanus est, qui alteri fortunam exprobrat ; cùm
nemo sciat, etiamsi florens sit, an ad vesperam eadem
fortuna sit mansura.
Neminem adversa fortuna comminuere potest, nisi
quem secunda decepit.
Brutus in eo libro, quem de virtute scripsit, ait, se
vidisse Marcellum, Mitylenis exulantem, beatissimè
viventem, neque unquam antè bonarum artium cupi-
diorem .
PATIENTΙΑ .

Omnis dolor patientia lenitur : alia aliis malis sunt


remedia, patientia autem commune est malorum om-
nium lenimentum .
Sine querelâ mortalibus tributa pendamus. Hyems
frigora adducit, algendum est ; æstas calores refert,
æstuandum est : intemperies cæli valetudinem tentat,
ægrotandum est, et fera nobis occurrit, et homo feris
omnibus perniciosior.
Optimum est pati quod emendare non possis, et
Deum sine murmuratione comitari.
Malus miles est, qui imperatorem gemens sequitur.
CONSUETUDO .
Nihil tam firmum est in rebus humanis, quàm vete-
ris consuetudinis imperium.
103

Quæramus quid optimè factum sit, non quid usita-


tissimum ; et quid nobis felicitatem perpetuam præbe-
re possit, non quid vulgo, veritatis pessimo interpreti,
probatum sit.
Ita sumus compositi, ut solita et quotidiana, etiamsi
admiratione digna, transeunt ; contrà, minimarum re-
rum, si insolita fuerint, spectaculum dulce fit ; nemo
lunam, nisi laborantem, observat.
CONTENTUS SUA SORTE .
Nihil est ab omni parte beatum : multi, novâ sorte
quæsitâ, veterem rursus optaverunt.
Tuâ sorte sis contentus : nonnulli fuêre, qui, si
mansissent humiles, tuti esse potuerunt : facti sublimes,
ceciderunt in pericula.
Quotidie nos ipsa natura admonet, quàm paucis,
quàm parvis rebus egeat, quàm vilibus.
Si cui sua non satis ampla videntur, licèt totius
mundi dominus sit, miser est : si ad naturam vivis,
nunquam eris pauper, si ad opinionem, nunquam dives.
VITIUM .
Summa scientia est vitia virtutesque distinguere.
Videndum est diligenter ad quæ vitia simus propen-
si : alii enim ad alia procliviores sumus.*
Quis non peccat in vitâ, et delictis nullis tenetur ?
optimus ille est, qui non solum minimis, sed etiam
paucissimis urgetur.
Vitia nostra, quia amamus, defendimus, et ea malu-
mus excusare quàm excutere.
Perniciosum est vitiis servire : quia quot vitia ha-
bet anima, tot et dominos.
Magis nocent vitia quæ boni prætextum habent.
Citò nequitia obrepit, virtus difficilis inventu est ;
rectorem, ducemque desiderat. Vir malus plus mali
patitur afflictus conscientiâ, quàm ille qui in corpore
castigatur et flagris cæditur.
* Alii enim, &c. different men are prone to different vices.
104

Siquis impietatem quamvis occultè fecerit, nunquam


tamen confidat eam fore semper occultam. Improbo-
rum facta primò suspicio insequitur, deinde sermo at-
que fama, tum accusatio, tum judex : multi etiam ipsi
se indicaverunt.
Nulla potest esse in scelere voluptas.
Desinit esse remedio locus, ubi quæ fuerunt vitia
mores fiunt.
MEMORIA .

Mater musarum est memoria, et tantùm scimus,


quantùm memoriâ tenemus. Memoria minuitur, nisi
eam exerceas ; cunctis memoriæ defectibus medetur
industria.
Si quid audiveris cognitu dignum, id non libris, sed
animo inscribito ; hâc enim exercitatione confirmata
memoria, quicquid vult, tenet, et, quod quisque scit,
habet in promptu.
Mithridati regi Ponti tanta fuisse memoria fertur,
ut duabus et viginti nationibus, quibus imperabat, suâ
cuique linguâ jus dicere soleret.
PUERITIA ..

Ut ad literas, ita ad virtutem pueritia promptissima


est.

Tenaciter hærent illa quæ rudibus annis percepi-


mus : proinde optima quæque in primis statim annis
addiscenda sunt.
Quod in pueritiâ didicimus, diutius, firmiùsque mem-
inisse solemus .
Puer quidam, qui apud Platonem educatus fuerat,
inde ad parentes reductus, cùm sublatâ voce excan-
descentem conspiceret patrem, dixisse fertur : Nun-
quam hæc apud Platonem vidi.
CONSILIUM. PRUDENTIA.
Sine bono consilio nihil efficit robur.
Priusquàm incipias, consulto, et, ubi consulueris,
inaturè facto opus est.
105

Homines sapientes solent ante facta deliberare,


stulti autem post facta.
Prudentis est in alieno fugienda intueri. Prudentia
nobis maximè necessarium est; docet enim quid fugi-
endum, quid tenendum sit : docet ut in cunctis quis
idem sit, tam in prosperis quàm in adversis : docet
denique quomodò præsentia ordines, et futura pro-
videas .
Prudentia tanto cæteris virtutibus antecellit, quanto
cæteris sensibus præstat visus.
✔ BENEFICIA .
Hæc beneficii inter duos lex est ; alter statim obli-
visci debet dati, alter accepti nunquam.
Generosi animi et magnifici est juvare et prodesse :
qui dat beneficia Deum imitatur.
Ab Antigono Cynicus quidam petiit talentum : res-
pondit, Plus esse quàm quod Cynicus petere debet ; repul-
sus petit denarium ; respondit ; Minus esse quàm quod
regem deceret dare.
Nihil æquè amarum est quàm diu pendere : meliùs
spes præciditur quàm trahitur. Qui tardè proficit,
non ex animo facit.
ARS.
Fabius pictor felices artes futuras ait, si soli artifices
de iis judicarent.
Ex minimo vestigio artifex artificem cognoscit.
Nemo rectè de artificio potest judicare nisi artifex.
Quam scit quisque exerceat artem.
Praxiteles equam tantâ animi sagacitate pinxit, ut
equus quidam hinnitus edere coactus fuerit; canemque
cujus aspectu canis alter a latratu abstinere nonpotuit.
DEUS .

Ab ejus operibus incipimus Deum nôsse : quocun-


que te flexeris, ibi Deum videbis occurrentem tibi :
nihil ab illo vacat.
Totus mundus Dei immortalis est templum : solùm
quidem amplitudine ac magnificentiâ dignum.
106

Deus est mens immortalis ; spiritus cuncta perva-


dens ; pervigil oculus ; manus omnipotens.
PIETAS .

In pietate præcipua pars felicitatis sita est.


4 Primus est Dei cultus, Deum credere. Munera et
victimæ nihil honoris Deo conferunt ; honor summus
Deo est, scire eum et imitari.
Optimè Deum honorat, qui mentem suam, quantum
fieri potest, similem Deo facit.
Non linguam sed opera Deus præcipuè curat ; sa-
piens, etiam cùm tacet, Deum honorat.
Socrates, humanæ sapientiæ quasi quoddam terres-
tre oraculum ;
Nihil ultrà petendum a diis immortalibus, arbitraba-
tur, quàm ut bona tribuerent : quia ii demum scirent quod
unicuique esset utile ; nos autem plerumque id votis ex-
petere, quod non impetrare melius foret.
PAUPERTAS.
Qui cum paupertate bene convenit dives est : non
qui parum habet, sed qui plùs cupit, pauper est.
Paupertas primâ fronte rigida est ac subtristis, cùm
domum nostram invadit ; at cùm in familiaritatem ad-
missa fuerit, et minimè sumptuosa, et secura, et facilis
hospes erit.
Nihil amittit, qui nihil habet; et parum eget, qui
parum cupit.
Ama magis justam paupertatem, quàm injustas divi-
tias.
Scire uti paupertate magna est felicitas.
Socrates, in pompâ cùm magna vis auri argentique
ferretur ; Quam multa non desidero, inquit.
Si nihil aliud secum afferret paupertas, quàm quòd
fictorum amicorum et fallacium gregibus adulantium
te liberat, abundè esset causa, ut non modò ferenda
esset, sed optanda, imo etiam accersenda pauperies.
Ut honoribus hominum mores non rarò corrumpun-
tur ; ita paupertate sæpe emendantur.
107

Facilius est paupertatem laudare quam ferre ; cen-


sus in castris ordinem promovet.
In carcere Socrates disputavit, et exire noluit ; re-
mansitque, ut duarum rerum gravissimarum hominibus
metum demeret, mortis et carceris .
DEI BENEVOLENTIA .
Deus humano generi præcipuè ministrat : in primâ
verùm constitutione rationem homini dedit : hâc ante-
cedimus animalia, Deum sequimur.
Quid autem ratio ? Nihil aliud quàm divini spiritûs
pars in corpus humanum mersa.
Ipsa formæ nostræ pulchritudo Deum fatetur artifi-
cem ; vultus erectus, oculi in summo, veluti in speculo,
constituti, et omnes cæteri sensus velut in arce com-
positi.
Nihil in homine membrorum est quod non necessi-
tudinis causa sit et decoris .
Ver æquè cum suis floribus, et æstas cum suis mes-
sibus, et autumni maturitas grata, auctorem suum pa-
rentemque testantur.
RERUM DISSOLUTIO.
Hæc mundi domus, cœlum quoque cum omnibus
quæ cœlo continentur ita, ut cœperunt, desinent.
Corpus omne, sive arescit in pulverem, sive in hu-
morem solvitur, vel in cinerem comprimitur, subdu-
citur nobis, a Deo elementorum custode reservatur.
Sol demergit et nascitur : flores occidunt et revi-
viscunt ; expectandum nobis etiam corporis ver est.
Pythagoras familiares suos hortabatur, ut optimum
vivendi genus sibi deligerent ; quamvis enim laborio-
sum esset, consuetudine tamen jucundum fore.
Anacharsis leges aranearum telis comparabat ; nam
ut illas infirmiora animalia retinere, valentiora trans-
mittere ; ita his humiles et pauperes constringi, divites
et potentes non alligari.
Thales, interrogatus quid esset in totâ rerum naturâ
108

robustissimum, respondit; Necessitas, superat enim om-


nia.
Sapiens non amat divitias sed mavult : non in ani-
mum illas sed in domum recipit.
Domus sapientis angusta, sine cultu, sine strepitu,
sine apparatu est : nullis observatur janitoribus ; for-
tuna non transit ; scit non esse illic sibi locum.
Ut secundâ tempestate navigantes etiam adversæ
præsidia in promptu habent; ita viri sapientes in rebus
secundis etiam adversæ fortunæ remedia sibi parant.
Alexander cuidam civitati partem agrorum et dimi-
dium rerum omnium promittenti ; Eo, inquit, proposito
in Asiam veni, non ut id acciperem quod dedissetis, sed
ut id haberetis quod reliquissem.
Archidamus, post cladem apud Chæroneam accep-
tam, cùm a Philippo rege Macedonum literas acce-
pisset acerbiùs scriptas, sic rescripsit ; si metiaris um-
bram tuam, haudquaquam reperies eam factam majorem
quàm ante victoriam erat.
Philosophiæ summum Epictetus duobus verbis com-
prehendere solitus est : Sustine et abstine : quorum
prius admonet ut mala æquo animo perferamus ; pos-
terius, ut a voluptatibus temperemus.
Dionysius junior, pulsus a tyrannide, et rogatus,
Quid illi Plato, et philosophiæ disciplina profuissent ?
Ut tantam, inquit, fortunæ mutationem æquo animo fe-
ram.

Cùm Athenis quidam in theatrum grandis natu ve-


nisset, locus ei a suis civibus nusquam datus est : cùm
autem ad Lacedæmonios accessisset, consurrexisse
omnes illi dicuntur, et senem in sedem suam recepisse.
Quod ubi populus aspexit, maximo plausu alienæ
urbis verecundiam comprobavit. Ferunt tum unum
ex Lacedæmoniis dixisse ; Ergo Athenienses quid sit
rectum sciunt, sed id facere negligunt.
Alexandro Magno Corinthii per legatos gratulati
sunt et civitate suâ illum donaverunt : cùm risisset
109

Alexander hoc officii genus; unus ex legatis, Nulli, in-


quit, civitatem unquam dedimus alii, quam tibi et Herculi .
Antisthenes dicebat ; satius esse cum paucis bonis
adversus omnes malos pugnare, quàm cum multis ma-
lis adversus paucos bonos. Præstat enim de numero
bonorum esse, quorum ubique raritas est, quàm de
grege malorum, quorum ubique plena sunt omnia.
Alexander suam imaginem, ab Apelle pictam, con-
templatus, non laudavit pro dignitate picturæ. Quum
autem introductus equus adhinniret equo istius tabu-
læ, tanquam si verus esset et ipse ; O rex, inquit Apel-
les, hic sanè equus artis pingendi multò peritior quàm
tu esse videtur.
Epaminondas unum habebat pallium, idque sordi-
dum ; si quando verò illud dedisset in fullonis offici-
nam, ipse se domi continebat ob inopiam alterius.
Anaxarchus Alexandrum ridebat, quòd se ipsum
Deum faceret.
Quum verò ægrotaret aliquando Alexander, et ideo
medicus ei sorbitionem præciperet parari ; ridens
Anaxarchus ; At nostri Dei, inquit, in sorbitione spes
sitæ sunt.
Pythagoras, tyrannidem fugiens, in Italiam venit, et
quæ didicerat de rerum naturâ mundique aperuit, et
ad modum seculi docuit, ad usus necessarios cuncta
præbente terrâ, nefas esse animalibus vesci.
Priscis temporibus, cùm adhuc nuda virtus place-
ret, vigebant artes ingenuæ, summumque certamen
inter homines erat, ne quid profuturum sæculis diu
lateret. Itaque omnium herbarum succos Democritus
expressit, et, ne lapidum virgultorumque vis lateret,
ætatem inter experimenta consumpsit.
Carthaginienses duos gubernatores navi dederunt,
absurdum esse dicentes, duo quidem gubernacula ha-
bere ; eum verò, qui navigantibus utilissimus esset, et
imperium navis teneret, solum et absque successore
ac socio esse .
10
110

PARS QUINTA.

COLLOQUIES FROM ERASMUS .

SALUTANDI IN PRIMO CONGRESSU .

Non temere docet quidam, ut salutemus libenter, comis


enim et blanda salutatio sæpè conciliat amicitiam, inimi-
citiam diluit ; certè mutuam benevolentiam alit augetque.
Quidam usque adeò Demeæ sunt, ingenioque agresti, ut
vix salutati resalutent. Nonnullis hoc vitii conciliavit
educatio veriùs quàm natura.
Urbanitatis est salutare obvios, aut eos qui nos adeunt,
aut quos adimus ipsi colloquendi gratiâ.
Salve pater, salve matercula, salve mi frater, salve præ-
ceptor observande, salve multùm mi patrue, salve dulcissi-
me nepos .
Urbanum est addere cognationis aut affinitatis titulum,
nisi cùm habet aliquid odii ; tum enim præstat abuti minùs
quidem propriis, sed plausibilioribus : veluti cùm novercam
salutamus matrem, privignum filium, vitricum patrem,
sororis maritum fratrem, fratris uxorem sororem. Idem in
ætatis aut officiorum titulis faciendum . Gratius enim fuerit
si senem patrem, aut virum eximium, salutes, quàm ætatis
cognomine ; etiam olim honoris causâ dicebatur. Salve
præfecte, salve tribune : non autem, Salve caligarie, aut
calcearie. Salve adolescens, salve juvenis. Senes ignotos
adolescentulos filiorum cognomento salutant ; adolescentes
vicissim illos patres aut dominos .
111

HONORIS GRATIA, AUT SECUS.


Salve, here. Ohe, salve tu quoque, bone vir. Salve,
vir ornatissime, clarissime. Salve etiam atque etiam, litera-
rum decus. Salve plurimùm amicorum optime. Salve,
mi Mæcenas. Salve patrone singularis. Salve, vir spec-
tatissime. Salve, unicum hujus ætatis ornamentum.
Salve, Germaniæ delicium. Salvete, quotquot estis, unâ
salute omnes . Salvete pariter omnes.
ALIA FORMA .

Salvus sis Crito. Bene tibi sit, vir optime. Et tibi


meliùs. Pax tibi, frater, Christiana salutatio est à Judæis
profecta, neque tamen repudianda. Similis est, bona vita.
Ave, præceptor. Equidem malim habere quàm avere.
Memento te Basileæ esse, non Athenis. Cur tu igitur
audes Romanè loqui, cùm Romæ non sis ?
VALE IN DIGRESSU.
Valete omnes. Benè vale. Cura ut quàm rectissimè
valeas. Valetudinem tuam cura diligenter. Jubeo te
benè valere. Jam me tempus aliò vocat, tu valebis.
Valeto quàm optimè. Vale pancraticè, aut si mavis
athleticè. Vale ut dignus es. Vale ut meritus es. In
hoc biduum valebis. Si me dimittis, valebis in crastinum.
Numquid vis ? Est aliud quod me velis? Nihil, nisi ut
prosperè valeas. Da operam ut sis prosperâ valetudine.
Age curam valetudinis tuæ. Habe curam salutis tuæ.
Fac ut proximo congressu te lætum ac nitidum videamus.
Jubeo te curare cuticulam. Cura ut sit mens sana in cor-
pore sano. Da operam ut totus valeas, tum corpore, tum
animo. Dabitur quidem opera. Valebis tu quoque.
Tibi vicissim precor prosperam valetudinem.
SALUTANDI PER ALIUM .

Frobenium jubebis meo nomine salvere plurimùm.


Erasmiolum item meâ causâ salutabis diligenter. Tum
matri Gertrudi quàm potes officiosissimè ex me salutem
112

dicito. Dic me omnibus omnia læta precari. Salutabis


mihi sodalitatem diligenter. Amicos omnes meis verbis
salutato. Uxori salutem ex me annunciabis. Fratri tuo
in literis tuis meo nomine salutem ascribes. Mei vice
salutabis affinem meum. Nunquid tuis mandas per me ?
Ut rectè valeant. Estne quod velis ad tuos perferri
me
nuncio ? Multam salutem omnibus, sed præcipuè
patri. Sunt quos per me tuo nomine velis salutatos ?
Omnes qui de me percontabuntur. Salutem quam mihi
ab amicis attulisti, illis multo cum fænore referes. Quorum
nomine mihi salutem attulisti, eos omnes meâ gratiâ vicissim
salutabis accuratè.

COLLOQUY I.

PETRUS, MIDA, JODOCUS .

Petrus. Heus, heus, puer ; nemon' huc prodit ?


Mida. Hic opinor effringet fores. Familiarem oportet
essen. O lepidum caput. Quid affers, mi Petre ?
Pe. Meipsum.
Mi. Næ tu rem haud magni pretii huc attulisti.
Pe. Atqui magno constiti patri meo.
Mi. Credo pluris quàm revendi possis.
Pe. Cæterùm, Jodocus estne domi ?
Mi. Incertus sum, sed visam.
Pe. Quin tu potiùs abi, et roga ipsum an velit nunc esse
domi.
Mi. Abi tu potiùs, sisque tibi ipsi Mercurius.
Pe. Heus, Jodoce, num es domi ?
Jodocus . Non sum.
Pe. Impudens, non ego audio te loquentem ?
Jo. Imo tu impudentior : Nuper ancillæ tuæ credidi, te
non esse domi, et tu non credis mihi ipsi ?
Pe. Æquum dicis, par pari relatum.
Jo. Equidem ut non omnibus dormio, ità non omnibus
sum domi : tibi posthac semper ero.
113

Pe. Sed tu mihi videre cochleæ vitam agere.


Jo. Quî sic ?
Pe.secùs
Nec Quia perpetuò
atque domi
claudus latitas,
sutor, necdomi
jugiter usquam prorepis.
desides. Tu
tibi domi situm contrahis.
Jo. Est quod agam domi, forìs nihil estnegotii. Et si quid
esset, tamen hoc cœlum me dies aliquot à publico cohi-
buisset.
Pe. At nunc sudum est, et invitat ad deambulandum.
Vide ut blanditur.
Jo. Si prodeambulare lubet, non recuso.
Pe. Planè videtur hoc utendum cælo.
Jo. Asciscendus est unus aut alter congerro.
Pe. Fiet, modò dicas quos velis.
Jo. Quid si Hugonem ?
Pe. Haud multùm interest inter Hugonem et nugonem.
Jo. Agè, placet.
Pe. Quid si Alardum ?
Jo. Homo minimè mutus est. Quid auribus diminutum
est, linguâ pensat.
Pe. Si videbitur, Nævium adjungemus.
Jo. Siquidem dabitur illius copia nunquam erit fabularum
inopia. Placent confabulones, superest ut locum despicias
amænum .

Pe. Ego verò tibi locum ostendam, ubi nec nemoris


umbram, nec pratorum smaragdinum virorem, nec fontium
vivas scatebras desiderabis. Dices dignam musis se-
dem.
Jo. Magnificè polliceris.
Pe. Nimium affixus es libris. Nimium assides libris.
Immodico studio teipsum maceras.
Jo. Malim studio macrescere quàm amore.
Pe. At non ideo vivimus ut studeamus, sed ideo stude-
mus ut suaviter vivamus.
Jo. Mihi verò vel immori chartis dulce est.
Pe. Equidem immorari probo, immori non probo.
Ecquid voluptati fuit hæc deambulatio ?
Jo. Me quidem vehementer oblectavit.
10 *
114

COL. II.

VINCENTIUS , LAURENTIUS .

Vincentius . Libetne decertare saltu ?


Laurentius. Ludus iste non convenit pransis.
Vi. Quamobrem ?
La. Quia ventris saburra gravat corpus.
Vi. Non admodum sanè iis qui pransi sunt in pædago-
gio. Nam hi plerumque cœnaturiunt priusquam absolverint
prandium.
La. Quod igitur saliendi genus placet ?
Vi. Auspicemur ab eo quod est simplicissimum à saltu
locustarum, sive mavis ranarum, utrâque tibia, sed junctis
pedibus. Qui longissimè promoverit cingulum, coronam
feret. Hujus ubi erit satietas, aliud atque aliud genus ex-
periemur.
La. Equidem nullum recusabo genus, nisi quod geritur
cum periculo tibiarum : nolim mihi rem esse cum chirurgis.
Vi. Quid si certemus unicâ tibiâ ?
La. Iste ludus est Empusæ ; valeat.
Vi. Hastæ innixum salire cum primis est elegans.
La. Liberalius est certare cursu. Siquidem hoc certa-
minis genus apud Virgilium proposuit et Æneas.
Vi. Verùm, sed idem proposuit et cæstuum certamen,
quo non delector.
La. Designa stadium. Hoc loco sit carcer, quercus
ista sit meta.
Vi. Sed utinam adesset Æneas, qui proponat et præmia
victori.
La. Victorł abundè magnum præmium est gloria.
Vi. Victo potiùs dandum erat præmium, solatii gratiâ.
La. Sit igitur victo præmium, ut lappâ coronatus redeat
in urbem.
Vi. Equidem non recusarim, si tu præcedas tibia
canens .

La. Est ingens æstus .


Vi. Nec mirum cùm sit solstitium æstivum.
115

La. Præstiterat natare.


Vi. Mihi non placet ranarum vita. Animal sum terres-
tre, non amphibium.
La. Sed tamen hoc exercitamenti genus olim cum
primis habebatur liberale.
Vi. Imò etiam utile.
La. Ad quid ?
Vi. Si fugiendum sit in bello, ibi potissimùm valent qui
sese cursu pedum et natatu exercuerunt.
La. Artem narras haudquaquam aspernandam. Neque
enim minùs laudis est aliquando bene fugere quam fortiter
pugnare.
Vi. Sum planè rudis et imperitus natandi, nec sine
periculo versamur in alieno elemento.
La. Sed assuescere oportet, Nemo nascitur artifex.
Vi. At ego istius generis artifices permultos audio
natâsse, sed non enatâsse.
La. Experieris primùm innixus suberi.
Vi. Nec suberi fido magis quàm pedibus. Si vobis
cordi est natatio, spectator esse malo quam certator.

COL. III.

PAULUS , THOMAS, VINCENTIUS , LAURENTIUS , BARTHOLUS .

Paulus. Trahit sua quemque voluptas. Mihi placet


venatio.
Thomas. Placet et mihi : sed ubi canes ? ubi venabula ?
ubi casses ?
Pa. Valeant apri, ursi, cervi et vulpes, nos insidiabimur
cuniculis .
Vincentius. At ego laqueos injiciam locustis : insidiabor
gryllis.
Laurentius. Ego ranas captabo.
Bartholus. Ego papiliones venabor.
La. Difficile est sectari volantia.
Ba. Difficile, sed pulchrum ; nisi pulchrius esse ducis
sectari lumbricos aut cochleas, quia carent alis.
116

La. Equidem malo insidiari piscibus ; est mihi hamus


elegans. 1

Ba. Sed unde parabis escam ?


La. Lumbricorum ubique magna est copia.
Ba. Est, si tibi velint prorepere e terra.
La. At ego mox efficiam ut multæ myriades prosiliant.
Ba. Quo pacto ? incantamentis ?
La. Videbis artem. Imple hanc situlam aquâ. Hos
juglandium summos cortices virentes confractos immittito.
Hac aquâ perfunde solum. Nunc observa paulisper.
Vides emergentes ?
Ba. Rem prodigiosam video. Sic olim, opinor, exilie-
bant armati ex satis serpentis dentibus. Sed plerique pisces
delicatioris et elegantioris sunt palati quàm ut escâ tam
vulgari capiantur.
La. Novi quoddam insecti genus quo talibus insidiari soleo.
Ba. Tu vide an possis imponere piscibus, ego ranis
facessam negotium.
La. Quomodo ? reti ?
Ba. Non, sed arcu .
La. Novum piscandi genus.
Ba. At non injucundum. Videbis et fateberis.
Vi. Quid si nos duo micemus digitis ?
Pa. Ignavum est ac rusticum lusûs genus. Ad focum
desidentibus magis convenit quàm in campo versantibus.
Vi. Quid si certemus nucibus ?
Pa. Nuces admodum pueris relinquamus, nos grandius-
culi sumus.
Vi. Et tamen nihil aliud adhuc quàm pueri sumus.
Pa. Sed quibus decorum est ludere nucibus, iisdem non
indecorum est equitare in arundine longa.
Vi. Tu igitur præscribito lusûs genus ; sequar quocun-
que vocâris.
Pa. Et ego futurus sum omnium horarum homo.
COL . IV.
SYLVIUS , JOANNES .
Sylvius. Cur adeò curris, Joannes ?
117

Joannes. Cur lepus, ut aiunt, pro canibus ?


Sy. Quid hoc proverbii est ?
Jo. Quia nisi adsuêro in tempore, ante recitatum cata-
logum, actum est de pelle meâ.
Sy. Hac quidem ex parte nihil est periculi. Modò
præterita est quinta. Inspice horologium; manus nondum
attigit punctum quod horam ab horâ æquis spatiis dirimit.
Jo. At ego vix habeo fidem horologiis ; mentiuntur non-
nunquam.
Sy. At mihi fide, qui campanæ vocem audivi.
Jo . Quid loquebatur ?
Sy. Horam esse quintam.
Jo. Sed est et aliud unde magis etiam timeam ; red-
denda est memoriter hesterna lectio satis prolixa. Vereor
ut possim.
Sy. Commune periculum narras. Nam et ipse vix sa-
tis teneo.
Jo. Et nôsti præceptoris sævitiam. Omnis illi noxa
capitalis est ; nec magis parcit nostris natibus quàm si
corium esset bubulum.
Sy. Verum is non aderit in ludo.
Jo. Quem igitur vicarium constituit ?
Sy. Cornelium.
Jo. Strabum illum ? Væ nostris natibus ! Is vel Orbilio
plagosior est.
Sy. Verum dicis, et ideo non rarò sum illius brachio
precatus paralysim.
Jo. Non est pium imprecari præceptori : nobis potius
cavendum ne incidamus in illius tyranni manus.
Sy. Reddamus inter nos vicissim, altero recitante, altero
codicem inspiciente.
Jo . Pulchrè mones.
Sy. Fac præsenti sis animo ; nam metus officit me-
moriæ .

Jo. Facilè deponerem pavorem si non adesset periculum.


At in tanto discrimine quis possit esse securus animo ?
Sy. Fateor ; attamen non agitur de capite, sed de parte
diversâ...
118

COL. V.

CHARON , ALASTOR.

Charon. Quid ità properas gestiens, Alastor ?


Alastor. Opportunè tu quidem, O Charon; ad te pro-
perabam.
Ch. Quid novæ rei ?
Al. Nunciumfero tibi Proserpinæque lætissimum futu-
rum .

Ch. Effer igitur quod fers, teque exonera.


Al. Furiæ non minùs gnaviter quàm feliciter gesserunt
suum negotium ; nullam orbis partem non infecerunt malis
tartareis, dissidiis, bellis, latrociniis, pestilentiis, adeò ut
planè jam calvæ emissis colubris sint, et exhaustæ venenis
obambulent, quærentes quicquid usquam est viperarum et
aspidum, quando tam glabræ sunt quam ovum, et pilum
non habent in capite, neque quicquam in pectora succi
efficacis. Proinde tu fac cymbam ac remos appares ;
mox enim ventura est tanta umbrarum multitudo, ut verear
ne non sufficias omnibus transmittendis .
Ch. Ista nos non fugerant.
Al. Unde rescieras ?
Ch. Ossa pertulerat ante biduum.
Al. Ut illa deâ nihil est velocius ! Sed quid tu igitur
hîc cessas relictâ cymbâ ?
Ch. Ità nimirum res ferebat. Huc profectus sum ut
mihi compararem validam aliquam triremem ; nam mea
cymba jam vetustate putris ac sutilis non suffecerit huic
oneri, si vera sunt quæ narravit Ossa. Quanquam quid
opus erat Ossa ? Res ipsa compellit ; nam naufragium
feci.
Al. Nimirum totus distillas, suspicabar te redire
balneo.
Ch. Imò enatavi e Stygiâ palude.
Al. Umbras ubi reliquisti ?
Ch . Natant cum ranis .
Al. Sed quid narravit Ossa ?
Ch. Tres orbis monarchas capitalibus odiis in mutuum
119

exitium ruere, nec ullam orbis Christiani partem immunem


esse a belli furiis ; nam tres illi reliquos omnes pertrahunt
in belli consortium . Omnes esse talibus animis, ut nemo
velit alteri cedere : nec Danum, nec Polonum, nec Scotum,
nec verò Turcum interim esse in otio, moliri dira. Pesti-
lentiam ubique sævire, apud Hispanos, apud Britannos, apud
Italos, apud Gallos. Ad hæc novam esse lucem ex opi-
nionum varietate natam, quæ sic vitiavit omnium animos,
ut nulla usquam sit sincera amicitia, sed frater fratri dissideat,
nec uxori cum marito conveniat. Spes est hinc quoque
nascituram olim magnificam hominum perniciem, si res à
linguis et calamis ad manus pervenerit.
Al. Hæc omnia verissimè narravit Ossa ; nam ipse
plura vidi his oculis, assiduus comes et adjutor Furiarum,
quæ nullo tempore magis declarârunt se suo dignas nomine.
Ch. Atqui periculum est, ne quis dæmon exoriatur qui
subitò adhortetur ad pacem ; et sunt mortalium animi mu-
tabiles ; nam audio apud superos, esse Polygraphum
quendam, qui calamo suo non desinit insectari bellum, et
ad pacem cohortari.
Al. Ille jampridem surdis canit. Olim scripsit pacis
profligatæ quærimoniam ; nunc eidem extinctæ scripsit
epitaphium. Sunt alii contrà qui non minùs juvent rem
nostram quàm ipsæ Furiæ .
Ch. Quinam isti ?
Al. Sunt animalia quædam pullis et candidis palliis, cin-
eraceis tunicis, variis ornata plumis ; hæc nunquam rece-
dunt ab aulis principum, instillant in aurem amorem belli,
hortantur eodem proceres ac plebem, in evangelicis illis
concionibus clamitant, bellum esse justum, sanctum ac
pium. Quoque magis mireris hominum fortem animum,
clamitant idem apud utramque partem. Apud Gallos con-
cionantur deum stare pro Gallis, nec vinci posse qui deum
habeat protectorem ; apud Anglos et Hispanos, hoc bel-
lum non a Cæsare geri, sed a deo ; tantùm præbeant se
viros fortes, victoriam esse certam. Quod si quis inter-
ciderit, eum non perire, sed rectà subvolare in cœlum sicut
erat armatum .
120

Ch. Et habetur istis tanta fides ?


Al. Quid non potest simulata religio ? Accedit huc
juventus, rerum imperitia, gloriæ sitis, ira, animus ad id
quò vocatur naturâ propensus. His facilè imponitur, nec
difficilè perpellitur plaustrum suâpte sponte propendens ad
ruinam .
Ch. Ego istis animalibus lubens aliquid boni fecero.
Al. Appara lautum convivium ; nihil potes gratius.
Ch. Ex malvis, lupinis et porris ; nam apud nos non
alia est, ut scis, annona.
Al. Imò ex perdicibus, capis et phasianis, si vis esse gra-
tus convivator.
Ch. Sed quæ res istos movet ut tantopere promoveant
bellum; aut quid hinc metunt commodi ?
Al. Quia plus emolumenti capiunt e morientibus quàm
ex vivis. Sunt testamenta parentalia, bullæ, multaque alia
non aspernanda lucra ; denique, malunt in castris versari
quam in suis alvearibus. Bellum multos gignit Episcopos,
qui in pace ne teruncii quidem fiebant.
Ch. Sapiunt.
Al. Sed quid opus est triremi ?
Ch. Nihil, si velim in mediâ palude rursus naufragium
facere.
Al. Ob multitudinem ?
Ch . Scilicet.
Al. Atqui umbras vehis, non corpora. Quantulum
autem ponderis habent umbræ ?
Ch. Sint tipulæ, tamen tipularum tanta vis esse potest ut
onerent cymbam. Tum, scis et cymbam umbratilem
esse.

Al. At ego memini videre me, cùm esset ingens turba,


nec cymba caperet omnes a clavo tuo tria millia umbrarum
pendere nonnunquam, nec tu pondus ullum sentiebas.
Ch. Fateor tales esse animas quæ paulatim demigrârunt
è corpore phthisi aut hecticâ tenuato. Cæterum quæ subito
revelluntur a crasso corpore multum corporeæ molis secum
ferunt. Tales autem mittit apoplexia, synanche, pestilen-
tia, sed præcipuè bellum.
121

Al. Non opinor Gallos aut Hispanos adferre multum


ponderis.
Ch. Multò minus quam cæteri, quanquam et horum
animæ non omnino veniunt plumeæ. Cæterum e Britan-
nis, e Germanis bellè pastis, veniunt aliquoties tales ut
nuper periclitatus sim decem duntaxat vehens, et nisi
jacturam fecissem, perieram unà cum cymba, vectoribus
et naulo.
Al. Ingens discrimen !
Ch. Quid interea censes fieri cùm accedunt crassi satra-
pæ, thrasones et polymachæro placidæ ?
Al. Ex his qui pereunt in justo bello nullum arbitror ad
te venire ; nam aiunt eos rectâ subvolare in cælum.
Ch. Quò subvolant nescio ; unum illud scio, quoties
bellum est, tot ad me veniunt saucii lacerique, ut demirer
ullum superesse apud superos. Nec solum veniunt onustæ
crapulâ et abdomine, verùm etiam bullis sacerdotiis, aliis-
que rebus plurimis.
Al. At ista non deferunt secum, sed nudæ veniunt ad te.
Ch. Verùm ; sed quæ recentes veniunt, somnia talium
rerum secum adferunt.
Al. Itàne gravant somnia ?
Ch. Gravant cymbam meam : quid dixi : gravant ? jam
demerserunt. Postremò, tot obolos putas nihil habere
sarcinæ ?
Al. Equidem arbitror, si ferant æreos.
Ch. Proinde certum est mihi prospicere de navi quæ
sufficiat oneri.
Al. O te felicem !
Ch. Quid ità ?
Al. Quia propediem ditesces.
Ch. Ob multitudinem umbrarum ?
Al. Næ.
Ch. Siquidem suas opes secum adferant. Nunc qui in
cymba deplorant se apud superos reliquisse regna, præsula-
tus, abbatias, auri talenta innumera, ad me nihil adferunt
præter obolum. Itaque quodjam annis ter mille mihi cor-
rasum est, id totum est effundendum in unam triremem.
11
122

Al. Sumptum faciat oportet qui quærit lucrum.


Ch. Atqui mortales, ut audio, feliciùs negotiantur, qui
favente Mercurio ditescunt intra triennium .
Al. Sed idem decoquunt nonnunquam. Tuum lucrum
minus, sed certius.
Ch. Nescio quam certum ; si quis deus nunc exoriatur
qui res principum componat, sors hæc tota mihi perierit.
Al. Istâ quidem de re jubeo ut me sponsore in utramque
aurem dormias. Intra decennium totum nihil est quòd
pacem metuas. Unus Romanus pontifex sedulò quidem
hortatur ad concordiam, sed laterem lavat. Murmurant
et civitates tædio malorum : conferunt susurros populi
nescio qui, dictitantes iniquum, ut ob privatas iras aut ambi-
tionem duorum triumve, res humanæ sursum deorsum
misceantur : sed vincent, mihi crede, quamlibet recta
consilia, Furiæ. Cæterùm quid opus erat hac gratiâ petere
superos ? An apud nos non sunt fabri ? Certè Vulcanum
habemus.
Ch. Pulchrè, si quæram navem æream.
Al. Minimo accersetur aliquis.
Ch. Ità est, sed deficit nos materia.
Al. Quid audio ? Nihil illic sylvarum ?
Ch. Etiam nemora quæ fuerant in campis Elysiis ab-
sumpta sunt.
Al. In quem tandem usum ?
Ch. Exurendis hæreticorum umbris, adeò ut nuper
coacti simus e terræ visceribus carbones effodere.
Al. Quid ? an istæ umbræ non possunt minore sumptu
puniri?
Ch. Sic visum est Rhadamantho.
Al. Ubi triremem mercatus eris ? unde remiges para-
buntur ?
Ch. Meæ partes sunt tenere clavum , remigent umbræ,
si velint trajicere.
Al. At sunt quæ non didicerunt remum agere.
Ch. Apud me nullus est eximius ; remigant et monar-
chæ, remigant et cardinales, suam quisque vicem, non
minùs quam plebeii tenues, sive didicerint sive non didi-
cerint.
123

Al. Tu fac dextro Mercurio feliciter mertere triremem.


Ego non te remorabor diutiùs. Orco lætum adferam nun-
cium. Sed heus, heus, Charon !
Ch. Quid est ?
Al. Fac matures reditum, ne te mox obruat turba.
Ch. Imò jam plus quam ducenta millia offendes in ripâ,
præter illas quæ natant in palude. Properabo tamen quan-
tum licebit : dic illis me mox adfuturum.

COL. VI.

NEPHALIUS , PHILYPNUS .

Nephalius. Hodie te conventum volebam, Philypne, sed


negabaris esse domi.
Philypnus. Non omnino mentiti sunt : tibi quidem non
eram, sed mihi tum eram maximè.
Ne. Quid isthuc ænigmatis est ?
Ph. Nôsti illud vetus proverbium, Non omnibus dormio ;
nec te fugit ille Nasicæ jocus cui cum Ennium familiarem
invisere volenti ancilla jussu heri negâsset esse domi, sensit
Nasica, et discessit ; cæterum ubi vicissim Ennius, Nasicæ
domum ingressus, rogaret puerum num esset intus, Nasica
de conclavi clamavit, non, inquiens, sum domi ; cumque
Ennius agnitâ voce dixisset, Impudens, non te loquentem
agnosco ? Imò tu, inquit Nasica, impudentior, qui mihi
ipsi fidem non habeas, cum ego crediderim ancillæ tuæ.
Ne. Eras fortassis occupatior.
Ph. Imò suaviter otiosus.
Ne . Rursum ænigmate torques.
Ph . Dicam igitur explanatè, nec aliud dicam ficum
quam ficum.
Ne. Dic .
Ph. Altùm dormiebam .
Ne. Quid ais ? Atqui jam præterierat octava, cùm sol
hoc mense surgat ante quartam .
Ph. Per me quidem soli liberum est vel mediâ nocte
surgere, modò mihi liceat ad satietatem usque dormire.
124

Ne. Verùm isthuc utrùm casu accidit, an consuetudo


est?
Ph. Consuetudo prorsus.
Ne. Atqui rei non bonæ consuetudo pessima est ?
Ph. Imò nullus somnus est suavior quàm post exortum
solem .
Ne. Quâ tandem horâ soles lectum relinquere ?
Ph. Inter quartam et nonam.
Ne. Satis amplum spatium : vix tot horis comuntur
reginæ ; sed unde venisti in istam consuetudinem ?
Ph. Quia solemus convivia, lusus et jocos in multam
proferre noctem, id dispendii matutino somno pensamus.
Ne. Vix unquam vidi hominem te perditiùs prodigum.
Ph. Mihi parsimonia videtur magis quam profusio : in-
terim nec candelas absumo, nec vestes detero.
Ne. Præpostera sanè parsimonia, servare vitrum ut per-
das gemmas. Aliter sapuit ille philosophus, qui rogatus
quid esset pretiosissimum, respondit, tempus. Porro,
cùm constet diluculum esse totius diei partem optimam, tu
quod in re pretiosissimâ pretiosissimum est gaudes perdere.
Ph. Anhoc perit quod datur corpusculo ?
Ne. Imò detrahitur corpusculo, quod tum suavissimè
afficitur maximèque vegetatur cùm tempestivo moderatoque
somno reficitur, et matutinâ vigilia corroboratur.
Ph . Sed dulce est dormire.
Ne. Quid esse potest dulce nihil sentienti ?
Ph. Hoc ipsum dulce est, nihil sentire molestiæ.
Ne. Atqui isto homine feliciores sunt qui dormiunt in
sepulchris ; nam dormienti nonnunquam insomnia molesta
sunt.

Ph. Aiunt eo somno maximè saginari corpus.


Ne. Ista glirium sagina est, non hominum. Rectè sagi-
nantur animalia quæ parantur epulis : homini quorsum
attinet accersere obesitatem, nisi utgraviore sarcinâ onustus
incedat ? Dic mihi, si famulum haberes, utrùm obesum
malles, an vegetum et ad omnia munia habilem ?
Ph. Atqui non sum famulus.
Ne. Mihi sat est quod ministrum officiis aptum malles
quàm bene saginatum.
125

Ph. Plane mallem.


Ne . At Plato dixit Animum hominis hominem esse .
corpus nihil aliud esse quàm domicilium aut instrumentum.
Tu certe fateberis, opinor, animum esse principalem hom-
inis portionem, corpus animi ministrum.
Ph. Esto, si vis.
Ne. Cùm tibi nolles ministrum abdomine tardum, sed
agilem malles et alacrem, cur animo paras ministrum igna-
vum et obesum ?
Ph. Vincor veris.
Ne. Jam aliud dispendium accipe : ut animus longè
præstat corpori, ità fateris opes animi longè præcellere bona
corporis.
Ph. Probabile dicis.
Ne . Sed inter animi bona primas tenet sapientia.
Ph. Fateor.
Ne. Ad hanc parandam nulla diei pars utilior quam
diluculum, cùm sol novus exoriens vigorem et alacritatem
adfert rebus omnibus, discutitque nebulas e ventriculo ex-
halari consuetas, quæ mentis domicilium solent obnubilare.
Ph. Non repugno.
Ne. Nunc mihi supputa quantum eruditionis tibi parare
possis quatuor illis horis quas somno intempestivo perdis.
Ph. Profectò multum.
Ne. Expertus sum, in studiis plus effici unâ horâ matu-
tinâ quàm tribus pomeridianis, idque nullo corporis detri-
mento.
Ph. Audivi.
Ne. Deinde illud reputa, si singulorum dierum jacturam
in summam conferas, quantus sit futurus cumulus.
Ph. Ingens profecto.
Ne. Qui gemmas et aurum temerè profundit, prodigus
habetur, et tutorem accipit : hæc bona tanto pretiosiora qui
perdit, nonne multo turpiùs prodigus est ?
Ph. Sic apparet, si rem rectâ ratione perpendamus.
Ne. Jam illud expende quod scripsit Plato, Nihil esse
pulchrius, nihil amabilius sapientia : quæ si corporeis oculis
cerni posset, incredibiles sui amores excitaret.
11 *
126

Ph. Atqui illa cerni non potest.


Ne. Fateor, corporeis oculis ; verum cernitur oculis
animi, quæ pars est hominis potior. Et ubi amor est in-
credibilis, ibi summa voluptas adsit oportet, quoties animus
cum tali amicâ congreditur.
Ph . Verisimile narras.
Ne. I nunc et somnum, inortis imaginem, cum hac
voluptate commuta, si videtur.
Ph. Verum interim pereunt nocturni lusus.
Ne. Bene pereunt, quæ pejora melioribus, inhonesta
præclaris, vilissima pretiosissimis permutantur. Bene
perdit plumbum, qui illud vertit in aurum. Noctem natura
somno tribuit ; sol exoriens cum omne animantium genus,
tum præcipuè hominem, ad vitæ munia revocat. Qui
dormiunt, inquit Paulus, nocte dormiunt ; et qui ebrii sunt,
nocte ebrii sunt. Proinde quid turpius quàm cùm omnia
animantia cum sole expergiscantur, quædam etiam illum
nondum apparentem, sed adventantem, cantu salutent, cùm
elephantus solem orientem adoret, hominem diù post solis
exortum stertere ? Quoties aureus ille splendor illustrat
cubiculum tuum, nonne videtur exprobrare dormienti.
" Stulte, quid optimam vitæ tuæ partem gaudes perdere ?
non in hoc luceo, ut abditi dormiatis, sed ut rebus hones-
tissimis invigiletis. Nemo lucernam accendit ut dormiat,
sed ut aliquid operis agat: et ad hanc lucernam omnium
pulcherrimam nihil aliud quam stertis ? "
Ph. Bellè declamas .
Ne. Non bellè, sed verè. Age, non dubito quin fre-
quenter audiveris illud Hesiodi, Sera in fundo parsimonia.
Ph. Frequentissimè. Nam in dolii medio vinum est
optimum.
Ne. Atqui in vitâ prima pars, nimirum adolescentia, est
optima.
Ph. Profectò sic est.
Ne. At diluculum hoc est diei, quod adolescentia vitæ.
An non igitur stultè faciunt qui adolescentiam nugis, matu-
tinas horas somno perdunt ?
Ph. Sic apparet.
127

Ne. An est ulla possessio quæ cum hominis vitâ sit


conferenda ?
Ph. Ne universa quidem Persarum gaza.
Ne. Annon vehementer odisses hominem, qui tibi vitam
posset ac vellet malis artibus ad annos aliquot decurtare ?
Ph. Illi mallem ipse vitam eripere.
Ne. Verum pejores ac nocentiores arbitror, qui sibi
volentes reddunt vitam breviorem .
Ph. Fateor, si qui tales reperiantur.
Ne. Reperiantur ? Imò id faciunt omnes tui similes.
Ph . Bona verba.
Ne. Optima. Sic tuo animo reputa ; nonne videtur
rectissimè dixisse Plinius, Vitam esse vigiliam, et hoc plu-
ribus horis hominem vivere, quò majorem temporis partem
impenderit studiis ? Somnus enim mors quædam est.
Unde ab inferis venire fingitur, et ab Homero mortis ger-
manus dictus est. Itaque quos somnus occupat, nec inter
vivos nec inter mortuos, censentur; sed tamen potius inter
mortuos.
Ph. Ita videtur omnino.
Ne. Nunc mihi rationem subducito, quantam vitæ por-
tionem sibi resecant qui singulis diebus tres aut quatuor
horas perdunt somno.
Ph. Video summam immensam .
Ne. Nonne pro deo haberes alchymistam qui posset
decem annos vitæ summæ adjicere, et provectiorem ætatem
ad adolescentiæ vigorem revocare ?
Ph. Quidni habeam ?
Ne. Sed hoc tam divinum beneficium ipse tibi præstare
potes.
Ph. Quî sic ?
Ne. Quia mane diei est adolescentia, usque ad meridiem
fervet juventus, mox virilis ætas, cui succedit pro senecta
vesper, vesperam excipit occasus, velut diei mors. Mag-
num autem vectigal parsimonia est, sed nusquam magis
quam hic. Annon igitur ingens lucrum sibi adjunxit qui
magnam vitæ partem, eamque optimam perdere desiit ?
Ph. Vera prædicas.
128

Ne. Proinde videtur admodum impudens eorum queri-


monia qui naturam accusant quòd hominis vitam tam
angustis spatiis finierint, cùm ipsi ex eo quod datum est
sibi sponte tantum amputent. Satis longa est cuique vita,
si parcè dispensetur, nec mediocris profectus est, si quis
suo quæque tempore gerat. A prandio vix semihomines
sumus, cùm corpus cibis onustum aggravat mentem : nec
tutum est spiritus ab officinâ stomachi, concoctionis officium
peragentes, ad superiora evocare, a cœnâ multò minus.
At matutinis horis, homo totus est homo, dum habile est ad
omne ministerium corpus, dum alacer viget animus, dum
omnia mentis organa tranquilla sunt ac serena, dum auræ
divinæ, ut ait ille, particula spirat, et sapit originem suam,
et rapitur ad honesta.
Ph. Eleganter tu quidem concionaris.
Ne. Apud Homerum audit Agamemnon, opinor, “ Haud
decet in totam consultum stertere noctem ;" quanto turpius
est tantam diei partem somno perdere ?
Ph. Verum sed consulto ; ego non sum dux exercitûs.
Ne. Si quid aliud carius est quàm ipse tibi, ne quid
te moveat Homeri sententia. Faber ærarius ob vile lucellum
surgit ante lucem ; et nos amor sapientiæ non potest ex-
pergefacere, ut saltem solem ad lucrum inæstimabile
evocantem audiamus ? Medici non ferè dant pharmacum
nisi diluculo ; illi nôrunt horas aureas, ut subveniant corpori :
nos eas non novimus, ut locupletemus ac sanemus animum ?
Quod si hæc leve pondus habent apud te, audi quid apud
Solomonem loquatur illa cœlestis sapientia. Qui mane, in-
quit, vigilaverint ad me, invenient me. Jam in mysticis psal-
mis quantamatutini temporis commendatio ? Manèpropheta
extollit domini misericordiam ; manè exauditur vox ejus ;
manè illius deprecatio -prævenit dominum. Et apud
Lucam evangelistam populus sanitatem ac doctrinam ex-
petens a domino, manè ad illum confluit. Quid suspiras,
Philypne ?
Ph. Vix lacrymas teneo, cùm subit quantam vitæ jactu-
ram fecerim.
Ne. Supervacaneum est ob ea discruciari quæ non
129

revocari, sed tamen posterioribus curis sarciri possunt.


Huc igitur incumbe potius quàin ut præteritorum inani
deploratione futuri quoque temporis jacturam facias.
Ph. Bene mones : sed me jam sui juris fecit diutina
consuetudo.
Ne. Phy ! Clavus clavo pellitur, consuetudo consuetu-
dine vincitur.
Ph. At durum est ea relinquere quibus diu assueveris.
Ne. Initio quidem ; sed eam molestiam diversa consue-
tudo, primùm lenit, mox vertit in summam voluptatem, ut
te brevis molestiæ non oporteat pænitere.
Ph. Vereor ut succedat.
Ne. Si septuagenarius esses non retraherem te a solitis ;
nunc vix decimum septimum, opinor, annum egressus es.
Quid autem est quod ista ætas non possit vincere, si modò
adsit promptus animus ?
Ph. Equidem aggrediar, conaborque ut ex Philypno
fiam Philologus.
Ne. Id si feceris, mi Philypne, sat scio, post paucos
dies, et tibi seriò gratulaberis, et mihi gratias ages qui
monuerim.

COL. VII.
ALBERTUS , BARTHOLINUS, CAROLUS, DIONYSIUS , EMY-
LIUS , FRANCISCUS , GYRALDUS , HIERONYMUS, JACOBUS,
LAURENTIUS .

Albertus. Vidistine unquam hoc horto quicquam ame-


nius ?
Bartholinus. Vix opinor in insulis fortunatis esse quic-
quamjucundius.
Carolus. Plane mihi videtur videre paradisum, cui cus-
todem cultoremque, deus præfecerat Adamum .
Dionysius. Hic vel Nestor vel Priamus posset repubes- .
cere.
Franciscus. Imò vel mortuus reviviscere .
Gyraldus. Adderem lubens, si quid possem, tuæ hy-
berbolæ.
130

Hieronymus . Profectò miris modis arrident omnia.


Jacobus. Oportet hunc hortum aliquâ compotatiunculâ
dedicare.
Laurentius . Rectè monet noster Jacobus.
Al. Talibus mysteriis jam olim initiatus est hic locus.
Verùm scitote nihil hîc esse unde vobis merendam exhi-
beam, nisi placet absque vino compotatio : lactucas apponam
absque sale, aceto et oleo, vini guttula non est, nisi quod
gignit hic puteus. Ne panis quidem adest aut poculum, et ea
est anni pars quæ magis pascit oculos quàm ventrem.
Ba. Sed habes tabulas lusorias, habes sphæras : lusu
dicabimus hortum, si minus licet convivio.
Al. Quoniam tam belli homunculi convenimus ; habeo
quiddam quod vel lusum vel convivium possis dicere, meâ
sententiâ multò dignius ad hunc hortum initiandum.
Ca. Quodnam ?
Al. Suum quisque symbolum conferat ; non deerit
lautum, nec minus suave convivium.
Emylius. Quid adferimus, qui vacui huc venerimus ?
Al. Vacui, qui tantum opum circumferatis in pectore ?
Fr. Expectemus quid velis.
Al. Proferat in medium quod quisque per hanc hebdo-
madam legit elegantissimum.
Gy. Rectè mones ; nihil vel hujusmodi conviviis, vel te
convivatore, vel hoc loco dignius. Te hujus consilii ducem
sequemur omnes.
Al. Nil recuso, si vobis ita videtur. Hodie vehementer
delectavit animum meum in homine non christiano tam
christiana sententia. Phocion enim, quo vix alius apud
Athenienses fuit vir sanctior publicæque utilitatis studiosior,
cum per invidiam damnatus esset bibiturus cicutam, rogatus
ab amicis quid vellet etiamnum mandari filiis suis, Ne hujus,
inquit, injuriæ velint unquam meminisse.
Ba. Tam insignis patientiæ exemplum vix hodie re-
perias inter Dominicanos et Franciscanos. Itaque simile
referam, quando par non possum. Aristides Phocioni
simillimus erat moribus incorruptissimis, adeo ut vulgus illi
Justi tribuerit cognomen. Ob hujus cognominis invidiam,
131

vir optimè de republica meritus ostracismo populi jussus


est vertere solum. Posteaquam intellexerat populum non
aliâ re offensum quàm justi cognomento, cùm alioqui rem
semper expertus esset sibi salutarem, paruit æquo animo.
In exilio rogatus ab amicis, quid precaretur ingratissimæ
civitati ; Nihil aliud, inquit, nisi tantam rerum pros-
peritatem, ut illis nunquam in mentem veniat Aristides.
Ca. Mirum si christianos non pudet sui, ad quamvis
levem injuriam excandescentes ac vindictam per fas ne-
fasque molientes. Tota Socratis vita nihil aliud mihi videtur
quàm temperantiæ ac tolerantiæ exemplum. Sed ne planè
sim asymbolus, unum referam quod mihi præ cæteris arrisit.
Eunti publicâ viâ improbus quispiam colaphum impegit ;
cum id tacitus ferret Socrates, amici quidam hortati sunt
ad ultionem. At ille, quid percussori faciam ? inquit.
Voca, inquiunt, injus. Ridiculum ! inquit : si me asinus
calcibus percussisset, num vobis auctoribus asinum in jus
traham ? significans improbum scurram nihilo potiorem
asino, et infimi animi esse, non posse ferre contumeliam
ab homine vecordi quam ferret ab animali bruto.
Di. Pauciora sunt in Romanis annalibus exempla
moderationis, nec ea perinde insignia ; neque enim opinor
magnam habere laudem tolerantiæ, si quis parcat devictis,
et debellet superbos. Non arbitror tamen indignum
memoratu, quod Cato senior, cùm Lentulus quidam in os
illi sputum et oris purulentiam injecisset, nihil aliud re-
sponderit quam, Postuac habeo quod illis respondeam qui
negant tibi esse os. Os autem a Latinis habere negantur
quos nihil pudet; itaquejocus ex ambiguo.
Am. Aliis arrident alia : mihi inter Diogenis dicta, præ-
clara quidem omnia, nihil magis adblanditur, quàm quod
roganti cuidam, quo pacto maximè possit ulcisci inimicum.
Si te ipsum, inquit, quam maximè probum et honestum vi-
rum præstiteris. Demiror quis deus illi tales cogitationes
miserit in mentem. Videtur autem et Aristotelis dictum
valde consentaneum Paulino dogmati ; qui rogatus a quo-
dam, quid fructus sua illi philosophia attulisset ? Ut meâ,
inquit, sponte eafaciam quæ plerique legum metu coacti
132

faciunt. Docet enim Paulus, eos quos afflavit christiana


charitas non esse legi obnoxios, eò quod plus præstant
suâpte sponte quàm lex metu pœnæ possit extorquere.
Fr. Christus, Judæis obmurmurantibus, quòd cum pub-
licanis et peccatoribus haberet etiam mensæ familiaritatem,
respondit, Non esse opus medico iis qui rectè valerent, sed
qui minùs essent prosperâ valetudine. Non abhorret hinc
quod apud Plutarchum dixit Phocion, qui cum reprehen-
deretur quòd homini illaudato improboque patrocinatus esset
in judicio non minùs festiviter quam clementer, Quidni,
inquit, quando nemo probus indiget tali patrocinio.
Gy. Et istud christianæ bonitatis exemplum est, ad ex-
emplum æterni patris, et probis et improbis quantum licet
benefacere, qui solem suum oriri jubet, non solùm piis, sed
etiam impiis. Verùm admirabilius forsitan erit in rege
moderationis exemplum. Cum Demochares, Demosthenis
nepos, Atheniensium nomine legatione fungeretur apud
Philippum Macedonum regem, et impetratis quæ volebat
a rege dimitteretur, humaniter interrogante si quid præte-
rea vellet ; Ut teipsum suspendas, inquit Demochares.
Vox impotens odium arguebat ; rex erat, et bene meritus,
in quem jaciebatur convicium : nec tamen incanduit ; tan-
tùm ad collegas conversus, Vos, inquit, hæc renunciate
populo Atheniensi, quò re cognita judicet utrum nostrúm
existimet præstantiorem, me, qui hæc patienter audierim, an
istum qui hæc dixit. Ubi nunc sunt orbis monarchæ, qui
se diis pares putant, et ob verbum inter pocula dictum
atrocia bella concitant ?
Hi. Magnos impetus habet gloriæ sitis, multosque trans-
versos agit hic affectus. Ex eorum numero quidam Socra-
tem interrogabat, quâ viâ sibi posset compendio honestissi-
mam comparare famam, Si talem, inquit, præstiteris
teipsum qualis haberi vis.
Ja. Profectò non video quid dici possit vel brevius vel
absolutius. Fama non est affectanda, sed ea virtutem ul-
tro comitatur, quemadmodum improbitatem infamia. Vos
admiremini viros, mihi puella Lacæna placuit, quæ cum in
auctione venderetur, licitator quidam adiit illam, Quid ?
133

inquiens, num proba futura es, si te mercatus fuero ?


etiam, inquit illa, si tu non fueris mercatus ; indicans sese
non in cujusquam gratiam probitatem servare, sed suopte
ingenio virtutem ipsius gratiâ sectari, quòd virtus ipsa sui
pretium est.
La. Masculam sanè vocem edidit puella. Cæterum
insigne mihi videtur exemplum adversus fortunam quamli-
bet blandientem constantiæ, quòd cùm Philippo Macedo-
num regi tres eximiæ felicitates eodem die nunciarentur,
quòd in Olympiis vicisset, quòd dux exercitus Parmenio
prælio superâsset Dardanos, quòd uxor Olympias ipsi filium
esset enixa, sublatis in cælum manibus precatus est, ut
Deus tantam prosperitatem pateretur levi quopiam infortu-
nio expiari.
Al. Hodie nulla est tanta prosperitas cujus invidiam me-
tuat quispiam ; sed perinde jactant, si quid successerit,
quasi vel mortua vel surda esset Nemesis. Hæc merenda
si vobis placet, hic hortulus eam vobis quoties volueritis
exhibebit, quem hoc colloquio non minùs jucundo quàm
frugifero dicâstis.
Ba. Profectò nec Apicius potuisset discum suaviorem
apponere. Quare nos expectabis frequenter, modò boni
consulas quod nunc attulimus ; non quæ digna erant tuis
auribus, sed quæ non præmeditatis venerunt in mentem.
Meditati lautiora proferemus.
Al. Hòc eritis gratiores.

COL. VIII.

EUSEBIUS, PAMPIRUS, POLYGAMUS, GLYCION.

Eusebius. Quas novas aves hîc video ? Nisi animus fallit


me, aut oculi parum prospiciunt, video tres veteres conger-
rones meos considentes, Pampirum, Polygamum etGlycio-
nem. Certe sunt ipsi.
Pampirus. Quid tibi vis cum tuis vitreis oculis, fascinator ?
Congredere propius, Eusebi.
12
134

Polygamus. Salve, multùm exoptate Eusebi.


Glycion. Benè sit tibi, vir optime.
Eu. Salvete vos omnes unâ salute, pariter mihi carissi-
ma capita. Quis deus aut casus deo felicior nos con-
junxit? nam nemo nostrûm vidit alium annis, opinor, jam
quadraginta. Mercurius caduceo suo non potuisset meliùs
nos in unum contrahere. Quid hîc agitis ?
Pa. Sedemus .
Eu. Video, sed quâ de causâ ?
Po. Opperimur currum qui nos devehat Antverpiam.
Eu. Ad mercatum ?
Po . Scilicet ; sed spectatores, magis quàm negotiatores :
quanquam aliis aliud est negotii.
Eu. Et nobis eodem est iter ; verùm quid obstat, quò
minùs eatis ? 1

Po. Nondum convenit cum aurigis ?


Eu. Difficile genus hominum ; sed vultisne ut illis impo-
namus ?
Po . Liberet, si liceret.
Eu. Simulemus nos velle simul abire pedites.
Po . Citius credant cancros volaturos, quàm nos tam
grandes pedibus hoc iter confecturos.
Gl. Vultis rectum verumque consilium ?
Po . Maximè .
Gl. Illi potant ; id quo faciunt diutius, hoc plus erit
periculi necubi nos dejiciant in lutum.
Po. Admodum diluculo venias oportet si sobrium auri-
gam velis.
Gl. Quo maturiùs perveniamus Antverpiam, nobis qua-
tuor solis currum stipulemur. Contemnendum censeo
tantillum pecuniæ ; hoc damni multis commoditatibus pen-
sabitur, sedebimus commodiùs, ac mutuis fabulis suavissi-
mè transigemus hoc iter.
Po. Rectè suadet Glycion, ut in vehiculo quoque jucun-
dus comes pro vehiculo sit ; quin et, juxta Græcorum
proverbium liberiùs loquemur, non de plaustro sed in
plaustro.
Gl. Transegi ; conscendamus. Vah ! nunc mihi libet
vivere, posteaquam ex tanto intervallo videre contigit mihi
carissimos olim sodales .
135

Eu. Ac mihi videor repubescere.


Po. Quot annos supputatis, ex quo Lutetiæ conviximus ?
Eu. Arbitror, haud pauciores quadraginta duobus.
Pa. Tum videbamur omnes æquales.
Eu. Ita fermè eramus, aut si quid erat discriminis, per-
pusillum erat.
Pa. At nunc quanta inæqualitas ! Nam Glycion nihil
habet senii, et hujus avus videri queat Polygamus.
Eu. Profectò sic res habet. Quid rei in causâ ?
Pa. Quid ? aut hic cessavit, ac restitit in cursu, aut ille
antevertit.
Eu. Ohe ! non cessant anni quantumvis cessent
homines.
Po. Dic bonâ fide, Glycion, quot annos numeras?
Gl. Plures quàm ducatos.
Po. Quot tandem ?
Gl. Sexaginta sex.
Eu. O verè Tithoni senectus, quod aiunt.
Po. Sed quibus tandem artibus remoratus es senectu-
tem? Nam neque canities adest, neque rugosa cutis ;
vigent oculi, nitet utrinque dentium series, color vividus
est, corpus succulentum.
Gl. Dicam artes meas, modò tu vicissim narres nobis
artes tuas, quibus senectutem accelerâsti.
Po. Recipio me facturum. Dic igitur, quò te contu-
listi , relictâ Lutetia ?
Gl. Rectâ in patriam. Illic commoratus ferè annum,
dispicere cœpi de deligendo vitæ genere ; quam ego rem
non leve momentum habere credo ad felicitatem. Circum-
spiciebam quid cuique succederet, quid secus.
Po. Miror tibi tantum fuisse mentis, cum Lutetiæ nihil
fuerit te nugacius.
Gl. Tum ferebat ætas ; et tamen, O bone, non hîc
meo Marte rem omnem gessi.
Po . Mirabar .
Gl. Priusquam quidquam aggrederer, adii quendam e
civibus, natu grandem, longo rerum usu prudentissimum,
totiusque civitatis testimonio probatissimum ac meo qui-
dem judicio etiam felicissimum.
Eu. Sapiebas.
136

Gl. Hujus usus consilio duxi uxorem.


Po . Pulchrè dotatam ?
Gl. Dote mediocri ; ac planè, juxta proverbium, quæ
erat pro meâ sorte ; nam et mihi res erat mediocris. Ea
res mihi planè cessit ex animi sententiâ.
Po. Quot annos tum eras natus ?
Gl. Viginti fermè duos.
Po. O te felicem !
Gl. Non totum hoc fortunæ debeo, ne quid erres.
Po. Quî sic ?
Gl. Dicam ; alii prius diligunt quàm deligant, ego judicio
delegi quàm diligerem ; et tamen hanc magis duxi ad pos-
teritatem quam ad voluptatem. Cum eâ vixi suavissimè
annos non plures octo.
Po . Reliquit orbum ?
Gl. Imò, superest quadriga liberorum ; filii duo, filiæ
totidem.
Po. Privatusne vivis an magistratu fungeris ?
Gl. Est mihi munus publicum. Poterant contingere
majora, verùm hoc mihi delegi, quod tantum haberet dig-
nitatis, ut me vindicaret a contemptu, cæterùm minimè
molestis negotiis obnoxium. Ita nec est quod quisquam
objiciat me mihi vivere, et est unde nonnunquam et ami-
cis dem operam. Hoc contentus nihil unquam magis
ambii : verùm sic gessi magistratum, ut illi ex me dignitas
accreverit. Hoc ego pulchrius duco quàm ex muneris
splendore dignitatem mutuò sumere.
Eu. Nihil verius.
Gl. Sic inter cives meos consenui, carus omnibus.
Eu. Isthuc verò difficillimum est, cum non abs re dictum
sit, qui neminem habet inimicum, eum nec amicum habere
quenquam ; et felicitatis semper invidiam esse comitem.
Gl. Insignem felicitatem comitari solet invidia. Medi-
ocritas tuta est ; et hoc mihi perpetuum studium fuit, ne
quid mei cominodi ex aliorum incommodis compararem.
Illam quam Græci vocant apraxian quantùm licuit am-
plexus sum. Nullis negotiis ingessi memet, sed præ-
cipuè continui me ab his, quæ sine offensâ multorum suscipi
non poterant. Itaque sijuvandus erit amicus, sic illi bene-
facio ut hac de causâ nullum mihi parem inimicum. Et si
137

quid ortum fuerit simultatis alicunde, aut purgatione lenio,


aut officiis extinguo, aut dissimulatione patior intermori :
a contentione semper abstineo ; quæ si inciderit, malo rei
quam amicitiæ facere jacturam. In cæteris Mitionem quen-
dam ago, nulli lædo os, arrideo omnibus; saluto ac resaluto
benigniter ; nullius animo repugno ; nullius institutum aut
factum damno : nemini me præfero : patior suum cuique
pulchrum esse : quod taceri velim, nemini credo : aliorum
arcana non scrutor, et si quid fortè novi, nunquam effutio.
De his qui præsentes non sunt, aut taceo, aut amicè lo-
quor ac civiliter. Magna pars simultatum inter homines
nascitur ex linguæ intemperantia. Alienas simultates nec
excito nec alo ; sed ubicunque datur opportunitas, aut ex-
tinguo, aut mitigo. His rationibus hactenus vitavi invidiam,
ac benevolentiam civium meorum alui.
Pa. Non sensisti gravem cælibatum ?
Gl. Mihi quidem nihil accidit acerbius in vitâ unquam
uxoris morte : ac vehementer optâssem illam unâ mecum
consenescere, liberisque communibus frui ; sed quando aliter
visum est superis, judicavi sic magis expedire utrique ; ne-
que causam putavi cur me inani luctu discruciarem, præser-
tim cum is nihil prodesset defunctæ.
Po. Nunquamne incessit libido repetendi matrimonii
præsertim cum istud tibi feliciter cessisset
Gl. Incessit, sed liberorum causâ duxeram uxorem ;
liberorum causâ rursus non duxi. Tum cogita quantas
habeat commoditates cælibatus. Quidam omni ex re de-
cerpunt si quid est incommodi : qualis fuisse videtur Cra-
tes ille cujus titulo fertur epigramma, vitæ mala colligens.
Nimirum his placet illud, optimum non nasci. Mihi magis
arridet Metrodorus, undequaque decerpens si quid inest
boni ; sic enim fit vita dulcior ; et ego sic, induxi ani-
mum ut nihil vehementer vel oderim, vel expetam. Ita fit,
ut si quid obtingat boni, non efferar aut insolescam ; si
quid decedat, non admodum crucier.
Pa. Næ tu philosophus es vel ipso Thalete sapienti-
or, si quidem istud potes.
Gl. Si quid ægritudinis obortum est animo, ut multa fert
hujusmodi vita mortalium, protinus ejicio ex animo, sive
sit ira ex offensâ, sive quid aliud indignè factum .
12 *
138

Po. At sunt quædam injuriæ, quæ vel placidissimo mo-


veant stomachum: tales sunt frequenter et famulorum of-
fensæ .
Gl. Nihil ego patior residere in animo meo : si mederi
queam, medeor; sin minùs, sic cogito : quid proderit me
ringi, re nihilò meliùs habiturâ ? Quid multis ? Patior ut
hoc mox impetret a me ratio, quod paulò post tempus
esset impetraturum. Certè nullus est tantus animi dolor
quem patiar mecum ire cubitum.
Eu. Nihil mirum si tu non senescis, qui tali sis animo.
Gl. Atque adeò ne quid reticeam apud amicos, cum
primis cavi ne quid flagitii committerem quod vel mihi vel
liberis meis probro esse posset ; nihil enim irrequietius ani-
mo sibi male conscio. Quòd si quid culpæ admissum
est, non eo cubitum priùs, quàm me Deo reconciliaro.
Veræ tranquillitatis fons est benè convenire cum Deo ;
nam qui sic vivunt, his nec homines magnopere nocere
possunt.
Eu. Num quando te cruciat metus mortis ?
Gl. Nihilò magis quàm macerat dies nativitatis. Scio
moriendum ; ista solicitudo fortassis adimat mihi aliquot
vitæ dies, certè nihil posset adjicere ; itaque totam hanc
curam superis committo. Ipse nihil aliud curo, quàm ut
benè suaviterque vivam ; non potest autem suaviter, nisi
qui benè.
Po. At ego senescerem tædio, si tot annos degerem in
eâdem urbe, etiamsi Romæ contingat vivere.
Gl. Habet quidem loci mutatio voluptatis nonnihil; lon-
ginquæ verò peregrinationes ut prudentiam addunt fortas-
sis, ita plurimum habent periculorum. Mihi videor tutiùs
totum orbem obire in tabulâ geographicâ, neque paulò
plus videre in historiis, quàm si viginti totos annos, ad
Ulyssis exemplum, per omnes terras mariaque volitarem.
Habeo prædiolum, quod abest ab urbe non plus quàm duo-
bus millibus passuum ; ibi nonnunquam ex urbano fio rusti-
cus ; atque ibi recreatus, redeo novus hospes in urbem ;
nec aliter saluto ac salutor quam si renavigâssem ex in-
sulis nuper inventis.
Eu. Non adjuvas valetudinem pharmacis ?
Gl, Nihil mihi rei cum medicis. Nec incidi venam
139

unquam, nec devoravi catapotia, nec hausi potiones. Si


quid oboritur lassitudinis, moderatione victûs, aut rusticatio-
ne propello malum.
Eu. Nihilne tibi cum studiis ?
Gl. Est; nam in his est præcipua vitæ oblectatio ;
verùm his oblecto me, non macero. Siquidem vel ad vo-
luptatem studeo vel ad utilitatem vitæ, non autem ad os-
tentationem. A cibo sumpto aut pascor literatis fabulis,
aut lectorem adhibeo ; nec unquam incumbo libris ultra ho-
ram; tum surgo, et arreptâ testudine, paulisper obambu-
lans in cubiculo, vel cantillo, vel repeto mecum quid
legerim ; et si in promptu est congerro, refero ; mox ad
librum redeo.
Eu. Dic mihi bonâ fide, nullane sentis incommoda se-
nectutis, quæ feruntur esse plurima ?
Gl. Somnus aliquantò deterior est, nec perinde tenax
memoria nisi si quid infixero. Liberavi fidem meam, ex-
posui vobis magicas artes meas, quibus alo juventutem
meam ; nunc referat nobis pari fide Polygamus, unde tan-
tum collegerit senii.
Po. Equidem nihil celabo tam fidos sodales.
Eu. Narrabis etiam tacituris.
Po. Cum agerem Lutetiæ, quàm non abhorruerim ab
Epicuro, nôstis ipsi.
Eu. Sanè meminimus, sed arbitrabamur, te mores eos
unâ cum adolescentia Lutetiæ relicturum.
Po. Ex multis quas illic adamâram, unam mecum ab-
duxi domum.
Eu. In ædes paternas ?
Po. Rectâ ; sed mentitus eam esse conjugem cujusdam
amici mei, qui mox esset venturus.
Gl. Id credidit pater ?
Po. Imò rem olfecit intra quatriduum. Mox sæva jur-
gia; nec tamen interim temperabam a conviviis, ab aleâ,
cæterisque malis artibus. Quid multis ? Cum pater non
faceret objurgandi finem, negans se tales gallinas alere velle
domi, ac subinde minitans abdicationem, verti solum, et
cum gallinâ meâ gallus aliò demigravi ; ea mihi genuit
aliquot pullos.
Pa, Unde res suppetebat ?
140

Po. Nonnihil furtim dabat mater, ac præterea conflatum


est æris alieni plus satis.
Eu. Reperiebantur tam fatui, ut tibi crederent ?
Po. Sunt qui nullis credant libentiùs.
Pa. Quid tandem ?
Po. Tandem ubi pater seriò pararet abdicationem, in-
tercesserunt amici ac bellum hoc his legibus composuerunt
ut nostratem uxorem ducerem.
Eu. Ergo nunc habes uxorem ?
Po. Non nisi præter hanc octavam.
Eu. Octavam ! Non sine augurio dictus es Polygamus ;
non tædet polygamiæ ?
Po. Adeò tædet, ut si hæc octava moreretur hodie, pe-
rendie ducerem nonam .
Eu. Sed quis alit familiam ?
Po. Ex obitu parentum accessit res mediocris, et gnavi-
ter laboratur manibus .
Eu. Descivisti igitur a' literis ?
Po. Planè ab equis, quod aiunt, ad asinos ; ex hepta-
techno factus monotechnus faber.
Eu. Miser ! toties tibi ferendus erat luctus, toties cœ-
libatus ?
Po. Nunquam vixi cælebs ultra dies decem, semperque
nova nupta veterem luctum expulit. Habetis bonâ fide
vitæ meæ summam ; atque utinam Pampirus narret
nobis suæ quoque vitæ fabulam, qui satis bellè portat
ætatem ; nam, ni fallor, me duobus aut tribus annis est
grandior.
Pa. Dicam equidem, si vobis audire vacat tale som-
nium.
Eu. Imò volupe fuerit audire.
Pa. Ubi domum rediissem, statim pater senex urgere
cœpit ut aliquod vitæ genus amplecterer unde nonnihil
quæstus accederet rei familiari ; ac, post longam consulta-
tionem, placuit negotiatio.
Po. Miror hoc vitæ genus arrisisse potissimùm.
Pa. Eram naturâ sitiens cognoscendi res novas, varias
regiones, urbes, linguas, ac mores hominum. Ad id max-
imè videbatur apposita negotiatio : quibus ex rebus nasci-
tur et prudentia.
141

Po. Sed misera, videlicet quæ plerumque magnıs malis


sit illis emenda.
Pa. Sic est. Itaque pater numeravit sortem satis am-
plam, ut dextro Hercule, ac benè fortunante Mercurio ne-
gotiationem auspicarer ; simulque ambiebatur uxor cum
amplissimâ dote sed eâ formâ quæ vel indotatam com-
mendare poterat.
Eu. Successit ?
Pa. Imò, priusquam redirem domum, periit et sors et
usura .

Eu. Naufragio fortassis .


Pa. Planè naufragio, nam impegimus in scopulum quâ-
vis Maleâ periculosiorem .
Eu. In quo mari occurrit iste scopulus ? aut quod habet
nomen ?
Pa. Mare non possum dicere ; sed scopulus plurimo-
rum infamis exitiis, Latinè dicitur alea ; quo modo vos
Græci nominetis, nescio.
Eu. O te stultum !
Pa. Imò stultior pater qui tantam summam crederet
adolescenti .
Gl. Quid deinde factum est ?
Pa. Nihil actum ; sed cœpi cogitare de suspendio.
Gl. Adeòn' erat pater implacabilis ? Nam res sarciri
potest et venia datur ubique protopiro; multò magis Pam-
pirodebebatur.
Pa. Verum fortasse narras sed interim miser excidi ab
uxore ; nam parentes puellæ, simul atque cognoverunt
hæc auspicia, renunciarunt affinitatem ; et amabam ut qui
perditissimè.
Gl. Miseret me tui ; sed quid interim consilii tenta-
tum est?
Pa. Id quod solet in rebus desperatis ; pater abdicabat,
perierat res, perierat uxor, undique audiebam, gurges, ne-
pos,helluo. Quid plura ? Seriò mecum deliberabam an sus-
penderem me, an aliquò conjicerem memet in monasterium.
Eu. Crudele consilium ; scio utrum elegeris, mitius
mortis genus.
Pa. Imò quod mihi tunc visum est crudelius, adeò
mihi displicebam totus.
142

Gl. Atqui complures eò se dejiciunt ut suaviùs vivant.


Pa. Corraso viaticulo, furtim me subduxi procul a
patria.
Gl. Quò tandem ?
Pa. In Hiberniam. Illic factus sum canonicus ex horum
genere qui extimè linei sunt, intimè lanei.
Gl. Apud Hibernos igitur hybernâsti ?
Pa. Non ; sed duos menses apud hos versatus, navi-
gavi in Scotiam.
Gl. Quid te offendit apud illos ?
Pa. Nihil, nisi quòd institutum illud mihi videbatur
mitius quàm pro meritis ejus, qui non uno suspendio dignus
erat.

Eu. Quid in Scotiâ designatum est ?


Pa. Illic ex lineo factus sum pelliceus apud Carthusios.
Eu. Homines planè mundo mortuos.
Pa. Ita mihi visum est, cum audirem illos canentes.
Gl. Quid ! canunt etiam mortui ? Quot menses apud
illos egisti Scotus ?
Pa. Propemodum sex .
Gl. O constantiam !
Eu. Quid illic offendit ?
Pa. Quia mihi visa est vita segnis ac delicata; deinde
multos illic reperi non admodum sani cerebri, ob solitudi-
nem, ut arbitror. Mihi parùm erat cerebri, verebar ne
totum periret.
Po. Quò deinde devolâsti ?
Pa. In Galliam. Illic reperi quosdam totos pullatos,
ex instituto divi Benedicti, qui colore vestis testantur se
lugere in hoc mundo ; et inter hos qui pro summâ veste
cilicium ferrent reti simile .
Gl. O gravem corporis macerationem !
Pa. Hic egi menses undecim.
Eu. Quid obstitit, quò minùs illic maneres perpetuò ?
Pa. Quia plus illic reperi cæremoniarum quàm veræ
pietatis. Præterea audieram esse quosdam his multò
sanctiores, quos Bernardus ad severiorem disciplinam re-
vocâsset, pullâ veste mutatâ in candidam : apud hos vixi
menses decem.
Eu. Hic quid offendebat ?
143

Pa. Nihil admodum ; nam hos reperi sat commodos


sodales ; sed movebat me Græcorum proverbium, Opor-
tet edere testudines, aut non edere ; itaque decretum
erat aut non esse monachum, aut insigniter esse mona-
chum. Acceperam esse quosdam Brigidenses, homines
planè cœlestes ; ad hos me contuli.
Eu. Quot menses illic egisti ?
Pa. Biduum, nec id sanè totum.
Gl. Usque adeò placuit hoc vitæ genus ?
Pa. Non recipiunt nisi qui mox obstringat se professioni.
At ego nondum adeò insaniebam ut facilè me præberem
capistro, quod nunquam liceret excutere ; et quoties
audiebam canentes virgines, cruciabat animum uxor erepta.
Gl. Quid deinde ?
Pa. Ardebat animus amore sanctimoniæ, nec usquam
satisfiebat animo meo. Tandem obambulans incidi in
quosdam præferentes crucem. Hoc signum mihi proti-
nus arrisit, sed remorabatur electionem varietas. Alii ges-
tabant albam, alii rubram, alii viridem, alii versicolorem,
alii simplicem, alii duplicem, nonnulli quadruplicem, alii aliâ
atque aliâ figurâ variatam. Ego,ne quid intentatum relin-
querem omnes fermè formas gessi ; verùm ipsâ re comperi,
longe aliud esse circumferre crucem in pallio seu tunicâ,
quàm in corde. Tandem fessus inquirendo, sic mecum
cogitabam, ut semel omnem sanctimoniam assequar, petam
terram sanctam ac redibo domum sanctimonia onustus.
Po. Num eò profectus es ?
Pa. Maximè.
Po. Unde suppetebat viaticum ?
Pa. Demiror istud nunc denique tibi venire in mentem
ut rogares, ac non multò ante percunctatum fuisse. Sed
nôsti proverbium, quævis terra alit artificem.
Gl. Quam artem circumferebas ?
Pa. Chiromanticam .
Gl. Ubi eam didiceras ?
Pa. Quid refert ?
Gl. Quo præceptore ?
Pa. Eo qui nihil non docet, ventre. Prædicebam præ-
terita, futura, præsentia.
Gl. Et sciebas ?
144

Pa. Nihil minùs ; sed divinabam audacter, idque tutò,


videlicet, priùs accepto pretio.
Po. An ars tam ridicula poterat alere te ?
Pa. Poterat, et quidem cum duobus famulis ; tantum
est ubique fatuorum et fatuarum. Attamen cum Hiero-
solymam adirem, addideram me in comitatum cujusdam
magnatis, prædivitis, qui, natus annos septuaginta, negabat
se æquo animo moriturum nisi priùs adîsset Hierosoly-
mam.

Eu. Ac domi reliquerat uxorem.


Pa. Atque etiam liberos sex.
Eu. O senem impiè pium. Atque illinc redîsti sanc-
tus.
Pa. Vis verum fatear ? Aliquantò deterior quam iveram.
Eu. Sic, ut audio, excussus est religionis amor.
Pa. Imò magis incanduit. Itaque reversus in Italiam,
addixi me militiæ .
Eu. Itane religionem venabaris in bello ? quo quid
esse potest sceleratius ?
Pa. Erat sancta militia.
Eu. Fortassis in Turcas.
Pa. Imò, sanctius quiddam ut tum quidam prædicabant.
Eu. Quidnam ?
Pa. Julius secundus belligerabatur adversus Gallos.
Porro, militiam mihi commendabat etiam multarum rerum
experientia.
Eu. Multarum, sed malarum.
Pa. Ita post comperi. Et tamen hîc duriùs vixi quam
in monasteriis.
Eu. Quid tum postea ?
Pa. Jam mihi vacillare cœpit animus, utrùm ad negoti-
ationem intermissam redirem an religionem fugientem per-
sequerer. Interim venit in mentem utrumque alteri posse
conjungi.
Eu. Quid ? ut simul esses et negotiator et monachus.
Pa. Quid ni ? Nihil religiosius ordinibus Mendicantium ;
et tamen nihil similius negotiationi ; volitant per omnes
terras ac maria; multa vident, multa audiunt, penetrant
omneis domos, plebeiorum, nobilium, atque regum.
Eu. At non cauponantur.
145

Pa. Sæpe nobis feliciùs.


Eu. Quod genus ex his delegisti ?
Pa. Omnes formas expertus sum.
Eu. Nulla placuit ?
Pa. Imò, perplacuerant omnes si licuisset statim nego-
tiari. Verum perpendebam mihi diu sudandum in choro,
priusquam crederetur mihi negotiatio. Jamque cogitare
cœpi de venandâ abbatiâ. Sed primùm non omnibus
hîc favet Delia, et sæpe longa est venatio. Itaque con-
sumptis hunc in modum annis octo, cum esset nuntiata
mors patris, domum reversus, ex consilio matris duxi uxo-
rem, et ad veterem negotiationem redii.
Gl. Dic mihi, cum tam subinde novam vestem sumeres,
ac velut in aliud animal transformareris, quî potuisti servare
decorum ?
Pa. Quî minùs quam hi qui in eâdem fabulâ nonnun-
quam aliam atque aliam sumunt personam.
Eu. Dic nobis bonâ fide, qui nullum vitæ genus non ex-
pertus es, quod omnium maximè probas ?
Pa. Non omnibus omnia congruunt ; mihi nullum magis
arridet quàm hoc quod secutus sum.
Eu. Multa tamen incommoda habet negotiatio.
Pa. Sic est. Sed quando nullum vitæ genus omnibus
caret incommodis, hanc Spartam quæ contigit orno. Ve-
rùm nunc superest Eusebius, qui non gravabitur apud ami-
cos vitæ suæ scenam aliquam explicare.
Eu. Imò, totam fabulam, si videtur, nam habet actus
non multos.
Gl. Erit magnopere gratum.
Eu. Ubi redîssem in patriam, annum apud me delibe-
ravi quodnam vitæ genus amplecti vellem : simulque me
ipsum exploravi, ad quod genus essem propensus aut
idoneus. Interim oblata est præbenda, quam vocant, satis
opimi proventûs. Accepi.
Gl. Vulgo malè audit hoc vitæ genus .
Eu. Mihi ut sunt res humanæ satis exoptandum vide-
tur. An mediocrem felicitatem esse putatis, subitò velut
e cœlo dari tot commoda, dignitatem, ædes honestas, benè-
que instructas, annuos reditus satis amplos, sodalitium ho-
norificum, deinde templum, ubi, si libeat, vaces religioni ?
13
146

Pa. Illic me luxus offendebat, et concubinarum infamia ;


tum quòd plerique istius generis odere litteras.
Eu. Ego non specto quid agant alii, sed quid mihi sit
agendum ; et melioribus me adjungo, si non possum alios
meliores reddere .
Po. In isto genere vixisti perpetuò ?
Eu. Perpetuò, nisi quod interim quatuor annos primùm
egi Patavii.
Po. Quam ob rem ?
Eu. Hos annos ita partitus sum ut sesquiannum darem
studio medicinæ, reliquum tempus theologiæ.
Po . Cur id ?
Eu. Quo meliùs et animum et corpus meum mode-
rarer, nonnunquam et amicis consulerem. Nam et con-
cionor nonnunquam pro meâ sapientiâ. Sic hactenus
satis tranquillè vixi contentus unico sacerdotio, nec præ-
terea quidquam ambiens, recusaturus etiam, si offeratur.
Pa. Utinam liceret discere, quid agant cæteri nostri so-
dales, quibuscum tum familiariter viximus ?
Eu. De nonnullis possum commemorare quædam ; sed
video nos non procul abesse a civitate ; quare, si videtur,
conveniemus in idem diversorium ; ibi per otium de cæ-
teris conferemus affatim.

COL . IX.

AULUS, PHEDRUS .

Aulus. Deum immortalem ! quàm gravem vultum noster


Phædrus et subinde in cælum suspicit ! adoriar ; quid ac-
cidit novæ rei, Phædre ?
Phædrus. Quam ob rem istud interrogas, Aule ?
A. Quoniam e Phædro mihi videris factus Cato ; tanta
est in vultu severitas.
P. Non mirum, amice, modò confessus sum peccata
mea.

A. Phy ! jam desino mirari, sed dic age bonâ fide, con-
fessus es omnia ?
P. Omnia quæ quidem in mentem veniebant, unico
duntaxat excepto .
147

A. Cur unum hoc reticuisti ?


P. Quia nondum potuit mihi displicere.
A. Oportet esse peccatum suave.
P. An peccatum sit nescio, sed tamen, si vacat, au-
dies.
A. Audiam equidem lubens.
P. Scis quanta sit impostura apud nostros, in his qui
vendunt aut locant equos.
A. Plus scio quàm vellem, non semel ab illis delusus.
P. Nuper incidit mihi iter, cum satis prolixum, tum
etiam accelerandum. Adeo quendam ex illis, quem dix-
isses ejus generis minimè malum et intercedebat mihi
cum homine nonnihil etiam amicitiæ. Narro mihi rem
esse seriam, opus esse præstrenuo equo ; si unquam præ-
buisset se mihi bonum virum, nunc præstaret. Ille pollice-
tur sese sic mecum acturum, ut ageret cum fratre suo ca-
rissimo.
A. Fortassis et fatri impositurus.
P. Inducit in stabulum ; jubet ut eligam ex omnibus
equis quemcunque vellem. Tandem unus plus cæteris
arridebat. Ille probat judicium meum, dejerans eum equum
frequenter a multis expetitum esse ; se eum maluisse
servare amico singulari, quàm ignotis addicere. Conven-
tum est de pretio : numeratur pecunia præsens ; conscendo.
Mirâ alacritate gestiebat equus in egressu ; dixisses fero-
culum esse, nam erat obesulus et pulchellus. Ubi jam
equitâssem sesquihoram, sensi planè lassum, ne calcaribus
quidem impelli posse. Audieram tales ab illis ad impostu-
ram ali, quos e specie judicares insignes, cæterùm laboris
impatientissimos. Ego continuò mecum, captus sum ;
age, par pari referam, ubi rediero domum.
A. Quid hîc consilii capiebas, eques absque equo ?
P. Id quod res dabat. Deflexi in proximum vicum ;
illic clam apud quendam mihi notum deposui equum et
conduxi alterum; profectus sum quò destinâram, reversus
sum, reddo conductitium equum ; reperio meum sophistam,
ut erat, obesum et pulchrè requietum ; eo vectus, redeo ad
impostorem ; rogo ut in stabulo suo alat dies aliquot, donec
repetiero. Percunctatur quàm commodè me gesserit.
Ego verò dejero per omnia sacra, me nunquam in vitâ
148

conscendisse tergum equi felicioris ; volâsse potius quàm


ambulâsse, nec tam longo itinere unquam sensisse lassi-
tudinem nec pilo factum ob laborem macriorem. Hæc
cum illi persuasissem esse vera, tacitus secum cogitabat
equum illum alium esse quàm hactenus suspicatus esset.
Itaque priusquam abirem, rogabat num mihi venalis esset
equus ; primò negabam, quòd si incideret iter denuò, non
facile fore nancisci similem ; attamen nihil esse mihi tam
carum, quod non esset venale pretio largo ; etiamsi quis
me ipsum, inquam, cuperet emtum.
A. Næ tu pulchrè Cretensem agebas cum Cretensi.
P. Quid multis ? non dimittit me, nisi pronunciata equi
indicatura. Indicavi non paulò pluris quàm emeram.
Digressus ab homine, mox suborno qui mihi partem agat
hujus fabulæ, pulchrè instructum atque edoctum. Is in-
gressus domum inclamat locatorem ; ait sibi opus esse in-
signi equo, et laboris egregiè patienti. Alter ostendit mul-
tos, et pessimum quemque maximè prædicat : solum illum
quem mihi vendiderat quoniam existimabat verè talem
qualem prædicaveram non laudat. At alter ilico rogat
num et ille venalis esset ; nam descripseram illi formam
equi, et locum indicâram. Locator primùm obticescere,
atque alios ambitiosè prædicare. Cum iste, cæteris utcun-
que probatis, semper ageret de uno illo ; tandem locator
apud se, planè fefellit me judicium de illo equo: siquidem
hic peregrinus statim agnovit hunc inter omnes. Cum in-
staret ille, tandem, hic venalis est, inquit, sed pretio for-
tasse deterreberis. Non est, inquit ille, magnum pretium,
si rei dignitas respondeat. Indica. Indicavit aliquantò
pluris, quàm indicaram ipsi, captans et hoc lucri. Tandem
convenit de pretio : datur arrha satis magna, nempe rega-
lis aureus, ne qua suspicio incideret simulatæ emtionis.
Emtor jubet equo dari pabulum ; se mox ait rediturum,
et abducturum; dat etiam stabulario drachmam. Ego,
simul atqué cognovi pactionem esse firmam, sic ut rescindi
non posset, rursus ocreis et calcaribus armatus redeo ad
locatorem ; anhelus clamo. Adest ille ; rogat quid velim.
Ilico inquam adornetur equus meus, nam e vestigio profi-
ciscendum est ob rem maximè seriam. Atqui modò, in-
quit, mandabas ut aliquot dies alerem equum tuum : Verum,
-149

inquam, sed præter expectationem objectum est negotium


idque regium, quod nullam patitur dilationem. Hic ille,
eliges ex omnibus, quem voles ; tuum habere non potes.
Rogo quam ob rem ? Quoniam venditus est, inquit. Ibi
ego simulatâ magnâ perturbatione : Prohibeant, inquam,
superi quod dicis. Hoc objecto itinere non venderem eum
equum, etiam si quis numeret quadruplum. Incipio rixam ;
clamo me perditum. Tandem incaluit et ille. Qui,
opus, inquit, his jurgiis ? Indicâsti equum, ego vendidi ; si
numero pretium, nihil habes quod mecum agas. Sunt in
hac urbe leges : ad exhibendum equum me non potes
compellere. Cum diu clamâssem, aut equum exhiberet
aut emtorem, tandem iratus numerat pretium. Eme-
ram quindecim aureis, æstimâram viginti sex, ille æstima-
rat triginta duobus. Cogitabat apud se, præstat hoc lucri
facere, quàm equum reddere. Abeo dolenti similis ac vix
placatus etiam datâ pecuniâ. Ille rogat ut boni consulam,
se aliis in rebus pensaturum hoc incommodi. Sic impos-
itum est impostori ; habet equum nullius pretii ; expec-
tat ut, qui arrham dedit, veniat numeratum pecuniam ; at
nemo venit, nec unquam venturus .
A. Interim nunquam tecum expostulavit ?
P. Quâ fronte, aut quojure id faceret ? Convenit qui-
dem semel atque iterum, conquestus est de fide emtoris.
Verùm ego ultrò expostulavi cum homine, dicens illum
eo malo dignum, qui præproperâ venditione tali equo me
spoliarit. Hoc est crimen tam benè collocatum, meâ sen-
tentiâ, ut non possim inducere animum confiteri.
A. Ego mihi statuam poscerem, si quid tale designâs-
sem ; tantum abest ut confessurus sim .
P. An ex animo loquaris, nescio : mihi tamen addis
animum, quo magis lubeat talibus facere fucum.
13*
DICTIONARY.

Abbreviations and characters explained.

Thecharacter(-) over a vowel denotes it to be long. ( ) over a vowel de-


notes it to be short. m. denotes the masculine. f. the feminine. n. the neu-
ter. c. common gender. d. doubtful gender. ind. or indec. indeclinable.
adj. adjective. num. numeral. comp. comparative. sup. superlative. pt.
participle. a. active verb. pass. passive. n. neuter. dep. or d. deponent.
n. p. or n. pass. neuter passive. freq. frequentative. inc. or incep. inceptive.
imp. impersonal. irr. or irreg. irregular. def. defective. def. pret. defec-
tive preteritive. ger. gerund. sup. supine. adv. adverb. conj. conjunction.
prep. preposition. int. interjection. pro. pronoun. The figures denote the
number of the declension or conjugation.
ABL ABS

A, ab, abs, prep. from, by. Abluo, uěre, ui, ūtum, a. 3. to


Abdo, děre, dīdi, ditum, a. 3. to wash clean, to bathe, to puri-
hide, to conceal. fy.
Abduco, cěre, xi, ctum, a. 3. to Abluor, ui , ūtus sum, pass. to be
take away, to carry off, to with- bathed.
draw . Ablūtus, a, um, pt. washed.
Abdūcor, ci, ctus sum, pass. to be Abnuo, uěre, ui, sup. car. a. 3. to
taken away. deny, to refuse .
Abel, ēlis, m. 3. Abel, a proper Abõleo, ēre, ēvi, îtum, a. 2. to abo-
name .
lish, to wash away.
Abeo, īre , ivi & ii, itum, irreg. n. Aboleor, ēri, itus sum, pass. to be
to go away, to depart. abolished .
Aberro, are, avi, atum, n. 1. Abrahamus, i, m. 2. Abraham.
to wander, to go aside, or Absalon, ōnis, m. 3. Absalom .
astray. Abscondo, děre, di & dīdi, ditum
Abiens,abeuntis, pt. (from abeo) & sum, a. 3. to hide.
departing. Absinthium, i, n. 2. wormwood.
Abies, ětis, f. 3. a fir tree . Absolvo, věre, vi, lūtum, a. 3. to
Abigo, igère, ēgi, actum, a. 3. to acquit.
drive away, to banish. Absolvor, vi, ūtus sum, pass. to be
Abjicio, (ab & jacio) jicěre, jēci, acquitted.
jectum, a. 3. to throw, to cast Absque, prep. without .
away. Abstinendum, i, ger. (from absti
Ablātus, a, um, pt. (from aufero) neo) abstaining .
taken away, carried away. Abstinens, tis, pt. abstaining.
DICTIONARY . 151

ACC ACU

Abstinentia, æ, f. 1. abstinence. Accingo, ngěre, nxi, nctum, a. 3


Abstineo, (abs & teneo) inēre, to gird on, to prepare.
inui, entum, (sup. seldom used) Accipiens, tis, pt. receiving.
a. 2. to abstain. Accípio, cipěre, cepi, ceptum, a.
Absum, esse, fui, futūrus, n. to 3. to receive.
be absent or distant, to be far Accipior, cipi, ceptus sum, pass.
from, to be wanting. to be received.
Absūmo, měre, mpsi, mptum, a. Accipiter, tris, m. 3. a hawk.
3. to consume, to destroy. Accīsus, a, um, pt. cut off.
Absūmor, mi, mptus sum, pass. to Accommodo, are, avi, atum, a. 1.
be destroyed. to lend, to put on, to suit.
Absumptus, a, um, pt. consumed. Accurro, currere, curri or cucur-
Absurde, (iùs, issime) adv. absurd- ri, cursum, n. 3. to run to, to
ly, foolishly. run together.
Absurdus, a, um, adj. absurd. Accusatio, ōnis, f. 3. an accusa-
tion.
Abundans, tis, pt. abounding.
Abundantia, æ, f. 1. abundance. Accuso, are, avi, atum, a. 1. to
accuse .
Abunde, adv. enough, sufficiently.
Abundo,
abound.
are, avi, ātum, n. 1. to Acer or acris, acre, adj . (comp.
acrior, sup. acerrimus) bold, va-
Abūtor, ti, sus sum, dep. 3. to liant, earnest, vehement.
abuse. Acerbè, (iùs, issimè) adv. sharply,
Ac, conj. and, as, than. severely.
Accēdens, tis, pt. coming, added. Acerbus, a, um, adj . bitter, sharp,
Accēdo, děre, ssi, ssum, n. 3. to ap- severe .

proach, to come to , to be added. Acies, ēi, f. 5. an army drawn up


Accendo, děre, di, sum, a. 3. to in- in line of battle, an edge.
flame, to kindle. Acrior, us, adj. comp. more ear-
Accendor, di, sus sum, pass. to be nest .
inflamed. Acriter, adv. (acriùs, acerrimè)
Accensus, a, um, pt. inflamed, sharply, severely, valiantly
lighted. Actio, onis, f. 3. action.
Acceptus, a, um, pt. received. Actīvus, a, um, adj. active
Accersendus, a, um, pt. to be in- Actum &
vited. Actu sumines from ago
Accerso, sère, sīvi, sītum, a. 3. to Actus, ûs, m. 4. an act, a
sendfor . deed.

Accersor, i, ītus sum, pass. to be Actus, a, um, pt. (from ago) done,
sentfor. performed, past, spent.
Accessio, ōnis, f. 3. coming, addi- Aculeus, i, m. 2. a sting.
tion. Acuendum, i, ger. from acuo.
Accido, děre, di, sup. car. n. 3. Acuendus, a, um, pt. to be sharp
to happen, to take place, (ad & ened.
cădo.) Acuens, tis, pt. sharpening.
Accido,děre, di, sum, a. 3. to cut Acuo, uère, ui, ūtum, a. 3. to
short. (ad & cædo.) sharpen.
Accīdor, di, sus sum, pass. to be Acuor, ui, ūtus sum, pass. to be
cut short. sharpened.
152 DICTIONARY .

ADI ADO

Ad, prep. to, before, at, toward. Adipiscor , adipisci, adeptus sum,
Adămo, are, avi, atum, a. 1. to dep. 3. to obtain, to arrive at, to
love much, to love . be obtained.
Adamus, i, m. 2. Adam. Adītus, ûs, m. 4. a way, entrance.
Adapto, are, avi, atum, a. 1. to Adjumentum, i, n. 2. aid, help.
adapt , to fit to . Adjunctus, a, um, pt. joined, add-
ed.
Adăquo, are, avi, atum, a. 1. to
water . Adjungo, gère, xi, ctum, a. 3. to
Adăquor, āri , ātus sum, pass. to join, to add.
be watered. Adjungor, gi, ctus sum, pass. to be
Addico, cěre, xi, ctum, a. 3. to joined.
doom, to condemn, to give over. Adjūtus, a, um, pt. assisted.
Addiscendus, a, um, pt. (from ad- Adjŭvo, uvare, ūvi, ūtum, a. 1. to
disco) to be learned. assist, tohelp.
Addisco, discěre, didici, sup. car. Adjūvor, uvari, ūtus sum, pass. to
a. 3. to learn, to learn well or be assisted.
more. Administrandum, i, ger. from
Addo, děre , dīdi, ditum, a. 3. to Administro, are, avi, atum, a. 1.
add, to give . to govern, to serve .
Addor, di, ditus sum, pass. to be Admirabilis, e, adj . admirable.
added. Admirandus, a, um, pt. to be ad-
Adduco, cěre, xi, ctum, a. 3. to mired .
bring, to carry, to persuade. Admīrans, tis, pt. admiring.
Adducor, ci, ctus sum, pass. to be Admiratio, onis, f. 3. admira-
brought. tion.
Adductus, a, um, pt. brought, led. Admirātus, a, um, pt. admired,
Adeò, adv. so, so that, so much. admiring.
Adeo, īre, īvi & ii, itum, irr. n. to Admiror, āri, ātus sum, dep. 1. to
go to, to approach. admire , to wonder at .
Adhæreo, hærère, hæsi, hæsum, n. Admissus, a, um, pt . admitted.
2. to adhere to, to be fastened to. Admitto, mittere, mīsi, missum, a.
Adhæresco, ère, incep. 3. see ad- 3. to admit, to commit.
hæreo. Admittor, itti, issus sum, pass. to
Adhibendus, a, um, pt. to be used, be admitted.
tobe applied. Admonendus, a, um, pt. to be ad-
Adhibeo, ère , ui, îtum, a. 2. to call, monished.
to use ; Adhibere fidem, to give Admõnens, tis, pt. admonishing .
credit.
Admoneo, ēre, ui, îtum, a. 2. to
Adhibeor, ēri, itus sum, pass. to be admonish, to put in mind.
used.
Admõneor, ēri, itus sum, pass. to
Adhibitus, a, um, pt. used. be admonished .
Adhinnio, īre, īvi, ītum, n. 4. to Admonitio, ōnis, f. 3. advice, ad
neigh after . monition .
Adhuc, adv. hitherto, yet. Admonitus, a, um, pt . admonished,
Adimo, iměre , ēmi, emptum, a. 3. advised.
to take away. Adŭleo, olère, clav., ultum, n. 2. to
Adimor, îmi, emptus sum, pass. to grow up .
be taken away. Adolescens, tis, c. 3. a youth.
DICTIONARY . 153

ADV ÆV

Adolescentia, æ, f. 1. youth. Advělo, are, avi, ātum, n. 1. to fly


Adolescentŭlus , i, m. 2. a youth. to, to hasten .
Adolesco, lescère, lui & lēvi, sup. Ædes, or ædis, is, f. 3. a temple;
car. incep. 3. to grow up, to in- plur. ædes, ium, a house, or pri-
crease.
vate dwelling.
Adopto, are, avi, atum, a. 1. to Ædifico, are, avi, atum, a. 1. to
adopt. build; ( ædes facio.)
Adōrans, tis, pt. adoring. Edificor, ari , ātus sum, pass. to
Adōro, are, avi, atum, a. 1. to be built.
adore, to worship. Ægrè, adv. hardly, with difficul-
Adrēpo, père, psi, ptum, a. 3. to ty; ægrè ferre, to be displeased.
creep to. Ægritūdo,
tudo, inis,
Inis, f.f. 3. care, sorrow.
Adsěquor. See assequor. Ægrotandum, i, ger. from ægroto.
Adsisto . See assisto . Ægrōtans, tis, pt. being sick.
Adspectus. See aspectus. Ægrōto, are, avi, ātum, n. 1. to be
Adstans. See astans . sick .
Adsto . See asto. Ægrōtus, a, um, adj . sick.
Adstrictus . See astrictus . Ægyptius, a, um, adj . Egyptian.
Adstringo. See astringo. Ægyptus, i, f. 2. Egypt.
Adsum, es, esse, fui, futūrus, Æmulatio, ōnis, f. 3. emulation.
irreg. n. to be present, to come, Æneas, æ, m. 1. a man's name,
to favour. the hero of Virgil's Æneid.
Adūlans,
terer.
tis, pt. flattering, a flat- Æqualis, e, adj. equal.
Æquè, adv. equally.
Adulātor, õris, m. 3. a flatterer. Æquo, are, avi, atum, a. 1. to
Adūlor, äri, atus sum, dep. 1. to equal.
flatter. Æquor, oris, n. 3. the sea.
Adultěro, are, avi, atum, a. 1. to Equus, a, um, adj . equal, just,
corrupt, to commit adultery. honest; æquo animo, content-
Adultus, a, um, pt. & adj . grown edly ; plus æquo , excessively.
up , strong . Aër, ěris, m. 3. the air.
Adveniens, tis, pt. coming. Æreus, a, um, adj. made of brass.
Advěnio, venīre, vēni, ventum, n. Æstas, ātis, f. 3. summer.
4. to come to, to arrive, to hap- Estimandus, a, um, pt. to be es-
pen. teemed.
Adventus, ûs, m. 4. coming, ap- Æstímans, tis, pt. esteeming.
proach. Æstimo, are, avi, atum, a. 1. to
Adversarius, a, um, adj. opposed. value, to esteem .
Adversarius, i, m. 2. an enemy. Æstimor, ari, atus sum, pass. to
Adversitas, ātis, f. 3. adversity . be valued.
Adversum, prep. ) against, to- Æstuandum, i, ger. from
Adversus, prep. } ward. Æstno, are, avi, atum, n. 1. to be
Adversus, a, um, adj. & pt. ad- hot, to be very hot.
verse, opposite, unfortunate,hos- Æstus, ûs, m. 4. heat.
tile ; res adversæ, adversity. Ætas, ātis, f. 3. age, time.
Advoco, are, avi, atum, a. 1. to Æternùm, adv. forever.
summon, to call, to invite. Æternus, a, um, adj. eternal.
Advõlans, tis, pt. flying to. Ævum, i, n. 2. life, age, time..
154 DICTIONARY .

AGO ALT

Affectans, tis, pt. coveting . sui ipsius præcōnem agere, to


Affecto, are, avi, atum, a. 1. to aim be one's own herald.
at, to desire. Agor, agi, actus sum, pass. to be
driven .
Affectus, ûs, m. 4. passion, affec-
tion. Agricola, æ, c. 1. a husband-
Affectus, a, um, pt . affected. man .

Affero, afferre, attuli, allatum, ir- Aio, ais, ait, pl. aiunt, def. I say,
reg. a. to bring, to cause, to lay. Iaffirm.
Afficio, icère, ēci, ectum, a. 3. to Ala, æ, f. 1. a wing.
affect, to influence ; afficere ho- Alendus, a, um, pt. to be nourish-
nore, to honour ; afficere ali- ed, to be brought up .
quem malis, to bring evil on Alexander, dri, m. 2. a proper
one ; afficere cæde, to kill. name, a king of Macedon.
Afficior, ici, ectus sum, pass. to Algendum, i, ger. from
be affected. Algeo, gère, si, sup. car. n. 2. to
Affīgo, igere, ixi, ixum, a. 3. to be cold, to shake with cold..
fasten, to confine. Aliēnus, a, um, adj . foreign, of
Affigor, īgi, ixus sum, pass. to be another country, a stranger.
fastened. Alimentum, i, n. 2.food.
Affinis, e, adj . allied to. Aliquandiu, adv. a long time.
Affixus, a, um, pt. fastened. Aliquando, adv. at length, hereaf-
Afflictus, a, um, pt. afflicted. ter, sometimes .
Afflīgo, igère, ixi, ictum, a. 3. to Aliquis, qua, quod or quid, adj .
afflict. pro. some, some one, some thing .
Affligor, gi, ctus sum, pass. to be Aliquoties, adv. several times.
afflicted. Aliter, adv . otherwise .
Affluens, tis, pt. abounding , rich. Alius, a, ud, adj . gen. alīus, ano-
Affluo, uěre, uxi, uxum, n. 3. to ther, other, one of many.
flow upon, to abound. Allātrans, tis, pt. barking.
Africa, æ, f. 1. Africa, one of the Allatro, are, avi, ātum, a. 1. to
four quarters of the world. bark at.
Age, pl. agite, imperative of ago. Alligo, are, avi, atum, a. 1. to
come, well. bind, to tie together.
Agendum, i, ger. acting. Alligor, āri, ātus sum, pass. to be
Agendus, a, un, pt. to be done. bound.
Ager, gri, m. 2. a field, land. Alloquor, loqui, loquūtus & lo-
Aggredior, ědi, essus sum, dep. 3. cūtus sum, dep. 3. to speak to ,
to go to, to accost, to attack. to address , to salute .
Agitator, õris, m. 3. a driver. Alnus, i, f. 2. the alder tree.
Agito, are, avi, atum, freq. 1. to Alo, alère, alui, alitum & altum,
agitate, to shake . a. 3. tofeed, to nourish, to bring
Agitor, āri, ātus sum, pass. to be up.
agitated. Alor, ali, alitus & altus sum, pass
Agnosco, noscere, nōvi, nitum, a. to be nourished.
3. to know, to acknowledge. Altäre, is, n. 3. an altar.
Ago, agère, ēgi, actum, a. 3. to Alter, era, ěrum, adj. gen. alteri
act, to do, to drive ; agere dies us, another, the one, the other.
festos, to observe festal days ; Altum, i, n. 2. the deep, the sea.
DICTIONARY . 155

AMP ANT

Altus, a, um, (ior, issimus) adj. Amputo, are, avi, atum, a. 1. to


high, lofty. cut off, to prune .
Alveus, i, m. 2. a channel. An, adv. (of asking or doubting)
Amabilis, e, adj . lovely. whether, if, or , either .
Amalecitæ, ārum, pl. m. 1. the Anacharsis, is, m. 3. a Scythian
Amalekites . philosopher.
Amans, tis, pt. & adj . loving. Anaxagoras, æ, m. 1. a philoso-
Amaranthus, i, m. 2. the ama- pher of Clazomene, a city in
ranth . Asia.
Amārus, a, um, adj . bitter. Anaxarchus, i, m. 2. a philosopher
Ambio, īre, īvi & ii, itum, a. 4. of Abdera in Thrace .
to court, to solicit . Anceps, ipītis, adj . doubtful.
Ambitio, ōnis, f. 3. ambition. Anchora, æ, f. 1. an anchor.
Ambo, æ, o, adj . pl. both . Angělus, i, m. 2. an angel.
Ambŭlo, are, avi, atum, n. 1. to Ango, gère, xi, sup. car. a. 3. to
walk . vex, to displease, to strangle.
Amens, tis, adj . foolish, mad. Angor, õris, m. 3. pain, anguish.
Amentia, æ, f. 1. folly, madness. Angulus, i, m. 2. an angle, a cor-
Amīcè, adv. friendly, in a friend- ner .
ly manner. Angustè, adv. (iùs, issimè) nar-
Amicitia, æ, f. 1. friendship. rowly, meanly.
Amicus, i, m. 2. afriend. Angustia, æ, f. 1. straitness, trou
Amissus, a, um, pt. lost. ble, distress, perplexity.
Amitto, ittěre, īsi , issum, a. 3. to Angustus, a, um, adj . narrow,
lose, to send away. mean .

Amittor, itti, issus sum, pass. to Anima, æ, f. 1. the soul, life.


be lost: Animadvertens, tis, pt. observing.
Amnis, is, d. 3. a river. Animadverto, těre, ti, sum, a. 3.
Amo, are, avi, atum, a. 1. to to observe, to perceive.
love. Animal, alis, n. 3. an animal.
Amor, ari, atus sum, pass. to be Animans, tis, m. f. or n. 3. any
loved. living thing.
Amor, ōris, m. 3. love, affection. Animus, i, m. 2. the mind, dispo-
Amœnus, a, um, (ior, issimus) adj . sition .
pleasant. Annibal, alis, m. 3. a Carthagini-
Amoveo, ovēre, õvi, ōtum, a. 2. to an general.
remove.
Annōna, æ, f. 1. corn, provisions.
Amplexātus, a, um, pt. embrac- Annŭlus, i, m. 2. a ring.
ing. Annuo, uère, ui, sup. car. a. & n. 3.
Amplexor, ari, atus sum, dep. 1. tonod, toassent, to yield, to grant.
to embrace . Annus, i, m. 2. a year.
Amplitudo, înis, f. 3. greatness, Anser, ěris, m. 3. agoose.
dignity, majesty. Ante, prep. & adv. before, first.
Ampliùs, adv. (comp. from am- Antea, adv. before, formerly.
plè, sup. amplissimè) sooner, ra- Antecēdo, cedere, cessi, cessum,
ther. a. & n. 3. to excel .
Amplus, a, um, (ior, issimus) adj. Antecello, cellere, cellui, sup. car.
ample, large, spacious. a. & n. 3. to excel, to surpass.
156 DICTIONARY.

APP ARC

Antefero, ferre, tuli, latum, irr. a. Appěto, ěre, in or Ivi, ītum, a.


to prefer. 3. to covet, to love, to seck, to
Antepōno, oněre, osui, ositum, a. attack .
3. to prefer, to place in front. Appōno, oněre, osui, ositum, a. 3.
Antequam, adv. before that. to serve up, to place, or set be-
Anterior, us, adj . comp. (positive fore.
& sup. not used) former, in Appōnor, ōni, ositus sum, pass.
front. to be served up, to be placed.
Antigonus, i, m. 2. a proper Apprecātus, a, um, pt. having
name.
prayed for.
Antiquus , a, um, adj. ancient. Apprecor, ari, ātus sum, dep. 1.
Antisthenes, is, m. 3. a philoso- to pray to, to pray for, to en-
pher of Rhodes, the founder of treat.
the sect of the Cynics. Apprehendo, děre, di, sum, a. 3.
Antrum, i, n. 2. a cave, a den. to seize, to take hold of.
Anxiè, adv. anxiously. Appropinquans, tis, pt. approach-
Anxius , a, um, adj. anxious. ing.
Apăge, apagěte, adv. begone. Appropinquo, are, avi, atum, n.
Apelles, is, m. 3. an excellent 1. to approach , to draw near .
painter of the island Cos . Apto, are, avi, atum, a. 1. to fit,
Aper, pri, m. 2. a wild boar. to adapt.
Apěrio, rīre, rui, rtum, a. 4. to Aptus, a, um, adj. fit, adapted.
open, to discover, to disclose. Apud, prep. near, with, at, to, in.
Apěrior, rīri, rtus sum, pass. to be Aqua, æ, f. 1. water.
opened. Aquila, æ, f. 1. an eagle.
Apertè, adv. openly, plainly. Ara, æ, f. 1. an altar.
Apertus, a, um, pt. & adj . dis- Aranea, æ, f. 1. a spider, a cob-
closed, open, accessible. web .
Apes or apis, is, f. 3. a bee; gen. Arātrum, i, n. 2. a plough.
pl. apum, or apium. Arbitrātus, a, um, pt. thinking.
Apollinaris, is, m. 3. (Cl. Sulp.) a Arbitrium, i, n. 2. a judgment, a
grammarian of Carthage. sentence, choice.
Apollo, înis, m. 3. one of the hea- Arbitror, ari, ātus sum, dep. 1. to
then deities, who presided over think, to suppose .
music , poetry, &c. Arbor, & arbos, õris, f. 3. a tree.
Apparātus, ûs, m. 4. preparation, Arca, æ, f. 1. an ark, a chest.
pomp, majesty. Arcas, ădis, plur. Arcădes, um, m
Appāreo, ère, ui, itum, n. 2. to 3. an Arcadian, an inhabitant
appear. of Arcadia .
Apparens, tis, pt. appearing. Arcendus, a, um, pt. to be driven
Appellans, tis, pt. calling. away.
Appellatus, a, um, pt. called. Arceo, cēre, cui, sup. car. a. 2. ta
Appello, are, avi, atum, a. 1. to drive away.
call.
Arceor, ēri, pass. to be driven
Appellor, ari, atus sum, pass. to away.
be called. Arcessītus, a, um, pt. sentfor.
Appětens, tis, pt. & adj . desirous, Arcesso, sère, sīvi, sītum, a. 3. to
covetous, seeking. send for.
DICTIONARY. 157

ARO ASS

Arcessor, i, ītus sum, pass. to be Aroma, ătis, pl. aromăta, n. 3.


sent for. spices of all kinds.
Archidamus, i, m. 2. a proper Arrepo. See adrēpo.
name . Arreptus, a, um, pt. seized.
Arctus, a, um, (ior, issimus) adj. Arripio, ripěre, ripui, reptum, a.
close, deep . 3. to seize.
Arcus, ûs & i, m. 4 & 2. a bow ; Arripior, ripi, reptus sum, pass. to
arcus cœlestis, a rainbow. be seized.
Ardens, tis, pt. burning, inflamed. Arrōdo , děre, si, sum, a. 3. to
Ardeo, dēre, si, sum, n. & a. 2. gnaw.
to be inflamed, to desire greatly. Arrogantia, æ, f. 1. arrogance.
Arduus, a, um, adj . lofty, diffi- Arrogo, are, avi, ātum, a. 1. to
cult; res arduæ, difficulties, claim, to arrogate .
misfortunes. Ars, tis, f. 3. art, skill.
Arēna, æ, f. 1. sand. Artifex, icis, c. 3. an artist.
Arens, tis, pt. dry, parched. Artificium, i, n. 2. a work of art,
Areo, ēre, ui, sup. car. n. 2. to be workmanship.
dry, to be parched. Arundo, înis, f. 3. a reed.
Aresco, ère, inc. 3. to become Arvum, i, n. 2. a field.
dry. Arx, cis, f. 3. a tower, a citadel.
Argenteus, a, um, adj. made of Ascendens, tis, pt. ascending .
silver. Ascendo, děre, di, sum, a. 3. (ad
Argentum, i, n. 2. silver. & scando) to ascend .
Arguo, uěre, ui, ūtum, a. 3. to ac- Asia, æ, f. 1. one of the four
cuse, to charge. quarters of the world.
Arguor, ui, ūtus sum, pass. to be Asinus, i, m. 2. an ass.
accused, to be blamed. Aspectus, ûs, m. 4. the sight.
Aries, ětis, m. 3. a ram. Aspectus, a, um, pt. beheld.
Aristæus, i, m. 2. the son of Aspernatus, a, um, pt. having
Apollo, by the Arcadian prin- slighted.
cess.
Aspernor, ari , atus sum, dep.
Aristippus, i, m. 2. a philosopher 1. to despise, to slight, to con-
temn.
of Cyrene, cotemporary with
Socrates .
Aspiciens, tis, pt. beholding .
Aristotěles, is, m. 3. a celebrated Aspicio,
icio, icère, exi, ectum, a. 3.
philosopher of Stagira. (ad & specto) to behold.
Arma, ōrum, pl. n. 2. arms. Aspicior,
be
ici, ectus sum, pass. to
beheld.
Armātus, a, um, pt. armed.
Armenia, æ, f. 1. a country of Aspīro, are, avi, atum, a. 1. to fa-
Asia.
vour, to smile upon.
Armiger, ěri, m. 2. an armour- Assentior, tīri, sus sum, dep. 4. to
bearer. comply, to yield to.
Armilla, æ, f. 1. a bracelet. Assěquor, sequi, sequutus & secu-
Armo, are, avi, atum, a. 1. to arm. tus sum, dep. 3. to attain.
Armor, ari, atus sum, pass. to be Assideo, idēre, ēdi, essum, n. 2. to
armed. sit by, to attend to..
Aro, are, avi, atum, a. 1. to Assiduitas, atis, f. 3. assiduity,
plough. diligence.
14
158 DICTIONARY.

ATT AUG

Assiduus, a, um, adj. diligent. Attrecto, are, avi, atum, a. 1. to


Assisto, sistere, stīti, stitum, n. 3. handle.
to stand by. Avaritia, æ, f. 1. avarice.
Assuesco, escere, ēvi, ētum, inc. Avārus, a, um, adj. covetous,
3. to be accustomed, to use. avaricious .

Assuētus, a, um, pt. accustomed. Avello, vellere, velli & vulsi, vul-
sum, a. 3. to pluck, to pull off.
Assurgo, gère, rexi, rectum, n. 3.
to rise in token of respect. Avellor, avelli, avulsus sum, pass .
Assyria, æ, f. 1. a country in to be plucked.
Asia. Averto, těre, ti, sum, a. 3. to turn
Assyrius, a, um, adj. Assyrian. away.
Astans, tis, pt. standing by. Avidè, (iùs, issimè) adv. eagerly.
Asto, tāre, tīti, titum & tatum, Avidus, a, um, adj . eager, fond,
n. 1. to stand by. covetous, greedy, enterprising .
Astrictus, a, um, pt. bound, fast- Avis, is, f. 3. a bird.
ened. Avolo, āre, āvi, atum, n. 1. to fly
Astringo, ingere, inxi, ictum, a. 3. away.
to bind. Avunculus, i, m. 2. an uncle.
Astringor, ingi, ictus sum, pass. Avus, i, m. 2. a grandfather, an
to be bound. ancestor, a forefather.
Astrologus, i, m. 2. an astrologer. Auceps, cupis, c. 3. afowler.
Astrum, i, n. 2. a star, constella- Auctor, ōris, c. 3. an author.
tion. Audax, ācis, adj . bold, adventur-
ous.
Astutia, æ,? f. 1. craft, cunning.
Astyăges, is, m. 3. the last king Audens, tis, pt. or adj. bold,
of the Medes. daring.
At, conj . but. Audeo, dēre, sus sum, n. pass. 2.
Ater, tra, trum, adj . black. to dare.
Athenæ,
Athens.
arum, pl. f. 1. the city Audio,
Audiens,
īre,tis,īvi,
pt.itum,
hearing.
a. 4. to hear.
Atheniensis, e, adj . Athenian, an Audior, īri, ītus sum, pass. to be
inhabitant of Athens. heard.
Atlas, ntis, m. 3. a mountain in Audītus, a, um, pt. heard.
Mauritania . Audītus, ûs, m. 4. hearing.
Atque, conj. and; perinde atque, Aufero, auferre, abstŭli, ablātum,
so much as . irreg. a. (abs & fero) to take
Atquî, conj . but. away.
Attālus, i, m. 2. the name of Auferor, auferri, ablatus sum, pass.
several kings of Pergamus. to be taken away.
Attămen, adv. yet, but yet. Aufŭgio , ugère, ūgi, ugitum, a. 3.
Attěro, těrěre, trīvi, trītum, a. 3. to escape.
to bruise, to crush. Augeo, gère, xi, ctum, a. 2. to
increase .
Attingo, tingere, tīgi, tactum, a.
3. to reach, to arrive at . Augeor, gēri , ctus sum, pass. to
Attrăho, here, xi, ctum, a. 3. to be increased.
attract, to draw. Augur, ŭris, c. 3. a soothsayer.
Attrăhor, hi, ctus sum, pass. to be Augustus, a, um, adj . august,
attracted. splendid, magnificent.
DICTIONARY. 159

BEN CEC

Augustus, i, m. 2. a Roman em- Benevõlus, a, um, adj . (comp.


peror. benevolentior, sup. benevolen-
Aula, æ, f. 1. a hall, a court. tissimus) benevolent.
Aulicus, i, m. 2. a courtier. Benignè, adv. kindly.
Aura, æ, f. 1. air, wind, a breeze. Benignus, a, um, adj. kind, pro-
Aureus, a, um, adj . golden. pitious, favourable.
Auris, is, f. 3. the ear. Benjaminus, i, m . 2. Benjamin.
Aurum, i, n. 2. gold. Bestia, æ, f. 1. a beast.
Ausim, sis, sit, def. I dare. Betsăbe, es, f. 1. Bathsheba.
Auspicium, i, n. 2. influence, con- Bibo, běre, bi, bitum, a. 3. to
duct , government. drink .

Ausus, a, um, pt. having dared. Biduum, i, n. 2. the space of two


Aut, conj . or, either. days.
Autem, conj . but. Biennium, i, n. 2. two years.
Autumnus, i, m. 2. autumn. Bipennis, is, f. 3. an axe.
Auxilium, i, n. 2. aid, help. Bis , adv. twice.
Bitümen, înis, n. 3. pitch, bitu-
B. men, a substance used for
mortar.
Babylon, ōnis, f. 3. the city Baby- Blandior, īri, ītus sum, dep. 4. to
lon, now Bagdat. smile on, to flatter, to fawn .
Bacca, æ, f. 1. a berry, a fruit. Blandus, a, um, adj. kind, allur-
Baculum, i, n. 2. a staff. ing, effeminate.
Balteus, i, m. 2. a belt. Bonitas, ātis, f. 3. goodness .
Bathuel, ēlis, m. 3. a man's Bonum, i, n. 2. good, an advan-
name .
tage, a blessing.
Beāte, adv. (iùs, issimè) hap- Bonus, a, um, adj . (comp. mělior,
pily. sup. optimus) good, excellent.
Beātus, a, um, adj. (ior, issimus) Bos,bovis, c. 3. an ox, a cow .
happy. Brevì , adv. shortly.
Bellua, æ, f. 1. a brute animal. Brevis, e, (ior, issimus) adj . short.
Bellum, i, n. 2. war. Brevitas, ātis, f. 3. shortness.
Bene, adv. well ; (comp. měliùs, Britannia, æ, f. 1. Britain.
sup. optimè) bene precari, to Brutus, i, m. 2. a noble Roman.
bless; bene se habere, to pros- Buccina, æ, f. 1. a trumpet.
per. Bulliens, tis, pt. boiling.
Benedico, cěre, xi, ctum, a. 3. to Bullio, īre, īvi, ītum, n. 4. to boil,
bless. to bubble.
Benefăcio, facere, feci, factum, a. Byssinus, a, um, adj . made of
3. to benefit, to do good. cambric, orfine linen.
Beneficentia, æ, f. 1. beneficence.
Beneficium, i, n. 2. a kindness , a C.
blessing, a benefit .
Beneficus, a, um, adj . (coinp. be- Cado, cadère, cecidi, cāsum, n. 3.
neficentior, sup. beneficentissi- to fall.
mus) kind, liberal. Cadūcus, a, um, adj .frail, subject
Benevolentia, æ, f. 1. benevolence, to decay.
good will, favour. Cæcus, a, um, adj . blind.
160 DICTIONARY.

CAP CAU

Cædes, is, f. 3. slaughter. Capior, pi , ptus sum, pass. to be


Cædo, cædere, cecīdi, cæsum, a. taken.
3. to slay, to beat . Capitālis, e, adj. principal, dan-
Cædor, cædi, cæsus sum, pass. to gerous .
be slain. Capra, æ, f. 1. a she goat.
Cælestis, e, adj. heavenly. Captans, tis, pt. seizing, catching
Cælum, i, n. pl. cæli, örum, m. 2.
heaven.
at .

Captīvus, a, um, adj. captive.


Cæsar, aris, m. 3. a noble Ro- Capto, are, avi, atum, freq. 1.
man, the surname of the Julian to deceive, to take, to lie in
family. wait.
Cæsus, a, um, pt. slain, from Captus, a, um, pt. taken, deprived,
cædo. (andwhen used without a sub-
Cæter & cæterus, a, um, adj . the stantive) a captive.
rest, the other. Caput, itis, n. 3. a head.
Caïnus, i, m. 2. Cain, a man's Carbonarius, i, m. 2. a collier.
name . Carcer, ěris, m. 3. a prison.
Calamitas, ātis, f. 3. calamity. Carduus, i, m. 2. a thistle.
Calamitōsus, a, um, adj. wretch- Careo, carēre, carui, caritum, n.
ed. 2. to want, to be destitute.
Calcar, āris, n. 3. a spur. Caritas, ātis, f. 3. dearness, love,
Calcatus, a, um, pt. trodden. affection .
Calco, are, avi, atum, a. 1. to Carmen, înis, n. 3. a song.
tread.
Caro, carnis, f. 3. flesh.
Calcor, ari, ātus sum, pass. to be Carpo, père, psi, ptum, a. 3. to
trodden.
gather, to crop.
Callidus, a, um, adj. (ior, issimus) Carthāgo, inis, f. 3. Carthage.
cunning. Carthaginiensis, e, adj. an inhabit
Călor, ōris, m. 3. heat. ant of Carthage.
Cămēlus, i, c. 2. a camel. Carthaginienses, ium, pl. m. 3. the
Campestris & campester, tris, Carthaginians.
tre, adj . plain, growing on the Carus, a, um, adj . (ior, issimus)
plain. dear.
Cancer, cri, m. 2. a crab. Cassis, Idis, f. 3. a helmet.
Candidus, a, um, adj . (ior, issi- Cassita, æ, f. 1. a lark.
mus) white, beautiful. Castīgo, are, avi, ātum, a. 1. to
Canis, is, c. 3. a dog. chide, to correct, to punish.
Canistrum, i, n. 2. a basket . Castīgor, āri, ātus sum, pass. to
Canens, tis , pt. singing. bepunished.
Cano, canère, cecini, cantum, a. Castītas, ātis, f. 3. chastity.
3. to sing. Castra, ōrum, plur. n. 2. a camp.
Canus, a, um, adj. hoary, grey- Castrum, i, n. 2. a castle.
haired, white. Casus, ûs, m. 4. accident.
Caper, pri, m. 2. a goat, a he Cato, ōnis, m. 3. an illustrious
goat. Roman.
Capillus, i, m. 2. hair. Cauda, æ, f. 1. the tail of an ani-
Capio, capère, cepi, captum, a. 3. mal.
to take, to seize Causa, æ, f. 1. a cause.
DICTIONARY. 161

CER CIR

Cautè, adv. (iùs, issimè) cautious- | Certāmen, inis, n. 3. a contest, a


ly. game.
Cautio, ōnis, f. 3. caution . Certātur, pass. imp. (from certor)
Cautus, a, um, adj . & pt. (from there is a contest .
caveo) cautious, provident. Certè, adv. certainly, truly.
Cavātus, a, um, pt. hollowed. Certò,
Cavendus, a, um, pt. to be avoid- Certo, are, avi, atum, a. 1. to
ed. fight, to contest.
Caveo, cavère, cavi, cautum, a. & Certor, āri, ātus sum, pass. to be
n. 2. to take care, to be cautious. fought.
Caverna, æ, f. 1. a cavern or cave. Certus, a, um, adj. (ior, issi-
Cavētur, pass. impers. it is pro- mus) certain, stated ; facěre
vided. certiorem, to acquaint, to in-
Cavo, are, avi, ātum, a. 1. to make form.
hollow. Cervix, īcis, f. 3. the neck.
Cavor, āri, ātus sum, pass. to be Cervus, i, m. 2. a hart or stag.
made hollow . Cesso, are, avi, ātum, n. 1. to
Cavus, a, um, adj. hollow. cease , to delay.
Ceu, adv. as,æ,as f.it were.
Cedo, cedere, cessi, cessum, n. 3. Chæronea, 1. a Grecian
to depart, to yield.
Celebro, are, avi, ātum, a. 1. to town .
celebrate . Chamus, i, m. 2. Ham, a man'
name .
Celebror, ari, atus sum, pass. to be
celebrated. Chanaan, ind. Canaan, the name
Celer & celeris, e, adj . swift ; ofa country.
sometimes used as an adv. Christus, i, m. 2. Christ the Sa-
swiftly. viour.
Celeritas, atis, f. 3. quickness, Cibarium, i, n. 2. food, provi-
despatch . sions .
Celeriter, adv. (celeriùs, celerri- Cibus, i, m. 2. meat, food.
mè) quickly. Cicāda, æ, f. 1. a grasshopper.
Cella, æ, f. 1. a cell, a storehouse. Cicero, ōnis, m. 3. a Roman
Celo, are, avi, atum, a. 1. to con- orator.
ceal. Cilicium, i, n. 2. sackcloth.
Celor, ari, atus sum, pass. to be Cinis, ěris, d. 3. ashes.
concealed. Circa, prep. & adv. about, near
Census, ûs, m. 4. a man's estate Circulus, i, m. 2. a circle.
or wealth . Circum, prep. & adv. about, near.
Centum, num. adj. ind. pl. a Circumdo, dăre, dědi, dătum,
hundred. a. 1. to put around, to en-
close.
Centurio, ōnis, m. 3. a centurion.
Cera, æ, f. 1. wax. Circumligo, are, avi, atum, a. 1.
Cernens, tis, pt. perceiving. to tie about.
Cerno,cernere, crēvi, cretum, a. Circumspectans,
about.
tis, pt. looking
3. to discern, to perceive, to
see. Circumspecto, are, avi, atum, a.
Cernor, cerni, crētus sum, pass. to 1. to look about, to examine
be discerned diligently.
14 *
162 DICTIONARY.

CLA COG

Circumspicio, icère, exi, ectum, a. Clementer, adv. kindly.


3. to look around. Clementia, æ, f. 1. clemency.
Circumstans, tis, pt. standing Clodius, i, m. 2. the name of a
about. Roman.
Circumsto, stare, stiti, stitum & Clypeus, i, m. 2. a shield, or
stātum, a. 1. to stand around. buckler .
Circumtěgo, gère, xi, ctum, a. 3. Coäctus, a, um, pt. (from cogo)
to cover over . compelled.
Circumvěnio, venīre, vēni, ven- Cochlea, æ, f. 1. a cockle.
tum, a. 4. to deceive , to impose Codrus, i, m. 2. a king of Athens.
upon . Cœcus. See cæcus.
Circumvenior, īri, tus sum, pass. Cœlestis. See cælestis.
to be deceived. Cœlum . See cælum.
Circumvolíto, are, avi, atum, Cena, æ, f. 1. supper, or din-
freq. 1. to fly around. ner.

Citò, adv. (comp. citiùs, sup. ci- Cœnaculum, i, n. 2. a parlour, or


tissimè) quickly, hastily. supper chamber.
Citus, a, um, adj. quick, swift. Cœpi, isti, pret. def. I have begun,
Civilis, e, adj . (comp. ior, sup. or I begin.
car.) civil. Cœptum, i, n. 2. an enterprise.
Civis, is, c. 3. a citizen. Coërceo, ère, ui, itum, a. 2. (arceo)
Civitas, atis, f. 3. a city, a state, to restrain.
the privileges of a citizen. Cogitans, tis, pt . thinking.
Clades, is, f. 3. a slaughter, de- Cogitatio, ōnis, f. 3. thought, con-
feat, overthrow, injury . sideration .
Clamans, tis , pt. crying out. Cogitātus, a, um, pt. purposed,
Clamator, õris, m. 3. he who call- thought of.
eth out , a crier. Cogito, are, avi, atum, a. 1. to
Clamo, are, avi, ātum, a. & n. 1. think.
to cry out, to shout. Cogitor, ari, atus sum, pass. to be
Clamor, õris, m. 3. a cry, a shout. thought.
Clango, gěre, xi, sup. car. a. 3. to Cognāta, æ, f. 1. a kinswoman.
sound as with a trumpet. Cognātus, i, m. 2. a kinsman.
Clangor, õris, m.3. the sound of a Cognitio, ōnis, f. 3. knowledge.
trumpet, a loud shrill noise. Cognitum, cognitu, supines, to
Claritas, atis, f. 3. brightness. know, to be known.
Clarus, a, um, adj . (ior, issimus) Cognitus, a, um, pt. known.
clear, bright, illustrious. Cognoscendum, i, ger. from cog-
Classis, is, f. 3. a fleet . nosco .

Claudius, i, m. 2. (Apollinaris,) Cognoscendus, a, um, pt. to be


a grammarian of Carthage. known.
Claudo, děre, si, sum, a. 3. to Cognosco, noscere, novi, nitum,
shut.
a. 3. to know, to be acquainted
Claudor, di, sus sum, pass. to be with.
shut or closed.
Cognoscor, nosci, nitus sum, pass.
Clausus, a, um, pt. shut, closed. to be known.
Clavicula, æ, f. 1. a tendril, or Cogo, cogère, coëgi, coactum, a.
young shoot of a vine. 3.(ago) to compel, to collect.
DICTIONARY. 163

COM COM

Cogor, cogi, coäctus sum, pass. Commendatio, ōnis, f. 3. commen


tobe compelled. dation.
Cohíbeo, ēre, ui, îtum, a. 2. (habeo) Commendo, are, avi, atum, a. 1.
to restrain. to commend.
Colendus, a, um, pt. to be wor- Commercium, i, n. 2. commerce,
shipped. intercourse.
Collachrymans, tis, pt. from Commigro, are, āvi, ātum, a. &
Collachrymo, are, āvi, ātum,a.&n. n. 1. to remove, to go from
1. to weep or lament with others. place to place.
Collātus, a, um, pt. conferred. Comminuo, uěre, ui, ūtum, a. 3.
Collectus, a, um, pt. collected. to crush, to destroy.
Collīdo, děre, si, sum, a. 3. (lædo) Commissus, a, um, pt. committed.
to strike. Committendus, a, um, pt. to be
Colligo, igère, ēgi, ectum, a. 3. committed.
(lego)tocollect. Committo, mittere, mīsi, missum,
Colligor, igi, ectus sum, pass. to a. 3. to commit ; committěre
be collected. pugnam, tojoin battle.
Collocatus, a, um, pt. placed, be- Committor, itti, issus sum, pass.
stowed. to be committed.
Colloco, are, āvi, ātum, a. 1. to Commodè, adv. conveniently.
place. Commodātus, a, um, pt. lent.
Collocor, ari, ātus sum, pass. to be Commodo, are, avi, atum, a. 1. to
placed. lend.
Colloquor, lõqui, loquütus & lo- Commodor, āri, ātus sum, pass. to
cūtus sum, dep. 3. to discourse, be lent.
to converse with. Commodum, i, n. 2. profit, advan-
Collum, i, n. 2. the neck. tage.
Colo, colère, colui, cultum, a. 3. Commõneo, ēre, ui, îtum, a. 2. to
to cherish, to cultivate, to prac- put one in mind, to advise, to
warn .
tise, to honour, to worship.
Color, coli, cultus sum, pass. to be Commorandum, i, ger. (from com-
cherished. mõror) tarrying.
Color or colos, ōris, m. 3. colour. Commorātus, a, um, pt. having
Colossus, i, m. 2. a colossus, a tarried .
great image. Commoror, āri, ātus sum, dep. 1.
Columba, æ, f. 1. a dove. to tarry, to sojourn.
Columna, æ, f. 1. a pillar. Commōtus, a, um, pt. moved.
Coma, æ, f. 1. hair, leaves of Commoveo, ovēre, õvi, ōtum, a. 2.
trees. to move, to stir.
Comědo, eděre or esse, ēdi, ēsum Commoveor, ovēri, õtus sum, pass.
or estum, irreg . a. 3. to eat. to be moved.
Comes, itis, c. 3. a companion. Commünis, e, adj . common .
Comiter, adv. pleasantly. Commuto, are, avi, ātum, a. 1. to
Comitor, āri, ātus sum, dep. 1. change.
(and rarelypass.) to accompany, Compăro, are, avi, ātum, a. 1. to
tofollow. prepare, to procure, to compare.
recollect, are,
Commemoro,
to rec avi, atum, a. 1. Compăror,
to mention. bepr
āri, ātus sum, pass. to
prepared.
164 DICTIONARY.

COM CON

Compellans, tis, pt. accosting. Comprobo, are, avi, ātum, a. 1. to


Compello, are, avi, ātum, a. 1. to prove, to approve, to applaud.
speak to , to call by name. Compulsus, a, um, pt. compelled.
Compello, ellere, ŭli, ulsum, a. 3. Conans, tis, pt. endeavouring.
to compel. Conātus, a, um, pt. having en-
Compellor, pelli, pulsus sum, pass . deavoured.
to be compelled. Concēdo, děre, ssi, ssum, a. 3. to
Compenso, are, avi, atum, a. 1. to give, to grant.
compensate. Concedor, di, ssus sum, pass. to
Comperio, rīre, ri, rtum, a. 4. be granted .
(pario) tofind out, to discover. Concentus, ûs, m. 4 a concert of
Compěrior, rīri, rtus sum, pass. to music.
befound out. Concilio, are, avi, atum, a. 1. to
Compertus, a, um, pt. convicted, procure.
found out. Concilior, ari, ātus sum, pass. to
Compesco, ère, ui, sup. car. a. 3. be procured, to be conciliated.
to restrain, to bound. Concípio, ipěre, ēpi, eptum, a. 3.
Compescor, i, pass. to be restrain- (capio) to conceive, to devise.
ed. Concipior, ipi, eptus sum, pass. to
Compingo, pingere, pēgi, рас- be conceived, to be devised.
tum, a. 3. (pango) to join, or Concitātus, a, um, pt. stirred up.
fasten together, to make, or Concito, are, avi, atum, a. 1. to
form, to thrust in. excite, to stir up.
Complector, cti, xus sum, Concitor, āri, ātus sum, pass. to
dep. 3. to embrace, to twine be excited, or stirred up .
round. Conclave, is, n. 3. an inner par-
Compleo, ere, ēvi, ētum, a. 2. to lour, or chamber.
fulfil. Conclūdo, děre, si, sum, a. 3.
Complexus, a, um, pt. embrac- (claudo) to shut up, to enclose.
ing. Conclūdor, di, sus sum, pass. to be
Compōno, onere , osui, ositum, a. shut up.
3. to regulate, to govern, to Conclusus, a, um, pt. shut up, en-
soothe. closed .
Compōnor, ōni, ositus sum, pass. Concordia, æ, f. 1. concord.
to be regulated. Concordo, are, avi, atum, a. 1. to
Compositus, a, um, pt. regulated, agree, to unite.
settled, formed. Concors, dis, adj . of one mind,
Comprehendo, děre, di, sum, a. 3. united.
to take,
take, to seize, to get posses- Conculco, are, avi, atum, a. 1. to
sion of, to comprehend. trample under foot.
Comprehendor, di, sus sum, pass. Conculcor, āri, ātus sum, pass. to
to be taken. be trodden under foot.
Comprehensus, a, um, pt. taken, Conculcatus, a, um, pt. trodden
seized. under foot.
Comprimo, iměre, essi, essum, a. Concupisco, iscere, īvi, ītum, a
3. (premo) to compress. 3. to covet.
Comprimor, îmi, essus sum, pass. Concutio, těre, ssi, ssum, a. 3. to
to be compressed. smite, to shake.
DICTIONARY. 165

CON CON

Condemno, are, avi, ātum, a. 1. to Confiteor, itēri, essus sum, dep.


condemn. 2.(fateor) to confess.
Condemnor, äri, ātus sum, pass. Conflictus, ûs, m, 4. a striking
to be condemned. together.
Condio, īre, īvi, ītum, a. 4. to em- Confodio, oděre, seldom īre, ōdi,
balm. ossum, a. 3 & 4. to stab , to
Condior, īri, ītus sum, pass. to be pierce.
embalmed. Confodior, fodi & fodīri, fossus
Conditio, onis, f. 3. condition. sum, pass. to be stabbed.
Conditus, a, um, pt. embalmed. Confossus, a, um, pt. stabbed,
Conditus, a, um, pt. built, bu- pierced.
Fried. Confringo, ingere, ēgi, actum, a.
Condo, ěre, îdi, îtum, a. 3. to build, 3. (frango) to break.
to hide, to bury. Confundo, undère, ūdi, ūsum, a.
Condor, i, itus sum, pass. to be 3. to confound.
built, to be hidden, or buried. Congeries, ēi, f. 5. a heap, a pile.
Condōno, āre, avi, atum, a. 1. to Congěro, rěre, ssi, stum, a. 3. to
pardon. collect, to heap up .
Condūcit, impers. it conduces, it Congregatio, ōnis, f. 3. a compa-
tends . ny, a society.
Conduco, cěre, xi, ctum, a. 3. to Conjector, ōris, m. 3. a sooth-
conduct, to hire. sayer.
Confectus, a, um, pt. spent, worn Conjectus, a, um, pt. cast, thrown.
out. Conjicio, icěre, ēci, ectum, a. 3.
Confero, conferre, contuli, collă- (jacio) to cast.
tum, irreg. a. to bring, to betake, Conjicior, ici, ectus sum, pass. to
to bestow, tojoin; castra castris becast.
hostium conferre, to encamp di- Conjunctus, a, um, pt. joined.
rectly opposite the enemy. Conjungo, gère, xi, ctum, a. 3. to
Confessus, a, um, pt. having con- join.
fessed. (From confiteor.) Conjungor, gi, ctus sum, pass. to
Confestim, adv. immediately. bejoined.
Conficio, ficère, feci, fectum, a. Conjux, ŭgis, c. 3. a wife, a hus-
3. (facio) to make, to prepare, to band.
grieve, to vex. Connecto, ectère, exi & exui,
Conficior, fici, fectus sum, pass. exum, a. 3. to connect.
to be made. Connector, ecti, exus sum, pass.
Confido, fidere, fīdi & fisus sum, to be connected.
n. & n. pass. 3. to trust, to take Conor, āri, ātus sum, dep. 1. to
courage. endeavour .
Configo, gère, xi, xum, a. 3. to Conscendo, děre, di, sum, a. 3.
pierce, to wound. (scando) to ascend.
Confirmātus, a, um, pt. confirm- Conscientia, æ, f. 1. conscience.
1
ed. Conscius, a, um, adj. conscious.
Confirmo, are, avi, ātum, a. 1. to Consěco, care, cui, ctum, a. 1. to
confirm. cut .

Confirmor, ari, ātus sum, pass. to Consěcor, cari, ctus sum, pass. to
be confirmed. be cut.
166 DICTIONARY.

CON CON

Consecro, are, avi, ātum, a. 1. to Conspergor, gi, sus sum, pass. to


consecrate .
be sprinkled.
Consecror, äri, ātus sum, pass. to Conspicatus, a, um, pt. beholding,
be consecrated. having seen .
Consectus, a, um, pt. cut. Conspicio, icère, exi, ectum, a. 3.
Consěnesco, senescère, senui, in- to behold.
cep. 3. to grow old. Conspicior, ici, ectus sum, pass.
Consensus, ûs, m. 4. consent. to be seen.
Consentiens, tis, pt . agreeing , Conspicor, ari, ātus sum, dep. 1.
united. to see , to behold.
Consentio, tīre, si, sum, n. 4. to Constans, .tis, adj. (ior, issimus)
agree, to unite. constant

Consequor, qui, quutus & cütus Constantia, æ, f. 1. constancy.


sum, dep. 3. to follow. Consterno, sternère, strāvi, strā-
Consěro, rěre, rui, rtum, a. 3. to tum, a. 3. to cover over,
close, to join ; conserěre pug- Constituo, uěre, ui, ūtum, a. 3.
nam, conserěre manum, to join (statuo) to appoint, to ordain.
battle. Constituor, ui, utus sum. pass. to
Conservatrix, īcis, f. 3. a pre- be appointed.
server, a protector. Constitutio, ōnis, f. 3. a constitu-
Consideo, idēre, ēdi, essum, n. 2. tion.
(sedeo) to sit down together. Constitūtus, a, um, pt. placed, ap-
Considerandum, i, ger. consider- pointed.
ing. Consto, stare, stiti, stitum &
Consideratus, a, um, pt. consid- stātum, n. 1. to stop, to con-
ered. sist.
Considero, are, avi, ātum, a. 1. to Constrictus, a, um, pt. bound.
consider . Constringo, ingere, inxi, ictum,
Considèror, āri, ātus sum, pass. to a. 3. to bind, to fasten, to tie
be considered. up.
Consilium, i, n. 2. counsel, design, Constringor, ingi, ictus sum,
purpose, plan. pass. to be fastened, to be en-
Consisto, sistere, stiti, stitum, n. tangled.
3. to stop, to consist. Construo, ère, xi, ctum, a. 3. to
Consolatio, ōnis, f. 3. consola- build.
tion. Consuesco, escere, ēvi, ētum, n
Consōlor, äri, atus sum, dep. 1. to & a. 3. to use, to be accustom-
comfort. ed.

Consortium, i, n. 2. fellowship, Consuetūdo, inis, f. 3. custom,


participation. practice, habit.
Conspectus, ûs, m. 4. a sight, a Consul, ŭlis, m. 3. a consul, a
view. chief officer of the Romans.
Conspectus, a, um, pt. & adj . Consŭlo, lère, lui, ltum, a. & n.
discerned, conspicuous; (ior, is- 3. to provide, to consult.
simus.) Consultandum, i, ger. from
Conspersus, a, um, pt. sprinkled. Consulto, are, avi, ātum, a. 1. to
Conspergo, gère, si, sum, a. 3. deliberate.
(spargo) to sprinkle. Consultum, i, n. 2. counsel.
DICTIONARY. 167

CON COR

Consummātus, a, um, pt. finish-| Continuus, a, um, adj. continual.


ed. Contra, prep. & adv. against, on
Consummo, are, avi, ātum, a. 1. the other hand.
to perfect, to finish. Contractus, a, um, pt. collected,
Consummor, āri, ātus sum, pass. drawn together.
to be perfected. Contrăho, here, xi, ctum, a. 3. to
Consūmo, měre, mpsi, mptum, a. collect, to draw together.
3. to consume . Contrăhor, hi, ctus sum, pass. to
Consūmor, mi, mptus sum, pass. be drawn together.
to be consumed. Contrarius, a, um, adj . contrary,
Consurgo, gère, rexi, rectum, n. opposite.
3. to rise in token of respect. Contumelia, æ, f. 1. contumely,
Contamino, are, avi, atum, a. 1. scornful treatment.
to contaminate, to defile. Convalesco, escère, ui, îtum, in-
Contectus, a, um, pt. covered. cep. 3. to flourish, to grow
Contěgo, gěre, xi , ctum, a. 3. to strong.
cloak, to cover. Convenitur, pass. impers. they
Contěgor, gi, ctus sum, pass. to be come together.
cloaked. Convěnio, venīre, vēni, ventum,
Contemnendus, a, um, pt. to be n. 4. to assemble, to suit, to be
despised, contemptible. adapted to, to agree with.
Contemno, nere, psi, ptum, a. 3. Convenit, imp. it is suitable.
to despise. Conventus, ûs, m. 4. a contract,
Contemnor, ni, ptus sum, pass. to an agreement .
be despised. Conversus, a, um, pt. turned.
Contemplatio, ōnis, f. 3. contem- Converto, tere, ti, sum, a. 3. to
plation. turn.
Contemplatīvus, a, um, adj . con- Convertor, ti, sus sum, pass. to be
templative. turned.
Contemplātus, a, um, pt. viewing. Conviciātor, õris, m. 3. a reviler.
Contemplor, ari, ātus sum, dep. Convivium, i, n. 2. a feast.
1. to contemplate. Convoco, are, avi, ātum, a. 1. to
Contemptus, a, um, pt. despised. assemble, to call together.
Contendo, děre, di, sum & tum, Coorior, orīri, ortus sum, dep. 4.
.
a. 3. to contend to arise.
Contentus,
ed.
a, um, adj . content- Coörtus, a, um, pt. arising, hav-
ing arisen.
Contěro, terěre, trīvi, trītum, a. 3. Copia, æ, f. 1. plenty.
to bruise. Copiæ, arum, pl. f. 1. forces, pro-
Contineo, inēre, inui, entum, a. visions .
2. (teneo) to contain, to keep, to Coram, prep. before .
stay, to restrain. Corinthii, õrum, pl. m. 2. the in-
Contineor, inēri, entus sum, pass. habitants of Corinth.
to be contained. Corinthus, i, f. 2. the city Co-
Contingit, imp. verb, it happens. rinth .
Contingo, ingère, igi, actum, n. 3. Cornu, indec. sing. pl. cornua, n.
(tango) tohappen, to befall. 4. a horn.
Continuò, adv. immediately. Corpus, õris, n. 3. the body.
168 DICTIONARY .

CRE CUR

Correptus, a, um, pt. seized. Crimen, inis, n. 3. a crime, a


Corrigendum, i, ger. from charge, an accusation.
Corrigo, igère, exi , ectum, a. 3. Crinis, is, m. 3. the hair.
(rego) to correct. Crucio, are, avi, ātum, a. 1. to tor-
Corrigor, igi , ectus sum, pass. to ment.
be corrected. Crucior, ari, ātus sum, pass. to be
Corripio, ipěre, ipui, eptum, a. 3. tormented.
(rapio) to seize. Crudēlis, é, adj. cruel.
Corripior, ipi, eptus sum, pass. to Crudus, a, um, adj . unripe.
be seized. Crus, uris, n. 3. the leg
Corrōdo, děre, si, sum, a. 3. to Crusta, æ, f. 1. a shell.
gnaw. Cubans, tis, pt. lying down..
Corrōdor, di, sus sum, pass. to be Cubīle, is, n. 3. a bed, a nest, a
gnawed . den.
Corrōsus, a, um, pt. gnawed. Cubitus, i, m. 2. a cubit, a mea-
Corruo, uère, ui, sup. car. n. 3. to sure of one foot and a half.
sink down, to fall down. Cubo, cubare, cubui, cubitum, n.
Corrumpo, umpěre, ūpi, uptum, a. 1. to lie down .
3. to corrupt. Cui, dat. sing. of quis or qui.
Corrumpor, mpi, ptus sum, pass. Cuivis, dat. sing. of quivis.
to be corrupted. Culex, icis, m. 3. a gnat.
Corruptus, a, um, pt. corrupt- Culmen, înis, n. 3. the top, a
ed. roof.
Cortina, æ, f. 1. a curtain, an ora- Culmus, i, m. 2. stalk.
a

cle.
Culpa, æ, f. 1. fault, blame.
Corvus, i, m. 2. a raven. Culpo, are, avi, ātum, a. 1. to
Costa, æ, f. 1. a rib . blame.
Cras, adv. to-morrow . Cultus, ûs, m. 4. worship, dress,
Crassus, a, um, adj . (ior, issimus) show, parade.
dense.
Cum, prep. with ; adv. when,
Crassus, i, m. 2. a rich Roman. since.

Crastinus, a, um, adj . of to-mor- Cumulo, are, avi, atum, a. 1. to


row ; crastinus dies, to-mor- fill, to load, to crown.
row .
Cumŭlor, āri , ātus sum, pass. to be
Creator, ōris, m. 3. a creator. filled.
Creātus, a, um, pt. created. Cumulātus, a, um, pt. & adj . (ior,
Creber, bra, brum, adj . frequent. issimus) filled full, crowned.
Credo, děre, dīdi, ditum, a. 3. to Cunctus, a, um, adj. all.
believe, to trust. Cuneus, i, m. 2. a wedge.
Credŭlus, a, um, adj . credulous. Cupiditas, ātis, f. 3. passion, am-
Creo, āre, āvi , ātum, a. 1. to cre- bition.
ate, to make. Cupīdo, înis, f. 3. desire.
Creor, ari, ātus sum, pass. to be Cupidus, a, um, adj. (ior, issimus)
created, to be made. desirous, covetous.
Crescens, tis, pt. growing, length- Cupio, ěre, īvi, ītum, a. 3. to de
ening. sire.
Cresco, crescere, crēvi, crētum, n. Cur, adv. why.
3. to grow. Cura, æ, f. 1. care.
DICTIONARY. 169

DEC DEC

Curiosè, adv. curiously. Decem, num. adj. pl. indec. ten.


Curiositas, ātis, f. 3. curiosity. Decens, tis, participial adj. be-
Curiosus, a, um, adj . curious. coming, graceful.
Curo, are, avi, ātum, a. 1. to take Deceo, cēre, cui, sup. car. n. 2. to
care. become.
Curriculus, i, m. 2. a chariot. Deceptus, a, um, pt. deceived.
Curritur, pass. imp. there is a run- Decerno, cernere, crēvi, crētum,
ning. a. 3. to decree, to decide, to
Curro, currěre, cucurri, cursum, judge.
n. 3. to run. Decerpo, père, psi, ptum, a. 3.
Currus, ûs, m . 4. a chariot. (carpo) to pluck, to gather .
Cursus, ûs, m. 4. a course. Decet, imp. it becomes.
Curvus, a, um, adj . crooked ; (as Decidens, tis, pt. falling off.
a substantive) a curve line. Decido, iděre , idi, sup. car. n. 3.
Custodio, īre, īvi, ītum, a. 4. to (cado) to fall, to fall off.
guard. Decīdo, děre, di, sum, a. 3. (сӕ-
Custos, ōdis, c. 3. a keeper, a do) to cut off, to cut out.
guardian . Decīdor, di, sus sum, pass. to be
Cygnus, or cycnus, i, m. 2. a cut off.
swan .
Decípio, ipěre, ēpi, eptum, a. 3.
Cynicus, i, m. 2. a Cynic philoso- (capio) to deceive.
pher. Decipior, îpi, eptus sum, pass. to
Cyrus, i, m. 2. a king of Persia. be deceived.
Decīsus, a, um, pt. cut off.
D. Declinans, tis, pt. shunning, avoid-
ing.
Damno, are, avi, atum, a. 1. to Declinatio, ōnis, f. 3. a going
condemn. aside, an avoiding , a deviation.
Damnor, āri, ātus sum, pass. to be Declino, are, avi, atum, a. & n.
condemned. 1. to shun, to avoid, to devi-
Damnum, i, n. 2. loss, injury. ate.
Dari, dătus sum, pass. (from dor, Decoro, are, avi, ātum, a. 1. to
not used) to be given, to be adorn, to honour.
enacted. See do. Decoror, āri, ātus sum, pass. to be
Datūrus, a, um, pt. about to give. adorned .
Datus, a, um, pt. given, enacted. Decorus, a, um, adj. beautiful.
David, īdis, m. 3. David. Decrescens, tis, pt. decreasing.
De, prep. of, from, concerning. Decresco, crescěre, crēvi, crētum,
Dea, æ, f. 1. a goddess. n. 3. to decrease, to decay.
Dearnbŭlans, tis, pt. walking. Decumbens, tis, pt. lying down,
Deambulātum, sup. from sitting down.
Deambulo, are, avi, atum, n. 1. to Decumbo, umběre, ubui, ubitum,
walk, to walk up and down. n. 3. (cubo) to lie down, to sit at
table.
Debeo, ēre, ui, itum, a. 2. I ought,
to owe. Decurro, currere, curri & cucur-
Debitum, i, n. 2. a debt. ri, cursum, n. 3. to run down,
Decēdo, děre, ssi, ssum, n. 3. to to run along.
depart, to withdraw. Decus, oris, n. 3. grace, honour.
15
170 DICTIONARY.

DEF DEM

Decussans, tis, pt. dividing cross-| Defīgo, gère, xi, xum, a. 3. to


wise, placing crosswise. fix, to plunge into.
Decusso, are, avi, atum, a. 1. to Defluens, tis, pt. flowing down.
divide crosswise . Defluo, ěre, xi, xum, n. 3. to flow
Dedico, are, avi, ātum, a. 1. to down, to glide away.
dedicate , to consecrate. Deformis, e, adj . deformed, ugly.
Dedicor, āri, atus sum, pass . to be Deinceps, adv. hereafter, hence-
dedicated . forth.
Dedignor, äri, ātus sum, dep. 1. to Deinde , adv. then, afterward.
disdain, to scorn. Dejício, icěre , ēci, ectum, a. 3
Deduco, cěre, xi, ctum, a. 3. to (jacio) to cast down, to over
bring back, to bring , to carry throw .
away, to persuade. Dejicior, ící, ectus sum, pass. to
Dedūcor, ci , ctus sum, pass. to be cast down .
be brought back, to be persuad- Delabor, bi, psus sum, dep. 3. to
ed . slip, to fall.
Deductus, a, um, pt. brought Delapsus, a, um, pt. fallen.
back . Delātus, a, um, pt. conferred.
Deerrātur, deerrātum est, pass. Delecto, are, avi, atum, a. 1. to
impers . men wander. delight.
Deerro, are, avi, ātum, n. 1. to Delector, ari, ātus sum, pass. to be
wander, to go astray. delighted.
Defatigātus, a, um, pt. wearied. Deleo, ère, ēvi, ētum, a. 2. to blot
Defatīgo, are, avi, atum, a. 1 . to out, to destroy.
weary . Deleor, ēri, ētus sum, pass. to be
Defatīgor, ari, ātus sum, pass. to destroyed. :
be wearied . Delētus, a, um, pt. destroyed.
Defectio, ōnis, f. 3. a defect, an Delibero, are, avi, ātum, a. 1. to
deliberate.
eclipse.
Defectus, ûs, m. 4. defect, want, Delicium, i, n. 2. a delight.
an eclipse. Deliciæ, árum, pl. f. 1. pleasures,
Defendo, děre, di, sum, a. 3. to de- delights.
fend, to preserve. Delictum, i, n. 2. a fault, sin.
Defendor, di, sus sum, pass. to be Delīgo, igère, ēgi, ectum, a. 3.
defended. (lego) to choose.
Defensor, ōris, m. 3. a defender. Delinquo, linquere, līqui, lictum,
Defensum, sup. from defendo. n. 3. to offend, to do wrong.
Defero, ferre, tuli, lātum, irreg. Delphicus, a, um, adj . belonging
a. to bring, to pay, to confer. to Delphi.
Deferor, ferri, lātus sum, pass. to Delphin, înis, m. 3. and delphinus,
be conferred. i, m. 2. a dolphin.
Defervesco,fervescere, ferbui, inc. Delūdo, děre, si, sum, a 3. to de-
3. to grow cool, to abate. ceive.

Deficiens, tis, pt. failing, eclips- Dementia, æ, f. 1. folly, madness.


ed. Deměto, etěre, essui, essum, a. 3.
Deficio, icěre, ēci , ectum, n. 3. to reap, to cut down .
(facio) to fail, to faint, to be Demergo, gère, si, sum, a. 3. to
eclipsed, to revolt. sink; applied to the sun, to set.
DICTIONARY. 171

DEP DES

Demissus,
Demitto
a, um, pt. let down. Descendens, tis, pt. descending.
Demitto,. ittere, īsi, issum, a. 3. Descendo, děre, di, sum, n. 3.
to send down, to lower, to let (scando) to descend, to go down
down ; demittere, &c . to fall. Descisco, iscere, īvi, îtum, n. 3.
Demittor, itti, issus sum, pass. to to depart.
be sent down. Desěro, rěre, rui, rtum, a. 3. to
Demo, měre, mpsi, mptum, a. 3. forsake.
to take away. Desěror, ri, rtus sum, pass. to be
Democritus, i, m. 2. a distinguish- deserted .
ed philosopher of Abdera ; he Desertum, i, n. 2. a desert.
laughed at the follies of the Desertus, a, um, pt. deserted.
world. Desideratus, a, um, pt. desired.
Demonstro, are, avi, atum, a. 1. Desidero, āre, āvi, ātum, a. 1. to
to demonstrate . desire.
Demum, adv. at length, indeed. Desideror, āri, ātus sum, pass. to
Denarius, i, m. 2. a Roman coin. be desired.
Deni, æ, a, num. adj . pl. ten by ten. Desidia, w, f. 1. sloth, idleness.
Denique, adv. at last,finally. Designātus, a, um, pt. appointed,
Dens, tis, m. 3. a tooth. chosen .
Densus, a, um, adj. thick, dense. Designo, are, avi, atum, a. 1. to
Denuncio, are, avi, atum, a. 1. to mark out, to appoint.
foretell, to denounce, to threaten. Designor, ari, atus sum, pass. to
Depasco, pascere, pāvi, pastum, be appointed.
a. & n. 3. to feed, to feed Desilio, ilire, ilii, ilīvi, & ilui, ul-
upon. tum, n.4. to alight, to leap down.
Deplōrans, tis, pt. lamenting. Desino, iněre, ii & īvi, itum, n.
Deploro, are, avi, atum, a. 1. to 3. to cease.
lament, to deplore. Desisto, istěre, titi, titum, n. 3. to
Depōno, onère, osui, ositum, a. 3. cease.
to lay aside; se deponere, to Despērans, tis, pt. despairing.
humble one's self. Desperatio, ōnis, f. 3. despair.
Depōnor, ōni, ositus sum, pass. to Despēro, are, avi, atum, a. 1. to de-
be laid aside . spair.
Deporto, are, avi, atum, a. 1. to Despiciens, tis, pt. despising .
carry, to convey, to carry away. Despicio, icère, exi, ectum, a. 3.
Depositus, a, um, pt. laid aside. to look down, to despise.
Deprecor, ari, ātus sum, dep. 1. Destinātus, a, um, pt. appointed,
to beg, to entreat for. destined, designed.
Deprehendo,
discover .
děre, di, sum, a. 3. to Destino, are, avi, atum, a. 1. to
appoint, to destine.
Deprehendor, di, sus sum, pass. Destinor, ari, ātus sum, pass. to
to be discovered .
be appointed.
Deprehensus, a, um, pt. discover- Destituo, uère, ui, ūtum, a. 3.
ed.
(statuo) to forsake, to desert .
Deprimo, iměre, essi, essum, a. 3. Destituor, ui, utus sum, pass. to
(premo) to weigh down. beforsaken .
Deprōmo, mere, mpsi, mptum, a. Destitūtus, a, um, pt. forsaken.
3 to draw out, to bring forth. Desum, esse, fui, n. to be wanting.
172 DICTIONARY.

DIG DIR

Deter, adj . not in use; comp. Dignitas, ātis, f. 3. dignity.


deterior, us, worse; sup. de- Dignosco, oscere, ōvi, ōtum, a. 3.
terrimus , worst. to discern, to distinguish.
Deteriùs, adv. comp. worse. Dignoscor, nosci, nõtus sum, pass.
Deterreo, ère, ui, itum, a. 2. to to be discerned .
deter, to affright, to dissuade. Dignus, a, um, adj . worthy.
Detractus, a, um, pt. drawn off. Dilabor, bi, psus sum, dep. 3. to
Detraho, here, xi, ctum, a. 3. to glide away, to flee away.
take away, to draw off. Dilacěro, are, avi, atum, a. 1.
Detrahor, hi , ctus sum, pass. to to tear in pieces, to destroy, to
be drawn off. waste, to vex, to harass.
Detrimentum, i, n. 2. damage, Dilacěror, ari, ātus sum, pass. to
injury. be torn in pieces .
Detrūdo, děre, si, sum, a. 3. to Dilapsus, a, um, pt. stealing
thrust. away.
Deus, i, m. & f. 2. GOD, a god Dilectus, a, um, pt. and adj . be-
or goddess, an oracle . loved.
Devictus, a, um, pt. conquered. Diligenter, adv. diligently.
Devinco, vincere, vīci, victum, a. Diligentia, æ, f. 1. diligence .
3. to conquer. Diligo, igère, exi, ectum, a. 3.
Devincor, nci, ctus sum, pass. to (lego
(lego)) to love.
be conquered. Diligor, igi , ectus sum, pass. to
Devoro, are, avi, atum, a. 1. to be loved.
devour. Diluvium, i, n. 2. a flood.
Dextra, æ, f. 1. the right hand. Dimico, are, avi, rarely ui, ātum,
Dicens, tis, pt. speaking, say- a. 1. tofight, to contend.
ing. Dimidium,i,rn. 2. the half of any
Dico, cěre, xi, ctum, a. 3. to say, thing.
to speak. Dimidius, a, um, adj. half.
Dicor, ci, ctus sum, pass. to be Dimissus, a, um, pt. dismissed.
said, to be spoken. Dimitto, ttère, si, ssum, a. 3. to
Dictum, i, n. 2. a word, a say- dismiss, to let down, to loose.
ing. Dimittor, itti, issus sum, pass. to
Dictūrus, a, um, pt. about to be dismissed.
say. Dimoveo, ovēre, õvi, ōtum, a. 2.
Dictus, a, um, pt. said. to stir, to disturb , to plough.
Dies, diëi, 5. m. or f. in the sing. Dinuměro, are, avi, ātum, a. 1.
in the pl. m. only, a day. to number, to count, to com-
Difficilis, e, adj . (ior, limus) dif- pute.
ficult . Diogènes, is, m. 3. a Cynic phi-
Difficiliter, (difficiliùs, difficillimè) losopher.
adv. with difficulty. Dionysius, i, m. 2. a tyrant of
Difficultas, ātis, f. 3. difficulty. Sicily.
Diffīdo, děre, di & sus sum, n. & Directus, a, um, pt. directed.
n. pass . 3. to distrust. Dirigo, igère, exi, ectum, a. 3.
Diffindo, nděre, di, ssum, a. 3. to (rego) to direct.
cleave, to divide . Dirigor, igi, ectus sum, pass. to
Digitus, i, m. 2. a finger. be directed.
:

DICTIONARY . 173
DIS DOM

Dirumpo, umpère, ūpi, uptum, a. be separated, to be drawn asun-


3. to break, to burst. der

Dirumpor, mpi, ptus sum, pass. Distribuo, uěre, ui, ūtum, a. 3. to


to be broken. distribute , to divide .
Discedendum, i, ger. from discē Distribuor, ui, ūtus sum, pass. to
do. be distributed.
Discēdo, děre, ssi, ssum, n. 3. to Ditio, ōnis, f. 3. rule, power ;
depart. nom. not used.
Discendum, i, ger. from disco. Ditis, e, adj . (ior, issimus) rich.
Discepto, are, avi, atum, a. 1. to Diu, adv. (diutius, diutissime)
dispute, to debate . long, a long time.
Discessio, ōnis, f. 3. a departure. Diuturnus, a, um, adj. (comp. ior,
Disciplīna, æ, f. 1. discipline. sup. car.) lasting.
Discipulus,
scholar .
i, m. 2. a disciple, a Diversorium, i, n. 2. an inn.
Dives, itis, adj. rich, wealthy.
Disco, discère, didici, sup. car. a. Divido, idère, īsi, īsum, a. 3. to
3. to learn . divide, to separate.
Discordia, æ, f. 1. discord. Dividor, îdi, īsus sum, pass. to be
Dispensātor, õris, m. 3. a steward. divided.
Dispertio, īre, īvi, ītum, a. 4. Divinitus, adv. from heaven, di-
(partio) to divide, to distri- vinely.
bute. Divisio, ōnis, f. 3. a division, dis-
Dispōno, onere, osui, ositum, a. tribution .
3. to put in order, to spread, Divīnus, a, um, adj . divine.
to distribute. Divīsus, a, um, pt. divided.
Dispōnor, ōni, ositus sum, pass. Divitiæ, arum, pl. f. 1. riches.
to be placed in order. Do, dăre, dědi, dătum, a. 1. to
Dispositus, a, um, pt. placed in give; se dederunt in viam,
order. went on their way ; dăre pœ-
Dispŭto, are, avi, atum, n. 1. to nas, co suffer punishment. See
dispute. dări, pass.
Dissidium, i, n. 2 strife, dispute. Doceo,
teach .
cere, cui, ctum, a. 2. t .
Dissimŭlans, tis, pt. dissembling.
Dissimŭlo, are, avi, ātum, a. 1. Doceor, cēri, ctus sum, pass. o
to dissemble, to conceal. be taught.
Dissipo, are, avi, ātum, a. 1. to Doctrina, w, f. 1. learning.
dissipate, to banish. Dolendum, i, ger. from doleo.
Dissuadeo,
dissuade .
dēre, si, sum, a. 2. to Dolens, tis, pt. grieving, suffer
ing pain.
Distermino, are, avi, atum, a. 1. Doleo, ere, ui, itum, n 2. to
to bound, to divide . grieve, to be displeased, to suf-
Distinguo, nguère, nxi, nctum, a. fer pain.
3. to distinguish. Dolor, ōris, m. 3. grief, pain .
Distractus, a, um, pt. distracted. Domesticus, a, um, adj . domes-
Distrăho, here, xi, ctum, a. 3. to tic.
separate, to distract, to draw Domina, æ, f. 1. a mistress.
asunder . Dominus, i, m. 2. a master, a
Distrăhor, hi, ctus sum, pass. to lord.
15 *
174 DICTIONARY.

EDO EGR

Domus, i & ûs, f. 2 & 4. a house, Edor, i, itus sum, pass. to be


home; domi, (gen.) at home. broughtforth.
Donec, adv. until. Edo, ěděre or esse, ēdi, ēsum or
Dono, are, avi , ātum, a. 1. to estum, irr. a. 3. to eat.
give, to present. Educatio, ōnis, f. 3. education.
Donum, i, n. 2. a gift. Educātus, a, um, pt. educated.
Dormiens, tis, pt. sleeping. Educo, cěre, xi, ctum, a. 3. to
Dormio, īre, īvi, ītum, n. 4. to bring forth, to lead out, to edu-
sleep. cate.

Dubito, are, avi, ātum, n. 1. to Educo, are, avi, atum, a. 1. to


doubt , to hesitate. educate .
Dubius, a, um, adj . doubtful. Educor, āri, ātus sum, pass. to be
Ducenti, æ, a, num. adj. pl. two educated .
hundred. Effectus, ûs, m. 4. an effect.
Duco, cěre, xi, ctum, a. 3. to lead, Effero, efferre, extuli, elātum (ex
to carry, to bring, to marry. & fero) irr. a. to bring out, to
Ducor, ci, ctus sum, pass. to be raise, to extol.
carried. Efferor, efferri, ēlātus sum, pass.
Dulcis, e, adj . (ior, issimus) to be raised.
sweet.
Efficax, ācis, adj. effectual, effi-
Dum, adv. while. cacious.
Duo, æ, o, num. adj . pl. two. Efficio, ficěre, feci, fectum, a. 3.
Duodecim, num. adj. pl. ind. (facio) to effect, to accomplish,
twelve. to procure.
Duplex, icis, num. adj . double, Efficior, ici, ectus sum, pass. to
twofold. be effected.
Duplico, are, avi, ātum, a. 1. to Efflo, are, avi, atum, a. 1. to
double. breathe out.
Duplicor, ari, ātus sum, pass. to Effodio, oděre & īre, ōdi, ossum,
be doubled. a. 3. rarely 4. to dig out.
Duplus, a, um, adj. double. Effodior, odi & īri , ossus sum,
Duritia, æ, f. 1. hardness. pass. to be dug out.
Durus, a, um, adj. hard. Effugio, fugere, fügi, fugitum, a.
Dux, ducis, c. 3. a leader, a & n. 3. to escape, to flee, to
general. avoid .
E. Effundo, fundere, fūdi, fūsum, a.
3. to pour out .
E, ex, prep. of, from. Egēnus, a, um, adj. needy, desti-
Ecce, adv. lo ! behold ! tute.
Edendus, a, um, pt. to be eaten. Egeo, ère, ui, sup. car. n. 2. to
Edico, cěre , xi, ctum, a. 3. to want, to need, to be destitute.
declare, to decree . Egestas, ātis, f. 3. poverty, indi-
Editus, a, um, pt. (from ēdo) pub- gence.
lished, uttered, born, descended. Egit, perf. from ago.
Editus, a, um, adj. (ior, issimus) Ego, mei, pron. I, myself.
high, lofty. Egrediens, tis, pt. going out.
Edo, ère, îdi, îtum, a. 3. to utter, Egredior, ědi, essus sum, dep. 3.
to publish, to bringforth. (gradior) to go out.
DICTIONARY. 175

ELU EPA

Egregius, a, um, adj. choice, ex- Eluo, uère, ui, ūtum, a. 3. to


cellent. wash, to wash off, to cleanse.
Egressus, a, um, pt. having gone Eluor, ui, ūtus sum, pass. to be
forth. washed.

Ejectus, a, um, pt. cast out ; ejec- Emendo, are, avi, atum, a. 1. to
tus naufragio, shipwrecked. amend, to correct.
Ejício, icěre, ēci, ectum, a. 3. Emendor, ari, ātus sum, pass. to
(jacio) to throw out, to thrust be corrected.
out, to cast out. Emendum, i, ger. from emo, buy-
Ejícior, ici, ectus sum, pass. to be ing.
cast out . Emendus, a, um, pt. to be bought .
Elabor, bi, psus sum, dep. 3. to Emergo, gère, si, sum, n. 3. to
glide away, to pass away, to emerge , to rise up .
escape. Eminens, tis, pt. & adj. eminent,
Elapsus, a, um, pt. escaped, passed exalted, conspicuous .
away. Emineo, ère, ui, sup. car. n. 2. to
Elātus, a, um, pt. & adj . carried be distinguished.
out, puffed up, lofty. Emissus, a, um, pt. sentforth.
Electus, a, um, pt. chosen. Emitto, ittěre, īsi, issum, a. 3. to
Elegans, tis, adj . (ior, issimus) send forth .
elegant. Emittor, itti, issus sum, pass. to be
Elegantia, æ, f. 1. elegance. sent forth.
Elementum, i, n. 2. an element. Emo, eměre, ēmi, emptum, a. 3.
Elephantus, i, m. 2. an elephant. to buy, to purchase .
Elephas, antis, m. 3. an elephant. Emor, ēmi, emptus sum, pass. to
Elício, cěre, cui, citum, a. 3. to be bought.
draw out, to strike out. Emorior, mori & morīri, mortuus
Elicior, ici, icītus sum, pass. to be sum, dep. 3 & 4. to die, to decay.
drawn out, to be stricken out. En, adv. lo ! behold !
Eliēzer, ěris, m. 3. a man's name. Enarro, are, avi, ātum, a. 1. to
Elīdo, děre, si, sum, a. 3. to strike relate, to tell.
out , to force out . Enascor, nasci, nātus sum, dep. 3.
Elīdor, īdi, īsus sum, pass. to be to grow, to spring from.
forced out . Enăto, are, āvi, atum, n. 1. to
Eligendum, i, ger. from elīgo. swim out .
Eligendus, a, um, pt. to be chosen. Enātus, a, um, pt. having sprung
Elīgo, igère, ēgi, ectum, a. 3. to up .
choose. Enim, conj . for, indeed.
Eligor, igi, ectus sum, pass. to be Enītor, ti , xus & sus sum, dep. 3.
chosen. to strive, to bring forth.
Elis, îdis, f. 3. a city in the Pelo Enixus, a, um, pt. having brought
ponnesus. forth.
Eloquens, tis, pt. & adj . eloquent. Eo, īre, īvi, îtum, irreg. n. to go,
Eloquentia, æ, f. 1. eloquence. to come, to proceed.
Eloquor, qui, quütus & cutus Eo, adv. to that place, thither, so
sum, dep. 3. to speak out, to far as, therefore.
declare .
Epaminondas, e, m. 1. a noble
Eluendum, i, ger. from Theban.
176 DICTIONARY.

ERU EXC

Ephraïmus, i, m. 2. a man's name, Eruor, ui, ŭtus sum, pass. to be


Ephraim. overthrown.
Epictetus, i, m. 2. a Stoic philoso- Esäus, i, m. 2. Esau.
pher. Esca, æ, f. 1. food, meat.
Epicūrus, i, m. 2. a philosopher Et, conj . and, also, both.
of Athens who lived on bread Etiam, conj. also, yea, farther,
and water, and placed the chief even.
good in tranquillity. Etiamsi , conj . although .
Epúlor, ari, atus sum, dep. 1. to Etsi, conj . though, although.
feast. Eundum, i, ger. going.
Equa, æ, f 1. a mare. Euntis, gen. from iens, pt.
Eques, itis, c. 3. a horseman, a Europa, æ, f. 1. Europe, one of the
knight. four quarters of the world.
Equidem, conj . truly, indeed. Euphrates, is, m. 3. a river of
Equus, i, m. 2. a horse. Mesopotamia.
Erectus, a, um, pt. & adj. raised Eva, æ, f. 1. Eve.
up, erect. Evādo, děre, si, sum, n. & a. 3. to
Ereptus, a, um, pt. seized. come out , to escape.
Erga, prep. towards. Evasūrus, a, um, pt. about to es
Ergo, conj . therefore, then . cape, likely to become.
Erīgo, igère, exi, ectum, a. 3. Evěnio, enīre, ēni, entum, n. 4. to
(rego) to raise up, to erect. occur, to happen.
Erigor, igi, ectus sum, pass. to be Eventus, ûs, m. 4. an event, issue.
raised up. Eversus, a, um, pt. overthrown.
Eripio, ipěre, ipui, eptum, a. 3. Everto, tere, ti, sum, a. 3. to over-
(rapio) to seize, to snatch, to throw, to overturn .
take away. Evertor, ti, sus sum, pass. to be
Eripior, îpi, eptus sum, pass. to be overthrown.
seized.
Evītans, tis, pt. shunning.
Erro, are, avi, atum, n. 1. to mis- Evito, are, avi, atum, a. 1. to
take, to stray, to wander. avoid, to shun.
Error, ōris, m. 3. error, mis- Ex, prep. out of, from, by.
take.
Exanimātus, a, um, pt .faint, life-
Erubesco, ubescere, ubui, incep. less.
3. to blush, to look red. Exanimo, are, avi, atum, a. 1. to
Erŭdio, īre, īvi, ītum, a. 4. to in- kill, to destroy.
struct . Exanimor, āri, ātus sum, pass. to
Erudior, īri, ītus sum, pass. to be be killed.
instructed .
Exaudio, īre, Ivi, itum, a. 4. to
Eruditio, ōnis, f. 3. erudition, in- hear, to regard.
struction .
Exaudior, īri, ītus sum, pass. to be
Eruditus, a, um, pt. instructed. heard perfec
Erumpens, tis, pt. bursting forth. Excandescens, tis, pt. growing
Erumpo, umpère, ūpi, uptum, n. angry.
& a. 3. to break forth, to spring Excandesce, descere, dui, incep.
forth. 3. tofall into a passion.
Eruo, uěre, ui, utum, a. 3. to up- Excēdo, děre, ssi, ssum, n. 3. to
root, to overthrow . depart, to go out.
DICTIONARY. 177

EXE EXP

Excellens, tis, pt. and adj. (ior, Exhaurio, rīre, si, stum, rarely
issimus) excelling, excellent. sum, a. 4. to exhaust, to empty.
Excello, lère, lui, sup. car. n. 3. to Exhaurior, rīri, stus sum, pass. to
excel. be exhausted.
Excelsus, a, um, adj . high, lofty. Exhaustus, a, um, pt. exhausted.
Exceptus, a, um, pt. excepted, re- Exiens, euntis, pt. (from exeo)
ceived .
going out.
Excidium, i, n. 2. ruin. Exigo, igère, ēgi, actum, a. 3. (ago)
Excido, děre, di, sup. car. n. 3. to to exact, to require, to spend.
fall out, to fall, to depart, to Exiguus, a, um, adj . small.
fail. Exilis, e, adj. (comp. ior, sup. car .)
Excipio, ipěre, ēpi, eptum, a. 3. slender, thin, lean.
(capio) to except, to receive. Exilium, i, n. 2. exile, banish-
Excipior, ipi, eptus sum, pass . to ment.
be excepted, to be received. Eximius, a, um, adj . choice, dis-
Excitatus , a, um, pt. excited, tinguished, excellent.
aroused, awakened. Eximo, iměre, ēmi, emptum, a. 3.
Excito, are, āvi, ātum, a. 1. to ex- (emo) to exempt, to take out.
cite, to arouse. Eximor, îmi, emptus sum, pass. to
Excitor, āri, ātus sum, pass. to be be exempted.
excited. Exinde, adv. thence .
Exclāmo, are, avi, atum, n. 1. to Existimatio, ōnis, f. 3. reputation,
exclaim . esteem .

Excludendus, a, um, pt. to be ex- Existimo, are, avi, atum, a. 1. to


cluded. think, to esteem.
Exclūdo, děre, si, sum, a. 3. (clau- Existimor, āri, ātus sum, pass. to
do) to exclude. be thought.
Exclūdor, di, sus sum, pass. to be Exitium, i, n. 2. ruin, destruction .
excluded . Exorior, orīri, ortus sum, dep. 4.
Excusatio, ōnis, f. 3. excuse. to arise.
Excūso, are, avi, ātum, a. 1. to Exortus, a, um, pt. arisen.
excuse .
Expectans, tis, pt. waiting for.
Excutio, těre, ssi, ssum, a. 3. Expectatio, ōnis, f. 3. expectation.
(quatio) to shake off. Expectātus, a, um, pt. waited for.
Execratus, a, um, pt. accursed, Expectandum, i, ger. from
execrated, cursing. Expecto, are, avi, ātum, a. 1. to
Execror, ari, ātus sum, dep. 1. to expect, to wait or wishfor .
execrate , to curse . Expector, ari , ātus sum, pass. to
Exědo, edére & esse, ēdi , ēsum, be waited for.
irreg. a. 3. to eat, to consume. Expědio, īre, īvi, ītum, a. 4. to
Exemplum, i, n. 2. example. prepare, to procure, to utter
Exeo, īre, īvi & ii, itum, irreg. n. Expedit, imp. it is expedient.
to go out, to come out. Expello, pellere, půli, pulsum, a.
Exerceo, ère, ui, itum, a. 2. (ar- 3. to expel.
ceo) to exercise . Expellor, pelli, pulsus sum, pass.
Exercitatio, õnis, f. 3. practice, to be expelled.
exercise , use . Expergefacio, facere, feci, fac-
Exercitus, ûs, m. 4. an army. tum, a. 3. to awaken.
178 DICTIONARY.

EXS EXT

Expergefactus, a, um, pt. awaken- Exsiccor, ari, ātus sum, pass. to


ed. be dried up.
Expergefio, fieri, factus sum, irreg. Exsolvo, solvere, solvi, solūtum,
to be awakened. a. 3. to free, to fulfil, to pay.
Expergiscor, gisci, rectus sum, Exspecto. See expecto.
dep . 3. to awake. Exstruendus. See extruendus.
Exstruo. See extruo.
Experimentum, i, n. 2. experi- Exstruor
ment, trial, proof. . See extruor.
Experior, rīri, rtus sum, dep. 4. to Extendo, děre, di, sum & tum, a.
try, to prove . 3. to extend, to stretch out.
Experrectus, a, um, pt. awakened. Extendor, di, sus & tus sum, pass.
Expers, tis, adj . void, destitute. to be extended.
Expetendum, i, ger. from ex- Extensus, a, um, pt. stretched out.
pěto. Extenuo, are, avi, atum, a. 1. to
extenuate .
Expetendus, a, um, pt. to be
sought . Externus, a, um, adj . external,
for
Expěto, ère, īvi & ii, itum, a. 3. foreign,
Jov strange.
to desire, to seek. Exterreo, ere, ui, itum, a. 2. to
tor. i.
Expetor, i, ītus sum, pass. to be
affright .
sought after. Exterreor, ērı, ítus sum, pass. to
Expīro, are, avi, atum, n. & a. 1. be terrified.
to expire, to die, to breathe out. Exterritus, a, um, pt. affrighted.
Exploro, are, avi, atum, a. 1. to Extěrus, a, um, adj . (comp. exte
explore. rior, sup. extimus or extrēmus)
Expōno, oněre, osui, ositum, a. foreign, outward.
3. to expose, to explain, to re- Extimeo, ere, ui, sup. car. n. 2. to
late. dread.

Exprimo, iměre, essi, essum, a. Extimesco, escère, ui, incep. 3. to


3. (premo) to express, to press, fear, to be greatly afraid.
to squeeze. Extinctus, a, um, pt. & adj . dead.
Exprimor, îmi, essus sum, pass. Extinguo, nguère, nxi, netum, a.
to be pressed. 3. to extinguish, to put to death.
Exprobro , are, avi, ātum, a. 1. to Extinguor, gui, ctus sum, pass. to
upbraid, to reproach, to charge be extinguished.
or accuse .
Extra, prep. & adv. without.
Expugnatum,
Expugnātu,
supines,
pugno.
from ex- Extraho, here, xi, ctum, a. 3. to
extract, to draw out .
Expugno, are, avi, ātum, a. 1. to Extrahor, hi, ctus sum, pass. to be
conquer, to take, to destroy. drawn out.
Expugnor, āri, ātus sum, pass. to Extrēmus, a, um, adj . (sup. from
be taken. exterus) the last, extreme.
Exscindo, scindere, scidi, scis- Extruendum, i, ger. from extruo.
sum, a. 3. to cut off, to cut Extruendus, a, um, pt. to be
down . built.
रु
Exsecror. See execror . Extruo, ěre, xi, ctum, a. 3. (struo)
Exsiccatus, a, um, pt. dried up. to build, to erect.
Exsicco, are, avi, atum, a. 1. to Extruor, i, ctus sum, pass. to be
dryup, todry. built.
DICTIONARY. 179

FAL FER

Exuběro, are, avi, ātum, n. 1. to Fama, æ, f. 1. fame, report.


abound. Fames, is, f. 3. hunger, famine.
Exŭlans, tis, pt. living in exile. Familia, æ, f. 1. a family.
Exŭlo, āre, āvi, ātum, n. 1. to be Familiaris, is, m. 3. a servant of a
banished, to live in exile. family, a friend.
Exūro, rěre, ssi, stum, a. 3. to Familiaris, e, adj . (ior, issimus) of
burn, to consume . the same family, familiar ; res
Exūror, ri, stus sum, pass. to be familiāris , property .
consumed. Familiaritas, atis, f. 3.familiarity,
Exuviæ, arum, pl. f. 1. spoils, the intimacy.
cast skin of a snake, the skin of Famula, æ, f. 1. a maid servant.
a beast. Famulus, i, m. 2. a man servant.
Fascia, æ, f. 1. a girdle.
F. Fasciculus, i, m. 2. a bundle.
Fastigium, i, n. 2. a top, a height,
Fabius, i, m. 2. the name of a a noble or splendid accomplish-
painter. ment.
Faba, æ, f. 1. a bean. Fatālis, e, adj . fatal, fixed by
Fabrico, are, avi, ātum, a. 1. to fate.
make, to form. Fateor, fatēri, fassus sum, dep. 2.
Fabula, æ, f. 1. a fable. to confess.
Faciendus, a, um, pt. to be made, Fatigatio, ōnis, f. 3. weariness.
to be done . Fatiscor, fatisci, fessus sum, dep.
Faciens, tis, pt. making, doing. 3. to weary.
Facies, ëi, f. 5. a face, form, ap- Fatum, i, n. 2. fate.
pearance. Faucis, gen. f. 3. pl. fauces, fauci-
Facile, adv. (iùs, limè) easily. um, the jaws.
Facilis, e,adj. (ior, limus) easy. Faustus, a, um, adj . happy, pro-
Facio, facere, fēci, factum, a. 3. to
pitious.
do, to make, to grant, to value. Favens, tis, pt. favouring.
For pass. see fio. Faveo, favēre, fāvi, fautum, a. &
Factum, i, n. 2. an action, a n. 2. to favour.
charge. Favor, ōris, m. 3. favour.
Factūrus, a, um, pt. about to Favus, i, m. 2. a honey-comb.
do.
Fax, facis, f. 3. a torch.
Factus, a, um, pt. made, become. Fecundus, a, um, adj. fruitful.
Facultas, atis, f. 3. permission, Felicitas, ātis, f. 3. happiness.
power . Felis and feles, is, f. 3. a cat.
Fallax, ācis, adj. deceitful. Felix, īcis, adj . (ior, issimus)
Fallendum, i, ger. deceiving. happy.
Fallendus,
ceived .
a, um, pt. to be de- Fenestra, æ, f. 1. a window.
Ferens, tis, pt. bearing.
Fallo, fallère, fefelli, falsum, a. 3. Fera, æ, f. 1. a wild beast.
to deceive, to disappoint. Ferendus, a, um, pt. to be bornc .
Fallor, li, sus sum, pass. to be de- Feretrum, i, n. 2. a bier, a tomb.
ceived. Ferīnus, a, um, adj . brutal.
Falsus, a, um, adj.false. Ferio, īre. pr. & sup. car. a. 4. te
Falx, cis, f. 3. a scythe, a sickle. smite.
180 DICTIONARY .

FIR FOR

Fero, ferre, tuli, latum, irreg. a. Firmus, a, um, adj . (ior, issimus)
to bear, to produce, to carry, to firm.
take away, to relate, to destroy. Fiscella, æ, f. 1. a basket.
Feror, ferri, latus sum, pass. to be Flagitium, i, n. 2. a crime, guilt,
carried, to be related. infamy.
Feroculus, a, um, adj.fierce ; (used Flagito, are, avi, atum, a. 1. to
substantively) a fierce little demand.
creature . Flagrum, i, n. 2. a whip, a scourge
Ferrum, i, n. 2. iron , steel. Flamma, æ, f. 1. a flame.
Fertilitas , ātis, f. 3. fertility. Flecto, flectěre, flexi, flexum, a
Fessus, a, um, pt. wearied ; from 3. to bend, to turn, to per-
fatiscor. suade .
Festīnans, tis, pt . hastening. Flens, tis, pt. weeping.
Festino, are, avi, ātum, n. & a. 1. Fleo, ere, ēvi, ētum, a. & n. 2. to
to make haste, to hasten. weep, to lament.
Festus, a, um, adj .festal Flo, are, avi, ātum, a. 1. to blow..
Fictus, a, um, pt. & adj . false, Florens, tis, pt. flourishing.
pretended; (from fingo.) Floreo, ere, ui, sup. car. n. 2. to
Ficus, i & ûs, f. 2 & 4. a fig, a flourish.
fig-tree. Flos, ōris , m. 3. a flower.
Fidēlis, e, adj. faithful. Floscŭlus, i, m. 2. a little flower,
Fidenter, adv. boldly, confidently. a blossom .
Fides, ěi, f. 5. faith, trust ; fidem Fluctus, ûs, m. 4. a wave.
habere, to give credit. Fluito, are, āvi, atum, freq. 1. to
Fiducia, æ , f. 1. confidence. flow, to float .
Figūra, æ, f. 1. a figure, a form . Flumen, inis, n. 3. a river, a
Filia, æ, f. 1. a daughter. .
stream

Filius, i, m. 2. a son. Fluo, ěre, xi, xum, n. 3. to


Filum, i, n. 2. a thread. flow.
Fingens, tis, pt. pretending. Fluvius, i, m. 2. a river.
Fingo, fingere, finxi, fictum, a. 3. Fœdus, ěris, n. 3. a covenant.
to make, to form, to fashion, to Fænum, i, n. 2. hay.
pretend. Folium, i, n. 2. a leaf.
Fingor, fingi, fictus sum, pass. to Fons, tis, m. 3. afountain.
beformed. Forāmen, inis, n. 3. a hole, a
Finis, is, d. 3. an end, a boundary, passage.
a border . Foras, adv. abroad.
Fio, fieri, factus sum, irreg. pass. Fore, fut. inf. of sum, used for
to be made, to become. futūrus esse .
Firmamentum,
ment.
i, n. 2. the firma- Forem, es, et, def. Imight be.
Fores, ium, pl. f. 3. a door.
Firmātus, a, um, pt. strengthened, Foris, adv. without, from abroad.
confirmed. Forma, æ, f. 1. form, figure,
Firmiter, (iùs, issimè) adv.firmly. beauty.
Firmo, are, avi, ātum, a. 1. to con- Formica, æ, f. 1. an ant.
firm. Formido, are, avi, atum, a. 1. to
Firmor, ari, atus sum, pass. to be fear, to dread.
confirmed. Formīdo, înis, f. 3. fear, dread.
DICTIONARY . 181

FRU FUN

Formo, are, avi, ātum, a. 1. to Fructus, ûs, m. 4. fruit.


form. Fruges, um, pl. f. 3. (from frux)
Formosus, a, um, adj. (ior, issi- fruits, corn, grain, a cake .
mus) fair, beautiful. Frumentum, i, n. 2. corn, wheat,
Forsan, adv. perhaps. grain.
Forsitan, adv.perhaps. Fruor, frui, fructus or fruitus
Fortasse, adv. perhaps. sum, dep. 3. to enjoy.
Fortè, adv. (iùs, issimè) accident- Frustrà, adv. in vain.
ally, by chance. Frustro, are , avi, ātum, a. 1. to
Fortis, e, adj . (ior, issimus) brave, disappoint, to deceive.
valiant, strong. Frux, ūgis, f. 3. (seldom used in
Fortiter, adv. bravely. nom. sing.) fruit, corn.
Fortitudo, inis, f. 3. fortitude, Fucātus, a, um, pt. stained,
bravery, courage, strength. painted.
Fortuitò, adv. accidentally. Fuco, are, avi, atum, a. 1. to
Fortūna, æ, f. 1. fortune. paint, to stain.
Forum, i, n. 2. a market place. Fucor, ari, atus sum, pass. to be
Fossa, æ, f. 1. a ditch. painted.
Fovea, æ, f. 1. a pit. Fuga, æ, f. 1.flight, escape.
Frænum, i, n. 2. pl. fræni, m. or Fugax, ācis, adj.fleeting.
fræna, õrum, n. a bridle, a bit. Fugiendum, i, ger. shunning.
Fractus, a, um, pt. broken. Fugiendus, a, um, pt. to be avoided.
Fræno, are, avi, atum, a. 1. to Fugiens, tis, pt.fleeing.
bridle .
Fugio, ugère, ūgi, ugitum, n. &
Frango, frangère, fregi, fractum, a. 3. to flee, to shun, to avoid,
a. 3. to break .
tofly.
Frangor, frangi, fractus sum, pass. Fulgeo, Igère, Isi, sup. car. n. 2. to
to be broken. shine, to glitter.
Frater, tris, m. 3. a brother. Fulgētrum, i, n. 2. a flash of
Fraudo, are, avi, ātum, a. 1. to lightning.
defraud. Fulgor, õris, m. 3. brightness.
Fraus, dis, f. 3. fraud, deceit. Fulgur, ŭris, n. 3. lightning.
Frendo, ère, n. 3. and Fulīgo, inis, f. 3. soot, smut,
Frendeo, ère, ui, sup. car. n. 2. to blackness .
gnash or grind the teeth. Fullo, ōnis, m. 3. a fuller of
Frequens, tis, adj. frequent, in cloth .
great numbers, in crowds. Fulmen, înis, n. 3. a thunder-
Frequenter, adv. frequently. bolt.
Fretum, i, n. 2. the sea. Fumans, tis, pt. smoking.
Fretus, a, um, adj. relying upon. Fumo, are, avi, atum, n. 1. to
Frigidus, a, um, adj. cold. smoke.
Frigus, õris, n. 3. cold. Fumus, i, m. 2. smoke.
Frondeo, ēre, ui, sup. car. n. 2. to Funda, æ, f. 1. a sling.
putforth leaves, to bear leaves. Fundamentum, i, n. 2. a founda-
Frons, dis, f. 3. the leaf of a tree. tion.
Frons, tis, f. 3. the forehead. Fundens, tis, pt. pouring forth.
Fructuōsus, a, um, adj fruitful, Fundus, i, m. 2. land, a farm,
bearingfruit. bottom.
16
182 DICTIONARY .

GEN GRA

Fundo, fundere, fūdi, fūsum, a. Genitor, õris, m. 3. afather.


3. to pour out, to yield, or Genitrix, īcis, f. 3. a mother.
produce. Gens, tis, f. 3. a nation, a peo-
Fundor, fundi, fūsus sum, pass. to ple
be routed, or overthrown, to be Gentīlis, e, adj. gentile, of the same
poured out. nation or tribe .
Fungor, ngi, nctus sum, dep. 3. to Genu, n. 4. indec. in the sing. pl.
execute, to discharge. genua, the knee .
Funus, ěris, n. 3. afuneral. Genus, ěris, n. 3. a race, a tribe, a
Furiōsus, a, um, dj . mad, furi- family, a kind, gender.
ous . Geometria, æ, f. 1. geometry.
Furo, ere , pr. & sup. car. n. 3. to Geometricus, a, um, adj . geome-
rave, to rage. trical.

Furor, ari, atus sum, dep. 1. to Gerens, tis, pt. bearing, carrying,
steal . performing.
Furor, ōris, m. 3.fury, rage. Germino, are, avi, ātum, a. & n.
Furtum, i, n. 2. theft. 1. to bud, to produce.
Fustis, is, m. 3. a club. Gero, rère, ssi, stum, a. 3. to bear,
Futūrus, a, um, pt. future, about to perform, to exhibit ; gerěre
to be. curam, to take care ; gerěre
morem alicui, to comply with
G. another's will
Geror, ri, stus sum, pass. to be
Galea, æ, f. 1. a helmet. performed .
Galgala, indec. Gilgal, a city. Gesto, are, avi, ātum, freq. 1. to
Gallia, æ, f. 1. Gaul. bear, to wear, to carry, to sus-
Gallīna, æ, f. 1. a hen . tain.
Gallinaceus, a, um, adj . of a hen. Gestus, a, um, pt. carried, per-
Gallus, i, m. 2. a cock. formed; res gestæ, great ac-
Gaudens, tis, pt. rejoicing. tions, exploits.
Gaudeo, gaudēre, gavīsus sum, n. Gigno, gignere, genui, genitum,
pass. 2. to rejoice. a. 3. to beget .
Gaudium, i, n. 2. joy, pleasure. Glacies, ei, f. 5. ice.
Gedeon, ōnis, m. 3. a man's Gladius, i, m. 2. a sword.
name.
Globus, i, m. 2. a sphere.
Gelböe, indec. Gilboa. Gloria, æ, f. 1. glory.
Gelidus, a, um, adj . cold. Glorians, tis, pt. boasting.
Gemens, tis, pt. groaning, com- Glorior, ari, atus sum, dep. 1. to
plaining. glory, to boast.
Gemitus, i, m. 2. a groan. Gloriosè, adv. gloriously, vainly.
Gemitus, ûs, m. 4. a groan. Gloriosus, a, um, adj. glorious,
Gemma, æ, f. 1. a jewel, a bud. proud, vain-glorious.
Gemo, ère, ui, itum, n. 3. to Goliathus, i, m. 2. Goliath, a
groan, to complain. man's name.
Gena, æ, f. 1. the cheek, the eye- Gorgias, æ, m. 1. the preceptor of
lid. Isocrătes .
Generōsus, a, um, adj . (ior, issi- Gracilis, e, adj. (ilior, illimus)
mus) generous, noble. slender, slim, lean, weak.
DICTIONARY. 183

HAB HER

Gracŭlus, i, m. 2. a jackdaw. Habens, tis, pt. having, possess-


Gradiens, tis, pt. going. ing.
Gradior, gradi, gressus sum, dep. Habeo, ēre, ui, îtum, a. 2. to have,
3. to go, to advance. to possess ; ita se res habet,
Gradus, ûs, m. 4. a step, a degree, thus it is.
rank. Habeor, ēri, îtus sum, pass. to be
Græci , ōrum, pl. m. 2. the in- had, to be treated.
habitants of Græcia, the Greeks. Habitans, tis, pt. dwelling.
Gramen, înis, n. 3. grass. Habitandum, i, ger. from
Grammatica, æ, or Habito, are, avi, atum, a. & n. 1 .
Grammatice, es, f. 1. grammar. to inhabit, to dwell.
Grandis, e, adj . (ior, issimus) Habitus, ûs, m. 4. a habit, state,
great, large. condition.
Grando, inis, f. 3. hail. Habitūrus, a, um, pt. (from ha-
Granum, i, n. 2. a grain. beo) about to have, or possess.
Gratia, æ, f. 1. grace, favour, an Hædus, i, m. 2. a kid.
acknowledgment. Hærens, tis, pt. adhering, fasten-
Gratiæ, arum, pl. f. 1. thanks ; ed.
agère gratias, to give thanks. Hæreo, rêre, si, sum, n. 2. to ad-
Gratis, adv. freely, gratuitously. here.
Gratulans, tis, pt. congratulat- Hæres, ēdis, c. 3. an heir.
ing. Hæsitans, tis, pt. hesitating.
Gratulor, ari, atus sum, dep. 1. to Hæsito, are, avi, atum, a. 1. to
congratulate. hesitate, to stop, to delay.
Gratus, a, um, adj . (ior, issi- Haran, indec. the name of a
mus) grateful, pleasant, agree- city.
able. Hasta, æ, f. 1. a spear.
Gravis, e, adj . (ior, issimus) Haud, adv. not, in no wise.
heavy, severe, aggravated. Haudquaquam, adv. by no

Gravitas, ātis, f. 3. gravity, means .

weight. Hauriendum, i, ger. from haurio


Graviter, adv. (iùs, issimè) great- Hauriendus, a, um, pt. to be
ly, severely. drawn .
Gregarius, a, um, adj . common, Haurio, īre, si, stum, rarely sum,
of the ordinary kind. a. 4. to draw .
Gressus, ûs, m. 4. step, gait. Haurior, rīri , stus & sus sum,
Grex, gregis, c. 3. a flock, a pass. to be drawn .
herd. Hebetatio, ōnis, f. 3. the making
Grus, uis, c. 3. a crane. dull or blunt, dulness, dim-
Gubernator, õris, m. 3. a gover- ness .
nor, a pilot. Hebræus, a, um, adj . Hebrew ; m.
Gubernaculum, i, n. 2. the helm of 2. subs. a Hebrew or Jew.
a ship. Helena, æ, f. 1. the wife of Mene-
Gustus, ûs, m. 4. taste, relish. laus, king of Sparta.
Heli, indec. Eli, a man's name.
H. Herba, æ, f. 1. an herb, grass.
Hercules, is, m. 3. the son of Ju-
Habendus, a, um, pt. to be kept. piter and Alcmēna.
184 DICTIONARY.

HOS IGN

Herus, i, m. 2. a master. Hostia, æ, f. 1. a victim, a sacri-


Heu & Heus, int. O ! alas ! fice.
Hiatus, ûs, m. 4. a gaping, a Hostilis, e, adj . hostile.
yawning. Hostilius, i, m. 2. (Tullus) a Ro-
Hic, hæc, hoc, pro. this, he. man king.
Hic, adv. here, in this place. Hostis, is, c. 3. an enemy.
Hicce, hæcce, hocce, pro. this, Huc, adv. hither, to this place.
this very. Humānus, a, um, adj. human.
Hiems, ěmis, f. 3. winter, a Huměrus, i, m. 2. the shoulder.
storm .
Humilis, e, adj. (ilior, illimus)
Hierosolyma, æ, f. 1. Jerusalem. humble, low, in a mean state or
Hilărus, a, um, or hilăris, e, adj. condition .
cheerful. Humilitas, ātis, f. 3. humility.
Hilaritas, ātis, f. 3. mirth. Humo, are, avi, ātum, a. 1. to
Hinc, adv. hence ; hinc et inde, on bury.
each side . Humus, i, f. 2. the ground.
Hinnītus, ûs, m. 4. a neighing.. Humor, oris, m. 3. moisture,
Hircus, i, m. 2. a he goat. - water .

Hirundo, înis, f. 3. a swallow. Hyems, ěmis, f. 3. winter, a


Hispania, æ, f. 1. Spain. storm.
Historia, æ, f. 1. history.
Hoc, abl. from hic, by so much. I.
Hodie, adv. to-day.
Homicidium, i, n. 2. man-slaugh- Ibi, adv. there, in that place.
ter, murder. Ico, cěre, ci, ctum, a. 3. to
Homo, inis, c. 3. a man, a strike.
mortal . Icor, ci, ctus sum, pass. to be
Honestas, atis, f. 3. honesty. stricken .

Honestè, adv. (iùs, issimè) honest- Ictus, a, um, pt. stricken, wound-
ed.
ly, honourably.
Honestus, a, um, adj. (ior, issi- Ictus, ûs, m. 4. a stroke, a blow .
mus) honest, honourable. Idcirco, conj . therefore, on that
Honōro, are, avi, ātum, a. 1. to account.
honour. Idem, eadem, idem, pro. the
same.
Honos & honor, ōris, m. 3. honour,
respect. Identidem, adv. now and then ,
Hora, æ, f. 1. an hour. often.
Horizon, ontis, m. 3. the horizon. Ideo, conj. therefore, for that
reason .
Horreum, i, n. 2. a granary.
Horsum, adv. hither, hither- Iens, euntis, pt. (from eo)
ward. going .
Hortor, ari, atus sum, dep. 1. to Igitur, conj . therefore, then.
advise, to exhort. Ignavia, æ, f. 1. sloth, idleness.
Hortŭlus, i, m. 2. a little garden. Ignāvus, a, um, adj . slothful,
Hortus, i, m. 2. a garden. idle.
Hospes, itis, c. 3. a guest, a Igneus, a, um, adj. fiery, flam-
host. ing.
Hospitium, i, n. 2. entertainment. Ignis, is, m. 3.fire, flame.
DICTIONARY . 185

IMM IMP

Ignobilis, e, adj. ignoble. Immittor, itti, issus sum, pass. to


Ignominia, æ, f. 1. ignominy, dis- be sent in.
grace, reproach. Immoderātè , adv. immoderately,
Ignoro, are, āvi, ātum, n. & a. 1. excessively.
to be ignorant, not to know. Immolandus, a, um, pt. to be sa-
Ignosco, noscère, novi, notum, a. crificed.
& n. 3. to pardon, to forgive. Immolo, are, avi, atum, a. 1. to
Ignotus, a, um, adj. unknown. sacrifice, to slay.
Ilia, ûm, pl. n. 3. the flank, the Immolor, ari, ātus sum, pass. to
bowels. be sacrificed.
Ilias, ădis, & ados, f. 3. the Iliad, a Immortalis, e, adj. immortal.
poem of Homer ; malorum ilias, Immortalitas, atis, f. 3. immor-
an iliad of troubles , innumera- tality.
ble troubles. Imo or immo, conj . yea, nay,
Illæsus, a, um, pt. uninjured. even .

Illatūrus, a, um, pt. about to bring Impědio, īre, īvi, itum, a. 4. to


in. (from infero .) hinder.
Ille, illa, illud, pro. he, she, that, Impedior, Iri, ītus sum, pass. to
be hindered.
one, some one, the same.
Illic, adv . there. Impedītus, a, um, pt. hindered,
Illicitus, a, um, adj . unlawful. embarrassed .
Illinc, adv. thence, on that side. Impendeo, dère, di, sum, n. 2. to
Illò , adv. thither . hang over, to threaten, to await.
Illuc, adv. thither. Impensa, æ, f. 1. expense, charge.
Illuceo, cēre, xi, sup. car. n. 2. Impěrans, tis, pt. reigning.
(luceo) to shine upon, to dawn, Imperator, õris, m. 3. a comman-
to grow light. der, a ruler.
Illucesco, ère, incep. 3. (idem.) Imperītus, a, um, adj . ignorant.
Imago, înis, f. 3. an image. Imperium, i, n. 2. command, pow-
Imbecillis, e, adj . (lior, limus) er, authority.
weak , feeble . Impěro, āre, avi, atum, a. 1. to
Imbecillitas, ātis, f. 3. weakness. command, to order, to reign.
Imber, bris, m. 3. a shower, rain. Imperor, āri, ātus sum, pass. to
Imitabilis, e, adj. imitable. be ordered.
Imitor, ari, ātus sum, dep. 1. to Impertio, īre, īvi, ītum, a. 4. (par-
imitate, to resemble. tio) to impart, to bestow .
Immānis, e, adj . huge, vast, cruel. Impěto, ère, īvi & ii, ītum, a. 3
Immensus, a, um, adj. immense, to invade, to attack.
boundless , infinite. Impětor, i, ītus sum, pass. to be
Immineo, ēre, ui, sup. car. n. 2. to attacked .
hang over, to await, to threaten. Impětro, are, avi, atum, a. 1. to
Imminuo, uère, ui, ūtum, a. 3. to obtain .
diminish, to impair. Impetuōsus, a, um, adj . impetu-
Imminuor, ui, ūtus sum, pass. to ous.
be diminished. Impětus, ûs, m. 4. attack, force,
Imminūtus, a, um, pt. diminished. violence.
Immitto, ittěre, īsi, issum, a. 3. to Impiětas, ātis, f. 3. impiety.
send in, or upon, to send forth. Impius, a, um, adj. wicked.
16 *
186 DICTIONARY .

INC INC

Implacabilis, e, adj. implaca- (cedo) to cut, to cut short, to


ble. lay aside.
Impleo, ère, ēvi, ētum, a. 2. to Incīdor, di, sus sum, pass. to be
fill, to complete. cut short.
Impleor, ēri, ētus sum, pass. to Incipio, ipěre, ēpi, eptum, a. 3.
be filled. (capio) to begin.
Implico, care, cavi & cui, catum Incito, are, avi, atum, a. 1. to
& citum, a. 1. to entangle. incite, to stir up, to encourage.
Implícor, āri, ātus & itus sum, Inclāmo, are, avi, atum, n. 1. to
pass. to be entangled. cry out.
Imploro, are, avi, ātum, a. 1. to Inclūdo, děre, si, sum, a. 3. (clau-
implore. do) to include, to enclose.
Impōno, onère, osui, ositum, a. 3. Inclūdor, di, sus sum, pass. to be
to put on, to impose. shut up.
Imponor, ōni, ositus sum, pass. Inclusus, a, um, pt. shut up, en-
to be put on, to be deceived. closed.
Impossibilis, e, adj. impossible. Inclytus, a, um, adj . (comp. car.
Improbè, adv. wickedly. sup. issimus) celebrated, re-
Improbus,
wicked.
a, um, adj. dishonest, nowned.
Incola, æ, c. 1. an inhabitant.
Improvīsus, a, um, adj. unex- Incolo,colère,
to inhabit .
colui, cultum, a. 3.
pected; de improviso, unex-
pectedly. Incolumis, e, adj . safe, unhurt.
Impūnè, adv. (iùs, issimè) with Incolumitas, atis, f. 3. safety.
impunity. Incommodus, a, um, adj . incon-
venient.
In, prep.
p in, into, upon, toward.
in,
Inambulo, are, avi, atum, n. 1. Incommodum, i, n. 2. inconve
* to walk about . nience, disadvantage.
Inānis, e, adj . vain, unavailing. Inconstans, tis, adj . inconstant.
Inauris, is, f. 3. an ear-ring . Incorruptus, a, um, adj . uncor-
Incautè, adv. (iùs, issimè) unwa- rupted .
rily. Incredibilis , e, adj . incredible.
Incautus, a, um, adj . heedless, Incrěpans, tis, pt. chiding.
unwary . Incrěpo, are, ui, itum, a. 1. to
Incēdo, děre, ssi, ssum, n. 3. to chide.
go, to walk, to come. Incubo, are, ui, îtum, n. 1. to
Incendium, i, n. 2. afire, burning, lie down.
conflagration. Incumbo, cumběre, cubui, cubi-
Incendo, dère, di, sum, a. 3. to tum, n. 3. (cubo) to lie down, to
burn, to set on fire . apply, to devote.
Incendor, di, sus sum, pass. to Incurvesco, ère, incep. 3. to bow
be inflamed. down.
Incertus, a, um, adj . doubtful. Incurvo, are, avi, ātum, a. 1. to
Incidens, tis, pt. falling upon. bend.
Incido, iděre, idi, āsum, n. 3. Incurvor, ari, atus sum, pass. to
(cado) to fall upon, to fall into, be bent.
to happen, to arise. Incurvus, a, um, adj . crooked.
Incīdo, idère, Idi, Isum, a. 3. Incūsans, tis, pt. accusing.
DICTIONARY . 187

IND ING

Incuso, are, avi, atum, a. 1. to Industria, æ, f. 1. industry.


accuse .
Industrius, a, um, adj . industri-
Incŭtio, těre, ssi, ssum, a. 3. ous.

(quatio) to strike, to excite, to Indūtus, a, um, pt. clothed.


inspire. Ineo, īre, ivi & ii, itum, irreg.
Inde, adv. thence, from that time, n. to go to, to enter upon.
from that cause. Ineptus, a, um, adj . (comp. ior,
Index, icis, d. 3. a mark, a symp- sup.issimus) foolish.
tom .
Inerrans, tis, pt. & adj . fixed,
Indicium, i, n. 2. a discovery, a unerring .
sign, a token. Inertia, æ, f. 1. indolence, sloth.
Indico, are, avi, ātum, a. 1. to Inexpertus, a, um, pt. inexpe-
discover, to show, to declare, to rienced, untried .
betray. Inexpugnabilis, e, adj . (comp. ior)
Indico, cěre, xi, ctum, a. 3. to impregnable.
proclaim, to ordain . Infans, tis, c. 3. an infant.
Infans,
Indicor, ci, ctus sum, pass. to be Infantŭlus, i, m. 2. a little infant.
proclaimed or ordained.
Proctat Infelix, īcis, (ior, issimus) adj.
Indictus, a, um, pt. proclaimed, unhappy.
ordained, prescribed. Infernus, a, um, adj. lying be-
Indigeo, ère, ui, sup. car. n. 2. to low, infernal.
want, to stand in need. Infero, inferre, intuli, illatum,
Indignans, tis, pt. & adj . indig- irreg. a. to bring in, to apply ;
nant, angry. inferre se, to advance.
Indignatio, õnis, f. 3. indignation. Infērus, a, um, adj. (comp. inferi-
Indignè, adv. indignantly. or, sup infimus, or imus) low.
Indignitas, ātis, f. 3. baseness. Infestus, a, um, adj . hostile, hat-
ed.
Indignus, a, um, adj . unworthy,
base. Infinītus, a, um, adj . infinite.
Indo, děre, dīdi, ditum, a. 3. (do) Infirmus, a, um, adj. (ior, issimus)
to put in, to give. infirm , feeble , weak.
Indocilis, e, adj. intractable. Inflo, are, avi, ātum, a. 1. to blow
Indoles, is, f. 3, growth, disposi- upon, to puff, to swell.
tion. Infra, prep. beneath ; adv. from
Induco, cěre, xi, ctum, a. 3. to in- below.
duce, topersuade, to prevail on. Ingenium, i, n.2. genius, capacity,
Indūcor, ci, ctus sum, pass. to be disposition.
induced. Ingens, tis, adj. (comp. ior, sup.
Indulgens, tis, pt. indulging. car.) great, huge.
Indulgeo, gère, si, tum, a. 2. to Ingenuus, a, um, adj . ingenuous,
grant, to indulge. frank, liberal.
Indulgeor, gēri, tus sum, pass. to Ingrātus, a, um, adj . ungrateful.
be indulged. Ingravesco, ère, incep. 3. to grow
Indultus, a, um, pt. indulged. heavy, to increase.
Induo, uěre, ui, ūtum, a. 3. to put Ingredior, ědi, essus sum, dep. 3.
on, to cover. to go, to enter into.
Induor, ui, utus sum, pass. to be Ingressus, a, um, pt. entering.
clothed. Ingruens, tis, pt. assailing.
188 DICTIONARY.

INS INS

Ingruo, uěre, ui, sup. car. n. 3. to Insidiæ, arum, pl. f. 1 a snare,


invade, to assail violently. snares, deceit , treachery, a lurk-
Inhonestus, a, um, adj . dishonest. ingplace.
Inimicitia, æ, f. 1. enmity. Insidior, ari, ātus sum, dep. 1. to
Inimicus, a, um, adj . unfriendly, lie in wait, to ensnare, to deceive.
hostile. Insigne, is, n. 3. a badge, a sign
Inimicus, i, m. 2. an enemy. or token.

Inīquè, adv. unjustly. Insignis, e, adj . remarkable, noble,


Inīquus, a, um, adj . unjust, dis- beautiful.
advantageous . Insilio, ilīre, ilui, ivi, & ilii, ultum,
Initium, i, n. 2. a beginning. (salio) n. 4. to leap in or upon.
Injuria, æ, f. 1. injury, wrong. Insimŭlo, are, avi, atum, a. 1. to
Injustus, a, um, adj . unjust. feign, to pretend, to accuse.
Innītor, ti, xus or sus sum, dep. Insisto, sistěre, stiti, stitum, (sup.
3. to lean on, to rest on. seldom used) n. 3. to insist on,
Innixus, a, um, pt. resting upon. to urge.
Innocens, tis, adj. innocent. Insolitus, a, um, adj. unusual.
Innocenter, adv. innocently. Insono, are, ui, itum, n. 1. to
Innocentia, æ, f. 1. innocence. sound, to resound.
Innoxius, a, um, adj. guiltless, Inspecto, are, avi, atum, freq. 1.
innocent. to examine.
Innumerabilis, e, adj. innumera- Inspector, ōris, m. 3. an observer.
ble. Inspiciendus, a, um, pt. to be
Inopia, æ, f. 1. want, poverty. seen, to be regarded, to be ex-
Inops, õpis, adj . poor, destitute. amined.
Inquio, or inquam, is, it, def. Inspicio, icère, exi, ectum, a. 3.
I say. to behold, to observe, to ex-
Insānus, a, um, adj . insane, mad. amine.
Inscribo, běre, psi, ptum, a. 3. to Inspicior, ici, ectus sum, pass. to
inscribe, to write in, or on . be examined.
Inscribor, bi, ptus sum, pass. to Instar, adv like.
be inscribed. Instituo, uěre, ui, ūtum, a. 3.
Inscriptus, a, um, pt. inscribed. (statuo) to institute, to appoint,
Insector, äri , ātus sum, dep. 1. to to educate .
follow, to pursue, to reproach. Instituor, ui, ūtus sum, pass. to
Insecutus, a, um, pt. pursuing, be educated.
having pursued. Institūtus, a, um, pt. instituted. 1

Insequor, qui, quutus & cutus Insto, stare, stiti, stitum & sta-
sum, d. 3. to pursue, to perse- tum, n. 1. to urge, to pursue, to
cute. be at hand.
Insěro, rěre, rui, rtum, a. 3. to Insulto, are, avi, atum, n. 1. (sal-
insert, to intermix. to) to leap up, to insult.
Inservio, īre, īvi, ītum, n. 4. to Insum, esse, pret. car. irr. n. to
serve, to comply with, to be sub- be in.
servient to . Insŭper, conj . moreover, above.
Insidens, tis, pt. sitting upon. Insurgitur, pass. impers. there is
Insideo, idēre, edi, essum, n. 2 . a rising or insurrection, they
(sedeo) to sit upon, to rest on. rise.
DICTIONARY. 189

INT INT

Insurgo, gère, rexi, rectum, n. 3. Interim, adv. in the mean time.


to rise up, to rise. Interimo, iměre, ēmi, emptum, a.
Integer, gra, grum, adj . whole, 3. (emo) to kill.
entire, sound . Interior, us, adj . (comp. from in
Integritas, ātis, f. 3. integrity, těrus) inner.
honesty , sincerity . Interītus, ûs, m. 4. ruin, destruc
Intellectus, a, um, pt. under- tion.
stood. Internus, a, um, adj. internal.
Intelligens, tis, pt. understand- Interpōno, onere, osui, ositum, a.
ing. 3. to place between or among.
Intelligo, igère, exi, ectum, a. 3. Interpositus, ûs, m. 4. interven-
(lego) to understand, to perceive. tion.
Intelligor, igi , ectus sum, pass. Interpres, ětis, c. 3. an interpre-
to be understood. ter.

Intemperantia, æ, f. 1. intempe- Interpretātus, a, um, pt. having


rance. interpreted.
Intemperies, ei, f. 5. intempera- Interpretatio, ōnis, f. 3. interpre-
ture. tation .

Intempestīvus,
seasonable.
a, um, adj. un- Interprětor, äri, ātus sum, dep 1.
to interpret.
Intendo, děre, di, sum & tum, a. Interrogans, tis, pt. asking.
3. to bend, to intend, to apply. Interrogātus, a, um, pt. being
Intendor, di, tus & sus sum, pass. asked.
to be bent. Interrogo, are, avi, atum, a. 1. to
Intentus, a, um, pt. & adj . intent, ask, to question, to demand.
eager, bent, increased. Interrogor, äri, ātus sum, pass. to
Inter, prep. between, (with a pro- be asked.
noun) mutually, reciprocally, Intersum, esse, fui, futūrus, irreg.
together. n. to be present, to interest, to
Intercido, ěre, idi, sup. car. n. 3. be important.
(cado) to perish, to be lost, to Intonsus, a, um, adj . uncut, un-
decay. shorn, rough.
Interclūdo, děre, si, sum, a. 3. Intorqueo, quere, si, tum, a. 2.
(claudo) to shut in. to hurl, to wrest, to turn, to
Interclūdor, di, sus sum, pass. to wind.
be shut in. Intra, prep. & adv. within.
Interclüsus, a, um, pt. shut in. Intrepidus, a, um, adj . undaunt-
Interdum, adv. sometimes. ed.
Interdiu, adv. in the day time. Intro, are, avi, ātum, a. 1. to
Interea, adv. in the mean time. enter.

Intereo, īre, īvi & ii, itum, irreg. Introduco, cěre, xi, ctum, a. 3. to
n. to die, to perish. introduce , to bring in.
Interest, impers. it concerns. Introducor, ci, ctus sum, pass. to
Interfectus, a, um, pt. slain. be brought in.
Interficio, icère, ēci, ectum, a. 3. Introductus, a, um, pt. introduc
to kill. ed.
Interficior, ici, ectus sum, pass. Introëo, īre, īvi, itum, irreg. n
to be slain. togo in, to enter.
190 DICTIONARY .

IRA JAM

Intueor, eri, îtus sum, dep. 2. to Irrêtio, Ire, Ivi, ītum, a. 4. to en


look upon, to behold. tangle.
Intumescens, tis, pt. swelling. Irretior, īri, ītus sum, pass. to be
Intumesco, ère, incep. 3. to begin entangled.
to swell .
Irretītus, a, um, pt. entangled.
Intus, adv. within, inwardly. Irrīdeo, dēre, si, sum, a. 2. to
Inultus, a, um, pt. unavenged. deride.

Invado, děre, si, sum, a. 3. to in- Irrigo, are, avi, atum, a. 1. to


vade, to attack. water, to bedew.
Invalesco, alescère, alui, inc. 3. Irritamentum,
to prevail, to increase.
Irrīsus, ûs, m. 4.i, derision, scorn.
n. 2. an incite-
Invěnio, venire, vēni, ventum, ment.
a. 4. to find, to invent, to dis- Irritus, a, um, adj . vain, unavail-
cover.
ing.
Invenior, nīri, ntus sum, pass. to Irruens, tis, pt. rushing in.
befound. Irruo, uěre, ui, sup. car. a. 3. (ruo)
Inventor, õris, m. 3. an inventor, to rush in, to run violently.
a discoverer. Irruptio, ōnis, f. 3. an irruption.
Inventus, a, um, pt. found, in- Is, ea, id, gen. ejus, pro. he, she,
vented. it.
Invicem, adv. mutually, one ano- Isaăcus, i, m. 2. Isaac.
ther. Israeliticus, a, um, adj. Israel-
Invictus, a, um, pt. invincible, itish.
unsubdued . Iste, ista, istud, gen. Ius, pro.
Invideo, idēre, īdi, īsum, a. & n. this, that, he.
2. to envy, to hate. Ita, adv. so, therefore, thus.
Invidia, æ, f. 1. envy, hatred, ill- Italia. æ, f. 1. Italy.
nature . Ităque, adv. therefore.
Invidus, a, um, adj. envious. Item, adv. also.
Inviolātus, a, um, pt. inviolate, Iter, itineris, n. 3. ajourney.
unhurt. Itěrum, adv. again.
Invīsus, a, um, pt. unseen, hated, Ithaca, æ, f. 1. the country where
hateful. Ulysses reigned.
Invito, are, avi, atum, a. 1. to Itur, itum est, pass. imp. they go;
invite, to allure . (
fromeo.)
Invius, a, um, adj . pathless, inac-
cessible .
J.
Invoco, are, avi, atum, a. 1. to
invoke, to call on. Jabes, indec. the city Jabesh.
Ipse, a, um, pro. I, thou, he. Jacens, tis, pt. lying, lying down.
Ira, æ, f. 1. anger, wrath. Jaceo, ère, ui, îtum, n. 2. to lie.
Cracundia, æ, f. 1. passion, anger. Jacobus, i, m. 2. Jacob .
Tracundus, a, um, adj. passionate, Jactito, are, avi, atum, freq. 1. to
enraged, prone to anger. boast repeatedly.
ascor, i, pret. car. dep. 3. to be Jaculum, i, n. 2. a javelin.
angry. Jam, adv. now, already.
already.
1. tus, a, um, adj . angry, pro- Jamdūdum, adv. long ago, al
voked. ready.
DICTIONARY. 191

JUS LAC

Janitor, ōris, m. 3. a porter. Justitia, æ, f. 1. justice.


Japhětus, i, m. 2. Japhet. Justus, a, um, adj. (ior, issimus)
Jejūnus, a, um, adj.fasting, lean, just.
empty. Juvenīlis, e, adj. (comp. ior, sup.
Jeroboamus, i, m. 2. Jeroboam. car.) youthful.
Joabus, i, m. 2. Joab. Juvenis, e, adj . young ; comp.
Jonathas, æ, m. 1. Jonathan. junior younger ; sup. car.
Jordānes, is, m. 3. Jordan, a river Juvenis, is, c. 3. a young man or
of Palestine. woman .

Josephus, i, m. 2. Joseph. Juventus, ūtis, f. 3. youth.


Josue, es, m. 1. Joshua. Juvo, juvāre, jūvi, jūtum, a. 1. to
Jovis, gen. from Jupiter. help.
Jubens, tis, pt. ordering. Juxta, adv. even, as, as well
Jubeo, bēre, ssi, ssum, a. 2. to Juxta, prep. nigh, or near to.
order, to command, to direct.
Jubeor, bēri, ssus sum, pass. to be L.
ordered.
Jucundè, adv. (iùs, issimè) plea- Labānus, i, m. 2. Laban.
santly. Labor, bi, psus sum. dep. 3. to
Jucunditas, ātis, f. 3. pleasure. slide, to glide, to pass away.
Jucundus, a, um, adj . (ior, issi- Labor and labos, ōris, m. 3. la-
mus) pleasant. bour, hardship, trouble.
Judas, æ, m. 1. Judah, the name Laborans, tis, pt. labouring, op-
of a man, also of a kingdom. pressed ; laborans luna, the
Judex, icis, c. 3. a judge. moon in eclipse.
Judicans, tis, pt. judging. Laboriōsus, a, um, adj. laborious.
Judicium, i, n. 2. judgment. Laboro, are, avi, atum, a. & n.
Judico, are, avi, ātum, a. 1. to 1. to labour, to be oppressed.
judge, to think. Lacedæmon, onis, f. 3. Lacedæ-
Juglans, dis, f. 3. a walnut. mon, the capital of Laconia.
Junctus, a, um, pt. joined. Lacedæmonii, õrum, pl. m. 2. the
Jungo, ngère, nxi, nctum, a. 3. to Lacedæmonians .
join. Lacero, are, avi, atum, a. 1. to
Jungor, ngi, nctus sum, pass. to tear in pieces, to rend.
bejoined.
Juno, ōnis, f. 3. the daughter of
Laceror, ari, atus sum, pass. to
be torn in pieces.
Saturn, and wife ofJupiter. Lacessendus, a, um, pt. to be
Jupiter, gen. Jovis, dat. Jovi, acc. attacked .
Jovem, voc. Jupiter, ab. Jove, Lacessītus, a, um, pt. provoked.
m. 3. the king of the gods. Lacesso, ère, īvi, ītum, a. 3.
Juro, are, avi, atum, a. & n. 1. to provoke, to attack, to dis-
to swear. turb .
Jus, juris, n. 3. justice, equity, Lacessor, i, ītus sum, pass. to be
right; jus dicere, to administer provoked, to be attacked.
justice. Lachryma, or lacryma, æ, f. 1.
Jussum, i, n. 2. a command. a tear.

Jussus, a, um, pt. commanded. Lachrymo, or lacrymo, are, avi,


Justè, adv. justly. atum, n. 1. to weep.
192 DICTIONARY.

LAT LEN

Lactuca, æ, f. 1. lettuce. Lavo, lavere & lavāre,lavi, lotum,


Lacus, ûs, m. 4. a lake, a pool. lautum, & lavātum, a. 1. & 3.
Lætans, tis, pt. rejoicing. to wash.
Lætātus, a, um, pt. rejoiced. Lavor, lavāri & lavi, lotus, lau-
Lætitia, æ, f. 1. joy, cheerful- tus, & lavātus sum, pass. to be
ness . washed.
Lætor, āri, ātus sum, dep. 1. to Laudabilis, e, adj . commendable,
rejoice. worthy of praise .
Lætus, a, um, adj . joyful, rejoic- Laudatio, ōnis, f. 3. commenda-
ing. tion.
Læva, æ, f. 1. the lefthand. Laudator, õris, m. 3. a commen-
der.
Lævus, a, um, adj . left, unlucky.
Lagēra,
tle.
æ, f. 1. aflagon, a bot- Laudātus, a, um, pt. & adj . prais-
ed, honourable.
Lamentum, i, n. 2. a lamenta- Laudo, are, āvi, ātum, a. 1. to
tion. praise, to commend.
Lampas, ădis & ados, f. 3. a lamp, Laudor, āri, ātus sum, pass. to
a torch. be praised.
Lancea, æ, f. 1. a spear. Laurus, i & ûs, f. 2 & 4. a laurel
Laniātus, a, um, pt. rent, torn tree.

in pieces. Laus, dis, f. 3. praise, commenda-


Lanio, are, avi, atum, a. 1. to tion.
rend, to tear in pieces. Lautus, a, um, adj . elegant, sump-
tuous.
Lanior, ari, atus sum, pass. to be
torn, or rent . Laxātus, a, um, pt. loosened.
Lanx, cis, f. 3. a scale of a ba- Laxo, are, avi, ātum, a. 1. to
lance. loosen.
Lapillus, i, m. 2. a little stone; Laxor, ari, atus sum, pass. to be
(dimin. from lapis.) unbent.
Lapis, îdis, m. 3. a stone. Lectŭlus, i, m. 2. a little bed, a
Laqueus, i, m. 2. a snare. couch.
Largiendum, i, ger. from Lectus, a, um, pt. read, cho-
Largior, īri, ītus sum, dep. 4. to sen .

bestow, to grant. Legātus, i, m. 2. an ambassador,


Lassitūdo, înis, f. 3. weariness. a lieutenant, a deputy.
Latebra, æ, f. 1. a lurking place, Legendus, a, um, pt. to be read,
a shelter, concealment. to be gathered, to be chosen.
Latens, tis, pt. concealed. Legens, tis, pt. reading .
Lateo, ēre, ui, itum, n. 2. to be Legio, ōnis, f. 3. a legion, con-
concealed, to lie hid. sisting of ten cohorts.
Latinè, adv. in Latin. Lego, gère, gi, ctum, a. 3. to read,
Latitudo, inis, f. 3. latitude, to gather, to choose.
breadth.
Legor, gi, ctus sum, pass. to be
Latrātus, ûs, m. 4. a barking. read, to be gathered.
Latro, are, avi, atum, a. & n. 1. to Lenimentum, i, n. 2. ease, re-
bark, to bark at. lief.
Latus, ěris, n. 3. the side, the Lenio, īre, īvi, ītum, a. 4. to as-
waist. suage, to pacify.
DICTIONARY. 193

LIC LUC

Lenior, īri, ītus sum, pass. to be Licitus, a, um, adj . lawful.


assuaged, to be lessened. Lignātor, ōris, m. 3. a wood-
Lenis, e, adj. soft, smooth, gentle. cutter .
Lens, tis, f. 3. a lentil. Lignum, i, n. 2. wood, a log, a
Leo, ōnis, m. 3. a lion. piece of wood.
Leonīnus, a, um, adj . of a lion. Ligo, are, avi, atum, a. 1. to
Leontīnus, i, m. 2. (Gorgias) an bind.
orator of Sicily. Lilium, i, n. 2. a lily.
Leotychides, is, m. 3. a Spartan Limus, i, m. 2. mud, clay.
king. Linea, æ, f. 1. a line.
Levis, e, adj. light, smooth . Linio, īre, īvi, ītum, a. 4. to
Levitas, ātis, f. 3. levity, light- anoint, to paint, to smear.
ness . Lingua, æ, f. 1. the tongue, lan-
Levo, are, avi, atum, a. 1. to guage.
lighten, to raise up , to assuage, Liquidus, a, um, adj . liquid.
to allay. Liquor, õris, m. 3. liquor, mois-
Lex, legis, f. 3. a law, a rule. '
ture.
Libandum, i, ger. from libo. Lis, litis, f. 3. strife, contention.
Libenter, adv. (iùs, issimè) will- Litera, æ, f. 1. a letter, an epistle
Literæ, arum, pl. f. 1. an epistle,
ingly.
Liber, bri, m. 2. a book. learning.
Liber, ěra, ěrum, adj. free. Litus, (in the poets) littus, õris,
Liberālis, e, adj. liberal. n. 3. the shore, the sea-shore.
Liberalitas, ātis , f. 3. liberality. Loco, are, avi, atum, a. 1. to
Liberator, õris, m. 3. a deliverer. place.
Liberātus, a, um, pt. freed, de- Locor, äri, ātus sum, pass. to be
livered. placed.
Liběrè, adv. (eriùs, errimè) free- Locuples, ētis, adj. rich, abound-
ly. ing.
Liběri, örum, pl. m. 2. children . Locus, i, m. 2. a place ; pl. loci
Libero, are, avi, atum, a. 1. to & loca, örum, m. & n. usquam
deliver, to free, to acquit . loci, any where.
Liberor, āri, ātus sum, pass. to Locutus, a, um, pt. spoken.
be delivered, to be freed. Longè, adv. (iùs, issimè)far, at a
Libertas, ātis, f. 3. liberty. distance .

Libet, uit, & itum est, imp. it Longitūdo, inis, f. 3. length.


pleases. Longus, a, um, adj. (ior, issimus)
Libīdo, inis, f. 3. lust, desire, long.
passion, will. Loquens, tis, pt. speaking.
Libo, are, avi, atum, a. 1. to Loquor, qui, cutus or quutus sum,
taste, to pour out, to offer li- dep. 3. to speak.
bations. Lorīca, æ, f. 1. a breast-plate.
Libra, æ, f. 1. a balance. Lotus, a, um, pt. (from lavo)
Liceo, ère, ui, itum, n. 2. to be washed.
lawful. Luceo, ère, xi, sup. car. n. 2. to
Licet, licebat, licuit, & licitum shine, to give light, to glitter .
est, imp. it is lawful, you may. Luctus, ûs, m. 4. grief, sor
Licet, conj. although . row.
17
194 DICTIONARY.

MAG MAN

Ludibrium, i, n. 2. scorn, deri- Magistrātus, ûs, m. 4. a magis-


sion. trate, the power or office of a
Ludo, děre, si, sum, a. 3. to play, magistrate.
to sport. Magnanimitas, atis, f. 3. mag-
Ludus, i, m. 2. play, sport. nanimity.
Lugeo, gëre, xi, sup. car. a. 2. to Magnanimus, a, um, adj . mag-
mourn, to lament. nanimous, noble-minded.
Lumen, înis, n. 3. light, bright- Magnificentia, æ, f. 1. magnifi-
cence.
ness, a luminary.
Luna, æ, f. 1. the moon. Magnificus, a, um, adj. (entior,
Luo, uěre, ui, uitum, a. & n. 3. entissimus) magnificent, splen-
did.
to suffer, to atone for, to ex-
piate. Magnitūdo, înis, f. 3. magnitude,
Lupus, i, m. 2. a wolf, a pike. greatness, importance.
Lusus, ûs, m. 4. play, sport. Magnus, a, um, adj.(major, max-
Lutum, i, n. 2. clay, mud. imus) great, difficult.
Lux, lucis, f. 3. light, day; pri- Majestas,
mâ luce, atdaybreak. nity.
atis, f. 3. majesty, dig-
Luxuria, æ, f. 1. luxury. Major, us, adj. (comp. from mag-
Lyra, æ, a lyre, a harp. nus) greater, elder.
Majores, um, pl. m. 3. ancestors,
elders.
M.
Malè, adv. (comp. pejus, sup.
Macedones, um, pl. m. 3. the in- pessimè) ill, badly, wicked-
habitants of Macedonia.
Macer, cra, crum, adj . lean. Maledico, cěre, xi, ctum, a. 3.
Macilentus, a, um, adj. lean. (malè & dico) to reproach, to
Mactātus,
slain .
a, um, pt. killed, rail at, to curse.
Maledictum, i, n. 2. railing.
Macte, voc. for nom. an exhorta- Maledicus, a, um, adj . (entior, en-
tion or commendation ; macte tissimus) railing.
animo, go on with resolution ; Malevõlus, a, um, adj. (entior, en-
also used in the nom. sing. tissimus) malicious, envious.
mactus, a contraction of magis Malitia, æ, f. 1. malice .
auctus, more increased ; and in Malo, malle, malui, irreg . n. I had
the voc. pl. macti. rather, I prefer.
Macto, are, avi, atum, a. 1. to Malum, i, n. 2. evil, wicked-
slay. ness .

Mactor, ari, ātus sum, pass. to be Malus, a, um, adj. (pejor, pessi-
slain . mus) coil, wicked.
Macula, æ, f. 1. a spot, a stain. Manasses, is, m. 3. Manasseh.
Madianitæ, ārum, pl. m. 1. the Mandatum, i, n. 2. a command.
Midianites .... Mando, are, avi, atum, a. 1. to
Magi, õrum, pl. m. 2. a religious command, to commit.
sect, whose founder was Zoro- Mandor, ari, atus sum, pass. to
aster. be committed .
Magis, adv. (sup. maximè, posi- Manè, adv. early in the morn-
tive wanting) more, rather. ing.
DICTIONARY. 195

MED MER

Manens, tis, pt. remaining. Meditor, āri , ātus sum, dep. 1


Maneo, ère, si, sum, n. 2. to re- to meditate, to think upon.
main. Medius, a, um, adj . middle .
Manifestus, a, um, adj. manifest, Mel, mellis, n. 3. honey.
clear. Melior, us, adj. (comp. from bo-
Manipulus, i, m. 2. a handful, a nus) better, more excellent .
bundle. Meliùs, adv. (comp. from bene)
Manna, n. subs. indec. manna. better .
Mansūrus, a, um, pt. that will Membrum, i, n. 2. a member, or
abide . limb of the body.
Mantica, æ, f. 1. a scrip, a wal- Memini, ěram, defect. pret. to
remember .
let.
Manus, ûs, f. 4. the hand, a band; Memorātus, ûs, m. 4. remem-
manum conserěre, to engage in brance, mention.
battle . Memoratum & memorātu, supines
Marcellus, i, m. 2. a Roman ge- from memoro.
neral . Memoria, æ, f. 1. memory, re-
Marcus, i, m. 2. a prænomen, or membrance.
first name of many Romans. Memoro, are, avi, atum, a. 1. to
Mare, is, n. 3. the sea. remember, to mention, to re-
Marīnus, a, um, adj. of the sea, late.
or ocean . Mendacium, i, n. 2. a falsehood,
Marītus, i, m. 2. a husband. a lie.
Mars, tis, m. 3. the son of Jupiter Mendax, ācis, adj .false, lying.
and Juno, the god of war . Mens, tis, f. 3. mind, disposition.
Mater, tris, f. 3. a mother. Mensis, is, m. 3. a month.
Materia, æ, f. 1. matter, mate- Mentio, ōnis, f. 3. mention.
rials. Mercator, õris, m. 3. a merchant.
Matrimonium, i, n. 2. marriage. Mentior, īri, ītus sum, dep. 4. to
Matūrè, adv. (iùs, rimè or is- lie, to deceive.
simè) early, quickly, in due Merces, ēdis, f. 3. wages, reward.
time. Mercurius, i, m. 2. Mercury, the
Maturesco, ère, incep. 3. to ri- messenger of the gods.
pen. Merens, tis, pt. deserving.
Matūrus, a, um, (ior, rimus or Mereo, ere, ui, îtum, a. 2. to de-
issimus) ripe, complete, quick. serve, to gain or earn.
Maturitas, ātis, f. 3. ripeness, Mereor, ēri, îtus sum, dep. 2. See
maturity. mereo.
Maxilla, æ, f. 1. the jaw bone. Mergo, gère, si, sum, a. 3. to im-
Maximè , adv. (sup. of magis) merse, to sink, to overwhelm.
most of all, especially. Mergor, gi, sus sum, pass, to be
Maximus, a, um, adj. (sup. from immersed, to be overwhelmed.
magnus) greatest ; maximus Meritò, adv. (sup. issimò ; comp.
natu, eldest. not used) deservedly.
Mecum, for cum me, with me. Meritum, i, n. 2. merit, desert.
Medeor, ēri, pret. car. dep. 2. to Meritus, a, um, adj. (sup. issimus ;
heal, to cure. comp. car .) deserved, deserving,
Medicus, i, m. 2. a physician. worthy.
196 DICTIONARY.

MIN MIT

Mersus, a, um, pt. immersed. Minor, us, adj . (comp. from par-
Merum, i, n. 2. pure wine. vus) less, inferior, younger.
Mesopotamia, æ, f. 1. a country Minor, ari, ātus sum, dep. 1. to
of Asia between the Tigris and threaten.
Euphrates. Minuo, uěre, ui, ūtum, a. 3. to
Messis , is, f. 3. harvest. diminish, to abate.
Metior, tīri, nsus, dep. 4. to mea- Minuor, ui, ūtus sum, pass. to be
sure. diminished.
Metuendum, i, ger. from metuo. Minùs, adv. (comp. of parum)
Metuens, tis, pt. fearing. less, not at all.
Metuo, uěre, ui, sup. car. a. 3. to Miraculum, i, n. 2. a miracle.
fear. Mirans, tis, pt. wondering.
Metuor, ui, pass. to be feared. Mirè, adv. wonderfully.
Metus, ûs, m. 4. fear. Miror, ari, atus sum, dep. 1. to
Meus, a, um, pro. my, mine. wonder , to admire.
Mi or meus, mea, meum, voc. Miscellaneus,
Mirus, a, um, adj. wonderful.
sing. from meus. a, um, adj. miscel-
Mico, are, ui, sup. car. n. 1. to laneous, mixed.
shine, to glitter. Misceo, scere, scui, stum &
Miles, itis, c. 3. a soldier. xtum, a. 2. to mix, to mingle.
Militans, tis, pt. serving in war, Misceor, sceri, stus & xtus sum,
fighting. pass. to be mixed.
Milito, are, avi, atum, n. & a. 1. to Misellus, a, um, adj. wretched,
fight, to serve in war. pitiful, despicable.
Mille &millia, num. pl. a thou- Miser, ěra, ěrum, adj. (ior, rimus)
sand .
miserable, wretched.
Milo, ōnis, m. 3. (T. Annius,) Miserabilis, e, adj. unhappy, la-
a native of Lanuvium, afriend mentable.
of Cicero, and defended by him Misěrè, adv. miserably.
when charged with the murder Misereor, rēri, rtus sum, d. 2. to
of Clodius. pity.
Milvius, ii, or Miseret, miseruit, & misertum
Milvus, i, m. 2. a kite. est, imp. it pitieth, I am
Minans, tis, pt. threatening. sorry.
Minimè, adv. (sup. of parum) Miseria, æ, f. 1. misery, dis-
least, least of all, by no tress.
means .
Missus, a, um, pt. sent, thrown.
Minimùm, adv. (sup. of parum) Mithridates, is, m. 3. a king of
very little, at the least. Pontus .
Minimus, a, um, adj . (sup. of Mitigatus, a, um, pt. mitigated,
parvus) the least, very small; appeased.
minimus natu, the youngest. Mitigo, are, avi, atum, a. 1. to
Minister, tri, m. 2. a servant. mitigate, to appease.
Ministra, æ, f. 1. a maid servant, Mitigor, āri, ātus sum, pass. to
a handmaid .
be appeased
Ministro, are, avi, atum, a. 1. Mitis, e, adj . (ior, issimus) mild,
to serve, to furnish, or supply
with.
meek .
Mitylēnæ, arum, pl. f. 1. Mity-
DICTIONARY. 197

MOR MUN

lene, the capital of the island of Morior, mori & morīri, mortuus
Lesbos . sum, dep. 3 & 4. to die.
Mitto, ittere, īsi, issum, a. 3. to Moritūrus, a, um, pt. about to
send. die.
Mittor, itti, issus sum, pass. to Moror, ari, atus sum, dep. 1. to
be sent. delay.
Mixtūra, æ, f. 1. mixture. Mors, tis, f. 3. death.
Mixtus, a, um, pt. mingled. Mortālis, e, adj . mortal.
Mobilis, e, adj. (ior, issimus) Mortalis, is, m. 3. a mortal, a
man.
moveable, fickle, inconstant.
Mobilītas, ātis, f. 3. motion, incon- Mortuus, a, um, pt. having died.
stancy,fickleness. Morus, i, f. 2. a mulberry-tree.
Modestia, æ, f. 1. modesty. Mos, moris, m. 3. a manner, a
Modestus, a, um, adj. modest, custom, morals ; morem gerěre,
moderate . to comply with, to yield to.
Modius, i, m. 2. a bushel. Moses, is, m. 3. Moses.
Modò, adv. now, only. Motus, a, um, pt. moved.
Modus, i, m. 2. method, manner, Movens, tis, pt. moving.
moderation . Moveo, overe, ovi, otum, a. 2.
Mœnia, um & ōrum, n. 3 & 2. pl. to move, to stir, to shake, to
raise.
walls.
Mærens, tis, pt . grieving . Moveor, ovēri, otus sum, pass. to
Mæreo, mærēre, mæstus sum, n. be moved.
pass. 2. to grieve, to lament. Mox, adv. shortly, soon after.
Mæror, ōris, m. 3. grief, sorrow. Mulcto, are, avi, atum, a. 1. to
Mæstitia, æ, f. 1. sadness, sorrow. fine, to punish.
Molestia, æ, f. 1. trouble, disquiet. Mulctor, āri, atus sum, pass. to be
Molior, īri, ītus sum, dep. 4. to punished.
undertake, to attempt, to la- Mulier, eris, f. 3. a woman, a
bour. wife.
Mollis, e, adj . soft, smooth. Multiplex, icis, adj. manifold,
Monens, tis, pt. admonishing. consisting of many parts, va-
rious.
Moneo, ere, ui, îtum, a. 2. to ad-
monish, to advise. Multitūdo, înis, f. 3. a multitude.
Moneor, éri, îtus sum, pass. to be Multò, adv. much, long.
admonished. Multùm, adv. ((comp.
comp. plùs, sup.
Monitum, i, n. 2. admonition. plurimùm)much, exceedingly.
Monitus, a, um, pt. admonished. Multus, a, um, adj.(comp. car.

Mons, tis, m. 3. a mountain. sup.plurimus, fem.multa, comp.


Montōsus, a, um, adj. mountain- car.sup. plurima, neut. mul-
ous. tum, plus, plurimum) much,
Monumentum, i, n. 2. a monu- more, most.
ment, a memorial. Mulus, i, m. 2. a mule.
Mora, æ, f. 1. delay . Mundus, i, m. 2. the world.
Morans, tis, pt. delaying. Munimentum, i, n. 2. a fortifica-
Morātus, a, um, pt. delayed. tion, a defence .
Morbus, i, m. 2. disease. Munio, īre, īvi, ītum, a. 4. to for-
Moriens, tis, pt. dying, expiring . tify, to secure, to strengthen.
17*
198 DICTIONARY.

NAR NEC

Munior, Iri, ītus sum, pass. to be Narro, are, avi, atum, a. 1. to tell,
fortified, to be secured. to relate .
Munītus, a, um, pt. fortified. Narror, ari, ātus sum, pass. to be
Munus, ěris, n. 3. a gift, an office, related .
an employment. Nascens, tis, pt. rising, springing
Murmuratio, ōnis, f. 3. a murmur- up.
ing. Nascitūrus, a, um, pt. about to be
Murus, i, m. 2. a wall. born.
Mus, muris, m. 3. a mouse. Nascor, nasci, natus sum, d. 3. to
Musa, æ, f. 1. a muse, a song. be born.
Musca, æ, f. 1. a fly. Natālis, e, adj . of one's birth.
Musculus, i, m. 2. a little mouse. Natandum, i, ger. from nato.
Musica, õrum, pl. n. 2. the science Natans, tis, pt. swimming.
ofmusic. Natio, önis, f. 3. a nation.
Musica, æ, f. 1. and Nato, are, avi, ātum, freq. 1. to
Musice, es, f. 1. music. swim .

Mussitans, tis, pt. muttering, Natu, abl. m. 4. by birth ; natu


whispering . major, elder ; natu minor,
Mussíto, are, avi, atum, freq. 1. to younger .
mutter, to murmur . Natūra, æ, f. 1. nature.
Mutans, tis, pt. changing. Natus, a, um, pt. (from nascor)
Mutatio, ōnis, f. 3. change. born.
Mutātus, a, um, pt. changed. Natus, i, m. 2. a son.
Muto, are, avi, atum, a. 1. to Navālis, e, adj. naval.
change. Navigans, tis, pt. sailing.
Mutor, ari, atus sum, pass. to be Navigium, i, n. 2. a ship, a ves-
sel.
changed.
Mutuans, tis, pt. borrowing. Navigo, are, avi, atum, a. & n. 1.
Mutuo, are, avi, atum, a. 1. to to sail.
borrow . Navis, is, f. 3. a ship.
Mutuor, āri, ātus sum, pass. to be Navita, & æ, m. 1. a sailor, a
borrowed. Nauta, mariner .
Mutuus, a, um, adj . mutual, re- Navo, are, avi, ātum, a. 1. to
ciprocal. perform diligently, to exert.
Navus, a, um, adj. diligent .
Ν. Naufragium, i, n. 2. shipwreck,
ruin.
Nactus, a, um, pt. (from nancis- Ne, adv. & conj. not, that...not.
cor) having obtained, or ac- so as not.
quired. Ne, interrog. whether.
Næ, adv. truly, really. Nebula, æ, f. 1. a mist, a cloud
Nam, conj .for, seeing that. Nec, conj . nor, neither.
Namque, conj . for, as for. Necandus, a, um, pt. to be slain.
Nanciscor, nancisci, nactus sum, Necdum, adv. nor as yet.
d. 3. to find, to get, to obtain, to Necessarius, a, um, adj . necessa-
acquire. ry.
Nans, tis, pt. swimming. Necessarius, i, m. 2. afriend, an
Narrans, tis, pt relating. acquaintance.
DICTIONARY. 199

NEQ NO

Necesse, adj. n. indec. necessary. Nequitia, æ, f. 1. wickedness,


Necessitas, ātis , f. 3. necessity. guilt, lewdness, baseness.
Necessitūdo inis, f. 3. need, neces- Nesciens, tis, pt. not knowing ,
sity, friendship, a near friend ignorant .
or relative. Nescio, īre, īvi, ītum, n. 4. to be
Necne, adv. or not. ignorant, not to know .
Necnon, adv. also. Neve, conj . nor, neither.
Neco, are, ui or avi, atum, a. 1. Neu, conj. nor, neither.
to kill, to destroy. Neuter, tra, trum, adj . gen. ius,
Necto, ctěre, xui & xi, xum, a. 3. neither, neither of the two.
to knit, to tie, to bind. Nex, necis, f. 3. (the nom. is sel-
Nedum, conj . much less. dom used) death, destruction.
Nefas, n. indec. wickedness, a Ni, conj. unless, except.
crime. Nidus, i, m. 2. a nest.
Neglectus, a, um, pt. neglected. Niger, gra, grum, adj. black.
Negligendus, a, um, pt. to be neg- Nihil,
all.
n. indec. nothing, not at
lected.
Negligens, tis, pt. neglecting. Nihilominùs, adv. notwithstand-
Neglīgo, igère, exi, ectum, a. 3. ing.
(lego) toneglect. Nihilum, i, n. 2. nothing
Negligor,igi, ectus sum, pass. to Nil, contr. for nihil, n. indec.
be neglected. nothing.
Nego, are, avi, atum, a. 1. to Nilus, i, m. 2. the river Nile.
deny, to refuse. Nimbus, i, m. 2. a cloud.
Negor, ari, ātus sum, pass. to be Nimirum, adv. truly, certainly.
denied. Nimis, adv. too much, too little.
Negotium, i, n. 2. business, em- Nimiùm & nimiò, adv. too much,
ployment. exceedingly.
Nemo, înis, c. 3. (pl. car.) no one, Nimius, a, um, adj . too great, ex-
nobody. cessive.
Nempe, adv. indeed, truly, that Nisi , conj . unless, except.
is. Nisus, i, m. 2. a man's name.
Nemus, õris, n. 3. a wood, a Nitens, tis, adj . shining, glitter-
grove. ing.
Nepos, ōtis, m. 3. a grandson. Nitens, tis, pt. endeavouring,
Nequam, adj . indec. (comp. ne- striving.
quior, sup. nequissimus) vile, Niteo, ēre, ui, sup. car. n. 2. to
wicked, worthless . shine, to glitter.
Nequando, adv. lest at any time. Nitidus, a, um, adj. neat, clean.
Nequaquam, adv. by no means. Nitor, ōris, m. 3. neatness, beau-
Neque, conj . neither, nor. ty.
Nequeo, īre, ivi, ītum, irr. n. I Nitor, niti, nixus & nisus sum, d.
cannot , I am not able . 3. to endeavour, to labour.
Nequicquam, adv. in vain. Niveus, a, um, adj of snow, snow-
Nequis, qua, quod or quid, pro. white.
lest any one, or thing. Nix, nivis, f. 3. snow.
Nequïter, adv. (iùs, issimè) wick- No, nare, navi, natum, n. 1. to
edly, basely. swim.
200 DICTIONARY.

NOS NUN

Nobilis, e, adj. noble, gene- Nota, æ, f. 1. a note, a mark.


rous .
Notitia, sæ, f. 1. knowledge.
Nobilitas, ātis, f. 3. nobility. Notus, a, um, pt. & adj . known,
Nobilito , are, avi, ātum, a. 1. to remarkable.
ennoble, to dignif Novem, num. adj. pl. indec. nine.
Nobis, dat. & abl. pl. of ego. Novissimè, adv. (sup. of novè or
Nocens, tis, pt. & adj. hurtful, noviter) lastly, last of all.
guilty, hurting . Novitas, ātis, f. 3. newness,
Noceo, ère, ui, îtum, a. 2. to strangeness, novelty.
hurt. Noviter & novè, (sup. issimè)
Nocitūrus, a, um, pt. that will in- adv. lately, newly.
jure. Novus, a, um, adj . (sup. issimus,
Noctu, monopt. abl. f. in the comp. car.) new, recent .
night. Nox, ctis, f. 3. night .
Nocturnus, a, um, adj. ofnight. Noxa, æ, f. 1. hurt, injury.
Nubes , is, f. 3. a cloud, a mist.
Nodus, i, m. 2. a knot.
Noemus, i, m. 2. Noah . Nubo, běre, psi &pta sum, ptum,
Nolo, nonvis, nonvult, nolui, nolle, a. n. & n. pass. 3. to marry, to
be married.
irreg. to be unwilling.
Nomen, înis, n. 3. a name, repu- Nudātus, a, um, pt. exposed,
tation. stripped.
Nomino, are, avi, atum, a. 1. to Nudo, are, avi, atum, a. 1. to
name, to call. make naked, to strip.
Nominor, āri, ātus sum, pass. to Nudor, ari, ātus sum, pass. to be
be called. stripped.
Non, adv. not. Nudus, a, um, adj . naked.
Nonaginta, num. adj . pl. indec. Nullus, a, um, adj. gen. ius, no
ninety. one, nobody, no.
Nondum, adv. not yet. Num, adv. interrog. whether or
no ?
Nongenti , æ, a, num. adj . pl. nine
hundred. Numen, înis, n. 3. will, power.
Nonne, adv. not ? whether or Numero, are, avi, atum, a. 1. to
not? number.
Nonnihil, n. indec. some, some- Numěror, āri, ātus sum, pass. to
what, something. be numbered.
Nonnullus, a, um, adj. gen. īus, Numěrus, i, m. 2. a number.
some.
Numerōsus, a, um, adj . nume-
Nonnunquam, adv. sometimes. rous.

Nôrunt, contr. by syncope for Nummus, i, m. 2. money, a piece


novērunt, (from nosco.) ofmoney.
Nos, nom. & acc. pl. from ego. Numquid, adv. whether ?
Nosco, noscere, novi, notum, a. 3. Nunc, adv. now, at present.
to know. Nuncia or nuntia, æ, f. 1. afemale
Noscor, nosci, notus sum, pass. to messenger.
be known . Nunciatum est, imp. news was
Nôsse, contr. for novisse. brought, it was told.
Noster, tra, trum, pro. our, Nunciatus, a, um, pt. told, in
my. formed.
DICTIONARY. 201

OBE OBS

Nuncio, are, avi, atum, a. 1. to Obedientia, æ, f. 1. obedience.


tell, to relate. Obeo, īre, îvi or ii, îtum, irreg. n.
Nuncior, äri, atus sum, pass. to be to go to, to die , obiit supremum
told, to be related. diem, he died.
Nuncius or nuntius, i, nm. 2. a Objicio, icěre, ēci, ectum, a. 3.
messenger. (jacio) to throw, to expose, to
Nunquam, adv. never. set before.
Nuper, adv.(sup. nuperrimè) late- Objicior, ici, ectus sum, pass. to
ly. be exposed.
Nupěrus, a, um, adj. (comp. car. Oblecto, are, avi, atum, a. 1. to
sup. errimus) late. please, to delight.
Nuptiæ, arum, pl. f. 1. a mar- Obliquus, a, um, adj. oblique,
sideways.
riage.
Nuptialis, e, adj. nuptial, bridal. Oblītus, a, um,pt. having forgot-
Nuptūrus, a, um, pt. (from nubo) ten, forgetful, forgetting.
about to marry . Oblivio, ōnis, f. 3. oblivion, forget-
Nurus, ûs, f. 4. a daughter-in- fulness.
law. Obliviscor, ivisci, ītus sum, dep.
Nusquam, adv. no where. 3. toforget.
Nutans, tis, pt. nodding, totter- Obrēpo, père, psi, ptum, n. 3. to
ing. creep upon, to steal on.
Nuto, are, avi, ātum, a. 1. to nod, Obruo, uère, ui, ŭtum, a. 3. to
to totter . overwhelm .
Nutrio, īre, īvi, ītum, a. 4. to Obruor, ui, ŭtus sum, pass. to be
nourish, to nurse . overwhelmed.
Nutrior, īri, ītus sum, pass. to be Obscuro, are, avi, atum, a. 1. to
nourished. darken, to obscure.
Nutritus, a, um, pt . nourished. Obscūrus, a, um, adj. obscure.
Nutrix, īcis, f. 3. a nurse. Obsecro, are, avi, atum, a. 1. to
Nutus, ûs, m. 4. a nod, will, plea- beseech.
sure. Obsequium, i, n. 2. submission,
Nux, nucis, f. 3. a nut, a nut obedience .
tree. Obsěro, are, avi, atum, a. 1. to
lock, to bar, to bolt.
0. Obsěror, ari, ātus sum, pass. to be
barred, or fastened.
O, int. O. Observo, are, avi, atum, a. 1. to
Ob, prep. for, on account of. observe .
Obambulo, are, avi, ātum, n. 1. Observor, āri, ātus sum, pass. to
to walk about, to walk up and be observed.
down. Obses, idis, c. 3. a hostage, a
Obdormio, īre, īvi, ītum, n. 4. to pledge.
sleep. Obsideo, idēre, ēdi, essum, n. & a.
Obduco, cěre, xi, ctum, a. 3. to 2. (sedeo) to sit near, to besiege .
draw, to bring over, to cover. Obsideor, idēri, essus sum, pass.
Obediens, tis, pt. & adj . obedient. to be besieged.
Ohēdio, īre, īvi, ītum, a. 4. to Obsisto, sistěre, stīti, stitum, n. 3.
obey. to oppose, to resist, to hinder.
14*
202 DICTIONARY.

OCC OLU

Opsto, stāre, stiti, stitum & sta- n. 3. (cubo) to fall, to fall upon,
tum, n. & a. 1. to oppose. to fall down.
Obstupesco, escère, ui, inc. 3. to Occupatus, a, um, pt. & adj.
be amazed. busied, employed.
Obtenebro, are, avi, atum, a. 1. to Occupo, are, avi, atum, a. 1. to
darken, to overshadow . seize, to take possession of.
Obtestor, ari , atus sum, dep. 1. to Occupor, ari, ātus sum, pass. to
mplore, to call to witness . be seized .
Obtineo, inēre, inui, entum, a. 2. Occurrens, tis, pt. meeting, ap-
(teneo) to obtain. pearing to.
Obumbro, are, avi, atum, a. 1. Occurro, currěre, curri & cucur-
to overshadow , to darken, to ri, cursum, n. 3. to occur, to
conceal. meet.

Obumbror, äri, ātus sum, pass. to Ocrea, æ, f. 1. a greave, a boot.


be darkened, to be concealed. Octoginta, num. adj. indec. pl.
Obvěnio, venīre, vēni, ventum, eighty.
n. 4. to come, to come to, to Octōni, æ, a, num. adj. pl. eight.
happen. Oculus , i, m. 2. an eye.
Obviam, adv. in the way, to Odi, isti , it, def. pret. I hate or
meet. have hated.
Obvius, a, um, adj. meeting, oppo- Odiōsus, a, um, adj. hateful,
site . hated.
Occasio, ōnis, f. 3. occasion, op- Odium, i, n. 2. hatred.
portunity. Odor & odos, ōris, m. 3. an odour,
Occidendum, i, ger. from occido. smell, perfume.
Occidendus, a, um, pt. to be Odorātus, ûs, m. 4. smell, the
slain . sense of smelling.
Occidens, tis, m. 3. the west. Offendo, děre, di, sum, a. 3. to
Occido, ciděre, cidi , căsum, n. 3. offend, to displease, to find.
(cado) tofall, to set, to go down, Offendor, di, sus sum, pass. to be
to droop, to die. displeased.
Occido, iděre, īdi, īsum, a. 3. Offensa, æ, f. 1. offence, displea-
(cædo) to kill, to slay, to put to sure.
death. Offensio, ōnis, f. 3. offence, dis-
Occīdor, di, sus sum, pass. to be like.
slain. Offensus, a, um,pt. offended.
Occīsus, a, um, pt. slain. Offero, offerre, obtuli,
obtŭli, oblatum,
irreg. a. to offer.
offer.
Occŭlo, lěre, lui, ltum, a. 3. to
conceal .. Officina, æ, f. 1. a workshop, a
Occulor, li, ltus sum, pass. to be shop.
concealed .
Officium, i, n. 2. office, duty.
Occultè, adv. (iùs, issimè) secret- Olea, æ, f. 1. an olive-tree, an
ly, privately. olive .
Occulto, are, avi, atum, a. 1. to Olim, adv. formerly, hereafter.
hide, to conceal.. Olīva, æ, f. 1. an olive-tree, an
Occultus, a, um, pt. & adj . secret, olive.
hidden. Olusculum, i, n. 2. a small herb,
Occumbo, umběre, ubui, ubitum, a salad.
DICTIONARY . 203

OPT OSC

Olympius, a, um, adj. belonging Optandus, a, um, pt. to be wished


to Olympus, Olympian. for.
Omittendus, a, um, pt. to be omit- Optimè, adv. best, very well.
ted. Optimus, a, um, adj . (sup. from
Omitto, ittěre, īsi, issum, a. 3. to bonus) best, most excellent.
omit. Optio, ōnis, f. 3. option, choice .
Omittor, tti , ssus sum, pass. to be Opto, are, āvi, ātum, a. 1. to wish,
omitted. to choose.
Omnino, adv. in all, wholly. Optor, ari , ātus sum, pass. to be
Omnipotens, tis, adj . omnipotent. desired.
Omnis, e, adj . all, the whole. Opus, ěris, n. 3. a work, employ-
Onăger, agri, m. 2. a wild ass. ment.
Onus, ěris, n. 3. a burden. Opus, n. indec. need, occasion.
Oněro, are, avi, atum, a. 1. to Opus, adj. indec. necessary.
load. Ora, æ, f. 1. a coast, a border.
Opěra, æ, f. 1. work, labour. Oraculum, i, n. 2. an oracle .
Opěrio, rīre, rui, rtum, a. 4. (pario) Orans, tis, pt. begging, praying.
to cover, to hide, to conceal. Oratio, ōnis, f. 3. a speech, a dis-
Operior, rīri, rtus sum, pass. to be course, eloquence.
covered. Orator, õris, m. 3. an orator.
Opertus, a, um, pt. covered. Orbis, is, m. 3. a globe, a circle ;
Opīmus, a, um, adj. (comp. ior, orbis terrarum, the earth.
sup. car.) rich, fertile. Orbus, a, um, adj. bereaved, desti-
Opinio, ōnis, f. 3. opinion. tute.

Opis, gen. opem, acc. ope, abl. f. Ordino, are, avi, atum, a. 1. to
3. help, power ; opes, um, pl. set in order, to regulate, to ap-
wealth.
point.
Oportet, ēbat, uit, imp. it ought, he Ordo, înis, m. 3. order, method,
ought, it is proper, it must be . condition, rank, quality.
Opperior, iri, tus & ītus sum, d. Oriens, tis, m. 3. the east.
4. to wait, to tarry for. Oriens, tis, pt. rising.
Oppidum, i, n. 2. a town, a city. Orior, orěris & orīris, orīri, ortus
Oppōno, onère, osui, ositum, a. 3. sum, dep. 3 & 4. to arise.
to oppose, to place in the way. Ornamentum,
ment .
i, n. 2. an orná-
Oppōnor, ōni, ositus sum, pass. to
be opposed. Ornātus, a, um, pt. & adj . adorn-
Opportūnus, a, um, adj . seasona- ed, elegant.
ble, convenient. Orno, are, avi, ātum, a. 1. to
Oppositus, a, um, pt. & adj . op- adorn, to embellish, to deco-
posite, opposed. rate.

Oppressus, a, um, pt. oppressed. Ornor, āri, ātus sum, pass. to be


Opprimo, iměre, essi, essum, a. 3. adorned.
(premo) to oppress. Oro, are, avi, atum, a. 1. to beg,
Opprimor, îmi, essus sum, pass. to entreat , to pray.
to be oppressed. Os, oris, n. 3. the mouth, the face .
adj . (comp. ior, sup. Os, ossis, n. 3. a bone.
Optabilis,e, adj.
car.) desirable, eligible ; more Osculātus, a, um, pt. kissing,
desirable.
having kissed.
204 DICTIONARY.

PAR PAR

Oscŭlor, ari, atus sum, dep. 1. to Parandus, a, um, pt. to be pre-


kiss . pared or provided.
Ostendo, děre, di , sum & tum, a. Parans, tis, pt. preparing .
3. to show , to display. Parātus, a, um, pt. prepared, pro-
cured.
Ostium, i, n. 2. a door, an en-
trance . Parcè, adv. (iùs, issimè) sparing-
Otium, i, n. 2. idleness, leisure . ly.
Ovicula, æ , f. 1. a little sheep. Parco, parcere, peperci & parsi,
Ovis, is, f. 3. a sheep . parsum & parsitum, n. 3. to
Ovum, i, n. 2. an egg . spare.
Parcus, a, um, adj. sparing, fru-
gal.
P. Parens, tis , c. 3. a parent.
Parens, tis, adj . & pt. obedient ,
- Pabŭlum, i, n. 2. fodder, food. appearing.
Palam, adv. & prep. openly, in Pareo, ēre, ui, îtum, n. 2. to obey,
the presence of. to be subject to, to appear.
Palātum, i, n. 2. the palate, the Pario, parere, pepěri, paritum &
taste . partum, a. 3. to bring forth, to
Palea, æ, f. 1. chaff, straw . Pabeget, to produce.
Palestīna, æ, f. 1. Palestine . Parior, pari, partus&paritus sum,
Pallens, tis, pt. pale, being pale. pass. to be brought forth.
Palleo, ère, ui, sup. car. n. 2. to be Pariter, adv. equally.
pale. Paritūrus, a, um, pt. ready to
Pallidus, a, um, adj. pale. bring forth.
Pallium, i, n. 2. a cloak, a mantle. Paro, are, avi, atum, a. 1. to pre-
Palma, æ, f. 1. the palm, the hand, pare, to produce.
a palm-tree. Paror, ari , ātus sum, pass. to be
Palmes, itis, m. 3. the shoot of a prepared or procured.
palm-tree, a bough, or branch. Pars, tis, f. 3. a part, a place, a
Palpito, are, avi, ātum, n. 1. to pal- party.
pitate, to beat. Parsimonia, æ, f. 1. parsimony,
Palus, üdis, f. 3. a fen, a marsh. frugality.
Palus, i, m. 2. a pole or prop, a Parthus, i, m. 2. a Parthian.
post or gallows. Partio, īre, īvi, ītum, a. 4. to di-
Pampinus, i, d. 2. a vine-leaf. vide.
Pando, nděre, ndi, nsum & ssum, Partior, īri, ītus sum, pass. to be
a. 3. to open, to unfold, to dis- divided.
play. Partītus, a, um, pt. divided.
Pandor, ndi, nsus &-ssus sum, Partus, a, um, pt. (fr. pario) begot-
pass. to be opened, to be dis- ten, produced, procured, pre-
played. pared.
Panis, is, m. 3. bread. Partus, ûs, m. 4. birth, offspring .
Par & paris, e, adj . (sup. parissi- Parvŭlùm, adv. very little.
mus, comp. car.) equal. Parvulus, a, um, adj. very small;
Par, paris, n. 3. a pair. used substantively, an infant, a
Parabīlis, e, adj . easily procured. little boy or child.
Paradīsus, i, d. 2. paradise. Parvum, adv. little.
DICTIONARY . 205

PAX PEN

Parvus, a, um, adj. (comp. minor, Peccans, tis, pt. sinning, offend-
sup. minimus) little, small. ing.
Parum, adv. (comp. minùs, sup. Peccator, ōris, m. 3. an offen-
minimè or -ùm) little, too little. der .
Parumper, adv. a little while. Peccatum, i, n. 2. sin, fault, of-
Pascc, pascěre, pavi, pastum, a. 3. fence.
to feed. Peccatūrus, a, um, pt. about to
Pascor, ci, tus sum, pass . to be fed . sin.
Pascor, ci, tus sum, dep. 3. to Pecco, are, avi, atum, a. & n. 1.
feed. to sin, to transgress, to offend.
Passim, adv. every where, from Peccor, āri, ātus sum, pass. to be
all quarters . offend
offended.
Passio, ōnis, f. 3. passion, suffering. Pectus, õris, n. 3. the breast.
Passus, ûs, m. 4. a step, a pace; Pecunia, æ, f. 1. money.
mille passuum, a mile. Pecus, õris, n. 3. sheep, a flock of
Pastor, õris, m. 3. a shepherd. sheep.
Pastoralis, e, adj. of shepherds, Pedum, i, n. 2. a staff, a shep-
rural. herd's crook .
Pateo, ère, ui, sup. car. n. 2. to lie Pejor, us, adj . (comp. from ma-
open, to be open. lus) worse.
Pater, patris, m. 3. a father, a Pejùs, adv. (comp. from malè)
senator . worse.

Patěra, æ, f. 1. a goblet. Pelagus, i. n. 2. the sea, the


Paternus, a, um, adj . of a father, ocean .

paternal. Pellicio, licere, lexi, lectum, a. 3.


Patiens, tis, pt. & adj. suffering, to entice, to allure.
patient. Pellicior, lici, lectus sum, pass . to
Patienter, adv. patiently. be enticed.
Patientia, æ, f. 1. patience. Pellis, is, f. 3. the skin.
Patior, pati, passus sum, dep. 3. to Pello, pellěre, pepŭli, pulsum, a.
suffer. 3. to drive away, to banish.
Patria, æ, f. 1. one's country. Pellor, pelli, pulsus sum, pass.
Patronus, i, m. 2. apatron. to be driven away, to be ba-
nished.
Pauci, æ, a, (ciōres, cissimi) pl.
adj . few . Peloponnesiăcus, a, um, adj. of, or
Paulātim, adv. by little and little, belonging to the Peloponnesus.
by degrees. Pendens, tis, pt. hanging.
Paulisper, adv. a little while. Pendeo, pendere, pependi, pen-
Paulò , adv. a little . sum, n. 2. to hang, to be sus-
Paulŭlum, adv. a little, very little. pended, to be in suspense.
Pauper, ěris, adj . (ior, rimus) Pendo, pendere, pependi,
pependi, pen-
poor, needy. weigh, to value, to
sum, a. 3. to weigh,
Pauperies, ēi, f. 5. poverty. pay.
Paupertas, ātis, f. 3. poverty. Pendor, di, sus sum, pass. to be
Pavesco, ère, inc. 3. to fear, to valued .
dread . Pene, adv. almost.
Pavor, ōris, m. 3. fear, dread. Penes, prep. in one's power,
Pax, pacis, f. 3. peace. with.
18
206 DICTIONARY.

PER PER

Penītus, adv. (comp.iùs,sup.issi- Perdendum, i, ger. from per


mè) within, wholly, perfectly. do.

Penna, æ, f. 1. a quill, a pen, a Perdisco, discere, didici, sup. car.


wing. a. 3. to learn perfectly, to learn.
Penso, are, avi, ātum, a. 1. to Perditus, a, um, pt. lost, aban-
weigh, to supply, to make doned, corrupt.
amends for. Perdo, děre, dīdi, ditum, a. 3. to
Per, prep. by, in, through, dur- lose, to destroy.
ing. Perdor, i, itus sum, pass. to be
Peractus, a, um, pt. performed, lost, to be destroyed.
finished. Perennis, e, adj. continuing
Perăgo, agère, ēgi, actum, a. 3. to through the year, perpetual,
perform, to finish. lasting .
Perăgor, ăgi, actus sum, pass. to Pereo, īre, ivi & ii, itum, irreg. n.
be finished. to perish, to die.
Perăgro, are, avi, ātum, n. 1. to Perfectio, ōnis, f. 3. perfection.
wander over, to travel through. Perfectus, a, um, pt. perfected,
Percello, cellěre, culi, culsum, a. finished.
3. to strike, to smite . Perferendus, a, um, pt. to be
Percellor, celli, culsus sum, pass. borne.
to be struck. Perfero, ferre, tuli, latum, irreg.
Perceptus, a, um, pt. perceived. a. to bear, to carry.
Percieo, cière, cīvi, citum, a. 2. Perferor, ferri, latus sum, pass. to
to stir up, to disturb . be borne, to be carried.
Percieor, ciēri, citus sum, pass. to Perficio, ficère, feci, fectum, a. 3.
be stirred up . facio) to perfect, to execute, to
Percio, īre, īvi, ītum, a. 4. to stir accomplish.
up, to disturb . Perficior, ici, ectus sum, pass. to
Percípio, cipěre, cepi, ceptum, a. be perfected, to be executed.
3. (capio) to perceive, to learn, Perfidia, æ, f. 1. perfidy.
to receive.
Perfidus, a, um, adj. perfidious,
Percipior, cipi, ceptus sum, pass. deceitful.
to be perceived. Pergens, tis, pt. going on, pursu-
Percitus, a, um, pt. (from percieo) ing.
stirred up , irritated. Pergo, pergère, perrexi, perrec-
tum, n. 3. to go, to go forward,
Percontans, tis, pt. asking.
Percontor , āri, ātus sum, dep. 1. to persist.
to ask. Perhibeo, bēre, bui, bitum, a. 2.
Perculsus, a, um, pt. (from per- (habeo) to say, to report.
cello) struck, smitten. Periculosus, a, um, adj . danger-
Percurro, currere, curri & cucur- ous.
ri, cursum, a. & n. 3. to run Periculum, i, n. 2. danger.
over. Periens, euntis, pt. perishing.
Percussus, a, um, pt. smitten. Perimo, iměre, ēmi, emptum, a. 3.
Percutio, cutěre, cussi, cussum, (emo) to kill.
a. 3. (quatio) to smite, to strike. Perimor, imi, emptus sum, pass.
Percutior, cŭti, cussus sum, pass. to be slain .
to be smitten.
Perinde, adv. as, so as, equally
DICTIONARY. 207

PER PER

Peritus, a, um, adj . (ior, issimus) Persisto, sistěre, stīti, stitum, n.


skilful , skilled. 3. to persist.
Peritūrus, a, um, pt. ready to Persolvo, solvère, solvi, solūtum,
perish . a. 3. to pay fully, to perform,
Perlūceo, lucēre, luxi, sup. car. to discharge.
n. 2. to shine through, to be Persolvor, solvi, solūtus sum,
transparent, to be very clear. pass. to be performed.
Perlustro, are, avi, atum, a. 1. Persona, æ, f. 1. a person, cha-
to survey, to examine. racter .

Permagnus, a, um, adj. very Perspectus, a, um, pt. plainly


seen.
great.
Permittens, tis, pt. permitting. Perspicaciter, adv. (iùs, issimè)
Permitto, ittere, īsi, issum,a. 3. plainly, clearly.
to permit, to suffer . Perspicio, icère, exi, ectum, a. 3.
Permittor, itti, issus sum, pass. to discern plainly, to distin
to be permitted. guish.
Permutātus, a, um, pt. changed. Perspicior, ici, ectus sum, pass
Permuto, are, avi, atum, a. 1. to to be seen plainly.
change. Persto, stare, stiti, stitum & stā
Permütor, ari, ātus sum, pass. tum, n. 1. to persist, to perse
to be changed. vere.

Pernicies, ei, f. 5. destruction, Perstrěpo, ère, ui, îtum, n. 3


ruin. to resound .
Pernicior, us, adj. comp. more Persuadeo, dēre, si, sum, a. 2. te
destructive, swifter. persuade.
Perniciosus, a, um, adj . (ior, Pertæsus, a, um, pt. weary.
issimus) destructive, ruinous. Pertinacia, æ, f. 1. obstinacy,
Pernicitas, ātis, f. 3. swiftness. constancy , perseverance.
Pernix, īcis, adj. (ior, issimus) Pertinax, ācis, adj. obstinate,
swift , persevering . persevering.
Pernoctatūrus, a, um, pt. about to Pertineo, ere, ui, sup. not used ;
pass the night. n. 2. (teneo) to pertain, to ex-
Pernocto, are, avi, atum, n. 1. tend, to reach.
to pass the night, to lodge. Pertrăho, here, xi, ctum, a. 3. to
Perpetuò, adv. always, perpetu- draw , to draw away.
ally. Pertrăhor, hi, ctus sum, pass. to
Perpetuus, a, um, adj . perpetu- be drawn awау.
al. Perturbatio, ōnis, f. 3. perturba-
Perquam, adv. very, very gladly. tion, trouble.
Perrexěro, subj . fut. of pergo. Perturbātus, a, um, pt. disturbed.
Persæ, arum, pl. m. 1. the Per- Perturbo, are, avi, atum, a. 1.
sians . to disturb .
Persecūtus, a, um, pt. pursuing, Perturbor, ari, atus sum, pass.
to be disturbed .
having pursued. &
Persěquor, qui , quütus cūtus Pervādens, tis, pt . pervading ,
sum, dep. 3. to pursue. going through.
Persicus, a, um, adj. Persian, Pervado, děre , si sum, n. 3. to
belonging to Persia. pervade, to go through.
208 DICTIONARY .

PIN PLU

Pervěnio, enīre, ēni, entum, n. 4. Pinus, i & ûs, f. 2 & 4. a pin


to come to, to arrive at . tree, a ship.
Pervenitur, pass. impers. they Piscator, õris, m. 3. a fisherman.
come.
Piscis, is, m. 3. a fish.
Perventum est, they came. Pistor, õris, m. 3. a baker, a mi.
Pervigil, ilis, adj . very vigilant. ler.
Pes, pedis, m. 3. the foot. Pius, a, um, adj. pious, devout.
Pessimè, adv. (sup. of malè) very Pix, picis, f. 3. pitch.
ill, very badly. Placātus, a, um, pt. appeased.
Pessimus, a, um, adj. (sup. of Placeo, ere, ui, itum, n. 2. to
malus) very bad, the worst. please.
Pestis, is, f. 3. a plague. Placet, ēbat, imp. it pleaseth.
Petendum, i, ger. from peto. Placide , adv. mildly, kindly.
Petendus, a, um, pt. to be sought. Placidus, a, um, adj. mild, gentle.
Petens, tis, pt. asking. Placo, are, avi, atum, a. 1. to
Peto, ěre, īvi & ii, ītum, a. 3. to appease, to conciliate.
ask, to seek, to implore, to go to. Placor, ari, atus sum, pass. to be
Petor, i, ītus sum, pass. to be appeased.
asked. Plaga, æ, f. 1. a blow, a plague.
Petulans, tis, adj. perverse, obsti- Planctus, ûs, m. 4. lamentation.
nate.
Planè, adv. plainly, truly.
Petulantia, æ, f. 1. perverseness, Planta, æ, f. 1. a plant, a shoot.
obstinacy. Plato, ōnis, m. 3. an Athenian phi-
Pharao, ōnis, m. 3. Pharaoh. losopher.
Pharetra, æ, f. 1. a quiver. Plaudo, děre, si, sum, a, 3. to
Philippus, i, m. 2. Philip. applaud.
Philistæus, i, m. 2. a Philistine. Plaustrum, i, n. 2. a waggon, a
cart.
Philosophia, æ, f. 1. philosophy.
Philosophus, i, m. 2. a philoso- Plausus, ûs, m. 4. applause.
pher. Plebes & plebs, ebis, f. 3. the
Píctor, ōris, m. 3. a painter. common people.
Pictūra, æ, f. 1. a picture, paint- Plenus, a, um, adj. full; pleno
ing. cursu, at full speed.
Pictus, a, um, pt. & adj . painted. Plerique, æque, ăque, adj . pl.
Piětas, ātis, f. 3. picty. the most, or greatest part, most
Pigeo, ère, ui, sup. car. n. 2. to men .

grieve, to be unwilling . Plerumque, adv. for the most


Piget, piguit, & pigitum est, imp. part.
it grieveth, it repenteth. Ploratio, ōnis, f. 3. a bewailing.
Pilōsus, a, um, adj . hairy. Ploro, are, avi, ātum, a. I. to
Pincerna, æ, c. 1. a butler, a сир- wail, to lament.
bearer. Plumbum, i, n. 2. lead.
Pingendum, i, ger. from Plurimùm, adv. (sup. of multùm)
Pingo, ngère , nxi, ctum, a. 3. to very much ; plurimum posse,
paint. to possess great power or in-
Pingor, ingi, ictus sum, pass. to fluence.
bepainted. Plurimus, a, um, adj. (sup. ofmul-
Pinguis, e, adj . fat, fruitful. tus) very much, very many.
DICTIONARY . 209

POR POT

Plus, adv. comp. more, better. Portendor, di, tus sum, pass. to
Plus, uris, comp. adj . more. be portended.
Pluvia, æ, f. 1. rain. Porto, are, avi, ātum, a. 1. to
Pocŭlum, i, n. 2. a cup. carry.
Pœna, æ, f. 1. punishment ; dare Posco, poscere, poposci, sup. car.
pœnas, to suffer punishment ; a. 3. to ask, to beg, to demand.
suměre pœnas, to inflict pu- Positus, a, um, pt. placed, situ-
nishment. ated.

Pænitendum, i, ger. repenting. Possideo, sidēre, sēdi, sessum, a.


Pœniteo, ēre, ui, sup. car. n. 2. to 2. to possess.
repent . Possum, potui, posse, irreg. Ican,
Pænitet, uit, imp. it repents. Iam able.
Poēta, æ, m. 1. a poet. Post, prep. after, since, behind.
Pollicens, tis, pt. promising. Post, adv. after that, afterwards.
Polliceor, ēri, itus sum, d. 2. to Postea, adv. afterwards.
promise. Postěri, ōrum, pl. m. 2. posterity.
Pollicitus, a, um, pt. having pro- Posteritas, ātis, f. 3. posterity.
mised, promising. Postěrus, a, um, adj. the next ;
Pompa, æ, f. 1. pomp, a solemn comp. ior, latter, worse ; sup.
show. postrēmus or posthumus, the
Pomum, i, n. 2. an apple. last, the worst.
Pondus, eris, n. 3. weight. Posthac, adv. hereafter.
Ponens, tis, pt. placing. Postis, is, m. 3. a door post, a
Pono, onere, osui, ositum, a. 3. door.
to put, to place, to lay aside ; Postpono, onere, osui, ositum, a.
castra ponere, to pitch a camp. 3. to postpone, to esteem less,
Ponor, ōni, ositus sum, pass. to be to lay aside.
placed. Postpōnar, ōni, ositus sum, pass.
Pontus, i, m. 2. a country ofAsia to be postponed.
Minor.
Postquam, adv. after that, after.
Pontus, i, m. 2. the sea. Postrēmò , adv. lastly.
Poples, itis, m. 3. the ham. Postridie, adv. the next day, the
Põpŭlus, i, m. 2. the people. day after.
Põpŭlus, i, f. 2. a poplar tree. Postulans, tis, pt. entreating.
Porrectus, a, um, pt. extended. Postulatio, ōnis, f. 3. a demand,
Porrício, icère, ēci, ectum, a. 3. a request .
to reach out, to reach to, to Postulo, are, avi, ātum, a. 1. to
give to. demand, to request, to require.
Porrigens, tis, pt. extending. Postŭlor, āri , ātus sum, pass. to
Porrigo, igère, ěxi, ectum, a. 3. be demanded.
to reach out, to reach to . Potens, tis, pt. & adj. (ior, issi-
Porrigor, igi , ectus sum, pass. to mus) able, powerful.
be extended. Potentia, æ, f. 1. power.
Porro, adv. further, moreover. Potestas, atis, f. 3. power, autho-
Porta, æ, f. 1. a gate. rity.
Portans, tis, pt. carrying, bearing. Potior, eris & īris, īri, ītus sum,
Portendo, děre, di, tum, a. 3. to dep. 3 & 4. to possess, to enjoy,
forebode, to portend. togain.
18 *
210 DICTIONARY .

PRÆ PRÆ

Potior, us, adj. (comp. from potis) Præcurro, currere, curri & cu-
more powerful, better, prefera- curri, cursum, n. 3. to run
ble. before, to precede .
Potis, e, adj . able ; (used only in Præda, æ, f. 1. a prey, plunder.
nom.) Prædico , are, avi , atum, a. 1. to
Potissimùm, adv. sup. chiefly. proclaim.
Potiùs, adv. comp. rather. Prædico, cěre, xi, ctum, a. 3. to
Potītus, a, um, pt. having ob- predict, to foretell.
tained. Prædicor, ci, ctus sum, pass. to
Poto, potāre, potāvi, potatum & beforetold.
potum, a. 1. to drink. Præditus, a, um, adj. endued.
Potus, ûs, m. 4. drink. Præeo, īre, īvi & ii, îtum, irreg. n.
Præ, prep. above, more than, in to go before.
comparison with, through, or Præfectus, i, m. 2. a chief, an
by reason of. officer.
Præbens, tis, pt. affording . Præfero, ferre, tŭli, latum, irreg.
Præbeo, ère, ui, itum, a. 2. to a. to prefer, to carry before, to
afford, to give, to yield. carry.
Præbitūrus, a, um, pt. about to Præficio, ficère, feci, fectum, a.
bestow. 3. (facio) to set over.
Præcēdo, děre, ssi, ssum, a. 3. to Præficior, fici, fectus sum, pass.
go before, to precede. to be placed over.
Præceps, cipitis, adj . headlong, Prælium, i, n. 2. a battle.
swift; in præceps, neadlong. Præmitto, ittere, īsi, issum, a. 3.
Præceptum, i, n. 2. a precept. to send before.
Præcīdo, děre, di, sum, a. 3. (cædo) Præmium, i, n. 2. a reward.
to cut off. Præmõneo, ēre, ui, îtum, a. 2. to
Præcidor, di, sus sum, pass. to be forewarn.
cut off. Præmoneor, ēri, itus sum, pass.
Præcipio, cipěre, cēpi, ceptum, a. to be forewarned.
3: (capio) to command, to direct. Præmonitus,
ed.
a, um, pt. forewarn-
Præcipior, cipi, ceptus sum, pass.
to be commanded. Prænosco, noscere, novi, nōtum,
Præcipuè, adv. especially, chief- a. 3. to foreknow .
ly. Præparātus, a, um, pt. prepared.
Præcipuus, a, um, adj . chief, Præpăro, are, avi, atum, a. 1. to
principal. preface, to prepare .
Præclarus, a, um, adj . very bright, Præpăror, āri, ātus sum, pass. to
excellent, illustrious. beprepared.
Præco, ōnis, m. 3. a crier, a Præpono, onère, osui, ositum, a. 3.
herald.
to set over, to prefer.
Præclūdo, děre, si, sum, a. 3. Præponor, ōni, ositus sunt, pass.
(claudo) to preclude, to close, to be placed over. 1

to shut up . Præsāgio, īre, īvi, ītum, a. 4. to


Præclūdor,di, sus sum, pass. to be forebode, to foretell.
shut up . Præscio, īre, īvi, ītum, a. 4. to
Præclūsus, a, um, pt. precluded, foreknow .
shut up. Præsens, tis, pt. & adj . present.
DICTIONARY. 211

PRE PRO

Præsentia, æ, f. 1. presence. Prehensus, a, um, pt. caught,


Præsēpe, is, n. 3. a stable, a seized .
stall . Premo, měre, ssi, ssum, a. 3. to
Præsertim, adv. especially. press, to oppress, to pursue or
Præsidium, i, n. 2. defence , pro- follow closely.
tection. Premor, mi, ssus sum, pass. to be
Præstans, tis, pt . & adj . (ior, issi- weighed down, to be oppressed.
mus) excellent, excelling . Pretiōsus, a, um, adj. (ior, issimus)
Præstat, imp. it is better. precious.
Præsto, stāre, stiti, stitum & Pretium, i, n. 2. price, a bribe.
stātum, n. & a. 1. to excel, to Primātus, ûs, m. 4. priority, first
perform, to afford. rank , pre-eminence.
Præstor, stāri, stitus & status Primogenitus, a, um, adj . first
sum, pass. to be afforded. born.
Præsum, esse, fui, irreg. n. to be Primùm & primò, adv. (sup. of
before, to govern, to be set priùs) first, in the first place.
over . Primus, a, um, adj. (sup. of prior)
Præter, prep. besides, except. first, best ; prima lux, the dawn
Prætereo, īre, īvi & ii, itum, of day, day-break .
irr. n. & a. to go on, to pass Princeps, īpis, adj . first, chief.
by, or be gone . Princeps, ipis, c. 3. a prince, a
Præteriens, euntis, pt. passing by. chief.
Præteritus, a, um, pt. past, gone Principium, i, n. 2. a beginning.
by. Prior,us, adj. (sup. primus ; posi-
Prætervěho, here, xi, ctum, a. 3. tive car.)former.
to carry by. Priscus, a, um, adj. old, ancient.
Prætervěhor, ěhi, ectus sum, pass. Pristinus, a, um, adj. ancient,
to be carried by. former.
Prætextum, i, n. 2. a pretence, a Priùs, adv. comp. (primò & pri-
pretext. mùm , sup.) before, sooner.
Pratum, i, n. 2. a meadow. Priusquàm, adv. before that, be-
Pravus, a, um, adj . (ior, issimus) fore.
wicked , corrupt. Pro, prep. for, instead of, on ac-
Praxitěles, is, m. 3. a famous count of. 1

statuary. Pro, proh, inter. O, oh.


Precans, tis, pt. praying, beg- Probe, adv. well.
ging. Probo, are , avi , ātum , a. 1. to
Precatus, a, um, pt. having pray- prove, to try, to approve.
ed. Probor, ari, ātus sum, pass. to be
Preci, cem, ce, plur. preces, cum, proved.
cibus, f. 3. a prayer, an entrea- Probrum, i, n. 2. reproach, wrong,
ty (from prex, not used.) wickedness , disgrace.
Precor, ari, ātus sum, dep. 1. to Probus, a, um, adj . honest, vir-
pray, to entreat, to bless. tuous.

Prehendo, děre, di, sum, a. 3. to Procēdo, děre, ssi, sum, n. 3. to


take, to seize. go out.
Prehendor, di, sus sum, pass. to Proclīvis, e, adj . (comp. ior, sup.
be taken, or seized. car.) inclined.
212 DICTIONARY.

PRO PRO

Procul, adv. far, far off. Profundus, a, um, adj. deep.


Procumbo, umběre, ubui, ubitum, Profūsus, a, um, pt. & adj. lavish,
n. 3. (cubo) to lie down, to re- profuse, poured out.
cline. Profutūrus, a, um, pt. about to
Procurrens, tis, pt. advancing, profit.
running out. Progenies, ēi, f. 5. progeny.
Procurro,currere, curri & cucur- Progrědior, di, ssus sum, dep. 3.
ri, cursum, n. 3. (curro) to ad- (gradior) to go out, to advance.
vance, to run out. Progressus, a, um, pt. going out.
Prodeo, īre, īvi or ii, îtum, irreg. Prohibeo, ére, ui, itum, a. 2. (ha-
n. to go forth . beo) to forbid, to hinder.
Prodigium, i, n. 2. a prodigy. Prohibeor, ēri, itus sum, pass. to
Proditor, ōris, m. 3. a betrayer, a be forbidden .
traitor . Prohibitus, a, um, pt. forbidden ;
Prodo, děre , dīdi, ditum, a. 3. to used substantively, a thing for-
betray. bidden.
Produco, cěre, xi, ctum, a. 3. to Proinde, adv. therefore.
produce, to bring forth. Projicio, icěre, ēci, ectum, a. 3.
Producor, ci, ctus sum, pass. to (jacio) to throw away, to throw,
beproduced. to cast.
Profanus, a, um, adj. profane, Projicior, ici, ectus sum, pass. to
impious. be thrown away.
Profectò, adv. indeed, truly. Proles, is, f. 3. a race, offspring.
Profectus, a, um, pt. (from pro- Promiscuus, a, um, adj. promis-
ficiscor) gone, departed . cuous .

Profero, ferre, tŭli, latum, irreg. Promissum, i, n. 2. a promise.


a. to produce, to bring out, to Promissus, a, um, adj . & pt. pro-
utter. mised, long, hanging down.
Proficio, icěre, ēci, ectum, n. 3. Promittens, tis, pt. promising.
(facio) to profit, to avail. Promitto, ittere, īsi, issum, a. 3.
Proficiscor, icisci, ectus sum, dep. to promise.
3. to go, to proceed. Promittor, itti, issus sum, pass. to'
Profiteor, fiteri, fessus sum, dep. be promised.
2. (fateor) to profess. Promoveo, ovēre, õvi, ōtum, a. 2.
Profligātus, a, um, pt. overthrown. to promote.
Profligo, are, āvi, ātum, a. 1. to Promptus, a, um, adj . (ior, issi-
defeat, to overthrow. mus) ready, active.
Profligor, ari , ātus sum, pass. to Promptu, monopt. abl. m. 4. in
be defeated, to be overthrown. readiness, at hand.
Profluens, tis, pt. flowing, flow- Pronuntio, or pronuncio, are, avi,
ing by. ātum, a. 1. to pronounce, to
Profluo, uěre, uxi, uxum, n. 3. to declare, to speak.
flow down, to flow. Pronus, a, um, adj.(comp. ior, sup.
Profundo, undère, ūdi, ūsum, a. car.) inclined, bowing down.
3. to pour out, to shed abun- Propagātus, a, um, pt. propagat-
dantly. ed.
Profundor, fundi, fūsus sum, pass. Propāgo, are, avi, atum, a. 1. to
to be poured out. propagate, to increase.
DICTIONARY. 213

PRO PUE

Propāgor, āri, ātus sum, pass. to Prosum, des, desse, fui, irr. n. to
bepropagated. profit.
Prope, prep. near, beside, almost. Protagoras, æ, m. 1. a disciple of
Propè, adv. (propiùs, proximè) Democritus .
near . Protendo, děre, di, sum & tum,
Propensitas, ātis, f. 3. propensi- a. 3. to stretch, to stretch out,
ty. to extend.
Propensus, a, um, adj. inclined. Protinus, adv. immediately.
Propěro, āre, āvi, ātum, a. 1. to Prověnio, enīre, ēni, entum, n. 4.
hasten. to proceed or come from.
Propheta & prophetes, æ, m. 1. Providentia, æ, f. 1. providence.
a prophet. Provideo, idēre, īdi, īsum, a. 2.
Propinquus, a, um, adj. (comp. to foresee, to provide.
ior, sup. car.) near, neighbour- Provocans,
hallengi tis, pt. provoking,
challenging.
ing.
Propior,us, adj. comp. (proximus, Provoco, are, avi, atum, a. 1. to
sup.)nearer. challenge, to provoke.
Propitius, a, um, adj. kind, pro- Proximè,adv. (sup. ofpropè) next,
pitious. very near, at last .
Propōno, onère, osui, ositum, a. 3. Proximus, i, m. 2, a neighbour.
to propose. Proximus, a, um, adj. (sup. from
Proponor, ōni, ositus sum, pass. propior) nearest, last.
to be proposed. Prudens, tis, adj. (ior, issimus)
Propositum, i, n. 2. purpose, de- prudent, wise ; used substan-
sign. tively, a wise man; used ad-
Propositus, a, um, pt. proposed. verbially, discreetly, purpose-
Proprius, a, um, adj.proper, pe- ly.
culiar, one's own. Prudentia, æ, f. 1. prudence, wis-
Propter, prep. for, by reason of. dom.
Propterea, adv. therefore ; prop- Pubens, tis, pt. ripe, full grown.
terea quòd, because. Pubeo, ēre, ui, sup. car. n. 2. to
Prorēpens, tis, pt. creeping bloom, to grow up.
forth . Pubesco, ère, incep. 3. to bud, to
Prorēpo, père, psi, ptum, n. 3. to bloom, to grow up .
creep forth. Publico, are, avi , ātum, a. 1. to
Prorsus, adv. wholly, entirely. publish, to blazon.
Prosper or prospěrus, a, um, adj. Publicor, āri, ātus sum, pass. to
prosperous, successful. be blazoned .
Prospěrè , adv. prosperously. Publicus, a, um, adj. public.
Prospicio, icěre, exi, ectum, a. 3. Pudeo, ère, ui, sup. car. n. 2. to be
to see, to behold. ashamed.
Prospicior,
to be seen.
ici , ectus sum, pass. Pudet, puduit, or puditum est,
imp. Iam ashamed.
Prosterno, sternère, strāvi, strā- Pudor, ōris, m. 3. modesty.
tum, a. 3. to overthrow. shame.
Prosternor, terni, trātus sum, pass. Puella,, f. 1. a girl, a maiden.
to be overthrown . Puer, eri, m. 2. a boy, a child.
Prostrātus, a, um, pt. overthrown. Pueritia, æ, f. 1. childhood.
15 *
214 DICTIONARY.

PYR QUA

Puerŭlus, i, m. 2. a little boy. Pythagoras, æ, m. 1. a philoso-


Pugna, æ, f. 1. a fight, a bat- pher of Samos.
tle.

Pugnandum, i, ger. fighting.


Pugnans, tis, pt.fighting.
Pugnatur, pass. impers. it is
fought ; frompugno. Quà, adv. where, which way.
Pugno,are, avi, atum, n. 1. to Quadraginta, num. adj. pl. indec.
fight. forty.
Pulcher, ra, um, adj . (chrior, cher- Quadriga, e, f. 1. a chariot drawn
rimus) fair, beautiful, splen- by four horses.
did, honourable. Quærens, tis, pt. seeking.
Pulchrè, adv. (riùs, errimè) hand- Quæro, rěre, sīvi, sītum, a. 3. to
somely, gracefully, well. seek, to inquire, to acquire, to
Pulchritudo, înis , f. 3. beauty. obtain .
Pulmentum, i, n. 2. pottage, stero- Quæror, ri, sītus sum, pass. to be
ed meat. sought .
Pulsus, a, um, pt. (from pello) Quæsitum, supine from quæ-
driven away, banished. ro.

Pulvis, ěris, d. 3. dust. Quæsītus, a, um, pt. sought, ob-


Pumilio, ōnis, m. 3. a dwarf, a tained.
pigmy. Qualis, e, adj . of what kind, such
Pungo, pungere, pupŭgi, punc- as , as.
tum, a. 3. to prick, to sting. Quàm, conj . and adv. how ?
Puniens, tis, pt. punishing. than.
Punio, īre, īvi, ītum, a. 4. to Quamdiu or quandiu, adv. how
punish. long, as long as.
Punior, īri, ītus sum, pass. to be Quamobrem, adv. why, where-
punished. fore.
Punītus, a, um, pt. punished. Quamplurimus, a, um, adj . very
Purgo, are, avi, ātum, a. 1. to many, as many as possible.
cleanse, to clear from blame, to Quamvis, conj . although, how-
excuse . ever.

Purgor, ari, atus sum, pass. to Quando, adv. when ? at any


be excused. time.
Purus, a, um, adj . (ior, issimus) Quandoquidem, conj.for as much
pure, clear. as, because, whereas .
Puteus, i, m. 2. a well. Quantillus, a, um, adj. how very
Putiphar, āris, m. 3. Potiphar. little.
Puto, are, avi, ātum, a. 1. to Quantò, adv. how much.
think, to consider, to repute, to Quantopere, adv how greatly,
esteem . as greatly.
Putor, ari, ātus sum, pass. to be Quantùm, adv. as far as, as
thought. much as .
Pyrenæi (montes) ōrum, pl. m. Quantum, i, n. 2. how great, how
2. the Pyrenean mountains, much.
which divide France from Quantus, a, um, adj. how great,
Spain. how much, how many.
DICTIONARY. 215

QUI RAD

Quapropter, adv. and conj. where- Quinque, num. adj. pl. ind.five.
fore. Quinquennis, e, adj. of orfor five
Quare, adv. why, wherefore. years .
Quartus, a, um, num. adj . the Quintuplò, adv. five-fold.
fourth. Quintuplum, i, n. 2. five-fold.
Quasi, adv. and conj. as if, as Quintus, a, um, num. adj . the
though. fifth.
Quatuor, num. adj. pl. indec. Quippe, adv. for, because.
four. Quique, (or quisque) quæque,
Que, conj . and, also . quodque or quidque, pro. each,
Quemadmodum, adv. as, how. every one, whoever.
Quercus, ûs, f. 4. an oak. Quis, quæ, quod or quid, pro. who,
Queréla, æ, f. 1. a complaint. what, which.
Querens, tis,pt. complaining. Quisquam, quæquam, quidquam,
Queror, queri, questus sum, dep. quodquam or quicquam, pro.
3. to complain. any person, any thing, who-
Querŭlus, a, um, adj . querulous, ever.

ready to complain. Quisquis, quidquid or quicquid,


Qui, quæ, quod, pro. who, which. pro. whoever, any one, any thing.
Quî, adv. how , by what means. Quivis, quævis, quidvis or quod-
Quia, conj . because. vis, pro. any one, whoever.
Quicquam, (or quidquam) adv. at Quò, adv. whither, by how much
all, any thing. Quò, conj. that , to the end that.
Quicquid, pro. n. whatever, what- Quocunque, adv. whithersoever.
soever . Quòd, conj . that, as , because.
Quicunque, quæcunque, quodcun- Quomodo, adv. how, as.
que, (or quicumque, &c.) pro. Quoniam, conj . since.
whoever, each, every one. Quoque, conj . also, even.
Quidam, quædam, quoddam & Quorsum, adv. whither, to what
quiddam,
tain.
pro. one, some, cer- end.
Quot, adj . pl. indec. how many,
Quidem, adv. indeed, truly. as many.
Quies, ētis, f. 3. rest, sleep, Quotquot & quotcunque, adjec-
ease.
tives, pl. indec. how many so-
Quiesco, escère, ēvi, ētum, n. 3. ever.

to rest, to sleep. Quotidianus, a, um, adj. daily ;


Quilibet, quælibet, quodlibet & (used substantively) quotidiana,
quidlibet, pro. any one, any daily occurrences.
whatever, or whoever. Quotidie, adv. daily, every day.
Quin, adv. & conj . but, rather, Quoties, adv. as often as.
yet. Quum, conj. when ; adv. since, al-
Quinam, (or or
quisnam) quænam,
quidnam, though.
quodnam pro.
who, which, what. R.
Quindecim, num. adj . pl. indec.
fifteen. Rachel, ēlis, f. 3. Rachel.
Quingenti, æ, a, num. adj. pl. five Radix, īcis, f. 3. a root, the lowes
hundred. part.
216 DICTIONARY.

REC REF

Ramus, i, m. 2. a bough, al Recordandum, i, gèr. from -


branch.
Rana, æ, f. 1. a frog, a toad.
Recordor, ari, ātus sum, dep. 1.
remember to .
Ranunculus, i, m. 2. a little Recreatio, ōnis, f. 3. recreation,
frog. refreshment .
Rapiens, tis, pt. seizing. Rectà, adv. directly, in a straight
Rapio, père, pui, ptum, a. 3. to line.
seize,
der .
to take by force, to plun- Rectè, adv. (iùs, issimè) rightly.
Rector, ōris, m. 3. a ruler, director.
Rapior,
seized.
pi, ptus sum, pass. to be Rectum, i, n. 2. right, integrity.
Rectus, a, um, adj. (ior, issimus)
Raptus, a, um, pt. taken by right, honest, straight, erect.
force. Recūsans, tis, pt. refusing, de
Raritas , ātis, f. 3. rarity, scarce- clining.
ness.
Recuso, are, avi, atum, a. 1. to
Rarò, adv. rarely, seldom . refuse, to decline, to deny.
Rarus,
thin.
a, um, adj . rare, scarce, Redarguo, uěre, ui, ūtum, a. 3.
to , to confute
, to ac reprove
Ratio, ōnis , f. 3. reason . cuse.
Ratus, a, um, adj. & pt. (from Reddens, tis, pt. returning, giv-
reor) thinking, firm. ing.
Rebecca , æ, f. 1. Rebecca . Reddo, děre, dīdi, ditum, a. 3. to
Rebello, are, avi, ātum, n. 1. to make, to render, to give, to re-
rebel.
store, to repay .
Recedendum, i, ger. from Reddor, di, ditus sum, pass. be
Recēdo , děre, ssi, ssum, n. 3. to made, to be repaid, to beto re-
depart, to retire, to retreat . stored .
Recens , adj . recent , new ; adv. Redeo, īre, ivi & ii, itum, irreg
lately, newly. n . to return .
Receptus, a, um, pt. received. Rediens, euntis , pt. returning.
Recessus, ûs, m. 4. a retreat, re- Reditūrus, a, um, pt. about to re-
cess . turn .
Recīdo, iděre, īdi, īsum, a. 3. (cœ- Reditus , ûs, m. 4. a return .
do) to cut off, to retrench .
Redūco, cěre , xi, ctum,
Recīdor, di, sus sum, pass. to be bring back, to restore. a. 3. to
cut off.
Recido, cidère, cidi, cāsum, n. 3. Redūcor, ci, ctus sum, pass. to be
brought back.
(cado) to fall, to fall upon, to Reductus, a, um, pt. and adj.
recoil.
brought back, retired.
Recípio, cipěre, cepi, ceptum, a. Refectio, ōnis, f. 3. recreation.
3. (capio) to receive, to reco- Refero, ferre, tuli, latum, irreg. a.
ver.

Recipio to bring back, to show, to ex-


r, cipi, ceptus sum, pass. plain, to repay.
to be received.
Refert, impers. it concerns.
Recondo, děre, dīdi, ditum, a. 3. Refluens, tis, pt. flowing back,
to hide, to lay up. ebbing.
Recordatus, a, um, pt. remem- Refluo, uěre, uxi, uxum, n. 3. to
bering. flow back, to ebb.
DICTIONARY . 217

REL REP

Reformido, are, avi, atum, a. 1. Remăneo, nēre, nsi, nsum, n. 2.


to dread. to remain.
Refugio, ugère, ūgi, ugitum, a. 3. Remedium, i, n. 2. a remedy, a
cure.
to flee from, to shun.
Regālis, e, adj . (comp. ior, sup. Reminiscor, i, pr. car. dep. 3. to
car.) regal, kingly. remember .
Regīna, æ, f. 1. a queen. Remissio, ōnis, f. 3. forgiveness,
Regio, ōnis, f. 3. a region, a indulgence, relaxation.
country. Remittendus, a, um, pt. to be sent
Regius, a, um, adj. royal. back, to be given up.
Regnans, tis, pt. reigning. Remitto, ittere, īsi, issum, a. 3.
Regno, are, avi, atum, n. 1. to to send back, to send again, to
reign. relax .

Regnum, i, n. 2. a kingdom . Remittor, itti, issus sum, pass. to


Rego, gěre, xi, ctum, a. 3. to be sent back, to be relaxed.
rule. Remunero, are, avi, ātum, a. 1. to
Regor, gi, ctus sum, pass. to be reward, to requite.
ruled. Renuo, uěre, ui, sup. car. a. 3. to
Regredior, di, ssus sum, dep. 3. refuse.
(gradior) to go back, to retreat, Reor, reri, ratus sum, dep. 2. to
to return. think, to suppose.
Regressus, a, um, pt. returning. Repellendus, a, um, pt. to be re-
Regŭlus,
ral.
i, m. 2. a Roman gene- pelled.
Repello, pellère, puli, pulsum, a.
Reipsa, adv. in reality. 3. to repel.
Rejicio, icěre, ēci, ectum, a. 3. Repellor, pelli, pulsus sum, pass.
(jacio) to reject. to be repelled.
Rejicior, ici , ectus sum, pass. to Rependo, děre, di, sum, a. 3. to
be rejected. weigh, to repay, to requite .
Relaxandus, a, um, pt. to be Repentè, adv. suddenly.
amused . Repentīnus, a, um, adj. sudden.
Relaxo, are, avi, atum, a. 1. to Repěrio, erīre, eri, ertum, a. 4.
relax, to amuse, to divert . (pario) tofind.
Relaxor, äri , ātus sum, pass. to Reperior, erīri, ertus sum, pass.
be diverted. to be found.
Relictus,
ken.
a, um, pt. left, forsa- Repertus, a, um, pt. found, dis-
covered.
Religio, önis, f. 3. religion. Repetendum, i, ger. seeking .
Relinquo, inquere, īqui, ictum, a. Repetītus, a, um, pt. repeated.
3. to leave, to forsake. Repěto, ěre, īvi, ītum, a. 3. to re-
Relinquor, inqui, ictus sum, pass. peat, to ask, to seek, to revisit,
to be left. to reflect upon.
Reliquus, a, um, adj. the rest, Repětor, i, ītus sum, pass. to be
remaining, left. repeated.
Reluctans, tis, pt. struggling Repleo,
against, resisting, reluctant. fill.
ere, evi, ētum, a. 2, to
Reluctor, āri, ātus sum, dep. 1. to Repōno, onere, osui, ositum, a. 3.
strive against. toreplace, to lay up.
19
218 DICTIONARY.

RES ROB

Repōnor, ōni, ositus sum, pass. to Respicior, ici, ectus sum, pass. to
be replaced. be regarded.
Reporto, are, avi, atum, a. 1. to Respiratio, ōnis, f. 3. respiration,
bring back, to report, to ob- space for breathing, respite .
tain. Respondens, tis, pt. answering.
Reprehendo, děre, di, sum, a. 3. Respondeo, dēre, di, sum, a. & n.
to seize upon, to blame. 2. to answer .
Reprehendor, di, sus sum, pass. Responsum, i, n. 2. an answer.
to be blamed. Respublica, reipublicæ, f. 1 & 5 .
Repto, are, avi, atum, n. 1. to a state, a commonwealth.
creep. Restituo, uěre, ui, ūtum, a. 3.
Repugno, are, avi, atum, n. 1. to (statuo) to restore.
resist , to oppose. Rete, is, n. 3. a net.
Repulsus, a, um, pt. repelled. Retineo, inēre, inui, entum, a. 2.
Requiro, rěre, sīvi, sītum, a. 3. (teneo) to retain, to keep, to
(quæro) to seek, to search, to keep back.
require. Retineor, inēri, entus sum, pass.
Requīror, īri, isītus sum, pass. to to be retained .
be required. Retrorsum, adv. backward.
Res, rei , f. 5. a thing, an estate, Revērâ, adv. truly, in reality.
wealth .
Reversus, a, um, pt. returned,
Rescio, īre, īvi, ītum, a. 4. to having returned.
know. Revertor, ti, sus sum, d. 3. to
Rescribo, běre, psi, ptum, a. 3. return .
to write back. Revivisco, viviscere, vixi, victum,
Rescribor, bi, ptus sum, pass. to incep. 3. to revive, to spring
be written back . up anew .
Reservo, are, avi, ātum, a. 1. to Revocans, tis, pt. recalling.
reserve.
Revoco, are, avi, atum, a. 1. to
Reservor, āri , ātus sum, pass. to recall.
be reserved . Reus, i, m. 2. a person accused.
Resīdo, iděre, ēdi, essum, n. 3. Rex, regis, m. 3. a king.
(sido) to abide, to continue. Ridens, tis, pt. laughing.
Resideo, idēre, ēdi, essum, (sup. Rideo, dēre, īsi, īsum, n. & a. 2.
scarcely used) n. 2. (sedeo) to to laugh .
remain, to cleave to . Rigidus, a, um, adj. rough, stern.
Resisto, sistěre, stiti, stitum, a. Ripa, æ, f. 1. a bank.
& n. 3. to resist, to oppose. Risus, ûs, m. 4. laughter.
Respergo, gère, si, sum, a. 3. Ritus, ûs, m. 4. a rite, a ceremony.
(spargo) to stain, to sprinkle, to Rivŭlus, i, m. 2. a rivulet.
scatter .
Rivus, i, m. 2. a river.
Respergor, gi, sus sum, pass. to Roboāmus, i, m. 2. Rehoboam.
be sprinkled, to be scattered. Roboro, are, avi, atum, a. 1. to
Respersus, a, um, pt. sprinkled, strengthen.
scattered .
Robur, oris, n. 3. strength, vigour,
Respiciens, tis, pt. regarding. an oak .
Respicio, icěre, exi, ectum, a. 3. Robustus, a, um, adj . (ior, issi-
to see, to look upon, to regard. mus) robust, strong, steady.
DICTIONARY. 219

RUS SAN

Rogans, tis, pt. asking. S.


Rogātus, a, um, pt. asked.
Rogo, are, avi, ātum, a. 1. to ask, Saba, æ, f. 1. Sheba.
to beseech. Sabbatum, i, n. 2. the Sabbath.
Rogor, āri, ātus sum, pass. to be Sacculus, i, m. 2. a little sack.
asked, to be sought. Saccus, i, m. 2. a sack, a bag .
Roma, æ, f. 1. the city Rome. Sacer, cra, crum, adj . (comp. car.
Romānus, a, um, adj . Roman, a sup. errimus) sacred.
Roman; Romāni, õrum, the Ro- Sacerdos, ōtis, c. 3. a priest, a
mans . priestess.
Romulus, i, m. 2. the founder and Sacra, õrum, pl. n. 2. sacred rites,
first king of Rome. solemnities .
Ros, roris, m 3. the dew.. Sacrificium, i, n. 2. a sacrifice.
Rosa, æ, f. 1. a rose. Sæculum, i, n. 2. an age.
Rotundus, a, um, adj. round. Sæpe, adv. (ius, issime) often.
Ruben, ēnis, m. 3. Reuben. Sævus, a, um, adj . cruel.
Ruber, bra, brum, adj. red; Mare Sagacitas, ātis, f. 3. sagacity, sub-
Rubrum, the Red Sea. tilty.
Rubesco, ère, incep. 3. to grow Sagitta, æ, f. 1. an arrow.
red, to look red, to blush . Sagittarius, i, m. 2. an ar-
Rubīgo, înis, f. 3. rust. cher.
Rubor, ōris, m. 3. redness, a Sal, salis, m. & sometimes n. 3.
blush . salt .
Rubus, i, d. 2. a bramble. Salomon, önis, m. 3. Solomon.
Rudis, e, adj . inexperienced, rude, Saltem, conj. at least.
unlearned. Saltus, ûs, m. 4. a leap, a for-
Rudo, děre, di, sup. car. n. 3. to est.

bray. Salubriter, adv. healthfully, well.


Rugītus, ûs, m. 4. a roaring. Salus , ūtis , f. 3. health .
Rumpens, tis, pt. breaking. Salutātus, a, um, pt saluted.
Rumpo, rumpěre, rūpi, ruptum, a. Saluto, are, avi, atum, a. 1. to
3. to break. salute .

Rumpor, rumpi, ruptus sum, pass. Salūtor, ari, atus sum, pass. to be
to be broken. saluted .
Ruina, æ, f. 1. ruin, destruction. Salve, def. hail ! adieu.
Ruo, ruěre, rui, ruitum,n.&a. 3. Salvus, a, um, adj. safe.
to rush, to fall to ruin, to be Samson, ōnis, m. 3. Samson.
destroyed, to precipitate, to be Samuel, ēlis, m. 3. Samuel.
ruined. Sanabilis, e, adj . (comp. ior)
Rupes, is, f. 3. a rock, a hill. curable, that may be healed.
Rursum, adv. again. Sanctus, a, um, adj. (ior, issimus)
Rursus, holy, sacred.
Rus, ruris, n. 3. the country. Sanè, adv. truly, indeed.
Rusticus, a, um, adj. belonging Sanguis, inis, m. 3. blood.
to the country, rural, clown- Sanitas, atis, f. 3. health, recti-
ish. tude.

Rusticus, i, m. 2. a countryman, a Sanus, a, um, adj. (ior, issimus)


rustic, a peasant. sound, in health.
220 DICTIONARY .

SCI SED

Sapiens, tis, adj. (ior, issimus) Sciscitor, āri, ātus sum, dep. 1.
wise. to inquire.
Sapienter, adv. (iùs, issimè) wise- Scitum & scitu, supines from scio.
ly. Scopulus, i, m. 2. a rock.
Sapientia, æ, f. 1. wisdom . Scopus, i, m. 2. a mark to shoot at.
Sapio, père, pui, sup. car. n. 3. to Scribo, běre, psi, ptum, a. 3. to
be wise, to savour. write.
Sapor, ōris, m. 3. taste, relish. Scribor, bi, ptus sum, pass. to be
Sara, æ, f. 1. Sarah. written .
Sarcina, æ, f. 1. a burden, baggage, Scriptus, a, um, pt. written, in-
a load. scribed.
Sat, adv. enough. Scrutans, tis, pt. searching, exa-
Satăgo, agère, ēgi, sup. car. n. 3. mining.
(ago) to be busy. Scrutātus, a, um, pt. having exa-
mined.
Satior, us, adj . comp. (pos. & sup.
not used) better. Scrutor, āri , ātus sum, dep. 1. to
Satis, adv. (comp. satiùs) enough, examine, to search diligently
sufficient. Scutum, i, n. 2. a shield.
Satisfăcio, facère, feci, factum, a. Scyphus, i, m. 2. a cup.
3. to satisfy. Scythe, arum, pl. m. 1. the Scy-
Satiùs, adv. comp. better. thians.
Satur, ra, rum, adj . (comp. ior, Se, acc. of sui, himself, herself,
sup. car .)full, fruitful. itself.
Satus, a, um, pt. (from sero) sown, Seco, care, cui, ctum & catum, a.
planted. 1. to cut .
Saül, lis, m. 3. a man's name, Saul. Secrētum, i, n. 2. a secret.
Saucius, a, um, adj. wounded. Sector, äri, atus sum, dep. 1. to
Saxum, i, n. 2. a rock, a stone. pursue.
Scala, æ, f. 1. a ladder . Seculum, i, n. 2. an age.
Scelerātus, a, um, pt. & adj . wick- Secum, pron. (cum se) with him-
ed, polluted. self, with themselves .
Scelus, eris, n. 3. wickedness, Secundò , adv. a second time.
guilt, crime. Secundum, prep. by, near, accord-
Schola, æ, f. 1. a school. ing to.
Sciens, tis, pt. knowing . Secundus, a, um, num. adj . se-
Scientia, æ, f. 1. knowledge . cond, next, propitious ; res se-
Scilicet, adv. truly, to wit. cundæ, prosperity.
Scilūrus, i, m. 2. a man's name. Securis, is, f. 3. a hatchet, an axe.
Scindo, scindere, scidi, scissum, Securitas, ātis, f. 3. security.
a. 3. to cut, to rend, to divide . Securus, a, um, adj. secure.
Scintilla, æ, f. 1. a spark offire. Secutūrus, a, um, pt. about to
Scio, īre, īvi, ītum, a. 4. to know . follow .
Scipiădæ, ārum, pl. m. 1. the Sci- Secutus, a, um, pt. having fol-
pios. lowed.
Scirpeus, a, um, adj . of bul- Sed, conj . but.
rushes. Sedens, tis , pt. sitting.
Sciscitātus, a, um, pt. having in-
Sedeo, sedere, sedi, sessum, n. 2.
to sit.
quired.
DICTIONARY. 221

SEQ SIG

Sedes, is, f. 3. a seat. Sequor, qui, cutus and quūtus


Seditio, önis, f. 3. sedition. sum, dep . 3. to follow , to pur
Sedulò, adv. diligently, continu- sue.

ally. Sera, æ, f. 1. a lock, a bar, a bolt.


Seges, ětis, f. 3. standing corn, Serenitas, ātis, f. 3. serenity.
a crop. Serius, a, um, adj . serious.
Seipsum, pro. acc. of suiipsius, Sermo, ōnis, m. 3. a discourse, a
himself, &c. word, eloquence.
Sejungo, ngère, nxi, nctum, a. 3. Serò, adv. late, too late.
to separate. Sero, serěre, sevi, satum, a. 3. to
Sella, æ, f. 1. a seat, a chair. sow, to plant.
Semei, subs. indec. Shimei. Seror, seri, satus sum, pass. to be
Semel, num. adv. once, once sown .
only. Serpens, tis, c. 3. a serpent.
Semen, înis, n. 3. seed. Serra, æ, f. 1. a saw.
Semino, are, avi, atum, a. 1. to Servātus, a, um, pt. preserved.
sow. Servio, īre, ivi, ītum, n. 4. to
Semisomnis, e, adj. half asleep. serve, to be subject to.
Semper, adv. always, continual- Servitus, ūtis, f. 3. slavery.
ly. Servo, are, avi, atum, a. 1. to
Sempiternus, a, um, adj . endless, preserve, to save, to keep, to
everlasting, perpetual. guard.
Semus, i, m. 2. Shem . Servor, āri, ātus sum, pass. to be
Senectus, ūtis, f. 3. old age. preserved.
Senesco, senescère, senui, incep. Servus, i, m. 2. a slave, a servant.
3. to grow old. Sese, pro. acc. himself, herself,
Senex, is, adj . (comp. senior, sup. themselves .
not used) old, aged. Severitas, ātis, f. 3. severity.
Senex, is & icis, c. 3. an old man Seu, conj . either, or.
or woman . Sex, num. adj . pl. indec. six.
Senium, i, n. 2. old age. Sexaginta, num. adj. pl. indec.
Sensim, adv. by degrees . sixty.
Sensus, ûs, m. 4. sense. Sexcenti , æ, a, num. adj . pl. six
Sententia, æ, f. 1. opinion, pur- hundred.
pose, a sentence, a maxim. Sextus, a, um, num. adj. the
Sentio, tīre, si, sum, a. 4. to per- sixth .
ceive, to think . Si, conj . if.
Sepělio, sepelīre, sepelīvi, sepul- Sic, adv. so, thus.
tum, a. 4. to bury. Siccus, a, um, adj . dry.
Septem,
ven.
num. adj . pl. indec. se- Sicěra, æ, f. 1. strong drink, beer.
Sidus, ěris, n. 3. a star, a con-
Septimus, a, um, num. adj . the stellation .
seventh . Significo, are, avi, atum, a. 1. to
Septuaginta, num. adj. pl. indec. signify, to show.
seventy. Significor, ari, atus sum, pass.
Sepulcrum or sepulchrum, i, n. 2. to be signified.
a grave, a sepulchre. Signum, i, n. 2. a sign, a token, a
Sequens, tis, pt. following. symptom.
19*
222 DICTIONARY.

SOB SON

Silens, tis, pt. & adj. silent, in Socer or socěrus, i, m. 2. a father


silence . in-law.
Silentium, i, n. 2. silence. Socia, æ, f. 1. a female compa-
Sileo, ere, ui, sup. car. n. 2. to nion.
be silent. Socius, i, m. 2. a companion, an
Silex, Icis, d. 3. a flint stone. associate.
Simeon, önis, m. 3. a man's Socrates, is, m. 3. a celebrated
name.
philosopher ofAthens.
Simila, æ, f. 1. flour, fine meal. Sol, solis, m. 3. the sun.
Similis , e, adj. (ior, limus) like, Solatium, i, n. 2. comfort, conso-
similar . lation.
Similitūdo, înis, f. 3. likeness, re- Soleo, ere, itus sum, n. p. 2. to use,
semblance . to be accustomed.
Simplex, icis, adj . simple, plain, Solicitūdo, inis, f. 3. solicitude,
honest. trouble.
Simul, adv. at the same time, Solicitus, a, um, adj . (ior, issi-
together, in company with ; mus) anxious, troubled, thought-
simul ac, or atque, as soon ful.
as. Solidus, a, um, adj . (ior, issimus)
Simulatio, ōnis, f. 3. pretence, dis- solid.
guise, insincerity. Solitūdo, înis, f. 3. solitude.
Simultas, ātis, f. 3. secret hatred, Solitus, a, um, adj . & pt. (from
or malice, a quarrel. soleo) usual, accustomed.
Sin, conj . but if. Solium, i , n. 2. a throne.
Sina, æ, f. 1. Sinai. Sollicitatio or solicitatio, ōnis, f. 3.
Sincērus, a, um, adj . sincere. a soliciting, anxiety.
Sine, prep . without. Sollicitus, a, um, adj . anxious.
Singularis, e, adj. singular, single. Solon, onis, m. 3. the lawgiver of
the Athenians.
Singŭlus, a, um, adj. each, every.
Sinister, tra, trum, adj . left. Solor, ari , ātus sum, dep. 1. to
Sinistra, æ, f. 1. the left hand. comfort.
Sino, sinère , sivi, or sii, situm, a. Solùm, adv. only.
3. to suffer. Solus, a, um, adj . gen. ius, alone,
Sinor, sini, situs sum, pass. to be only.
suffered, to be permitted. Solūtus, a, um, pt. discharged.
Sinus, ûs, m. 4. the bosom, the Solvo, solvere, solvi, solūtum, a.
heart, clothes, a net, a sail, a 3. to free, to pay, to discharge.
gulforbay. Solvor, solvi, solūtus sum, pass.
Siquis, qua, quod or quid, pro. to be dissolved .
if any. Somniator, õris , m. 3. a dreamer.
Siren, ēnis, f. 3. a siren. Somnio, are, avi, atum, n. 1. to
Sitiens, tis, pt. thirsting. dream.
Sitio, īre, īvi, ītum, a. 4. to be Somnium, i. n. 2. a dream, a
thirsty, to thirst for. vision .
Situs, a, um, pt. & adj . placed, Somnus, i, m. 2. sleep, rest.
situated. Sono, are, ui, itum, n. 1. to sound.
Sive, conj. or, whether. Sonitus, ûs, m. 4. a sound, a
Sobrietas, atis, f. 3. sobriety. noise.
DICTIONARY. 223

SPL STR

Sopor, ōris, m. 3. sleep. Splendidè, adv. splendidly, illus


Sorbitio, ōnis, f. 3. a potion, a triously.
draught. Splendidus, a, um, adj . splendid,
Sordidus, a, um, adj. mean, base. magnificent, sumptuous.
Soror, ōris , f. 3. a sister. Splendor, ōris, m. 3. splendour.
Sors, tis, f. 3. a lot. Spolium, i, n. 2. spoil, booty.
Spargo, gère, si si,, sum, a. 3. to Spondens, tis, pt.promising.
scatter, to sprinkle, to cover Spondeo, spondere, spopondi,
with spots. sponsum, a. 2. to promise, to en-
Spargor,gi, sus sum, pass. to be gage.
covered with spots. Spontis, gen. sponte, abl. f. 3. of
Sparsus, a, um, pt. & adj . spotted, its own accord, willingly.
sprinkled. Spretus, a, um, pt. (from sperno)
Spatior, ari, atus sum, dep. 1. to despised.
go abroad, to spread. Squama, æ, f. 1. the scales ofa
Spatiōsus, a, um, adj. spacious. fish, nails in a coat ofmail.
Spatium, i, n. 2. space. Squamātus, a, um, adj. scaled.
Species, ei, f. 5.form, appearance. Stadium, i, n. 2. a furlong.
Specimen, înis, n. 3. a specimen, Stagnans, tis, pt. stagnant.
example. Stagno, are, avi, ātum, n. 1. to
Speciosus, a, um, adj. specious, stagnate.
beautiful. Stans, tis, pt. standing.
Spectaculum, i, n. 2. a spectacle. Statim, adv. immediately.
Spectans, tis, pt. leading, looking Statio, ōnis, f. 3. station.
on.
Statuo, uěre, ui, ūtum, a. 3. to
Specto, are, avi, atum, a. 1. to place, to resolve.
view, to lead, to tend. Statuor, ui, ütus sum, pass. to be
Speculum, i, n. 2. a mirror, a placed, or stationed.
looking-glass. Statūra, æ, f. 1. stature.
Spelunca, æ, f. 1. a cave, a den. Status, a, um, adj . appointed,
Sperandum, i, ger. from spero. placed.
Sperans, tis, pt. hoping. Status, ûs, m. 4. situation, station.
Sperno, spernère, sprevi, spretum, Stella, æ, f. 1. a star.
a. 3. to despise. Sterilis, e, adj . barren.
Sto n. 1. to
Spernor, sperni, spretus sum, Sto, stare, steti, statum,
pass. to be despised. stand.
Spero, are, avi, atum, a. 1. to Stoici, õrum, pl. m. 2. philoso-
hope. phers, so called from stoa, a
Spes, ëi, f. 5. hope, expectation. portico in Athens, where they
Spica, æ, f. 1. an ear of corn. disputed.
Spina, æ, f. 1. a thorn. Stoicus, a, um, adj . Stoic.
Spirans, tis, pt. breathing, blow- Stola, æ, f. 1. a robe.
ing. Stramentum, i, n. 2. straw.
Spiritus, ûs, m. 4. a spirit. Strenuus, a, um, adj. bold, active,
Spiro, are, avi, ātum, a. 1. to vigorous.
blow. Strepitus, ûs, m. 4. noise.
Splendeo, ère, ui, sup. car. n. 2. to Strictè, adv. (iùs, issimè) strictly,
shine. straitly, tightly.
224 DICTIONARY.

SUB SUF

Strues, is, f. 3. a heap. Subnītor, ti, sus & xus sum, dep
Studeo, dēre, dui, sup. car. n. 2. to 3. to rely on.
study, to labour, to favour. Subnixus, a, um, pt. supported by.
Studiosè, adv. diligently. Subreptus, a, um. pt. stolen.
Studiosus, a, um, adj . studious. Subripio, ripěre, ripui, reptum, a.
Studium, i, n. 2. study. 3. (rapio) to steal.
Stultitia, æ, f. 1. folly. Subripior, ripi, reptus sum, pass.
Stultus, a, um, adj .foolish. to be stolen.
Stultus, i, m. 2. afool. Subsidium, i, n. 2. aid, relief.
Stupendus, a, um, adj . astonish- Subsisto, sistere, stiti, stitum, n.
ing. 3. to stop.
Suadens, tis, pt. advising. Subter, prep. under.
Suadeo, dēre, si, sum, a. 2. to Subtractus, a, um, pt. taken
advise, to persuade. away.
Suavis, e, adj . sweet, pleasant. Subtraho, here, xi, ctum, a. 3.
Suavitas, ātis, f. 3. sweetness. to subtract, to take away, to
Sub, prep. under. diminish .
Subduco, cěre, xi, ctum, a. 3. to Subtrahor, hi, ctus sum, pass. to
take away. be taken away.
Subdücor, ci, ctus sum, pass. to Subtristis, e, adj. somewhat sad.
be taken away. Subvěnio, venīre, vēni, ventum,
Subeo, īre, īvi & ii, itum, irreg. n. 4. to help, to come to the as-
n. & a. to go under, to suffer, sistance of.
to enter. Subvenitur, pass. imp. he assists,
Subeundus, a, um, pt. to undergo, there is relief.
to suffer, to be undergone. Subverto, těre, ti, sum, a. 3. to
Subinde, adv. afterwards, now overturn .
and then. Succēdo, děre, ssi, ssum, n. 3. to
Subitò, adv. suddenly, hastily. succeed .
Subitus, a, um, adj . sudden, unex- Succenseo, sēre, sui, sum, n. 2. to
pected. be angry.
Subjectus, a, um, pt. & adj . sub- Successor, ōris, m. 3. a successor.
ject, placed, or put under. Successus, ûs , m. 4. success.
Subjicio, jicěre, jēci, jectum, a. 3. Succresco, crescere, crēvi, cre-
(jacio) to subject, to put under. tum, n. 3. to grow up.
Subjicior, jici, jectus sum, pass. Succumbo, cumběre, cubui, cubi
tobe subjected. tum, n. 3. (cubo) to sink und r .
Sublātus, a, um, pt. raised, taken Succurro, currere, curri, (seldom
away. cucurri) cursum, n. 3. to aid,
Sublevātus, a, um, pt. raised up. to help, to assist.
Sublěvo, are, avi, ātum, a. 1. to Succus, i, m. 2. juice, moisture.
raise up, to succour. Suffero, sufferre, sustuli, sublā-
Sublěvor, ari, ātus sum, pass. to tum, irreg. a. to take away, to
be raised up. suffer.
Sublimis, e, adj. sublime, elevat- Sufferor, sufferri , sublatu sum,
ed. pass. to be taken away.
Submissio, ōnis, f. 3. submission, Suffoco, are, avi, atum, a. 1. to
humility. suffocate, to strangle, to drown.
DICTIONARY. 225

SUP SUS

Sui, pro. gen. of himself, of her- Supersum, esse, fui, irr. n. to re-
self, of itself. main, to be left, to survive.
Suiipsius, pro. gen. of himself, Supěrus, a, um, adj. (comp. ior,
&c.; dat. sibiipsi, acc. seip- sup. suprēmus or summus)
sum.
above, high, lofty.
Suimetipsius, pro. gen. of him- Supervacuus, a, um, adj. super-
self, &c.; dat. sibimet ipsi, fluous.
&c. Supīnus, a, um, adj. supine, in-
Sum, es, est, esse, fui, irr. neut. active.
subs. to be. Suppedito, are, avi, atum, a. & n.
Summum, i, n. 2. the sum, the 1. to supply.
whole, the top , the surface. Suppěto, ěre, īvi, ītum, n. 3. to
Summus, a, um, adj . (sup. of suffice.
supěrus) highest, chief ; sum- Supplicans, tis, pt. supplicating.
ma unda, the surface of the Supplicatio, ōnis, f. 3. supplication,
water . request , prayer.
Sumendum, i, ger. from Supplicatus, a, um, pt. being sup-
Sumo, měre, mpsi, mptum, a. 3. plicated.
to take. Supplicium, i, n. 2. a prayer, an
Sumor, mi, mptus sum, pass. to be atonement, punishment.
taken. Supplico, are, avi, atum, a. 1. to
Sumptuōsus, a, um, adj . sumptu- supplicate, to entreat.
ous, expensive. Supplicor, ari, ātus sum, pass. to
Supellectilis, e, adj . offurniture ; besupplicated.
used substantively, furniture, Suppōno, onere, osui, ositum, a.
household goods. 3. to place under .
Supellex, ectilis, f. 3. household Suppōnor, ōni, ositus sum, pass. to
furniture, pl. car. beplaced under.
Super, prep. upon, at ; super Supporto, are, avi, atum, a. 1. to
cœnam, at supper . carry away.
Super, adv. more, more than suffi- Supra, prep. & adv. above, beyond
cient.
Suprēmus, a, um, adj. (sup. of su-
Supěrātus, a, um, pt. overcome. pěrus) highest, greatest, last.
Superbè, adv. proudly. Surdus, a, um, adj. deaf.
Superbia, æ, f. 1. pride, arro- Surgens, tis, pt. rising.
gance. Surgo, surgere, surrexi, surrec-
Superbus, a, um, adj. proud, arro- tum, n. 3. to rise.
gant. Susceptus, a, um, pt. undertaken.
Supernè, adv. from above . Suscipio, cipěre, cēpi, ceptum, a
Superfutūrus, a, um, pt. about to 3. (capio) to undertake.
survive.
Suscipior, cipi, ceptus sum, pass.
Supěro, are, avi, ātum, a. 1. to to be undertaken.
overcome, to excel, to exceed, to Suspendo, děre, di, sum, a. 3. to
rise above. hang.
Superor, āri, ātus sum, pass. to be Suspendor, di, sus
overcome .
sum, pass. to
be hanged.
Superstes, itis, adj . surviving, re- Suspensus, a, um, pt.hung.
maining. Suspicio, ōnis,
s, f. 3. suspicion.
16 *
226 DICTIONARY.

TAR TER

Sustentandum, i, ger. supporting. Tectum, i, n. 2. the roof of a


Sustento, are , avi , ātum, a. 1. to house, a house.
sustain, to suffer, to bear. Tecum, for cum te, with you.
Sustineo, inēre, inui, entum, a. 2. Tego, gère, xi, ctum, a. 3. to pro-
tect.
(teneo) to sustain, to support.
Suus, a, um, adj. pro. his, hers, Tegor, gi, ctus sum, pass. to be
theirs. covered.
Sylva or Silva, æ, f. 1. a wood. Tela, æ, f. 1. a web.
Telum, i, n. 2. an arrow, a
т. weapon.
Temerarius, a, um, adj . rash.
Tabernaculum, i, n. 2. a tent, a Teměrè, adv. rashly.
tabernacle. Temperantia, æ, f. 1. temperance.
Tabula, æ, f. 1. a table. Tempěro, are, avi, atum, a. 1. to
Tacendum, i, ger. from refrain, to abstain.
Taceo, ère, ui, itum, n. & a. 2. to Tempestas, ātis, f. 3. a tempest,
be silent. time.
Tacitè, adv. silently. Tempestivè, adv. seasonably.
Taciturnitas, ātis, f. 3. silence. Tempestīvus, a, um, adj. season-
Tacitus, a, um, adj. silent. able.
Tactus, ûs, m. 4. the sense of Templum, i, n. 2. a temple.
touching. Tempus, õris, n. 3. time.
Tædet, ebat, tæduit, & tæsum est, Tenaciter, adv. (iùs, issimè) tena-
or oftener pertæsum est, impers. ciously.
Iam weary. Tenax, ācis, adj . (ior, issimus) te-
Talentum, i, n. 2. a talent, a sum nacious.
ofmoney. Tendo, tendere, tetendi, tensum
Talio, ōnis, f. 3. retaliation. & tentum, a. 3. to stretch out,
Talis, e, adj . such. to spread.
Tam, adv. so, so much. Tendor, di, tus & sus sum, pass.
Tamen, conj. yet, notwithstand- to be stretched out, to be spread
ing. Tenebræ, ārum, pl. f. 1. darkness.
Tandem, adv. at length, at last. Tenendus, a, um, pt. to be main-
Tango, tangere, tetīgi, tactum, a. tained, to be kept.
3. to touch. Teneo, nēre, nui, ntum, a. 2. to
Tangor,ngi, ctus sum, pass. to be keep, to retain, to hold.
touched. Teneor, ēri, tus sum, pass. to be
Tanquam, adv. as, as if. kept, to be held.
Tantò, adv. so much, by so much. Tener, era, ěrum, adj. tender.
Tantopěre, adv. so much, so Tentandum, i, ger. from tento.
greatly. Tentans, tis, pt. trying.
Tantùm, adv. only. Tento, are, avi, ātum, a. 1. to
Tantus, a, um, adj. so much, so try, to tempt, to attempt , ten-
great ; tanti quanti, for so tāre valetudinem, to bring sick
much as. ness.

Tardè, adv. slowly. Tenuis, e, adj. slender, thin.


Tardus, a, um, adj. dull, indolent. Tenus, prep. up to, as far as
Tarquinius, i, m. 2. Tarquin. Tergum, i, n. 2. the back.
DICTIONARY. 227

TIM TRA

Terra, æ, f. 1. the earth, earth, Tingo, ngère, nxi, nctum, a. 3. to


land. dye, to stain.
Terreo,
fright.
ere, ui,îtum, a. 2. to af- Tinnio, īre, īvi, ītum, n.4. to ring,
to tinkle.
Terreor, ēri, îtus sum, pass. to be Tiresias, ӕ, m. 1. a blind sooth-
affrighted. sayer of Thebes.
Terrestris, e, adj . terrestrial. Titus, i, m. 2. (Vespasianus) a i
Terrificus, a, um, adj. frightful. Roman emperor .
Territo, āre, āvi, ātum, freq. 1. to Toga, æ, f. 1. a gown, a coat.
affright. Tolero, are, avi , ātum, a. 1. to
Territus, a, um, pt. affrighted. bear, to endure.
Terror, õris, m. 3. terror, dread. Tollo, tollere, sustuli, sublatum,
Tertiò, adv. a third time, in the a. 3. to take, to remove, to raise.
third place. Tollor, tolli, sublātus sum, pass,
Tertius, a, um, num. adj. the to be removed .
third . Tondeo, tondēre, totondi, tonsum,
Testa, æ, f. 1. a shell, a shell a. 2. to clip, to shave.
fish. Tonitru, n. 4. indec. sing. thun-
der.
Testaceus, a, um, adj. of an earth-
en pot or shell. Tonitrus, ûs, m. 4. thunder.
Testimonium, i, n. 2. testimony. Torpor, ōris, m. 3. dulness, lazi-
Testis, is, c. 3. a witness. ness.

Testor, āri, ātus sum, dep. 1. to Torques & is, is, d. 3. a collar.
witness, to bear witness. Tot, adj . pl. indec. so many.
Testūdo, înis, f. 3. a tortoise. Totidem, adj . pl. indec. as many,
Texo, xěre, xui, xtum, a. 3. to just so many.
weave.
Totus, a, um, adj. gen. Ius, all,
Texor, xi, xtus sum, pass. to be the whole, wholly.
woven .
Tradens, tis, pt. delivering.
Textūra, æ, f. 1. texture, a web. Traditus, a, um, pt. delivered.
Textus, a, um, pt. woven. Trado, děre, dīdi, ditum, a. 3. to
Thales, ētis & is, m. 3. a philoso- deliver.
pher of Miletus. Trador, i, itus sum, pass. to be de-
Theatrum, i, n. 2. a theatre. livered.
Theophanes, is, m. 3. an historian Traho, here, xi, ctum, a. 3. to
ofMitylene. draw, to protract, to delay.
Theophrastus, i, m. 2. a Peripa- Trahor,hi, ctus sum, pass. to be
tetic philosopher. protracted.
Thus, uris, n. 3. frankincense, in- Trajectus, a, um, pt. passed over,
cense. carried over.
Thynnus, i, m. 2. a tunny. Trajiciendus, a, um, pt. to be
Timens, tis, pt.fearing. passed over.
Timeo, ēre, ui, sup. car. a. &n. 2. Trajicio, icère, ěci, ectum, a. 3.
tofear. (jacio) to pass over.
Timeor, ēri, pass. to be feared. Trajicior, ici, ectus sum, pass. to
Timidus, a, um, adj. timid, fear- be carried over .
ful. Tranquillitas, atis, f. 3. tranquil-
Timor, õris, m. 3. fear. lity.
228 DICTIONARY.

TRU ULC

Trans, prep. on the other side. Trucīdor, ari, atus sum, pass. to
Transeo, īre, īvi, itum, irreg. a. be slain.
& n. to pass over, to pass away. Truncus, i, m. 2. a trunk, the body
Transfero, ferre, tŭli, lātum, ir- ofa tree.
reg. a. to carry over, to re- Tu, tui, tibi, pro. thou.
move .
Tuba, æ, f. 1. a trumpet.
Transferor, ferri, lātus sum, pass. Tuipse, tuiipsius, pro. you your-
to be removed. self.
Transfodiendus, a, um, pt. to be Tuli, perf. of fero.
pierced through. Tullus, i, m. 2. the name of two
Transfodio, oděre, ōdi, ossum, a. Roman kings.
3. to pierce through. Tum, adv. then ; conj . also, both.
Transfodior, fodi, fossus sum, pass. Tunc, adv. then.
to be run through. Tunica, æ, f. 1. a gown, a coat.
Transfossus, a, um, pt. run Turba, æ, f. 1. a crowd, a multi-
through. tude.
Transmitto, ittere, īsi, issum, a. Turbans, tis, pt. disturbing.
3. to transmit. Turbo, are, avi, ātum, a. 1. to
Transmittor, itti, issus sum, pass. disturb, to confound.
to be transmitted. Turbor, ari, atus sum, pass. to be
Trecenti, æ, a, num. adj . pl. three disturbed .
hundred. Turpis, e, adj . base.
Tremo, ère, ui, sup. car. n. 3. to Turpitūdo, inis, f. 3. baseness.
tremble, to shake. Turris, is, f. 3. a tower.
Trepido, are, avi, atum, n. 1. to Turtur, ŭris, m. 3. a turtle, a turtle-
tremble. dove .
Trepidus, a, um, adj . trembling. Tutè, adv. safely.
Tres, tria, num. adj . pl. three. Tute, pro. you yourself ; used
Tribuo, uěre, ui, ūtum, a. 3. to only inthe nom. sing.
give, to furnish, to supply, to Tutus, a, um, adj . (ior, issimus)
render. safe.
Tribuor, ui, ūtus sum, pass. to be Tuus, a, um, pro. thy, thine , your
given. yours.
Tribus, ûs, f. 4. a tribe. Tympanum, i, n. 2. a timbrel.
Tribūtum, i, n. 2. tribute. Tyrannis, Idis, f. 3. tyranny, su-
Tribūtus, a, um, pt. given, grant- preme power, government.
ed, appointed.
Triginta, num. adj. pl. indec. U.
thirty.
Tristis, e, adj . (ior, issimus) sad, Ubertas, ātis, f. 3. abundance, fer-
sorrowful. tility.
Tristitia, æ, f. 1. sadness, sorrow. Ubi, adv. where, when.
Triticum, i, n. 2. wheat. Ubicunque, adv. wherever.
Troja, æ, f. 1. the city Troy. Ubinam, adv. where ?
Trojānus, a, um. adj . of or belong- Ubique,
where.
adv. every where, any
ing to Troy, Trojan.
Trucīdo, are, avi, atum, a. 1. to Ulciscor, ulcisci, ultus sum, dep
kill, to slay. 3. to avenge.
DICTIONARY . 229

USQ VAL

Ullus, a, um, adj . gen. Ius, any, Usurpo, are, avi, atum, a. 1. to
any one. usurp , to use.
Ulmus, i, f. 2. an elm . Usūrus, a, um, pt. about to use.
Ulterior, ius, adj . comp. further, Usus, a, um, pt. used.
more remote . Usus, ûs, m. 4. use, need.
Ultimus, a, um, adj . sup. latest, Ut, adv. & conj . as, when, that.
last. Utendum, i, ger. from utor.
Ultio, ōnis, f. 3. revenge. Utens, tis, pt. using.
Ultor, õris, m. 3. an avenger.
Utens,
Uter, utra, utrum, adj . gen. utri-
Ultra, prep. & adv. beyond. us, which.
Ultro, adv. willingly, freely. Uterque, utrăque, utrumque, adj .
Ultus, a, um, pt. (from ulciscor) gen. utriusque, both, each.
having avenged. Uti , adv. & conj. as, that.
Umbra, æ, f. 1. a shade. Utilis, e, adj . (ior, issimus) useful,
Unâ, adv. together. advantageous .
Unctus, a, um, pt. anointed. Utilitas, ātis, f. 3. usefulness, ad-
Unda, æ, f. 1. a wave, water. vantage, interest.
Unde, adv. from whence, whence. Utinam,adv. & conj . O that, Iwish .
Undecim,
eleven.
num. adj. pl. indec. Utor, uti, usus sum, dep. 3. to
use.

Undecimus, a, um, num. adj. the Utpote, adv. seeing, because as,
eleventh . inasmuch as.
Ungo, ungere, unxi, unctum, a. 3. Utrinque, adv. on both sides.
to anoint . Utrùm, adv. whether ? whether.
Ungor, gi, ctus sum, pass. to be Uva, æ, f. 1. a grape, a cluster.
anointed.
Uxor, ōris, f. 3. a wife.
Unicè, adv. only, dearly, entirely.
Unicus, a, um, adj . only.
Universus, a, um, adj . all, the V.
whole.
Unquam, adv. ever, at any time. Vacca, æ, f. 1. a cow, a heifer.
Unus, a, um, num. adj. gen. ius, Vaco, are, avi, atum, n. 1. to be
one.
free, to be at leisure.
Unusquisque, unaquæque, unum- Vacuus, a, um, adj. empty, void,
quodque, adj . gen. uniuscujus- free.
que, each, every one. Vadum, i, n. 2. a ford, a shal-
Urbs, is, f. 3. a city. low.
Urgeo, gère, si, sum, a. 2. to Vagiens, tis, pt. crying .
urge. Vagio, īre, īvi , ītum, n. 4. to cry
Urgeor, gēri, sus sum, pass. to be as an infant.
urged, to be molested. Vagus, a, um, adj. wandering ;
Urias, æ, m. 1. Uriah. used substantively, a wanderer,
Urna, æ, f. 1. a pitcher. a vagabond.
Ursus, i, m. 2. a he bear. Valdè, adv. very much, greatly.
Usitātus,
usual.
a, um, adj . common, Valens, tis, adj. (ior, issimus) pow-
erful.
Usquam, adv. any where . Valeo, ēre, ui, îtum, n. 2. to be in
Usque, adv. as far as, until. health ; vale , farewell, adieu.
20
230 DICTIONARY.

VEN VES

Valetudo, înis, f. 3. health, ill Venter, tris, m. 3. the belly, the


health. stomach .
Validus, a,um, adj.strong, sturdy. Ventūrus, a, um, pt. (from venio)
Vanus, a, um, adj. vain, false. about to come , future.
Varietas, atis, f. 3. variety. Ventus, a, um, pt. having come.
Varius, a, um, adj . various. Ventus, i, m. 2. wind.
Vas, vasis, n. 3. pl. vasa, vasõrum, Venustas, ātis, f. 3. grace, beauty.
n. 2. a vessel. Veprem, e, (acc. & abl. sing. only ;
Vasto, are, avi, atum, a. 1. to the pl. entire) m. 3. a bush, a
lay waste. brier.
Vastus, a, um, adj . vast. Ver, veris, n. 3. spring.
Vasum, i, n. 2. a vessel. Verbum, i, n. 2. a word.
Ve, conj. or, either. Verè, adv. truly, indeed.
Vectīgal, ālis, n. 3. a tax, tribute. Verecundia, æ, f. 1. modesty.
Vectus, a, um, pt. (from veho) car- Verecundus, a, um, adj . modest.
ried .
Verendus, a, um, pt. to be feared,
Vehemens, tis, adj . (ior, issimus) to be respected.
vehement , earnest. Vereor, ēri, itus sum, dep. 2.
Vehementer, adv. (iùs, issimè) ve- tofear.
hemently. Veritas, ātis, f. 3. truth.
Vehendum, i, ger. from Veritus, a, um, pt. fearing, hav-
Veho, here, xi, ctum, a. 3. to ingfeared.
carry, to convey . Verò, conj. but, nay ; adv. indeed,
Vehor, hi, ctus sum, pass. to be truly.
carried. Versus, a, um, pt. turned, changed.
Vel, conj. even, either, or. Versus, prep. toward.
Velocitas, ātis, f. 3. velocity, Vertex, icis, m. 3. the top ofany
swiftness. thing, the summit.
Velum, i, n. 2. a veil, a sail. Verto, těre, ti, sum, a. 3. to turn.
Veluti & velut, adv. as, even as. Vertor, ti, sus sum, pass. to be
Venatio, ōnis, f. 3. hunting ; figu- turned.
ratively, venison. Verùm, conj. but, but yet.
Venator, õris, m. 3. a hunter.' Verus, a, um, adj. true.
Vendo, děre, dīdi, ditum, a. 3. (do) Vescor, sci, pret. car. dep. 3. to
to sell.
eat, to feed upon.
Venēnum, i, n. 2. poison. Vespasianus, i, m. 2. a Roman em-
Veneratio, ōnis, f. 3. veneration. peror.
Venerātus,
nerated .
a, um, pt. having ve- Vesper, abl. vespèri or -e, m. 3.
evening .
Veneror, āri, ātus sum, dep. 1. to Vespera, æ, f. 1. the evening.
worship. Vespèrè, or vespěrì, adv. late in
Venia, æ, f. 1. pardon, favour ; the evening.
bonâ cum venia, indulgently. Vesperus, i, m. 2. the evening
Veniens, tis, pt. coming. star, the evening.
Venio, venīre, vēni, ventum, n. 4. Vester, tra, trum, pro. your.
to come.
✔Vestīgans, tis, pt. tracing.
Venor,
hunt.
ari, atus sum, dep. 1. to Vestigium, i,n. 2. a trace, a foot-
step.
DICTIONARY . 231

VIG VIR

Vestīgo, are, avi, atum, a. 1. to Vigilo, are, avi, atum, n. 1. to


trace, to search. watch, to be awake.
Vestio, īre, īvi, ītum, a. 4. to Viginti, num. adj. pl. ind. twen-
clothe. ty.
Vestior, īri, ītus sum,pass. to be Vilis,
clothed .
ilis, e,adj.(ior,issimus) mean,
despicable.
Vestis, is, f. 3. a garment, a Villa, æ, f. 1. a country seat, a
robe. cottage.
Vestītus, a, um, pt. clad, decked. Vincio, vincīre, vinxi, vinctum,
Veternus, i, m. or veternum, i, n. a. 4. to bind.
2. lethargy. Vincior, vincīri, vinctus sum,
Vetítus, a, um, pt. forbidden. pass. to be bound.
Veto, are, ui, itum, a. 1. to forbid. Vinco, vincere, vici, victum, a. 3.
Vetor, āri, itus sum, pass. to be to conquer.
forbidden. Vincor, vinci, victus sum, pass. to
Vetus, ěris, adj . (erior, errimus) be conquered .
old. Vinctus, a, um, pt. (from vincio)
Vetustas, atis, f. 3. antiquity, bound.
length of time. Vinculum, i, n. 2. a band, a
Vexātus, a, um, pt . vexed. chain.
Vexo, are, avi, ātum, a. 1. to vez. Vindex, icis, c. 3. an avenger.
Vexor, ari, ātus sum, pass. to be Vindico , are, avi, atum, a. 1. to
troubled . vindicate , to restore .
Via, æ, f. 1. a way. Vindicta, æ, f. 1. vengeance, re-
Vicīnus, a, um, adj. neighbouring. venge.
Vicissim, adv. by turns, in turn. Vinea, æ, f. 1. a vine, a vine-
Victima, æ, f. 1. a victim. yard.
Victor, ōris, m. 3. a conqueror. Vinum, i, n. 2. wine.
Victoria, æ, f. 1. victory. Violātus, a, um, pt. violated.
Victrix, īcis, f. 3. a conqueror; Violentus, a, um, adj. violent.
used also as an adj . Violo, are, avi, ātum, a. 1. to
Victūrus, a, um, pt. (from vivo) violate.
that will live. Violor, ari , ātus sum, pass. to be
violated.
Victus, a, um, pt. (from vinco)
conquered. Vir, viri, m. 2. a man.
Victus, ûs, m. 4. food. Virens, tis, pt. flourishing,
Videndum, i, ger. from video. green.
Videns, tis, pt. seeing. Vireo, ère, ui, sup. car. n. 2. to be
Video, idēre, īdi, īsum, a. 2. to green, toflourish.
see.
Viresco, cère, incep. 3. to grow
Videor, idēri, īsus sum, pass. to be green.
seen, to appear, to seem. Virga, æ, f. 1. a rod, a twig.
Viduo, are, avi, ātum, a. 1. to Virgo, înis, f. 3. a virgin, a maid.
strip, to deprive, to bereave. Virgultum, i, n. 2. a twig, a
Vigeo, ēre, ui, sup. car. n. 2. to shrub.
flourish. Viridis, e, adj. green.
Vigilia,Ilis,
Vigil, æ, f.adj.watchful, verdure ātis, f. 3,
1. a watch. waking. Viriditas,
greenness,
232 DICTIONARY.

VOC ZOP

Virīlis, e, adj. manly. Vocans, tis, pt. calling.


Virtus, ūtis, f. 3. virtue, strength, Vocatus, a, um, pt. called.
courage. Voco, are, avi, atum, a. 1. to call.
Vis, vis, f. 3. (pl. vires, ium) Vocor, ari, ātus sum, pass. to be
called.
force, power, strength.
Visendum, i, ger. beholding, visit- Volatilis,
volatile.
e, adj. flying, fleeting,
ing.
Visendus, a, um, pt. to be visited, Volitans, tis, pt . flying.
to be seen. Volito, are, avi, atum, freq. 1. to
Visens, tis, pt. beholding, a be- flutter, to fly .
holder . Volandum, i, ger. from +

Viso, sère, si, sum, a. 3. to visit, Volo, are, avi, ātum, n. 1. to fly.
to see. Volo, vis, vult, velle, volui, irreg.
Visor, si, sus sum, pass. to be to will, to be willing, to wish.
visited. Volŭcris, is, f. 3. a bird.
Visus, a, um, pt. (from video) Voluntas, atis, f. 3. will, desire.
seen.
Voluptas, atis, f. 3. pleasure, de-
Visus, ûs, m. 4. sight, the sense light.
of seeing. Vos, vestrûm or vestri, pro. (pl. of,
Vita, æ , f. 1. life. tu) ye, you.
Vitandus
Vitandus, a, um,pt. to be avoided. Votum, i, n. 2. wish, a vow, a
a

Vitis, is,f.
f. 3. a vine . prayer, an offering.
Vitium, i, n. 2. vice, crime, sin. Vox, vocis, f. 3. a voice.
Vito, are, avi, ātum, a. 1. to avoid, Vulgāris, e, adj. vulgar, common.
to shun. Vulgò , adv. commonly.
Vitor, ari, ātus sum, pass. to be Vulgus, i, m. & n. 2. the common
avoided, to be shunned. people.
Vitreus, a, um, adj . made of Vulpecula, æ, f. 1. a little fox.
glass, glassy. Vulpes, is, f. 3. a fox.
Vituperatio, ōnis, f. 3. a blaming. Vultus, ûs, m. 4. the counte-
nance .
Vituperator, õris, m. 3. a blamer,
a censurer .
Χ.
Vituperium, i, n. 2. blame, re-
proach.
Vitupěro, are, avi, atum, a. 1. to Xenophon, tis, m. 3. a celebrated
blame, to censure . Athenian, the pupil of So-
Vitupěror, äri, ātus sum, pass. to crates .
beblamed. Xerxes, is, m. 3. a king of
Vivendum, i, ger. from vivo. Persia.
Vivens, tis, pt. living.
Z.
Vivo, vivěre, vixi, victum, n. 3.
to live.
Vivus, a, um, adj. living, alive. Zeno, onis, m. 3. the founder of
Vix, adv. scarcely. the Stoic philosophy.
Vocalis, e, adj . (ior, issimus) vo- Zopyrus, i, m. 2. a Grecian phy
cal, musical, melodious. siognomist.
DICTIONARY
TO THE

COLLOQUIES FROM ERASMUS .

[Those words are omitted which may be found in the preceding vocabulary.]
ADO ALI

Abbatia, æ, 1. f. monastery, office of Emylius, ii,2. m. the name ofa man.


abbot . Enigma, ătis, 3. m. a riddle, a dark
sentence .
Abdicatio, ōnis, 3. f. discarding,
disinheriting. Ærarius, a, um, adj . belonging to
Abdico, are, āvi, ātum, 1. a. to dis- brass or copper.
card, to disinherit, to disown, to Æs , æris, 3. n. brass, money
renounce .
Æstivus, a, um, adj . æstival, pertain-
Abdōmen, inis, 3. n. the paunch, the ing to summer.
belly , gluttony. Affătim, adv. abundantly, heartily.
Abhorreo, ère, ui , - 2. a. to ab- Affinitas, ātis, 3. f. affinity.
hor, to dislike, to be averse to. Afflictio, ōnis , 3. f. affliction, trouble.
Absolūte, adv. absolutely, perfectly, Afflo , are, avi, ātum, 1. a. to breathe
completely. [
hasten. upon, to blast.
Accelero, are, āvi, ātum, 1. a. to Agamemnon, onis, 3. m. the name
Accresco, ère, crēvi, crētum, 3. n. ofa man.
to grow, to increase. Aggravo, are, avi, atum, 1. a. to ag-
Accurate, adv. cautiously, diligent- gravate, to heighten .
ly, accurately. Agilis , e, adj . active, brisk, swift.
Acētum, i, 2. n. vinegar. Agrestis, e, adj. rural, clownish.
Adféro, or Affero, affere, attuli, al- Alăcer, cris, cre, adj . merry, brisk ,
latum, irr. a. to bring, to report, gladsome.
to bring news . Alacritas, ātis, 3. f. alacrity, prompt-
Adhortor, ari, ātus sum, 1. dep. to ness, cheerfulness , briskness .
exhort, to advise, to counsel, to Alardus, i, 2. m. the name of a man .
encourage. Alastor, õris,3, m. the name ofa man.
Adjicio, ère, ēci, ectum, 3. a. to cast Albertus, i, 2. m. the name of a man.
into, to increase. Albus, a, um, adj . white, hoary.
Adjutor, ōris, 3. m. an aider, an as- Alchymista, æ, 1. c. an alchymist.
sistant .
Alea, æ, 1. f. a dice, gaming, haz-
Admodum, adv. very, greatly, truly. ard, luck, chance.
Admoveo, ēre, vi, tum, 2. a. to put Alicunde, adv. from some place, on
to, to apply. anyhand.
Adnăto, are, avi, atum, 1. freq. to Aliò, adv. to another place, business ,
swim towards. or purpose.
Adolphus, i, 2. m.the name ofaman. Alioqui, adv. otherwise, else, if not,
Adorior, ri and riri, ortus sum, dep. any other way. 1

3 and 4. to accost , to attack. Aliquanto, adv. somewhat, a little.


Adorno, are, avi , atum, 1. a. to Aliquò, adv. somewhere, in some
adorn, to prepare, to rig, place.
20 *
234 DICTIONARY .

ARR BRA

Aliquot,adj.indecl. (pl.)some, afew. Articulus, i,2.m. an article,juncture.


Alpes, ium, 3. f. (pl.) the Alps, high Ascisco, or Adscisco , ère , cīvi, că-
mountains which separate Italy tum, 3. a. to callfor, to associate.
from Germany and France. Ascribo, ère , cripsi, criptum, 1. a.
Altùm, adv. deeply, loftily. to write to, to register, to ascribe.
Alveare, is, 3. n. a place where bee- Aspis, îdis, 3. f. an asp.
hives stand. Asymbolus, a, um, adj . that pays
Ambiguum, i, 2. n. doubt, uncer- none of his reckoning, scot-free.
tainty. Athletice, adv. stoutly, lustily,cham-
Ambitiose, adv. ambitiously, dili- pion-like.
gently, fondly, mightily. Atrox, ōcis, adj . cruel, atrocious,
Amphibius, a, um, adj. amphibious , fierce.
able to live in two elements . Attineo, ère, nui, entum, 2. a. to
Amplector, ti , xus sum, 3. dep. to hold back, to stay, to belong.
embrace, to compass. Attingo, ere, tigi, tactum, 3. a. to
Anas, atis, 3. f. a duck. touch lightly, to treat of, to belong
to.
Ancilla, æ, 1. f. a maid-servant, a
waiting-woman. Auctio, ōnis , 3. f. an auction.
Anglus, i, 2. m. an Englishman. Audaciter, or Audacter, adv. boldly,
Anhēlus, a, um, adj. out of breath, confidently, audaciously.
panting. Aulus, i, 2. m. the name of a man.
Annālis, is, 3. m. a history, chroni- Aurīga, æ, 1. m. a carter, a wag-
cle of the times ; also adj . ofa year . oner, a charioteer.
Annon, conj . compounded of an and Auspicium, ii, 2. n. luck, a sign -or
non.
token, the consulting the auspices.
Annuncio, are, avi, ātum, a. 1. to de- Auspicor, arı, atus sum, dep. 1. to
liver a message, to declare, to tell. seek from omens , to undertake a
Annuus, a, um, adj. yearly. business.
Antenna, æ, 1. f. a sail yard. Ave, def. verb. all hail.
Anteverto, ère, ti , sum, 3. a. to get Avus, i, 2. m. a grandfather.
before, to prevent.
Antonius, ii,2. m. the name ofa man. B.
Antverpia, æ, 1. f. Antwerp. Balneum, i, 2. n. a bath, (plu. bal-
Apicius, ii, 2. m. a celebrated epicure neæ et balnea. f. et n.)
in the time of Nero. Barbarus , a, um, adj . barbarous,
Apoplexium, ii, 2. n. apoplexy. rude, savage.
Apostolus, i, 2. m. a messenger, an Bartholīnus, i, 2. m. the name of a
man.
apostle, an envoy.
Appăro, are, avi, ātum, 1. a. to pre- Bartholus, i,2.m. the name ofa man.
pare, to provide, tofurnish. Batăvus, i, 2. m. a Hollander, a
Apraxia, æ, 1. f. retirement from Dutchman .
public business, inaction , repose. Bellè, adv. prettily, finely, neatly,
Arcanum, i, 2. n. a secret, a hidden daintily.
mystery. Belligero , are , avi, atum, 1. a. to
Aristides, is, 3. m. a noble Athenian, make or wage war.
surnamed the Just. Benedictus, i, 2. m. a man's name,
Arrha,orArra, æ, 1.f. earnest-penny. (Divus Benedictus, St. Benedict.)
Arrideo, ère , rīsi, rīsum, 2. a. to Bernardus, i, 2. m. a man's name,
smile, to please. (Divus Bernardus, St. Bernard.)
Arripio, ère, pui, ptum, 3. a. to take Brachium, ii, 2. n. an arm, a bough
by force, to seize, to snatch away. ofa tree.
DICTIONARY . 235
CAN CHI

Brigidenses, ium, 3. c. Brigidensi- Canonicus, i, 2. m. a canon, a priest,


ans , so called from St. Brigida or a prebendary.
Bridget, a Swedish princess, who Cantillo, are, dim. 1. to sing a little.
went to Rome, and was the founder Cantus, ûs, 4. m. singing, a song,
of an order of nuns, in the time a tune.
of Pope Urban V. Capax, ācis, adj . capable, capacious.
Britannus,
Britain .
i, 2. m. a man of either Capistrum,
Capillus, i, 2.
i, m. theahalter,
2. n. hair of the head.
anoose.
Brutus, a, um, adj. insensible, brute, Capus, i, 2. m. a capon.
void of reason. Carbo, ōnis, 3. m. a coal.
Bubŭlus, a, um, adj. ofor belonging Cardinālis, e, adj. belonging to a
to an ox or cow. hinge orhook.
Bulla, æ, 1. f. a bubble ; also an orna- Cardinālis, is, 3. m. a cardinal in
ment made like a heart, and hol- the church of Rome; a dignity
low within, worn by Roman chil- which began about the time of
dren till seventeen years of age ; Gregory the Great, who was made
also a pope's bull or license, which Pope of Rome A. D. 590.
is a public writing from the Ro- Carolus, i, 2. m. Charles, the name
man courts of chancery, sealed of a man.
with lead, and is the same with the Carthusiani, orum, 2. m. (plu.) Car-
edicts and letters patent of secular thusian monks or friars.
princes. Carthusius , ii, 2. m. a Carthusian
monk or friar .
C. Carus, a, um, adj. dear, costly, pre-
Caduceum, i , 2. n. and Caduceus, i, cious.
2. m. a white wand carried by Casse, 3. m. def. with a net, (plu.
heralds, Mercury's golden rod. casses, ium, &c.)
Cæremonia, æ, 1. f. a ceremony, a Castor, õris, 3. m. the son of Tyn-
custom. darus , king of Laconia.
Cæstus, ûs, 4. m. a thong of leather Catalogus, i, 2. m. a roll, a cata-
having lead fastened to it, used in logue, a bill.
boxing, a whirl-bat. Catapotium, ii, 2. n. a pill, medicine
Cæterùm, adv. but, henceforward. to be swallowed without chewing.
Calămus, i, 2. m. a reed, a quill, a Catervatim, adv. by companies.
pen. Catharina, æ, 1. f. Catharine.
Calcearius, a, um, adj. belonging Cauponor, āri, ātus sum, 1. dep. to
to a shoe . trade, to traffic, to mix.
Calceus , i, 2. m. a shoe. Censeo, ère, sui, sum, 2. n. to think,
Caligarius, a, um, adj . belonging to to be of opinion, to vote.
the nails of the caliga. Cerebrum, i, 2. m. the brain.
Calvus, a, um, adj. bald, bare, thin. Cereus, i, 2. m. a wax candle.
Calx, cis, 3. m. and f. a heel, a kick Certatim, adv. earnestly, eagerly,
with the heel . striving to outdo one another.
Campana, æ, 1. c. a bell Certator, õris, 3. m. a striver, or con-
Campus, i, 2. m. a field, a plain. tender.
Candēla, æ, 1. f. a candle. Charitas, ātis, 3. f. love, charity.
Candelabrum, i, 2. n. a candlestick. Charon, ontis, 3. m. the ferry-man
Candidus, a, um, adj. white, bright, of the Styx.
orient.
Charta, æ, 1. f. paper.
Canities, ei, 5. f. hoariness, gray- Chiromantica, æ, 1.f.chiromancy, or
ness ofhairs. telling of fortunes.
236 DICTIONARY .

COM CON

Chirurgus, i, 2. m. a surgeon. Commoditas , ātis,3. f. a convenience,


Chorus, i, 2. m. a choir, a company commodity , advantage .
of singers or dancers . Commodus, a, um, adj. good, con-
Christianus, a, um, adj . Christian, venient.
of or belonging to Christ. Commuto, are, avi, atum, 1. a. to
Christophorus, i, 2. m. St. Christo- change, to alter.
pher. Como, ère, mpsi, mptum, 3. a. to
Cicuta, æ, 1. f. hemlock, poison. comb, to trim.
Cineraceus, a, um, adj . of an ash Compendium, ii, 2. n. a short com-
color. pass, a brief relation, an abstract.
Cingo, ère, nxi, nctum, 3. a. to sur- Complector, ti, xus sum, 3. dep. to
round, to gird , to compass. embrace, to comprise.
Cingulum, i, n. 2. a girdle, the ces- Complures, adj. (plu.) many, a great
tus of Venus, pl. cingula, thefive many.
zones .
Compostella, æ, 1. f. the name of a
Circumfero, ferre, tuli, latum, irr. town, capital of Gallicia, in Spain.
a. to carry about, to carry up and Compotatio, ōnis, 3. f. a banqueting,
down. a drinking together.
Clamito, are, 1. freq. to cry out Concio, ōnis, 3. f. an assembly, a
againstfrequently, to cry aloud. congregation.
Claudus, a, um, adj . lame, uncer- Concionator, õris, 3. m. a preacher,
tain, weak , short. a speech maker.
Clavus, i, 2. m. a nail, a button, a Concionor, ari, ātus sum, 1.dep. to
calendar . harangue, to make speeches.
Clemens, tis,adj.merciful, mild,calm . Conclave, is, 3. n. an inner parlor,
Codex, icis, 3. m. the body, stock or a private room .
stump of a tree, a book. Concoctio, ōnis , 3. f. digestion, con-
Cælebs, ibis , adj. unmarried, single, coction.
solitary, lonely. Concubina, æ, 1. f. a concubine.
Cœlibātus, ûs, 4. m. single life, the Conductitius, a, um, adj . that is,
state of aman or woman unmarried. or is to be hired .
Cœnaturio, ire, pret. and supine Confabulo, ōnis, 3. m. a maker, or
wanting, 4. desiderative, to have narrator of tales.
an appetitefor supper. Conflo, are, avi, ātum, 1. a. to blow
Cognomen, înis, 3. n. a surname. together, to melt , to found or cast.
Cognomentum, i, 2. n. a surname, Confluo , ěre, fluxi, fluxum, 3. n. to
a nickname. flow together , to resort.
Cogo, ère, coēgi, coactum, 3. a. to Congerro , ōnis , 3. m. a merry com-
gather, to compel. panion.
Cohortor, ari, atus sum, 1. dep. to Congredior, di, gressus sum, 3. dep.
exhort, to encourage. to assemble, to meet, to converse
Colăphus, i, 2. m. a blow with the with.
fist, a box on the ear. Congressus, ûs, 4. m. a meeting, an
Collēga, æ, 1. m. a fellow, a com- interview .
panion, a colleague. Congruo, ère, grui, - 3. n. to
Colloquium, ii, 2. n. a talking to- agree, tofit.
gether, discourse, a conference, Conqueror, ri, questus sum. 3. dep.
Coluber, bri , 2. m. a serpent. to complain of, to bewail, to la
Combibo, ěre, bibi, bibitum, 3. a. to ment .
drink together. Consenesco, ere, ui, 3, incep.
Comis , e, adj . gentle, mild, affable. to grow or wax old,
DICTIONARY. 237
CRI DEM

Consentaneus, a, um, adj. consenta- | Crux, crucis, 3. f. a cross, a gibbet,


neous , agreeable, convenient. a gallows.
Constantia, æ, 1. f. constancy, stead- Cubiculum, i, 2. n. a bed-chamber, a
fastness, lodging-room.
Contemptus, ûs, 4. m. contempt, Cuculla, æ, 1.f.acowl,amonk's hood.
despite, scorn. Cultor, õris, 3. m. a tiller, a hus-
bandman.
Contentio, ōnis, 3. f. contention,
strife, debate, earnestness, striving. Cumulus, i,2. m. an overflowing of
Contineo, ère, tinui, tentum, 2. a. water, a heap or pile.
to contain, tohold, to comprise. Cuniculus, i. 2. m. a cony, a rabbit.
Contingo, ere, tīgi, tactum, 3. a. to Cuticula, æ, 1. f. a thin, tender skin,
the outermost skin .
touch, to handle, to arrive at.
Contractus, ûs, 4. m. a contract, an Cutis, is, 3. f. the skin, thin rind,
agreement. peel, bark.
Contus, i, 2. m. a boat's hook, a long Cymba, æ , 1. f. a boat.
pole or staff.
Convello, ere, velli and vulsi , sum, D.
3. a. to rend or pull up, to tear Dæmon, önis, 3. m. a dæmon, a
asunder . spirit.
Convicium, ii, 2. n. a loud noise, a Deambulatio, ōnis, 3. f. a walk.
reproach, abuse, ajest. Debello, are, avi, ātum, 1. a. to van-
Convivator, õris, 3. m. an enter- quish, to conquer, to subdue.
tainer , a feaster . Decēdo, ère , cessi, cessum, 3. n. to
Convivo, ěre, vixi , victum, 3. n. to depart, to retire, to retreat.
live or dwell together. Decennium, ii, 2. n. ten years' space.
Cor, dis, 3. n. the heart, the mind. Decerto, are , avi , ātum, 1. n. to
Corium, ii, 2. n. the hide of a beast, contend, to dispute.
the skin of a man, or fish. Decimus, a, um, adj . the tenth.
Cornelius , ii, 2. m. the name of a Declamo, āre, āvi, ātum, 1. n. to de-
man .
claim, to cry aloud, to inveigh.
Corona, æ, 1. f. a crown, a diadem, Declāro, are, avi, ātum, 1. a. to de-
a garland. clare, to show evidently.
Corono, are, avi, atum, 1. a. to Decoquo, quère, coxi, coctum, 3. a.
crown . to boil, to seethe.
Corporeus, a, um, adj . bodily, cor- Decurto, are, avi, ātum, 1. a. to
poreal. shorten, to curtail.
Corpusculum, i, 2. n. a small body, Deflecto, ère, xi, xum, 3. a. to bend,
an atom . to bow down, to turn aside.
Corrado, ère, rāsi, rāsum, 3. a. to Defunctus, a, um, part. and adj . de-
scrape together, to hoard. ceased, dead.
Corroboro, are, avi, ātum, 1. a. to Dego, ère , degi, 3. a. to pass a
corroborate, to enforce. life, to dwell.
Cortex, icis, 3. m. or f. a rind or Dehisco, ère, 3. n. to gape, to open
bark, a shell or peel . wide, to cleave .
Crapŭla, æ, 1. f. a head-ache, dizzi- Dejěro, are, āvi, ātum, 1. n. to swear,
ness, a surfeit. to take a solemn oath .
Crates, ētis, 3. m. Crates, a philos- Delia, æ, 1. f. Diana.
opher of Thebes . Delicatus, a, um, adj . delicate, fine,
Cretensis, sis, 3. m. a native of dainty.
Crete, a Cretan. Demea, æ, 1. f. a character in one
Crito, ōnis, 3. m. the name of aman. of the plays of Terence.
238 DICTIONARY.

DIR DOG

Demeus, a, um, adj . ofor belonging break off, to interrupt, to di-


to the same . vide.
Demigro, are, avi, ātum, 1. n. to Dirus, a, um, adj . direful, dread
depart, to remove, to go back. ful.
Demiror, āri, ātus sum, 1. dep. to Discrimen, inis , 3. n. diversity, de-
admire, to wonder at greatly. bate, danger.
Demochăres, is, 3. m. an Athenian Discrucio, are, avi, atum, 1. a. to
orator, grandson of Demosthenes . torment .
Demosthènes, is, 3. m. the most fa- Discrucio, are, avi, atum, 1. n. to
mous orator of Greece . be much troubled .
Denuò, adv. again , anew, afresh. Discus, i, 2. m. a dish or platterfor
Deorsum, adv . downward, down . meat, a quoit.
Deploratio, ōnis, 3. f. a lamentation, Discutio, ere, cussi, cussum, (di
a bewailing. and quatio) 3. a. to shake down, to
Deploro, are, avi, ātum, 1. a. to la- dash in pieces.
ment, to bewail, to deplore. Disjicio, ère,jeci,jectum, 3. a. tocast
Deprecatio, ōnis, 3. f. prayer, en- asunder, to scatter, to put toflight.
treaty. Dispendium, ii, 2. n. expense, cost,
Describo, ere, psi, ptum, 3. a. to detriment .
copy, to describe, to divide. Dispenso, are, avi, atum, freq. 1. to
Desideo, ère, sedi, supine wanting, lay out money, to dispense.
n. 2. to sit still, to be idle. Dispicio, ère, pexi, pectum, 3. a. to
Desperatus, a, um, adj . and part. look about, to consider.
desperate. Displiceo, ère, cui, citum, 2. a. to
Detěro, ère, trivi, tritum, 3. a. to displease, to dislike.
bruise, to beat out. Dissideo, ère, sedi, 2. n. to dis-
Devěho, ère, vexi, vectum, 3. a. to agree, to be at variance.
carry, to convey. Dissimulatio, ōnis, 3. f. a dissem-
Devolo, are, avi, atum, 1. n. to fly bling, cloaking, concealing, dis-
down. simulation .
Devolvo, ěre , vi, ūtum, 3. n. to Distillo, are, avi, ātum, 1. n.to distil.
tumble down , to roll down . Ditesco, ere, 3. incept. to grow rich,
Dexter, tëra, terum or tra, trum, to befull.
adj . right-handed . Diutinus , a, um, adj . long , durable.
Dictito, are, avi, atum, 1. freq. to Divino, are, āvi , ātum, 1. a. to guess
tell often, to pretend. to divine, to foretell.
Difficile, adv. hardly, with diffi- Divinus, a, um, adj . divine, hear-
culty. enly, blessed.
Digressus, ûs, 4. m. a departure, a Divus, i, 2. m. a god, a saint.
digression . Dolium, ii, 2. n. a tub, a hogshead.
Dilatio, ōnis, 3. f. a delaying, an Domicilium, ii, 2. n. an abode, a re-
adjournment. ceptacle.
Diluculum, i, 2. n. day-break . Dominicānus, i, 2. m. a Dominican
Diluo, ère, ui, ūtum, 3. a. to wash , monk or friar.
to allay , to dissolve. Dos, õtis , 3. f. a dowry, a portion,
Diminuo, ere, ui, ūtum, 3. a. to money, goods or lands given with
diminish, to impair, to lessen . a wife in marriage.
Dionysius, ii, 2. m. Dionysius, the Doto, are, avi, atum, 1. a. to endow,
name of a tyrant, also a name of to give a dowry.
Bacchus .
Dogma, ătis, 3. n. a decree, a re-
Dirimo, ère, rēmi, remptum, 3. a, to ceived opinion,
DICTIONARY. 239
ERA FAT

Drachma, æ, 1. f. a dram, the seventh| Etiamnum, adv. as yet, to this very


part of an ounce, a sixpence. time.
Ducātus , i, 2. m. a ducat . Eusebius , ii, 2. m. the name ofaman.
Duntaxat, adv. only, alone, at least. Evanesco, ère, ui, 3. incep. to van-
Duriter, adv. hardly, painfully, ish, to disappear.
rudely. Evangelicus, a, um, adj . of or be-
E. longing to the church .
Ebrius, a, um, adj. intoxicated, Evangelista, æ, 1. m. an evangelist.
soaked. Evoco, are, avi, atum, to call out,
Ecquid, adv. whether or not, any to invite, to implore.
thing. Excavo, are , avi, atum, 1. a. to
Effringo, ère, frēgi , fractum, (ex scoop , to make hollow .
and frango) to break up, or open. Exercitamentum, i, 2. n. exercise.
Effutio, īre, īvi, itum, 4. a. to speak Exhalo, are, avi, ātum, 1. a. to ex-
foolishly, to prate. hale, or breathe out .
Ego-ipse, pro. I myself. Exhibeo, ere , bui, bitum, 2. a. to
Egomet, com. pro. I myself. produce, show, exhibit.
Egregiè, adv. excellently, rarely. Exilio, īre, lui, livi and lii, ultum,
Egressus, ûs, 4. m. a passage, a 4. n. to leap out.
going forth, an egress,a landing. Exonero, are, avi, ātum, 1. a. to ex-
Ejulo, are, avi, atum, 1. a. to wail, onerate, lighten , unload.
to howl, to cry out. Exorior, ori , and riri, ortus sum, 3
Electio, ōnis, 3. f. election, choice. and 4. dep. to rise, to spring up .
Eleganter, adv. choicely, elegantly. Exopto, are, avi , ātum, 1. a. to de-
Elysius, a, um, adj. Elysian. sire greatly, to longfor.
Emendico, are, avi, atum, 1. a. to Expendo, ere, di, sum, 3. a. to
ask as a beggar, to beg. weigh, to rate or value.
Emolumentum, 1, 2. n. profit, ad- Experientia, æ, 1. f. experience.
vantage, importance. Expertus, a,
a, um, part. and adj. hav-
ing tried or proved, expert.
Emptio, or Emtio, ōnis,3. f. buying Expio,
or purchasing. are, avi, ātum, 1. a. to ex-
Emptor, or Emtor, ōris, 3. m. a piate, topurge,to punish, to hallow.
buyer, a purchaser. Explanate, adv. plainly, clearly.
Empusa, æ, 1. f. a character in one Explico, are, ui and avi , itum and
of the plays of Aristophanes. atum, 1. a. to relate, to unfold, to
Enăto, are, avi,atum,1.n.toswimout. open, to discover.
Ennius, ii, 2. m. an ancient poet. Expostulo, are, avi, atum, 1. a. to
Epigramma, ătis, 3. n. an inscrip- demand, to require, to expostulate.
tion, an epigram. Extimè , adv. without.
Episcopus, 1, 2. m. a churchman, an Extollo, ere, extuli, elatum, 3. a. to
overseer, a lord-lieutenant of a lift up, to extol.
country, also the name ofa man. Extorqueo, ère, torsi, tortum, 2. a.
Epitaphium, i, 2. n. an epitaph, an to wrest, to extort.
inscription .
Epulum, i, 2. n. a banquet, a feast, F.
(plu. epulæ, f.) Faber, bri, 2. m. a smith, a workman .
Equito, are, avi , atum, 1. n. to ride Fas, n. indec. justice, equity, right.
on a horse. Fascinator, õris , 3. m. an enchanter,
Erasmiõlus, i, m. 2. a familiar ap- a charmer.
pellation of Erasmus , my little Fatuus, a, um, adj . foolish, simple,
Erasmus. selfish .
240 DICTIONARY.

GEM HIB

Feliciter , adv. fruitfully, happily, Geographicus, a, um, adj . of or be-


prosperously. longing to geography.
Femur, oris, 3. n. a thigh. Germania, æ, 1. f. Germany.
Ferè, adv. almost, for the most part, Germānus, a, um, adj . near a-kin,
nigh. right.
Fermè, adv. almost, near, about. Germanus, i, 2. m. a German.
Ferveo, ēre and ěre, vi and bui, n. Gerson, õnis, 3. m. a man's name
2 and 3. to be hot, to boil. or surname.

Festiviter, adv. pleasantly, humor- Gertrūdus, i,2. m. thename ofa man.


ously, jocosely. Gestio, īre, ivi , ītum, 4. n. to show
Fido, ère, di and fisus sum, fisum, 3. joy by the gesture of the body, to
n. p. to trust, to put confidence in. leapforjoy.
Finio, īre, ivi, ītum, 4. a. to finish, Gigno, ere, genui, genitum, 3. a.
to determine. to beget, to bring forth.
Focus, i, 2. m. a hearth. Glaber, bra, brum, adj. smooth,
Fænus, õris, 3. n. interest, usury. bald, bare.
Fori, orum, 2. m. (plu.) the hatches Glis, iris, 3. m. a mouse or rat.
or decks of a ship . Glycion, ōnis, 3. m. the name of a
Formula, æ, 1. f. a form in law, a man.
rule or prescript. Gnaviter, adv. lustily, stoutly, ac-
Fortassis, adv. perhaps, perchance. tively.
Fortunatus, a, um, adj. fortunate, Grandiusculus, a, um, adj. some-
favorable, blessed. what big , of a good stature or age.
Franciscanus, i, 2. m. a Francis- Gravo, are, āvi, ātum, 1. a. to load,
can monk orfriar . to weigh down, to put in pain.
Franciscus, i, 2. m. the name of a Gryllus , i, 2. m. a cricket.
man .
Gurges, itis, 3. m. a whirlpool, a
Frobenius , ii, 2. m. the name of a gulf.
man.
Guttula, æ, 1. f. a little drop.
Frugifer, a, um, adj . bearing fruit, Gyraldus, i,2. m. the name ofaman.
fruitful, fertile.
Fucus, i, 2. m. a drone, a disguise, H.
guile, craft. Habilis , e, adj . fit, proper, able.
Fulcio, Ire, si, tum, 4. a. to support, Hactenus , adv. hitherto, thus far, to
to prop, to bear up. this time or place.
Funis, is, 3. m. a rope, a cable, a Hæreticus, i, 2. m. a heretic.
cord.
Hastile, is, 3. n. a spear-staff, the
Furia, æ, 1. f. a fury, afiend. shaft of a javelin, a pole.
Furiæ, arum, 1. f. (pl.) the furies or Hebdomada, æ,1.f. thenumber seven,
fiends. a week.
Furtim, adv. by stealth, secretly, pri- Hectica, æ, 1. f. a fever.
vately Heic, adv. here.
G. Helluo, ōnis, 3. m. a gormandizer,
Galērus, i, 2. m. and Galērum, 1, 2. a glutton, a spendthrift .
n. a hat, a beaver. Heptatechnus, i, 2. m. a man of
Gallus, i, 2. m. an inhabitant of seven arts or trades .
Gaul, a Gaul. Hesiodus, i, 2. m. a celebrated Greek
Gaza, æ, 1. f. the treasure ofa prince,
poet.
wealth . Hesternus, a, um, adj . of yesterday.
Geminus, a, um, adj . double, two, Hibernia, æ, 1. f. Ireland.
alike, equal. Hibernus, i, 2. m. an Irishman .
DICTIONARY . 241
IMP INJ

Hieronymus, i. 2. m. the name of a Impingo , ere, pegi, pactum, 3. a. to


man. hit, dash, or throw against.
Hispānus, i, 2. m. a Spaniard. Impostor , ōris, 3. m. an impostor, a
cheat.
Hoc, adv. by so much, therefore.
Hollandicus, a, um, adj . of or be- Impostūra, æ, 1. f. cheat, deceit.
longing to Holland. Impotens,entis, adj . impotent, weak,
Homērus, i, 2. m. Homer, a cele- feeble , extravagant, unruly.
brated Greek poet. Imprecor, āri , ātus sum, 1. dep. to
Homunculus, i, 2. m. a littlefellow. curse, to imprecate.
Honorificus, a, um, adj. honorable, Improbitas, atis, 3. f. dishonesty,
creditable . [a dial. knavery, wickedness.
Horologium, ii, 2. n. a clock, a watch, Impudens, ntis, adj . impudent,
Horreo, ere, ui, -2. n. tofear, shameless .
to dread, to tremble for fear. Inæqualitas, atis, 3. f. inequality.
Hugo, ōnis, 3. m. the name ofa man. Inæstimabilis, e, adj . inestimable.
Hujusmodi, adj. indec. of this sort, Incalesco, ère, calui, 3. incep.
such. to grow warm.
Humaniter, adv. kindly, courteously, Incandesco, ère, ui, -incep. 3. to
be ashamed.
bravely.
Hyberno, are, avi, ātum, 1. n. to Incantamentum, i, 2. n. a charm,
winter, to take up winter quarters. incantation, enchantment.
Hyperbola, æ, 1. f. a hyperbole, when Incedo, ère, cessi, cessum, 3. n. to
we exceed in speaking of a thing, walk, to go.
going either too high, or too low. Incrudesco, ère, 3. incep.to increase,
I.
to become raw or fresh .
Inculco, are, avi, atum, 1. a. to in-
Idoneus, a, um, adj. fit, meet,proper, culcate, to repeat a thing often.
convenient.
Indecorus, a, um, adj. unbecoming,
Ilico, adv. incontinently, forthwith, indecent.
presently. Indotatus, a, um, adj . without a
Iilaudatus, a, um, adj. not worthy to dowry, unendowed.
be named, unworthy of praise. Inducium, ii, 2. n. a shirt or other
Illido, ère, si, sum, 3. act. to dash under garment.
or beat against, to thrust into. Infamia, æ, 1. f. an ill report, dis-
Illustro, are, avi, atum, 1. a. to il- grace, infamy, dishonor.
lustrate, to brighten, to makeplain. Infamis, e, adj. infamous, that hath
Immodicus, a, um, adj. too much, an ill report.
excessive, too many. Inficio, ère, feci, fectum, 3. a. to
Immorior, mori and moriri, mortuus stain, to infect, to corrupt.
sum, 3 and 4. dep. to die. Infigo, ere, fixi , fictum, 3. a. to
Immoror, ari , ātus sum, 1. dep. to fix, to fasten, to thrust in.
abide, to rest, to tarry. Infortunium, ii , 2. n. ill luck, mis-
Immünis, e, adj. exempt, free from fortune, disappointment.
duty,free. [tient. Ingero, ere, gessi, gestum, 3. a. to
Impatientior, us, adj . more impa- throw or cast in, to heap upon.
Impello, ère, puli, pulsum, 3. a. to Inhorresco, ère, ui, - -3. incep.
force, to thrust forward. to quake, or tremblefor fear .
Imperitia, æ, 1. f. ignorance, un- Initio, are, avi, atum, 1. a. to begin,
skilfulness . to initiate.
Impiè, adv. wickedly, ungodly, im- Injicio, ère, jēci, jectum, 3. a. to
piously. cast, lay, or throw in, to put.
21
242 DICTIONARY .

ITA LEC

Injucundus, a, um, adj. unpleasant, Itidem, adv. likewise, in like man-


disagreeable. ner, also.
Injustitia, æ, 1. f. injustice, hard- J.
dealing, ill usage. Jacio, ère, jēci, jactum, 3. a. to cast
Innumerus, a, um, adj . innumerable, or throw, to speak.
without just number. Jacto, are , avi, atum, 1. freq. to
Inquiro, ère, sivi, situm, 3. a. to in- throw, to toss, to spread abroad, to
quire, to search, to ask, to de- boast.
mand.
Jactūra, æ, 1. f. loss, a disadvantage.
Insanio, ire, īvi, ītum, 4. n. to be Joannes, is, 3. m. John , the name of
mad. a man.

Insěco, are, cui, ectum, 1. a. to cut Jocus, i, 2. m. a jest, a joke, fun.


in, to prune. (plu. joci and joca, m. and n.)
Insigniter, adv. notably, remarkably. Jodōcus, i, 2. m. the name ofa man.
Insolesco, ère, inc. 3. to grow proud Judea, æ, 1. f. a province of Pales-
or insolent, to be elate. tine.
Insomnium, i, 2. n. a dream, a Judeus, a, um, adj . of or belonging
vision. to Judea.

Instillo, are, avi, atum, 1. a. to in- Jugiter, adv. continually, perpetu-


stil. ally.
Institutum, i, 2. n. a custom, man- Julius, ii, 2. m. the name of a man.
ner or fashion. Julius Secundus was a pope of
Instrumentum, i, 2. n. an instru- Rome.
ment, a tool . Jurgium, ii, 2. n. a brawling, scold-
Instruo, ère, xi, ctum, 3. a. to pro- ing or chiding.
vide, to instruct, to put in order.
Insula, æ, 1. f. an island. L.
Intento, are, avi, ātum, 1.a. to stretch Lacæna, æ, 1.f. the name of a woman.
out, to threaten, to charge upon. Lacer, ra, rum, adj. torn, rent.
Intercedo, ère, cessi, cessum, 3. a. Lachrymabundus, a, um, adj. weep-
to intercede, to come or pass be- ing, ready to weep.
tween, to undertake. Lacto, are, avi, atum, 1. a. to allure ,
Intermitto, ère, mīsi, missum, 3. a. to cajole; also to suckle.
to leave, to discontinue , to cease. Lædo, ère, si , sum, 3. a. tohurt, to
Intermorior, mori and moriri, mor- injure, to disoblige, to infect.
tuus sum, dep. 3 and 4. to die, to Lancea, æ, 1. f. a lance, a javelin,
be lost, to beforgotten. apike.
Intervallum, i, 2. n. a distance of Lappha or Lappa, æ, 1. f. a bur.
time or place, an interval. Largus, a, um, adj. large,huge,free-
Intime, adv. inwardly . hearted.
Invigilo, are, avi, atum, 1. n. to Lassitudo, înis, 3. f. weariness, lazi-
ness.
watch diligently.
Inviso, ère, vīsi, vīsum, 3. n. and a. Lassus, a.um,adj. weary,faint, tired.
to view, to come, to visit. Later, ěris, 3. m. a brick. " Laterem
Irrequietus, a, um, adj. troubled, dis- lavare," to labor in vain.
turbed, without rest or quiet. Latito, are, freq. 1. to lie hid, to lurk.
Isthic, hæc, hoc orhuc,(comp. pro.) Latrocinium, ii, 2. n. warfare, theft.
the self- same. Laurentius, ii, 2. m. the name of a
man.
Italicus, a, um, adj . of or belonging
to Italy, Italian. Lectio, ōnis, 3. f. a reading, a les-
Italus, i, 2. m. an Italian son, a choice.
DICTIONARY. 243
MAC MIL

Lector, õris,3. m. a reader,rehearser. Mæcēnas, ātis, 3. m. a nob.eman of


Lectus , i, 2. m. a bed, a couch. Rome, patron of Virgil and Hor-
Legatio, ōnis, 3. f. an embassy, a ace.
lieutenancy, the office of an ambas- Magicus, a, um, adj. magic, magi-
sador . cal.
Lentulus, i, 2. m. the name of a man. Magnifice , adv. magnificently, no-
Lentus, a, um, adj . slow, lingering, bly, sumptuously.
lazy. Magnopere, adv. mightily, with
Lepidus, a, um, adj . witty, merry, great care and pains.
pleasant. Malea, æ, 1. f. a promontory in
Lepus, õris, 3. m. a hare. Greece, very dangerous to sailors.
Licitator, õris, 3. m. one who en- Malus, i, 2. m. the mast of a ship.
hances the price, a chapman. Malva, æ, 1. f. the herb mallows.
Ligneus, a, um, adj. of or belonging Margo, inis, 3. m. and f. the brink
to wood. or bank of any water, a margin.
Lineus, a, um, adj. flaxen, made of Maria, æ, 1. f. Mary.
linen or flax. Masculus, a, um, adj . masculine, of
Literātus, a, um, adj. learned, let- the male kind, manly, stout.
tered. Matercŭla, æ, 1. f. a little mother.
Locator, ōris, 3. m. a hirer, one who Maturo, are, avi, atum, 1. a. to
hires. ripen,tohasten.
Locupleto, are, avi, atum, 1. a. to Matutinus, a, um, adj. early.
enrich, to enlarge. Medicīna, æ, 1. f. medicine, physic.
Locusta, æ, 1. f. a locust. Mediocris , e, adj. middling, ordi-
Longinquus,
off.
a,um, adj.foreign,far Mediocritas,
nary. ātis, 3. f. mediocrity, a
Lubens, tis, part. and adj . willing, common or middling size.
glad, cheerful. Memor, õris , adj. mindful, remem-
Lubet, imp. it pleases. bering, thankful.
Luca, æ, 1. m. Luke, a man's name. Memoriter, adv. by heart, without
Lucellum, i , 2. n. a little gain, or book, readily.
advantage. Mendicans,antis,part. begging (ordo
Lucerna, æ, 1. f. a candle, light or mendicantium, the order of the
lamp, afish. beggingfriars.)
Lucrum, i, 2. n. lucre, gain, profit. Mensa, æ, 1. f. a table or board to
Lumbricus, i, 2. m. an earth-worm . eat on, a course of dishes.
Lupinus, i, 2. m. a kind of bitter Mercor, ari, ātus sum, 1. dep. to
pulse, hops. buy, to purchase.
Lusorius, a, um,adj.sportive, merry, Meridies, ēi, 5. m. mid-day, or
frolicsome. noon .

Lutetia, æ, 1. f. Paris. Merx, cis, 3. f. ware, any kind of


Luxus, ûs, 4. m. luxury, riot, excess. merchandise.
Meta, æ, 1. f. a pillar, a limit, an
Μ. end.

Maceratio, ōnis, 3. f. a steeping or Metrodorus, i, 2. m. a philosopher of


soaking in liquor. Lampsacus, a scholar of Epicu-
Macero, are, avi, atum, 1. a. to rus.

make soft, to macerate, to dissolve. Mida, æ, 1. m. the name of a man.


Macresco, ère, macrui, supine want- Migro, are, avi, ātum, 1. n. to mi-
ing., inc. 3. to grow lean, bare or grate, to remove.
thin, to pine aжау. Militia, æ, 1. f. warfare.
244 DICTIONARY .

NAT OBE

Ministerium, ii, 2. n. service, at- Nativitas,


birth.
atis,3. f. one's nativity or
tendance, labor.
Minitor, ari, atus sum, 1. dep. to Nauclerus, i, 2. m. the master or
threaten. pilot of a ship.
Misericordia, æ, 1. f. mercy, com- Naulum, i, 2. n. freight or fare.
passion, pity. Nauticus, a, um, adj. of or belong-
Mitesco, ère, 3. incep. to become ing to sailing, ships or mariners.
mild or calm.
Necubi, adv. lest in any place.
Mitio, önis, 3. m. a gentle, mild, Nego, are, avi, ātum, I. a. to deny,
quiet, good- natured person. to refuse.
Moderatio, ōnis, 3. f. moderation. Negotiatio, ōnis , 3. f. merchandise,
Moderor, ari , ātus sum, 1. dep. to trading, traffic.
moderate, to hint, to rule. Negotiator, õris, 3. m. a merchant ,
Moles , is , 3. f. a mass, heap, bulk or a dealer, a trader .
pier. Negotior, ari, ātus sum, 1. dep.
Molestus, a, um, adj . troublesome, to traffic, to negotiate.
uneasy. Neměsis, is, 3. f. a goddess , daugh-
Monachus, i, 2. m. a monk. ter of Jupiter and Necessitas, the
Monarcha, æ, 1. f. monarchy. distributer of rewards and pun-
Monasterium, ii, 2. n. a monastery. ishments .
Monotechnus, i, 2. m. a workman Nempe, adv . truly, to wit, namely,
of one art or trade. well then .
Monstro , are , avi, atum, 1. a. to Nephalius, ii, 2. m. a man's name.
show, to declare, to tell. Neptūnus, i, 2. m. god of the sea.
Monstrum, i, 2. n. any strange ef- Nestor, õris , 3. m. thename ofa man.
fect,
ster .
any thing wonderful, a mon- Nevius, ii, 2. m. an ancient Roman
poet.
Muliercula, æ, 1. f. a little woman. Nihilum, i, 2. n. nothing (nihilo
Munia, õrum, 2. n. (pl.) offices, minus, nevertheless.)
charges, duties. Nonus, a, um, adj . ninth.
Murmuro, are, avi, atum, 1. n. to Nostras, atis , adj. of our country,
murmur, or grumble. sect, part, opinion or side.
Mutabilis, e, adj . mutable, altera- Noverca, æ, 1. f. a step-mother, or
ble. mother - in - law.
Mutuò, adv. mutually, together, one Nugæ, arum, 1. f. (plu.) verses in
with another. praise of deceased persons; also
Mutus, a, um, adj. mute, dumb , si- trifles, toys, lies, tricks ; by meton-
lent.
ymy, a silly fellow, a trifler.
Myrias, dis and dos, 3. f. a myriad, Nugo, ōnis, 3. c. a trifler.
ten thousand. Nuncupo, are , avi, ātum, 1. a. to
Mysterium, ii , 2. n. a mystery or se- name, to call, to dedicate, to pro-
cret. nounce .

Mysticus, a, um, adj . mystical, Nunquid, adv. whether ; also an in-


mysterious, holy, sacred. terrogative.
Nuntio, or Nuncio, are avi, atum, 1.
Ν. a. to tell, to relate.
Nasīca, æ, 1. f. the surname of one
of the Scipios. Ο.
Natatio, ōnis , 3. f. a swimming. Obesitas , ātis, 3. f. fatness, gross-
Natator, õris, 3. m. a swimmer. ness.

Nates , is , 3. f. a buttock, a haunch. Obesŭlus, a, um, adj. somewhat fat.


DICTIONARY 245
ONU PAR

Obēsus, a, um, adj. fat, plump, Opěror, ari, ātus sum, 1. dep. to
gross. labor, to work.
Obitus, ûs, 4. m. a meeting together, Opinor, ari, ātus sum, 1. dep. to
death, decease . think, to assent, to be of an opinion.
Objurgo, are, avi, ātum, 1. a. to Oportet, 2. imp. it behoveth.
chide, to reprove, to blame. Opportunè, adv. opportunely, con-
Oblectatio, onis , 3. f. diversion, veniently, seasonably.
pleasure, recreation . Opportunitas , ātis, 3. f. an opportu-
Obmurmuro, are, avi , ātum, 1. a. to nity, fitness of time, advantage.
murmur , to roar against. Orbilius, ii, 2. m. a pedant, called by
Obnitor, ti , xus or sus sum, 3. dep. Horace plagosus, aflogger.
to oppose, to resist. Orcus, i, 2. m. Pluto, the state,
Obnoxius, a, um, adj . conscious, ob- house or place of the dead.
noxious , liable, subject to. Orgănum, i, 2. n. an organ, also
Obnubilo, are , avi, atum, 1. n. to a general name for instruments or
grow dusky or cloudy. machines for divers uses .
Obõlus, i, 2. m. an Athenian coin of Orīgo, înis, 3. f. an origin, a begin-
silver, an obolus, weighing about ning.
twelve grains. Ossa, æ, 1. f. the name of a moun-
Oborior, ri or rīri, ortus sum, 3. and tain, also the name of a goddess
4. dep. to arise, to overspread, to mentioned by Homer.
spring up . Ostentatio, ōnis, 3. f. ostentation ,
Obstringo, ère, nxi, ctum, 3. a. to pomp.
bind, to oblige highly. Ostracismus, i, 2. m. a voting with
Obticesco, ère, inc. 3. to become si- shells, banishment.
lent, to be left off or laid aside. Otiosus , a, um, adj . at leisure, free
Obtingit, imp. 3. it happeneth, from business , secure.
chanceth or falls out .
Occasus, ûs, 4. m. sunset,fall, ruin. P.
Occino, ère, inui, entum, 3. a. and n. Paciscor, ci, pactus sum, 3. dep. to
to chirp, to sing, to presage ill luck. covenant, to bargain, to agree.
Occipitium, ii, 2. n. the hinder part Pactio, ōnis, 3. f. an agreement, a
of the head. covenant, a bargain.
Ocrea, æ, 1. f. a boot, leather stock- Pactum, i, 2. n. a contract, an
ing, a greave. agreement, a way or manner.
Octāvus, a, um, adj. the eighth. Pædagogium, ii, 2. n. an apartment
Octo, adj.(plu.) indec. eight. for young slaves. [ness.
Officina,
shop.
æ, 1. f. a work-house, a Pampīrus,
Pallor, oris,i,2.
3. m. paleness, gloomi-
m. the name ofa man.
Officio, ère, feci, fectum, 3. a. to Pancraticè, adv. strongly, lustily.
hinder,
struct .
to be hurtful to, to ob- Pannus, i, 2. m. cloth ; in the plu.
panni, rags.
Officiose, adv. friendly, serviceably. Papilio, ōnis, 3. m. a butterfly, a
Ohe, int. Oh ! enough. kind of moth.
Oleum, i, 2. n. oil. Paradīsus, i, 2. m. paradise.
Olfacio, ère, feci, factum, 3. a. to Paralysis , 3. f. the palsy.
smell, to discover. Parentālis, e, adj. belonging to pa-
Olympias, æ, 1. f. the name of a rents.
woman.
Parmenio, or Parmenion, önis, 3.
Onustus, a, um, adj. laden, burden- m. a commander under Alexander
ed, filled with . the Great.
21 *
246 DICTIONARY.
PER POM

Particula, æ, 1. f. a small part, a Perpendo, ère, di, ensum, 3. a. to


particle. weigh, to ponder.
Pasco, ère, pavi, pastum, 3. a. and Perplaceo, ère, ui, itum, 2. a. to
n. to feed, to nourish. please very much.
Patavium, ii, 2. n. Padua , a city in Perpusillus, a, um, adj . very small
Italy. or little.
Patrocinor, āri, ātus sum, 1. dep. to Pertraho, čre, xi, ctum, 3. a. to draw
be a patron of, to defend, to plead through.
the cause of. Pestilentia, æ, 1. f. a plague, a pes-
Patrocinium, ii, 2. n. the business of tilence. [man.
advocates , the pleading of a cause, Petrus, i, 2. m. Peter, the name of a
a defence. Pharmacum, i, 2. n. physic, a dose.
Patruus, i, 2. m. the father's brother, Phasiana, æ, 1. f. a pheasant.
an uncle.
Philologus , i, 2. m. the name of a
Paulīnus, i, 2. m. the name of a man. man.
Paulus, i, 2. m. the name of a man, Philyponus, i, 2. m. the name of a
Paul . man.

Peculiaris, e, adj. peculiar, particu- Phocion, onis, 3. m. a distinguished


Athenian .
lar, proper.
Pedes, itis, 3. m. on foot, a foot Phædrus, i, 2. m. the name of a man .
soldier .
Phthisis, is or eos, 3. f. a consump-
elliceus, a, um,adj .made of leather . tion of the lungs, the phthisic.
Pello, ère, pepuli, pulsum, 3. a. to Phy, interj.fie, strange, whew,phoo.
drive away, to banish. Pilus, i, 2. m. the hair of the head.
Pene, or Pæne, adv. almost, well- Piscor, ari, ātus sum, 1. dep. tofish.
nigh . Plagosus, a, um, adj. fond offlog-
Penetro, are, avi, atum, 1. a. topen- ging, ill-natured.
etrate, to pierce, to invade, to enter. Plausibilis, e, adj . plausible.
Percunctor, ari , ātus sum, 1. dep. Plebeius, a, um, adj pertaining to
to ask curiously, to inquire strictly, the common people.
to demand .
Plinius,
writer.
ii, 2. m. Pliny, a celebrated
Percussor, õris , 3. m. a striker, a
hired assassin, Pluma, æ, 1. f. a feather, a plume .
Perditè, adv. corruptly, basely, ve- Plutarchus, i, 2. m. an eminent his-
hemently, desperately. torian and philosopher.
Perdix, icis, 3. f. a partridge. Poēta, æ, 1. m. an artist, a poet, a
Perdo, ěre, dīdi, ditum, 3. a. to lose, cunning contriver .
to consume, to kill. Pollux, ücis, 3. m. the son ofJupiter
Peregrinatio, ōnis, 3. f. a pilgrim- and Leda , brother of Castor .
age, a journeying or travelling. Polonus, i, 2. m. the name of a man.
Peregrinus, a, um, adj. strange,for- Polygamia, æ, 1. f. having more than
eign , outlandish . [row . one wife, polygamy.
Perendie, adv. the day after to-mor- Polygămus,i,2.m. the nameofa man.
Perfundo, ère, füdi, fūsum, 3. a. to Polygraphus, i, 2. m. the name of
pour, to wash, to wet, to bathe . a man, also a name applied toany
Periclitor, ari, atus sum, 1. dep. to one fond of writing .
be in danger, to expose . Polymachero, ōnis, 3. c. a sword-
Permultus, a, um, adj. very many, player, a cut-throat, a boasting or
very much . brawlingfellow.
Perpello, ère, půli, pulsum, 3. a. to Pomeridianus, a, um, adj. in the af-
Force or constrain, to persuade. ternoon .
DICTIONARY . 247
PRE PRO

Pontifex, icis, 3. m. a pontiff, a chief Precula, æ, 1. f. a little request or


priest. prayer, an orison.
Porro, adv. moreover, furthermore. Pressus, a, um, adj . low, close, com-
Porrum, i, 2. n. a scallion, a kind of pact.
onion . Priamus, i, 2. m. the name of a man.
Portio, ōnis, 3. f. a portion, quantity Principalis, e, adj. principal, having
or size.
a beginning, original, belonging
Portus, ûs, 4. m. a haven, a port , a to the prince.
harbor . Privātus, a, um, adj . private, par-
Possessio, ōnis, 3. f. a possession, an ticular ; subst. a private person.
estate .
Privignus , a, um, adj . belonging to
Posteaquam, adv. after that. a son or daughter-in-law.
Potio, onis, 3. f. a drink, a purge, a Probabilis,
credible .
e, adj . probable, likely,
potion.
Præcello, ère, lui , elsum, 3. n. to Probātus, a, um, part. and adj. ap-
excel , to preside over . proved, tried, allowed.
Præceptor, ōris, 3. m. an instructer, Probitas , ātis, 3. f. goodness, hon-
a teacher . esty, virtue, probity.
Prædiolum, i, 2. n. a little estate, a Proceres, um, (plu.) 3. m. governors,
little farm. rulers of a town or city.
Prælongus, a, um, adj. very long, Proceritas, ātis, 3. f. tallness,height,
too long. length.
Præmeditor, āri, ātus sum, 1. dep. Prodeambulo, are, avi, atum, n. 1.
to muse upon , to premeditate. to walkforth or abroad.
Præpostěrus, a, um, adj. preposter- Prodigiōsus, a, um, adj. prodigious,
ous, confused. marvellous , miraculous .
Præpropěrus, a, um, adj . too early, Prodigus, a, um, adj. prodigal, lav-
overhasty. ish .
Præsāgio, īre, īvi, ītum, 4. a. topre- Professio, ōnis, 3. f. a profession,
sage, to divine, to foretell. an acknowledging .
Præscribo, ère , psi, ptum, 3. a. to Profusio, ōnis, 3. f. looseness, waste-
write before, to prescribe, to dictate, fulness.
to appoint. Proinde, adv. therefore, for that
Præses, idis , 3. m. a president, or cause .
governor, a lieutenant. Prolixus, a, um, adj. lengthy, tedi-
Præstrenuus, a, um, adj. very ous, large, thick, bounteous.
strong . Promico, are, cui , - 1. n. to shine
Præsulatus, ûs, 4. m. the priesthood out, to appear.
of Mars . Promoveo, ère, vi, ōtum, 2. a. to
Præterea, adv. moreover, beside, fur- advance, to go forward, to prom-
thermore. ise.
Prætereo, īre, ivi or ii , îtum, 4. a. Propediem, adv. shortly, after a
to pass over, to go beyond, to neg- while.
lect.
Propello, ère, puli, pulsum, 3. a. to
Prævenio, īre, vēni, ventum, 4. a. remove, to drive away.
to come before, to prevent. Propemodum, adv. even, almost.
Prandeo, ere, di, sum, 2. n. to dine. Propendeo, ēre,di, sum, 2. n. to hang
Prandium, ii , 2. n. a dinner, a re- down, to lean, to incline.
past. Prora, æ, 1. f. the prow orforecastle
Preciosus, a, um, adj . precious, dear, of a ship, the foredeck.
costly, excellent, Proserpina, æ, 1. f. Proserpine.
248 DICTIONARY .

QUA RES

Prosilio, īre, lui , livi and lii, sultum, Queo, īre, īvi, itum, irr. to be able,
4. n. to leap or jump out, to sally Imay or can.
forth. Quidnam, n. pro. what business,
Prosperitas, ātis, 3. f. success, pros- what matter, what.
perity, good luck. Quidni , compounded of quid and ni,
Protector, ōris, 3. m. a protector, a conj. why not ?
defender. Quinquaginta,num.adj.indecl .fifty.
Protopirus, i, 2. m. one who hasfirst Quispiam, quæpiam, quodpiam or
tried, he that is upon his first trial . quidpiam, pron. adj. any one,
Protrudo, ère, si, sum, 3. a. to thrust somebody or something.
forward, to thrust into one's
bosom. R.
Provectus, a, um, adj . carried along, Recito , are, āvi, ātum, 1. a. to call
advanced. again, to read aloud, to recite.
Prověho, ère, vexi, vectum, 3. a. to Reclāmo, āre, āvi, ātum, 1. a. to cry
carry on, to conduct, to expose. out against, to gainsay.
Proventus, ús, 4. m. increase, yearly Reconcilio, are, avi, atum, 1. a. to
profit or income, revenue. reobtain, to recover, to reconcile.
Proverbium, ii, 2. n. a proverb, an Recreo, are, avi, atum, 1. a. to bring
adage, an old saying. to life again, to recover.
Psalma, æ, 1. f. a psalm, a song. Reficio, ère, feci , fectum, 3. a. to re-
Publicānus, i, 2. m. a publican, an pair, to renew.
exciseman . Refragor, äri, ātus sum, 1. dep. to
Pugil, is, 3. m. a champion, afighter, resist, to gainsay, to deny.
agladiator. Religiosus, a, um, adj. religious, de-
Pulchellus, a, um, adj. somewhat vout, scrupulous. [rower.
fair, neat, curious or pretty. Remex, igis , 3. m. a waterman, a
Pullatus, a, um, adj . clad in mourn- Remigo, āre, avi, atum, 1. a. to row.
ing apparel, black. Remoror, ari , atus sum, 1. dep. to
Pullus, a, um, adj . blackish , brown. tarry or stay, to hinder.
Pullus, i, 2. m. a pullet, a chicken, a Remus, i, 2. m. an oar.
young hen. Renavigo, are, avi, atum, 1. a. to
Puppis, is, 3. f. the stern of a ship . sail back.
Purgatio, onis, 3. f. purgation, ex- Renuncio, are, avi, ātum, 1. a. to
piation, excuse. tell, to report, to renounce.
Putris, e, adj . rotten, filthy. Repandus, a, um, adj. broad, bent,
swayed.
Q. Repubesco, ère, 3. incep. to become
Quadruplex, icis, adj.fourfold. young and strong again.
Quadruplus, a, um, adj . fourfold. Repudio, are, avi, ātum, 1. a. to di-
Quærimonia, or Querimonia, æ, 1.f. vorce, to refuse, to abandon, to cast
acomplaint. off, to disown.
Quæstus, ûs, 4. m. gain, profit. Requies , ēi and ētis, 5 and 3. f. re-
Quamlibet, adv. as you will. pose, quiet, ease.
Quantulum, i, 2. n. how little, how Rescindo, ère, scidi, scissum, 3. a.
much, as much as. to break off, to cut down, to re-
Quantŭlus, a, um, adj . diminutive, trench.
how little, or as little, or as much as. Reseco, are, cui, ctum, 1. a. to cut
Quantumvis,adv.although, however. off, to retrench.
Quatriduum, i, 2. n. the space of Resisto, ère, tīti, titum, 3. a. to stand
four days. up, to stand still to resist.
DICTIONARY. 249
SAN SIQ

Reticeo, ēre, ui, itum, 2. a. to say Sarcio, īre, rsi, rtum, 4. a. to patch,
nothing, to be silent, to conceal. to repair, to recompense.
Retraho, ère, xi, ctum, 3. a. to draw Satietas, atis, 3. f. satiety, fulness.
back, to recover. Scalptus , ûs, 4. m. a scratching.
Revello, ère, velii, vulsum, 3. a. to Scapha, æ, 1. f. a skiff, a boat, a
canoe .
pluck or pull off, to plough .
Revendo, ere, di and didi, ditum, 3. Scatebra, æ, 1. f. the bubbling of
a. to sell again. water in a spring, a spring or
Rhadamanthus, i, 2. m. a lawgiver source.
of Crete, represented by the poets Sceleratè, adv. wickedly, irreli-
as one of the three judges of hell. giously, basely.
Ridiculus, a, um, adj . ridiculous, Scena, æ, 1. f. a scene, a scaffold, a
silly. stage where plays are acted.
Ringo, čre, rinxi, rictum, 3. a. or Scotia, æ, 1. f. Scotland.
Ringor, i, rictus sum, 3. dep. to Scotus, i, 2. m. a Scot.
grin or show one's teeth , to fret, to Scrinium, ii, 2. n. a box, a coffer, a
makefaces . desk, a cupboard.
Rixa, æ, 1. f. brawling, chiding, Scurra, æ, 1. c. a scoffer, a buffoon ,
scolding. ajester.
Rugōsus, a, um, adj. rough, shrivel- Scythicus, a, um, adj. of or belong-
led,full of wrinkles. ing to Scythia (concio Scythica, a
Rusticatio, ōnis, 3. f. a dwelling in severe or harsh speech .)
the country, a doing of country Sebāceus , a, um, adj. of or belong-
work. ing to tallow or suet.
S. Secus, adv. otherwise.
Saburra, æ, 1. f. ballast. Segnis , e, adj . dull, slack, sluggish.
Sacerdotium, ii, 2. n. a priesthood. Semihomo, inis, 3. c. half-man.
Sacrificus , i, 2. m. a sacrificer, a Senecta, æ, 1. f. old age.
priest. Senensis, e, adj . of or belonging to
Siena.
Sævio, īre, vīvi , vītum, 4. n. to rage,
to befierce. - Septuagenarius, a, um, adj . belong-
Sævitia, æ, 1. f. cruelty, fierceness, ing to the seventieth .
tyranny. Serēnus, a, um, adj. clear, serene,
Sagīna, æ, 1. f. stuffing, belly timber, bright.
fatness. Sericus, a, um, adj. of or belonging
Sagino, are, avi, ātum, 1. a. to make to silk, made of silk.
fat, to pamper. Series , ēi, 5. f. a row, a course, order.
Sălio, īre, ii and ui, saltum, 4. n. Seriò, adv. in earnest, earnestly.
to leap, to dance. Serus, a, um, adj . late (sera in fun-
Salsus, a, um, adj . and part. salt or do est parsimonia, it is too late to
salted.
spare when all is spent.)
Saltatio, ōnis, 3. f. dancing, leap- Sesquiannus, i, 2. m. a year and a
ing. half. [
half.
Salutāris, e, adj . wholesome, healing, Sesquihōra, æ, 1. f. an hour and a
useful. Sevērus, a, um, adj. serious, exact,
Salutatio, ōnis, 3. f. saluting, salu- severe, terrible.
tation .
Sicut, adv. as, as ever, as well as .
Sanctimonia, æ, 1. f. holiness, de- Simulo, are, avi , ātum, 1. a. to re-
voutness, honesty, integrity. semble, tofeign, to dissemble.
Sano, are, avi, atum, 1. a. to heal, to Siquidem, conj. if so be, for as
cure. much as.
250 DICTIONARY.
SUA SUS

Sitis, is, 3. f. thirst, dryness. Suaviter, adv. sweetly, pleasantly.


Sitŭla, æ, 1. f. a bucket. Subduco, ère, xi, ctum,3. a. to take
Smaragdinus , a, um, adj. like an away, to abate, to steal.
emerald, green, verdant. Suber, eris, 3. n. a kind of oak, the
cork tree.
Sobrius, a, um, adj. sober, temperate,
wise. Sublustris , e, adj. that hath some
Sodalis, is, 3. m. a companion, a light, glimmering.
comrade. Submoneo, ère, monui, monitum,
Sodalitas, ātis, 3. f. fellowship, so- 2. a. to advise, to put in mind.
ciety. Suborno, are, avi, ātum, 1. a. to
Sodalitium, ii, 2. n. society, fellow- suborn, to send privately.
ship. Subvolo, are, avi, atum, 1. n. tofly
Solitarius, a, um, adj . alone, solitary,
away a little, to fly upward.
lonely. Succingo, ère, nxi, nctum, 3. a. to
Solomon, ōnis, 3. m. the name of a gird, to truss up, to tuck.
king. Succulentus, a, um, adj. full of
Solstitium, ii , 2. n. the solstice of juice or blood, plump.
summer or winter . Sudo, are, avi, ātum, 1. n. to sweat,
Solùm, adv. alone, only. to toil.
Sophista, 9, 1. c. a sophister, a Sudus, a, um, adj. fair, without
clouds .
pretender to learning.
Sorex, icis, 3. m. a rat or field- Sufficio, ère, feci, fectum, 3. n. and
mouse.
a. to suffice, to choose, to supply.
Sparta, æ, 1. f. Sparta, a city of Sumo, ère , psi , ptum, 3. a. to take,
Peloponnesus. to receive, to spend, to undertake.
Spectatè, adv. notedly, remarkably. Sumptus, ûs, 4. m. expense or
Spectator, õris, 3. m. a beholder, a charge, cost.
spectator . Suopte, com. pro. suopte ingenio,
Sphæra, æ, 1. f. asphere, globe, cir- of his own proper inclination.
cle, bool. Supěri, örum, 2. m. (plu.) the gods
Spolio, are, avi, atum, 1. a. to rob, above, heavenlypowers.
to spoil, to bereave. Superstitio, ōnis,3. f. superstition.
sup
Sponsor, ōris, 3. m. a surety, a be- Supervacaneus, a,um, adj. needless,
trother . reserved.
Sputum,i,2. n. spittle,paint, varnish. Suppedito, are , avi, ātum, 1. a. to
Stabularius, ii, 2. m. a hostler, a furnish, to serve, to supply.
horse-keeper, a groom . Supputo, are, avi, atum, 1. a. to
Stabulum, i, 2. n. a stable, an ox prune, cut or lop trees, also to
stall, a den. reckon or account, to suppose.
Statua, æ, 1. f. a statue, a standing Sursùm, adv. upward, up.
image. Suspendium, ii, 2. n. a hanging, a
Sterto, ère, tui, - 3. n. to snore. halter,
Stipulor, āri , ātus sum, 1. dep. to Suspicio, ère, exi, ectum, 3. a. to
make a bargain . look up, to honor, to admire, to
Stomachus , i, 2. m. the stomach. suspect .
Strabus,
low.
i, 2. m. a goggle- eyed fel- Suspicor, ari, atus sum, 1. dep. to
suspect, to mistrust.
Strenuè, adv. stoutly, strenuously. Suspiro, are, avi, atum, 1. n. to
Stygius, a, um, adj . Stygian. sigh, to pant after.
Suâpte (comp. pro.abl.)suâ sponte, Susurrus,
of his or her own accord.
i, 2. m. a whisper, a soft,
still noise,
DICTIONARY. 251
TOT VAH

Sutílis, e, adj. that is sewed, stitched, Tranquillè, adv. calmly, quietly.


or patched. Tranquillus, a, um, adj . smootn,
Sutor, õris, 3. m. a shoemaker, a tranquil, calm.
cobbler, a sewer. Transformo, are, avi, ātum, 1. a. to
Sylvius, ii, 2. m. the name of a transform , to change.
man. Transīgo, ère , egi, actum, 3. a. to
Symbolum, i. 2. n. and Symbolus, pass away, to despatch or finish, to
i, 2. m. a token given in contracts, make an agreement.
a ring. Transversus, a, um, adj. and part.
Synanche, es, 1. f. the disease called overthwart, crosswise, opposite.
the squinancy. Tribūnus, i, 2. m. a tribune.
Triennium, ii,2. n.three years' space.
т. Trirēmis, is, 3. f. a galley with three
Tabella, æ, 1. f. a little board or banks of oars.
plank, a small table. Tueor, ēri, itus and ūtus sum, 2
Tædium, ii, 2. n. weariness, irksome- dep. to defend, to maintain, to pre-
ness. serve.

Tantillum, adv. so little. Tunica, æ, 1. f. a coat, a tunic.


Tantillus, a, um, adj. dim. so little, Turca, æ, 1. m. a Turk.
very little. Turcus, i. 2. m. a Turk.
Tartareus, a, um, adj. belonging to Turpiter, adv. basely, shamefully.
Tartarus, terrible, strong. Tutor, õris, 3. m. a tutor, patron or
Tenuo, are, āvi, atum, a. 1. to make defender.
small, thin or slender . Tyrannus, i, 2. m. a tyrant, an
Tepor, õris, 3. m. heat, warmth. usurper .
Teruncius, ii, 2. m. a farthing. U.
Testamentum, i, 2. n. a testament Ulysses, is, 3. m. Ulysses, the son
or last will . of Laërtes.
Theca, æ, 1. f. a case, a sheath. Umbratilis, e, adj . private, out of
Theologia, æ, 1. f. divinity, theol- sight, lazy.
ogy. Undiquaque, adv on every side, in
Thomas, æ, 1. m. the name of a all respects.
man . Undique, adv. on all sides, from all
Thraso, ōnis, 3. m. a blusterer. places.
Tibia, æ, 1. f. a leg, a flute, a pipe. Urbanitas, ātis, 3. f. a city life,
Tipŭla, or Tippula, or Tipulla, æ, 1. pleasantry, courtesy.
f. a water spinner with sixfeet, that Urbānus, a, um, adj. of or belong-
runs on the top of the water with- ing to a city, polite, civil.
out sinking. Usūra, æ, 1. f. use, enjoyment, usury,
Tithōnus, i, 2. m. the name of a man, interest.
the brother, or, according to some, Utcunque, adv. however, in such a
the son of Laomedon . manner .

Titŭlus, i, 2. m. a tite, a mark of V.


dignity. Vacillatio, ōnis, 3. f. a reeling or
Tolerantia, æ, 1. f. patience, suffer- wavering, a jogging.
ance. Vacillo, are , avi, ātum, 1. a. to wag,
Torqueo, ère, si, tum, 2. a. to writhe, to waver , to stagger .
to twist. Væ, interj . alas ! wo to.
Torrens, ntis, 3. m. a torrent, a Vaco, are, avi, atum, 1. a. to be at
brook, a stream. leisure, to be idle, to attend.
Toties, adv. so many times, so often. Vah, interj. O ! Oh !
252 DICTIONARY.

VIC ZEL

Vario, are, āvi, ātum, 1. a. to be of Vicis, vici, vicem, vice, f. 3. def.


divers colors , to streak, to vary. change, stead, place, duty.
Vecors, dis, adj. mad, foolish, fran- Vicus, i, 2. m. a street.
tic. Videlicet, adv. to wit, that is to say.
Vector, ōris, 3. m. a carrier, a pas- Vigor, ōris, 3. m. vigor, strength .
senger , a waterman . Vincentius, ii, 2. m. the name of a
Vegeo, ère, gui, sup. wanting. 2. n. man.
to be strong, to be lusty. Vipěra, æ, 1. f. a viper.
Vehiculum, i, 2. n. a cart, a wagon, Virāgo, inis, 3. f. a stout lass, a
a coach, a chariot. bouncing girl, a heroine.
Velociter, adv. swiftly, nimbly, Virgilius, ii, 2. m. Virgil, a man's
name.
lightly.
Vena, æ, 1. f. a vein, an artery, a Viror, ōris, 3. m. greenness, verdure.
pulse. Viscus, ěris , 3. n. a bowel or entrail.
Venabŭlum, i, 2. n. a hunting pole, Vitricus, i, 2. m. a father-in-law.
a hunter's staff. Vitrum, i. 2. n. glass.
Venalis, e, adj . to be sold, set to sale, Vividus, a, um, adj. lively, quick,
venal. brisk .
Venditio, ōnis ,3. f. a selling or sale. Vociferor, āri, ātus sum, 1. dep. to
Ventriculus, i, 2. m. a stomach, a cry aloud, to vociferate.
little belly. Volŭpe, 3. n. (nom. and acc. singu-
Venus, ěris , 3. f. Venus. lar)pleasure, a pleasant thing.
Verisimilis, e, adj. likely, credible. Volvo, ěre, vi, ūtum, 3. a. to roll, to
Verruca, æ, 1. f. a wart, a hillock . turn, to tumble, to peruse.
Versicolor, ōris, adj. changing color, Vulcānus, i, 2. m. Vulcan.
of various colors .
Versor, āri, ātus sum, 1. dep. to be W.
turned, to be employed, to converse. Walsingamıcus, a, um, adj. of or
Verum, i, 2. n. truth, reason,justice. belonging to Walsingham, a mar-
Vestimentum, i, 2. n. a garment, ket town in England, famous in the
vesture, apparel . terrors of popery. A great con-
Viaticulum, i, 2. n. a small provision course of people assembled there
for a journey, a little estate. from all parts to worshiv the Vir-
Viaticum, i, 2. n. provision for a ginMary.
journey. Z.
Vicarius, ii 2. m. a substitute, a Zelandus, i, 2. m. a Zealander, a
deputy native of Zealand.
:

You might also like

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy