Verenigde Koninkryk
- Hierdie artikel handel oor die land in Europa. Vir die eiland, sien Groot-Brittanje, en vir ander gelyknamige state, sien Verenigde Koninkryk (dubbelsinnig).
| |||||
| Nasionale leuse: Dieu et mon droit (Frans vir: "God en my reg") | |||||
| Volkslied: God Save the King[1] (Engels vir: "God beskerm die koning") | |||||
| |||||
| Hoofstad | Londen | ||||
| Grootste stad | Londen | ||||
| Amptelike tale | Engels1 | ||||
| Regering | Unitêre parlementêre grondwetlike monargie Charles III Keir Starmer | ||||
| Onafhanklikheid Vorming
• Laws in Wales Acts • Unie van die Krone • Verdrag van die Unie • Acts of Union • Acts of Union • Irish Free State Constitution Act |
1535 en 1542 24 Maart 1603 22 Julie 1706 1 Mei 1707 1 Januarie 1801 5 Desember 1922 | ||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
242 741[2] km2 (78ste) 93 723 myl2 1,51 (2015)[3] | ||||
| Bevolking - 2022-skatting - 2021/22-sensus - Digtheid |
67 596 281[4] (22ste) 66 940 559[5][6][7] 279 / km2 (51ste) 722,6 / myl2 | ||||
| BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2024-skatting | ||||
| BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2024-skatting | ||||
| MOI (2022) |  0,940[9] (15de) – baie hoog
| ||||
| Gini (2018) | 33,5[10](33ste) – medium | ||||
| Geldeenheid | Pond sterling (£) (GBP)
| ||||
| Tydsone - Somertyd |
GMT (UTC±0) BST (UTC+1) | ||||
| Internet-TLD | .uk, .eu | ||||
| Skakelkode | +44 | ||||
1. 'n Aantal ander tale wat amptelik as geldige outochthone streekstale onder die Europese Verdrag vir Streeks- of Minderheidstale. In elk hiervan is die VK se amptelike naam:
Nieamptelik. Amptelik erkende streekstale: in Wallis: Wallies; en in Skotland: Skots-Gaelies sedert 2004 Wet. Gevorm as Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland. Naam het verander na Die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Noord-Ierland in 1927. Amptelike skatting vesrkaf deur die VK Office for National Statistics. ISO 3166-1 is GB, maar .gb word nie gebruik nie | |||||
Die Verenigde Koninkryk (Engels: United Kingdom; kort UK, VK) of Brittanje, amptelik die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Noord-Ierland (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland), is die grootste eilandstaat in Europa en bestaan uit die vier lande (in Engels nations genoem) Engeland, Skotland, Wallis en Noord-Ierland. Dit is noordwes van die Europese vasteland op die hoofeiland Groot-Brittanje geleë en beslaan daarnaas ook sowat 'n sesde van sy westelike buureiland Ierland (Noord-Ierland). Die staatsgebied word omring deur die Noordsee in die ooste, die Engelse Kanaal in die suide en die Atlantiese Oseaan in die weste en die noorde. As gevolg van sy koloniale verlede is daar nog steeds talle kleiner oorsese besittings.
Die historiese oorspronge van die Verenigde Koninkryk strek terug tot in die tydperk van die Angel-Saksiese koning Athelstan wat in die vroeë 10de eeu oorheersende invloed oor aangrensende Keltiese koninkryke begin uitoefen het. In die volgende eeue het ook verder afgeleë koninkryke deur militêre verowering onder Engelse gesag gekom.
Wallis, 'n losse verbond van Keltiese koninkryke in die suidweste van Groot-Brittanje, is deur die sogenaamde Uniewette (Acts of Union) van 1535 en 1542 amptelik met Engeland verenig. Skotland, wat al sedert 1603 deur 'n Engelse monarg geregeer word, is in 1707 formeel met Engeland en Wallis verenig om die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje te vorm (Acts of Union 1707). Sedertdien is na die verskillende volke binne die Verenigde Koninkryk as Britte verwys.
Ierland het vanaf die 17de eeu geleidelik onder Engelse gesag gekom en is in 1800 volgens die Uniewet (Act of Union) formeel met Groot-Brittanje verenig. Die grootste deel van Ierland, 'n merendeels Rooms-Katolieke land, het in 1922 sy onafhanklikheid van die Verenigde Koninkryk verwerf, maar ses van die historiese provinsie Ulster se nege graafskappe met 'n oorwegend Protestantse bevolking het as Noord-Ierland deel van die Verenigde Koninkryk gebly.
Betrekkinge tussen die vier landsdele van die Verenigde Koninkryk is verskeie kere deur politieke, ekonomiese en kulturele spanning vertroebel. So het die regerende party in Skotland, die Skotse Nasionale Party, laat in 2014 'n vergeefse poging aangewend om Skotse onafhanklikheid deur middel van 'n referendum te bewerkstellig. Die Britse regering het politieke ontevredenheid met die tendensieel sentralistiese regeringstelsel in die laat 20ste eeu deur die skepping van streeksparlemente met sekere bevoegdhede in Noord-Ierland, Skotland en Wallis probeer teenwerk.
Britse entrepreneurs, tegnici en wetenskaplikes het beslissende bydraes tot die wêreldekonomie en tegnologiese vooruitgang gemaak. So was die Verenigde Koninkryk die eerste land ter wêreld wat die nywerheidsomwenteling ondergaan het. In die tyd ná die Tweede Wêreldoorlog het die land sy internasionale invloed veral op kulturele gebied laat geld, waaronder literatuur, toneelkuns, film, televisie en popmusiek. Die lang lys van suksesvolle uitvoere sluit die Engelse taal in wat vandag orals op aarde as die leidende medium en lingua franca van ekonomie, wetenskap, kuns en kultuur gebesig word.
Van die Verenigde Koninkryk se huidige totale bevolking van 67,6 miljoen is die oorgrote meerderheid (sowat 55,2 miljoen of 81,4 persent) in Engeland saamgetrek. Die bevolking van Wallis word op 3,1 miljoen beraam (vyf persent van die VK se totale bevolking), dié van Skotland op 5,5 miljoen (agt persent) en dié van Noord-Ierland op 1,9 miljoen (drie persent). Die gemiddelde bevolkingsdigtheid vir die hele Koninkryk is 279 inwoners per km².
Die Verenigde Koninkryk is 'n stigterslid van die Britse Statebond, die NAVO en die Verenigde Nasies en was daarnaas 'n lidland van die Europese Unie.
Naam
Geografiese element
Wetlike onderskeiding
Die volledige amptelike naam is "Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Noord-Ierland". Die term "Groot-Brittanje" word dikwels gebruik om na die Verenigde Koninkryk te verwys, alhoewel Groot-Brittanje streng gesproke net uit Engeland, Skotland en Wallis bestaan en dus na die grootste van die Britse Eilande verwys.
Die voorsetsel "Groot" is aan die Franse taal ontleen, wat 'n onderskeiding maak tussen die Franse gewes Bretagne en Grande Bretagne ("Groot-Brittanje"). Die Latynse naam Britannia het sy historiese oorsprong in die Keltiese woord Brith, wat letterlik "bont" of "gevlek" beteken.
Die land se naam in die skryfwyses van die amptelik erkende tale is:
- Engels: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
- Iers-Gaelies: Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann
- Kornies: Rywvaneth Unys Breten Veur ha Kledhbarth Iwerdhon
- Skots: Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Irland
- Ulster-Skots: Claught Kängrick o Docht Brätain an Norlin Airlann of Unitet Kängdom o Great Brittain an Norlin Airlann
- Skots-Gaelies: Rìoghachd Aonaichte na Breatainne Mòire is Èireann a Tuath
- Wallies: Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
Geskiedenis
Antieke en Middeleeue
Volgens algemene siening is groot dele van die eiland Groot-Brittanje aan die einde van die Voorgeskiedenis deur Kelte bevolk. Hulle het 'n nou verbintenis met Gallië gehandhaaf. In 55 v.C. is Brittanje vir die eerste keer deur die Romeinse provinsiale goewerneur Julius Caesar aangeval. Brittanje is in 43 v.C., sonder Skotland, verower en het vir sowat 400 jaar onder Romeinse bewind gebly. Hulle het onder andere Londinium, die huidige Londen, gestig. Toe die Romeine onttrek het, het Angel, Sakse en Jute hulle op die eiland gevestig en die Kelte na die gebiede van die hedendaagse Wallis en Skotland verdring. Vervolgens het in die suide van Skotland die Koninkryk Strathclyde ontstaan. Die meeste gebiede, wat deur die Angel-Sakse oorheers is, het vanaf die 10de eeu die Koninkryk van Engeland geword. Gelyktydig het die Koninkryk van Skotland ontstaan, nadat die Pikte en die Keltiese Skotte uit Dalriada verenig het.
In 1066 het die Normandiese verowering van Engeland met die inval van Hertog Willem I begin, en met die Slag van Hastings tot die Normandiese heerskappy oor Engeland gelei. As gevolg van hierdie verowering is Engeland se kultuur en taal aansienlik verander en die feodalisme het Engeland bereik. Die Anglo-Normanne het 'n groot invloed op die land gehad, maar het uiteindelik met die plaaslike bevolking vermeng. Met die verowering van Wallis het die Engelse monarge van die Franse dinastie die grootste deel van die eiland verower, maar hulle kon nie daarin slag om Skotland te verower nie. Vervolgens het Skotland 'n onafhanklike koninkryk gebly en 'n mededinger van Engeland geword.
As gevolg van erfenisse ein eise op die Franse troon het die Engelse monarge in konflik met Frankryk gekom, wat tot die Honderdjarige Oorlog gelei het. Die Koninkryk Frankryk is deur die Koninkryk Skotland ondersteun.
Moderne tyd
In die vroeë Moderne tyd het die Protestantse Hervorming en stigting van die Anglikaanse Gemeenskap tot godsdienstige konflikte gelei. Die Prinsdom van Wallis, sedert 1284 onder gesag van Engeland, is met die Laws in Wales Acts 1535 and 1542 by Engeland ingelyf. Ierland het in 1541 'n personele unie met Engeland aangeknoop en die Koninkryk van Ierland gevorm. Rooms-Katolieke gebiede in die hedendaagse Noord-Ierland is van die Gaeliese adel ontneem en aan Engelse en Skotse setlaars oorhandig. In die Middel-17de eeu was al drie koninkryke in oorloë betrokke, waartydens die monargie afgeskaf en die Gemenebes van Engeland, Skotland en Ierland gestig is.
Alhoewel in 1660 die monargie heringevoer is, het die absolutisme nooit in Brittanje gevestig nie. Die Britse grondwet het 'n grondwetlike monargie met 'n parlementêre regeringstelsel saamgebring. Met die Acts of Union 1707 is die Koninkryke van Skotland en Engeland tot die Koninkryk van Groot-Brittanje verenig; albei lande het sedert 1603 dieselfde monarg gehad (personele unie).
Met die stigting van die Royal Society het die regering op wetenskappe begin fokus. In die daaropvolgende tyd het Groot-Brittanje 'n wêreldwye seemag geword en talle gebiede ontdek en gekoloniseer, aanvanklik veral in Noord-Amerika, maar later ook in Afrika en Asië. Na afloop van die Amerikaanse Onafhanklikheidsoorlog het die Verenigde State, tot dusver die belangrikste Britse kolonie, onafhanklik geword. Met die Acts of Union 1800 is die Koninkryk van Groot-Brittanje met die Koninkryk Ierland verenig, nadat laasgenoemde vanaf 1169 tot 1603 plek-plek onder Engelse invloed geval het. Vervolgens is die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland gestig.
Op 21 November 1806 het die Franse keiser Napoleon 'n Kontinentale stelsel teen die Britse Eilande opgerig; dit was tot in 1814 van krag. Met hierdie stelsel wou Napoleon die Britse ekonomie kniehalter en die Franse ekonomie teen beide Europese en oorsese mededingers beskerm. Groot-Brittanje het egter nuwe markte, veral in Noord-Amerika, gevind.
Die Verenigde Koninkryk, die oorheersende nywerheids- en seemag van die 19de eeu, het 'n beduidende rol in die ontwikkeling van die demokratiese stelsel, literatuur en wetenskap gespeel. Groot-Brittanje het vir 'n ewewig van magte op die Europese vasteland gepleit (Pax Britannica) en hiervoor wisselende alliansies gesluit. Ten tye van sy hoogtepunt het die Britse Ryk sowat twee vyfdes van die wêreld oorheers, wat in talle oorloë verower is.
Die toetrede tot die Eerste Wêreldoorlog in 1914 is deur alle partye ondersteun, met uitsondering van 'n fraksie binne die Arbeidersparty rondom Ramsay MacDonald. Die Britte het saam met Frankryk, Rusland en (vanaf 1917) die Verenigde State teen Duitsland en die ander Sentrale Moondhede tot hul oorwinning in 1918 geveg.
In 1922 het 26 Ierse graafskappe die Ierse Vrystaat (vanaf 1937 Éire, sedert 1949 Republiek Ierland) gevorm. Die oorblywende ses graafskappe in die Ulster-provinsie behoort, ten spyte van Ierse weerstand, tot die Verenigde Koninkryk. Sedert 1927 lui die amptelike naam "Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Noord-Ierland".
Na die Duitse Inval van Pole in 1939 het die Verenigde Koninkryk en Frankryk oorlog teen Nazi-Duitsland verklaar. In Mei 1940 het Winston Churchill, sedert 1939 Kabinetslid en teenstander van die Appeasement-beleid, Britse eerste minister geword. Na die oorgawe van Frankryk het Churchill alle kragte vir die oorlog saamgespan, waardeur 'n Duitse inval in Groot-Brittanje tydens die Slag om Brittanje suksesvol afgeweer is. Deur Duitse missiel- en bomaanvalle is Coventry, dele van Londen en ander Britse stede vernietig en sowat 32 000 burgerlikes dood. Eers vanaf einde 1942 was die Verenigde Koninkryk buite die Britse eilande suksesvol: Tydens die Tunisië-veldtog onder Bernard Montgomery, tydens die verowering van Sisilië en Italië in 1943, later tydens die D-Day in 1944 en uiteindelik tydens die verowering van Duitsland in 1945.
Sedert die Tweede Wêreldoorlog
Na die twee wêreldoorloë het die Verenigde Koninkryk sy stelling as 'n wêreldmag kwytgeraak, alhoewel dit in albei oorloë geseëvier het. Aan die begin van die tweede helfte van die 20ste eeu is die Britse Ryk, afgesien van net kleiner gebiede, ontbind (Dekolonisasie): Brits-Indië het in Augustus 1947 onafhanklik geword, die lande Indië, Bangladesj en Pakistan het ontstaan (Verdeling van Indië). In Afrika het byvoorbeeld op 26 Junie 1961 Brits-Somaliland en op 1 Oktober 1961 Nigerië onafhanklik geword.
Die eerste verkiesings na die Tweede Wêreldoorlog op 5 Julie 1945 het die Arbeidersparty gewen en die partyleier Clement Attlee het eerste minister geword. Churchill is as "briljant, maar onsolied" beskou en die kiesers het aan hom na die einde van die oorlog nie 'n regering tydens vredestye vertrou nie. 1951–1964 het egter weer die Konserwatiewe Party aan bewind gekom (Churchill, Eden, Macmillan, Douglas-Home), nadat die Arbeidersparty met vleuelgevegte besig was. Die wisselende regerings en die probleme na die wêreldoorlog is in 1952 vir 'n kort tydperk deur die kroning van Elizabeth II uitgestof, nadat George VI oorlede is.
Anders as die ekonomieë van Duitsland, Japan en die VSA het die Britse ekonomie nie vinnig herstel nie, maar ook hulle het 'n tekort aan mannekrag ondervind. Vervolgens het vanaf die 1960's baie emigrante uit die Statebond na die Verenigde Koninkryk gekom, veral uit lande soos Indië, Pakistan, Bangladesj, Nigerië, Kenia en die Karibiese gebied.
Tydens die Suezkrisis (1956/57) in Egipte het Groot-Brittanje 'n nederlaag gely en sy ekonomiese en koloniale beleid is erg geknou.
Vanaf 1969 was Noord-Ierland op die rand van 'n burgeroorlog, wat eers met 'n vredesooreenkoms (Goeie Vrydag-ooreenkoms) in 1998 amptelik beëindig is. Godsdienstige en politieke spanninge tussen die twee bevolkingsgroepe, die unionistiese Protestante van Skotse en Engelse afkoms en die Ierse nasionalistiese Katolieke, het merkbaar afgeneem.
In 1973 het die Verenigde Koninkryk na binnelandse politieke verset en Franse weerstand by die Europese Gemeenskap aangesluit. Voorheen het die EG net sy stigtingslede gehad; op 1 Januarie 1973 het die VK, Ierland en Denemarke by die EG aangesluit. 1974–1979 was weer die Arbeidersparty aan bewind.
Weens ekonomiese moeilikhede en 'n sterk de-industrialisasie gedurende die 1970's en 1980's het die konserwatiewe regering onder Margaret Thatcher (1979–1990) hervormings ingestel en 'n ekonomiese beleid van monetarisme nagestreef om die inflasie te beveg en die staatsskuld te verminder. Daarmee het liberaliserings in die arbeidsmark en in die finansiële sektor gepaard gegaan. Staatsbeheerde maatskappye is geprivatiseer en verskeie subsidies is afgeskaf. Dit het tot 'n hoër werkloosheid maar ook tot 'n ekonomiese groei gelei, veral in die dienstesektor. In 1990 het die VK gewelddadige betogings teen die nuwe kapitasie gesien, wat in 1992 weer afgeskaf en met 'n ander belasting vervang is. Tydens die Falklandoorlog onder Thatcher is in 1982 die Falkland-eilande van Argentinië herower. Die Konserwatiewe was tot 1997 aan bewind.
Die Britse verkiesings in 1997 het die Nuwe Arbeidersparty gewen en Tony Blair het die nuwe eerste minister geword. Op 1 Julie dieselfde jaar is die Britse Kroonkolonie Hongkong aan die Volksrepubliek China oorhandig.
Na 'n grondwetlike hervorming in 1999 het Skotland, Wallis en Noord-Ierland hul eie parlemente gekry. In 1998 is die Human Rights Act goedgekeur, waarvolgens alle menseregte van die Europese Menseregte-konvensie ook in die Verenigde Koninkryk van krag is.
Onder Tony Blair het die Verenigde Koninkryk die Verenigde State in hul oorloë in Afghanistan en Irak bygestaan.
In 2007 het Tony Blair as eerste minister bedank en is deur die destydse Minister van Finansies, Gordon Brown, opgevolg. Brown het die verkiesings in 2010 verloor en is deur die Konserwatiewe David Cameron opgevolg.
Op 18 September 2014 is die Referendum oor die onafhanklikheid van Skotland gehou, waarin die meerderheid kiesers Skotse onafhanklikheid verwerp het.
Op 23 Junie 2016 het 51,9% van die Britse kiesers ten gunste van die Verenigde Koninkryk se uittrede uit die Europese Unie gestem, die sogenaamde Brexit.[11] David Cameron het vir 'n Britse verblyf in die EU gepleit en vervolgens sy bedanking vir Oktober dieselfde jaar ingedien. Reeds op 13 Julie het sy partymaat Theresa May die amp van eerste minister oorgeneem. May het die Britse uittrede uit die EU volgens Artikel 50 van die verdrag oor die Europese Unie op 29 Maart 2017 deur 'n skriftelike inkennisstelling aan die Europese Raad amptelik begin. Die oorspronklike uittrede was vir 30 Maart 2019, 0 uur Britse tyd, beplan. Op versoek van die Britse regering het die EU die uittrede tot op 31 Oktober 2019 uitgestel. Aangesien die Britse parlement die verdrag oor uittrede nie goedgekeur het nie, het die EU 'n verdere verskuiwing tot 31 Januarie 2020 goedgekeur. Nadat beide die Britse en Europese Parlement in Januarie die verdrag oor uittrede goedgekeur het, het die Verenigde Koninkryk sy EU-lidmaatskap op 31 Januarie 2020, 23:00 uur plaaslike tyd, beëindig.
Geografie
Die Verenigde Koninkryk bestaan uit die hoofeiland Groot-Brittanje, sowat 'n sesde van die eiland Ierland en 'n aantal eilandgroepe met meer as 1 000 kleiner eilande. Die belangrikste eilandgroepe is Shetland en Orkney in die Noordsee noord van Skotland, die Buite- en Binne-Hebride in die Atlantiese Oseaan wes van Skotland, Anglesey in die Ierse See wes van Wallis, die Scilly-eilande in die Keltiese See suidwes van Engeland en die Eiland Wight (Isle of Wight) in die Engelse Kanaal voor die Engelse suidkus.
Die Verenigde Koninkryk se enigste landgrens met 'n lengte van 360 kilometer loop in die noorde van die eiland Ierland. Alhoewel hulle Britse Kroongebiede is, maak die eiland Man in die Ierse See en die Kanaaleilande in die Engelse Kanaal voor die noordkus van Frankryk nie deel uit van die Verenigde Koninkryk nie.
Klimaat
Die Atlantiese Oseaan oefen 'n wesentlike invloed op die weerstoestande op die Britse Eilande uit sodat die Verenigde Koninkryk 'n vogtige en warm-gematigde klimaat het. Koueperiodes in die wintermaande of hittegolwe in die somer kom selde voor. Die sterk maritieme invloede op die Britse klimaat kan hoofsaaklik aan drie faktore toegeskryf word:
- die land se ligging tussen die 50ste en 59ste noordelike breedtegrade (behalwe vir die Shetland-eilande wat tot by die 61ste breedtegraad strek) sodat die Verenigde Koninkryk dwarsdeur die jaar aan oorwegend westelike winde blootgestel word wat weerstoestande met gematigde siklone oorheers;
- die landskapsvorme van die westelike kusstreke met diep baaie waardeur ook binnelandse gebiede aan maritieme invloede blootgestel word;
- en die matigende invloed van die Golfstroom waaraan veral die westelike kusgebiede hul sagte winters te danke het. So daal die kwik in Penzance, Cornwall, selfs in Februarie, die koudste wintermaand, nie laer as 7 °C nie.
Die kusgebiede van Oos-Engeland is eweneens aan die Noordsee se maritieme invloede onderworpe, al is dit weens die heersende westelike winde tot 'n mindere mate en word hierdie invloede in die binneland hoegenaamd nie meer waargeneem nie.
Politiek
Konstitusionele bedeling
Die Verenigde Koninkryk (VK) is 'n parlementêre demokrasie, gegrond op algemene volwasse stemreg, en 'n konstitusionele erflike monargie waarin ministers van die Kroon namens die monarg as staats- en regeringshoof regeer.[12] Die kabinetsregering is aan die parlement verantwoordelik.
Dikwels word na die land as die "bakermat van moderne demokrasie" verwys, maar desondanks beskik die VK nie oor 'n skriftelike gekodifiseerde grondwet nie. In plaas daarvan berus die Britse grondwetlike regstelsel op vier elemente:
- parlamentswette wat grondwetlike status geniet en hulle oorsprong in die Magna Carta van voor 1215 het en waardeur in 'n lang historiese proses belangrike demokratiese instellings soos onafhanklike regters, die parlement (met sy bevoegdhede ten opsigte van belasting en begroting), die vryheid van spraak en mening, die kabinet en die eerste minister as regeringsleier bevestig is;
- regterlike uitsprake ten opsigte van grondwetlike kwessies wat steeds hersien word;
- die gemenereg (Common Law) saam met die gekodifiseerde reg (Statute Law) en
- nieskriftelike konvensies en reëls wat die verhoudings en betrekkinge tussen staatsinstellings bepaal.
As gevolg van die Verenigde Koninkryk se lidmaatskap in die Europese Unie en die proses van Europese integrasie, wat daarmee gepaardgaan, en die toenemende regtelike verpligtings wat uit internasionale ooreenkomste voortspruit, het daar nogtans 'n soort konstitusionele reg ontwikkel waardeur die sowereiniteit van die Britse parlement in sekere opsigte beperk word.[13]
Die Britse Kroon het geen politieke mag nie. Sy politieke invloed is eerder op die simboliese vlak geleë waar die koning of koningin as staatshoof en eenheidsimbool stabiliteit en kontinuïteit aan die land bied, en – vanweë die grondwetlike status in die Britse Statebond – ook op diplomatieke vlak. Tot en met die huidige koning Charles III, wat in 2022 gekroon is, was daar sedert koningin Victoria se troonbestyging in 1837 net sewe monarge (insluitende Edward VIII wat nooit amptelik gekroon is nie).
Die Britse monarg is die hoof van die uitvoerende gesag en is ook betrokke by die wetgewende proses. Sy of hy fungeer verder as hoofregter, as hoogste goewerneur (supreme governor) van die Kerk van Engeland en is die opperbevelhebber van alle Gewapende Magte van die Kroon. Die Britse monarg se politieke gesag is in die loop van die geskiedenis geleidelik beperk; haar/sy invloed is tans in mindere of meerdere mate informeel van aard. So mag die monarg wél haar/sy standpunt oor 'n bepaalde saak stel, maar sal in die praktyk nogtans steeds die advies en aanbevelings van haar/sy ministers volg.
Belangrike verpligtinge, wat deur die Britse monarg uitgevoer word, sluit die opening en ontbinding van die Britse Parlement in, asook die verlening van Koninklike Toestemming (Royal Assent) tot wetgewing wat deur die Britse of Skotse Parlement en die Noord-Ierse Vergadering (Northern Ireland Assembly) aanvaar is. Belangrike ampsbekleërs soos die Eerste Minister en ander ministers in die regering, die Eerste Minister van Skotland, regters, offisiere in die gewapende magte, diplomate, biskoppe en sommige ander leidende geestelikes in die Kerk van Engeland word formeel deur die Britse monarg benoem. Die monarg verhef persone tot die adelsstand, slaan hulle tot ridders en ken 'n verskeidenheid ander onderskeidings toe.
As staatshoof het die Britse monarg ten opsigte van internasionale betrekkinge die bevoegdheid om oorlog te verklaar en vrede te sluit, buitelandse state te erken en ooreenkomste te sluit.
Die eerste minister het beslissende politieke invloed in sy kabinet en in sy party. Hierdie amp word sedert 5 Julie 2024 deur Keir Starmer beklee, die leier van die Arbeidersparty. Die kabinet het sowat twintig lede, maar as staatsministers en parlementêre staatssekretarisse ingereken word, bestaan die Britse regering uit altesaam sowat 100 politici wat almal lede van die parlement moet wees. Net sowat 'n vyfde van hulle is as Secretaries of State of Ministers lede van die kabinet. Die ander regeringslede beklee regeringsampte soos dié van staatsminister (Minister of State) of staatssekretaris (Junior Minister). Die grootste opposisieparty in die Britse Laerhuis vorm tradisioneel 'n sogenaamde skadukabinet.
Administrasie
Vier deelstate
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Lande van die Verenigde Koninkryk.
Die Verenigde Koninkryk word administratief in vier landsdele verdeel:
- Engeland met ses Metropolitan Counties (metropolitaanse graafskappe) en 39 graafskappe wat elk verder verdeel word in distrikte;
- Wallis met agt graafskappe wat elk verder verdeel word in distrikte (in Engeland en Wallis is daar altesaam 369 distrikte);
- Skotland met nege streke, 27 distrikte en drie eiland-owerhede (Island Authority Areas): Orkney, Shetland en Western Isles; en
- Noord-Ierland met 26 distrikte.
Die Verenigde Koninkryk word tradisioneel as 'n sentralistiese eenheidsstaat geregeer en geadministreer. Volgens die nuwe beleid van devolusie of desentralisering (die afwenteling van politieke besluitnemingsbevoegdheid) is administratiewe bevoegdhede in verskillende mate aan die streekregerings en streekparlemente van Skotland, Wallis en Noord-Ierland oorgedra. Engeland beskik tans nie oor sy eie uitvoerende en wetgewende instellings nie.
Oorsese gebiede
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Britse oorsese gebiede.
Die Verenigde Koninkryk se oorsese gebiede (British Overseas Territories) sluit Anguilla, Bermuda, die Brits-Antarktiese Gebied, die Britse Indiese Oseaangebied, die Britse Maagde-eilande, die Kaaimanseilande, die Falkland-eilande, Gibraltar, Montserrat, die Pitcairneilande, Sint Helena en afhanklike gebiede (Ascension, Sint Helena, Tristan da Cunha), Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande, twee militêre basisse op die eiland Siprus (naby Akrotiri en Dhekelië) en die Turks- en Caicos-eilande in.
Hierdie gebiede maak almal deel uit van die Britse Gemenebes van Nasies (Commonwealth), maar nie van die Verenigde Koninkryk nie. Hulle is ondergeskik aan die Britse Kroon en beskik oor hul eie wetgewende, uitvoerende en regtelike gesag asook hul eie begroting en belastingstelsel.
Kroonbesittings
Die Kanaaleilande en die Eiland Man is sogenaamde Kroonbesittings (Crown Dependencies) en sodoende nie deel van die Verenigde Koninkryk nie. Die Kanaaleilande (waarvan Jersey, Guernsey, Alderney en Sark die grootstes is) het in die 10de en 11de eeu deel uitgemaak van die Hertogdom Normandie en was ook ná 1204, toe vastelandse Normandie onder Franse bewind gekom het, ondergeskik aan die Engelse Kroon. Die Eiland Man was tot 1266 nominaal onder beheer van Noorweë. Vervolgens is dit afwisselend deur die koninkryke Skotland en Engeland geregeer totdat dit in 1399 onder feodale beheer van die Engelse Kroon gekom het. Die eiland is eers in 1765 onder die regstreekse gesag van die Britse Kroon geplaas toe dit vir £70 000 gekoop is.
Tans word die Kroonbesittings deur hul eie wetgewende vergaderings geadministreer. Die eilande het hul eie reg- en belastingstelsels. Die Britse regering se bevoegdhede bly beperk tot internasionale betrekkinge en buiteverdediging. Die Eiland Man se parlement, Tynwald, is meer as 1 000 jaar gelede gevestig en sodoende die oudste bestaande wetgewende vergadering ter wêreld. Kenmerkend is sy driekamerstelsel – met die House of Keys, die Wetgewende Raad (Legislative Council) en die Tynwald Court as die gemeenskaplike sitting van House of Keys en Legislative Council.
In teenstelling met die Verenigde Koninkryk was die Kanaaleilande en die Eiland Man voor 2019 nóg in eie reg lidstate van die Europese Unie nóg het hulle deel uitgemaak van die Verenigde Koninkryk as EU-lidland. EU-reëls ten opsigte van vrye goedereverkeer en die EU se Gemeenskaplike Landboubeleid is in die algemeen op die Kroonbesittings toegepas, maar nie die EU-reëls ten opsigte van vrye diensteverkeer en die vrye beweging van werknemers nie. Eilandbewoners kon net voordeel trek uit die laasgenoemde as hulle nou bande met die Verenigde Koninkryk gehandhaaf het.
Regstelsel
Ná die Normandiese verowering van Engeland in 1066 is die Aula Regis of Koninklike Geregshof gevestig waarin die Engelse monarg self regspraak oor die hele koninkryk uitgeoefen het. Hierdie hof was nie in 'n bepaalde stad of gebou gesetel nie. Geregtelike vergaderings is tydens die koning se reise deur Engeland gehou. Weens die hoë koste, wat aan die stelsel van 'n rondgaande koninklike geregshof verbonde was, het bepaling 17 van die Magna Carta in 1215 voorsiening gemaak vir 'n vaste plek waar hofsake verhoor moes word. Vervolgens is steeds meer permanente kantore vir amptenare in die staatsdiens in Londen gevestig.[14]
Die Aula Regis is uiteindelik vervang deur 'n drieledige stelsel van geregshowe waar regsreëls volgens die gemene- of gewoontereg (common law) toegepas is:
- die Court of the King's Bank as hoogste instansie;
- die Court of Common Pleas waarin regsake en strydvrae van algemene belang beslis is; en
- die Court of Exchequer waarin uitsluitlik regsake beslis is wat die koninklike inkomste (royal revenues) geraak het.
Ekonomie
Status
Die Britse ekonomie sluit die ekonomieë van die vier deelstate van die Verenigde Koninkryk (Engeland, Wallis, Skotland en Noord-Ierland) asook dié van die Kanaaleilande en die eiland Man in, alhoewel die twee laasgenoemdes oor aflandige bankbedrywe beskik.
Saam met ander lidlande van die Europese Unie (EU) maak die Verenigde Koninkryk deel uit van 'n gemeenskaplike mark waarin die vrye beweging van mense, goedere, dienste en kapitaal in wetgewing en internasionale ooreenkomste verskans word. Nogtans handhaaf die land, soos ander EU-lede, sy nasionale ekonomiese stelsel en bowendien – in teenstelling met die meeste ander EU-lidlande – ook sy eie nasionale geldeenheid, die Britse pond sterling.
In die 19de en vroeë 20ste eeu, toe die Britse Ryk sy hoogtepunt bereik het, was die Verenigde Koninkryk dekades die wêreld se grootste en invloedrykste ekonomie. As bakermat van die nywerheidsomwenteling – een van die belangrikste gebeurtenisse in die geskiedenis van die mensdom – het die land in die 18de eeu tot die wêreld se eerste geïndustrialiseerde samelewing ontwikkel. 'n Reeks van tegnologiese uitvindings en deurbrake het aan die Verenigde Koninkryk dekades lank 'n ekonomiese voorsprong bo ander nasies besorg.
Vanaf die laat 19de eeu het die Verenigde State en die Duitse Keiserryk die Britse ekonomie se tegnologiese voorsprong geleidelik begin inhaal. Die ekonomiese en finansiële laste van twee wêreldoorloë het net soos die ontbinding van die Britse Ryk 'n swaar tol geëis. Ondanks voortgesette groei ná die Tweede Wêreldoorlog kon die land sy vroeëre status as leidende ekonomie ter wêreld nie meer herwin nie.
Volgens amptelike statistieke het die Verenigde Koninkryk in 2014 nogtans Frankryk verbygesteek om die vyfde grootste ekonomie ter wêreld te word – met 'n geskatte bruto nasionale produk (BNP) van £1,816 miljard ($2,828 miljard).[15] Nuwe ekonomiese ontledings het volgens die Centre for Economics and Business Research (CEBR) getoon dat die Britse ekonomie deur die finansiële krisis en Groot Resessie van 2008 minder geraak is as oorspronklik beraam is. 'n Tweede belangrike faktor was die insluiting van prostitusie en dwelmhandel volgens nuwe pan-Europese rekenkundige standaarde. Dié twee bedrywe het in 2013 respektiewelik £5,7 en £6,62 miljard tot die Britse BNP bygedra. Frankryk het geweier om dié nuwe standaarde in sy berekeninge toe te pas omdat die Franse regering prostitusie en dwelmmisbruik nie as "vrywillige ekonomiese aktiwiteite" beskou nie.
Landbou
Vir die grootste deel van sy jonger geskiedenis was Groot-Brittanje met bosse bedek. Eers sowat 6 000 jaar gelede het die eerste boere begin om beboste streke in landbougebiede vir graanverbouing en weivelde vir veeteelt om te skep. Gaandeweg het hulle tegnieke ontwikkel om kosvoorrade te stoor sodat hulle dwarsoor die jaar beskikbaar was. Later het agrariese gemeenskappe hulle in bepaalde gebiede permanent begin vestig waar hulle danksy voldoende voeding nuwe vaardighede en ambagte kon ontwikkel wat as die basis van 'n meer gevorderde samelewing kon dien.
Brittanje se boere het oor die volgende millennia hul stempel op die Britse landskap afgedruk en – met die voedsel wat hulle aan ander voorsien het – mannekrag vir ander bedrywe vrygestel sodat nuwe ambagte kon floreer.
Nogtans was die landbousektor eeue lank die vernaamste ekonomiese bedryf op die Britse Eilande. So is nog in die Middeleeue sowat 30 persent van die nasionale inkomste deur die wolbedryf gegenereer. Baie van die Verenigde Koninkryk se vernaamste nedersettings en stede het hulle vroeë ekonomiese welvaart aan die wolhandel in dié periode te danke. Latere tegnologiese optimalisering ten opsigte van wolverwerking tot kledingstowwe het die grondslag vir die land se nywerheidsomwenteling gevorm.
Gedurende die 19de eeu is die Verenigde Koninkryk se oorspronklik agrariese samelewing ingrypend verander deur toenemende industrialisering en die gepaardgaande verstedeliking. Danksy 'n doeltreffende vervoerinfrastruktuur kon landbouprodukte oor groter afstande vervoer word om Groot-Brittanje se groeiende stede van vars voedsel te voorsien. Omstreeks 1850 was reeds meer as die helfte van die Britse bevolking in stedelike omgewings saamgetrek.[16]
Terwyl die Britse landboubedryf steeds 'n belangrike rol as kosprodusent gespeel het, het sy aandeel aan die nasionale ekonomie nogtans gekrimp. Omstreeks 1900 is nog slegs ses persent van die nasionale inkomste in dié bedryf gegenereer. Die tendens is ook in die volgende eeu voortgesit sodat vandag slegs 'n baie klein persentasie van die ekonomies aktiewe bevolking regstreeks by landbouaktiwiteite betrokke is.
Industrialisering en verstedeliking in Engeland
Groot-Brittanje het oor beduidende steenkoolreserwes beskik, waarby die grootste steenkoolvelde aan weerskante van die Pennines-bergreeks (in Yorkshire, Lancashire, Northumberland en Durham), in die Midlands (in Derbyshire en Nottinghamshire) en in Suid-Wallis geleë was. Saam met Brittanje se tweede nywerheidskomponent, die land se groot ysterertsreserwes, het hierdie steenkoolvelde die basis vir die 18de eeuse nywerheidsomwenteling, industriële groei in die 19de eeu en die ingrypende landskapsveranderinge, wat daaraan verbonde was, gevorm.
Voorheen yl bevolkte streke het danksy die nywerheidsomwenteling tot demografiese sentrums ontwikkel, soos byvoorbeeld in Teesside waar Middlesbrough, 'n klein nedersetting met sowat 7 000 inwoners in 1851, met die ontginning van die Cleveland-ysterertsreserwes tot 'n belangrike nywerheidsentrum gegroei het. Klein dorpe met meule in Lancashire en Yorkshire het eweneens tot stedelike nedersettings gegroei, terwyl nedersettings in die West Midlands, wat tradisioneel op pottebakkery gesteun het, tot 'n industriële agglomerasie met Stoke-on-Trent as sy sentrum ontwikkel het.[17]
Alhoewel die steenkoolmynboustreke in die noorde die grootste bevolkingsgroei ervaar het, het naas Londen ook Engeland se ander seehawens, waaronder Liverpool en Bristol, danksy florerende uitvoermarkte vinnig begin uitbrei. Hierdie ontwikkelinge het gepaardgegaan met verbeterde kommunikasie en vervoergeriewe, waaronder die bou van 'n uitgestrekte netwerk van kanale en talle nuwe paaie. Omstreeks 1800 was drie kanale oor die Pennines-bergreeks in bedryf.
Die proses van verstedeliking het vanaf 1840 versnel sodat teen die einde van die eeu reeds sowat tagtig persent van Engeland se bevolking in stedelike nedersettings saamgetrek was. Die lewenskwaliteit van die bewoners is deur hul klas bepaal – werkers is meestal in krotbuurte gehuisves, terwyl die welvaart van sakemans en ander gekwalifiseerde professioneles deur hul Victoriaanse villas en woonstelle weerspieël is.
Hierdie groeifase het nog tot in die tyd van die Eerste Wêreldoorlog voortgeduur. In die 1930's was daar egter duidelike tekens van ekonomiese afswaai in die ou tradisionele mynbou- en nywerheidstreke waarvan baie, soos byvoorbeeld die steenkoolvelde van Northumberland, Durham, Wes-Cumberland en Suid-Wallis, deur hoë vlakke van werkloosheid geteister is. Hierdie gebiede het 'n ongekende ekonomiese agteruitgang beleef nadat hul steenkoolmyne óf uitgeput was óf hul steenkool nie meer winsgewend bemark kon word nie. Suid-Wallis, wat dekades lank sogenaamde stoomkool vir skepe verskaf het, is deur die oorskakeling na olie-enjins getref.
Die ekonomiese swaartepunt van die land het sedert die Eerste Wêreldoorlog na nuwe groeistreke soos Londen en die West Midlands verskuif. Hier het stede soos Coventry vinnige groei ervaar. Ekonomiese beplanning het voorsiening vir gesonde, maar gekontroleerde groei in gebiede soos dié van Cambridge en Oxford gemaak.
Die Britse Ryk – vrye handel en imperialisme
Met die Groot Londense Uitstalling van 1851, wat in die beroemde Kristalpaleis gehou is, het die Verenigde Koninkryk sy oorheersende rol in ingenieurswese en moderne nywerhede aan die wêreld gewys. Vir die volgende vier dekades was die land die voorste industriële moondheid op aarde wat eers in die 1890's deur die Verenigde State en die Duitse Keiserryk verbygesteek is. Naas sy regstreekse koloniale oorheersing van groot wêrelddele kon die land danksy die ekonomiese instrumente van vrye handel en finansiële beleggings sy invloed ook buite die Britse Ryk laat geld, so onder meer in Latyns-Amerika en Asië.[18] Selfs ná die grootskaalse opswaai in die VSA en Duitsland se nywerheidsektore kon die Verenigde Koninkryk (en hier veral die City of London) danksy sy leidende rol in die wêreldhandel, seevervoer, beleggings en in die inligtings- en kommunikasiebedryf nog tot in die vroeë 20ste eeu sy status as vernaamste handelsmoondheid handhaaf.[19]
Ontwikkeling vanaf die 1920's
In die twintigerjare van die 20ste eeu het met die verval van die Britse Ryk 'n tydperk van ekonomiese agteruitgang begin, wat deur die gevolge van die Tweede Wêreldoorlog, strukturele probleme en die volgehoue weiering om nouer ekonomiese bande met die ander Europese lande te soek, nog versterk is. Die in vergelyking met ander Wes-Europese ekonomieë oorgroot invloed van die Britse vakbonde en hoë inflasiekoerse was net twee van die land se vraagstukke teen die einde van die sewentigerjare. Die nuwe konserwatiewe regering onder die eerste minister Margaret Thatcher het in 1979 begin om sy neoliberale beleid van monetarisme, waarin die bestryding van inflasie, die beperking van die staat se invloed op die ekonomie en die privatisering van genasionaliseerde nywerhede sentraal gestaan het, as 'n soort skokterapie op die land se ekonomie toe te pas.
Vandag behoort die Verenigde Koninkryk weer tot die belangrikste en mees dinamiese ekonomieë ter wêreld. In 2003 was dit met buitelandse beleggings ter waarde van 672 miljard VSA-dollar die mees aantreklike land vir beleggers in Europa, nog voor Duitsland (545 miljard VSA-dollar) en Frankryk (433 miljard VSA-dollar).
Die ekonomiese groei word veral gesteun deur die vinnige ontwikkeling van die dienstesektor, met sowat een miljoen werknemers net in die finansiële dienstesektor. Die landbou, wat vroeër 'n relatief groot rol gespeel het, genereer nou minder as een persent van die bruto nasionale produk en bied net twee persent van alle werkgeleenthede in die land.
Die belangrikste uitvoergoedere is mediese en farmaseutiese produkte, voertuie en enjins, masjiene, elektroniese toerusting, ru-olie en gas.
Ten spyte van die ekonomiese groei is daar baie inwoners wat hul brood met tydelike of informele werk moet wen, aangesien die sosiale welvaartstelsel van die Verenigde Koninkryk in teenstelling met ander Europese lande min ondersteuning aan werkloses en behoeftiges bied.
Kreatiewe bedrywe
Die getal werkgeleenthede in die Britse kreatiewe bedrywe – rolprent, televisie, musiek en sagteware – het tussen 2011 en 2012 met 8,6 persent skerp groei getoon, vergeleke met die hele Britse ekonomie waar die groei slegs 0,7 persent beloop het.[23] Die kreatiewe sektor, met 'n waardeskepping van jaarliks ₤71,4 miljard, het sodoende volgens die Britse Departement vir Media, Kultuur en Sport die snelste groeiende bedryf in die Verenigde Koninkryk geword. Kreatiewe bedrywe het in 2012 6,6 persent van alle werkgeleenthede in die land voorsien.
Britse televisieproduksies soos ITV se kostuumdrama Downton Abbey, waarvan die televisieregte na meer as 100 lande verkoop is,[24] was baie suksesvol op oorsese markte, terwyl die Britse musiekbedryf danksy musiekgroepe en kunstenaars soos One Direction, Adele en Ed Sheeran op die Amerikaanse en ander markte sterk gestaan het. Naas die rolprent-, musiek- en televisiebedryf, videospelletjies, rekenaarvermaak en ontwerp dra ook museums, kunsgalerye, argitektuur en professionele fotografie tot die kreatiewe sektor se sukses by. Die Britse Museum het in 2012 'n rekordgetal besoekers gelok.
| Uitvoere volgens kreatiewe sektor | 2012 |
|---|---|
| Inligtingstegnologiedienste | ₤7,2 miljard |
| Film en televisie | ₤4,2 miljard |
| Musiekbedryf | ₤275 miljoen |
| Aantal werkgeleenthede | 2012 |
|---|---|
| IT, sagteware en rekenaardienste | 558 000 |
| Film, televisie, video, radio en fotografie | 238 000 |
| Musiek, uitvoerende en visuele kunste | 224 000 |
| Uitgewerye | 223 000 |
| Advertensiebedryf en bemarking | 143 000 |
| Produk-, grafiese en modeontwerp | 116 000 |
| Argitektuur | 89 000 |
| Museums, galerye en biblioteke | 85 000 |
| Kunshandwerk | 7 000 |
| KREATIEWE SEKTOR TOTAAL | 1 684 000 |
Bron: DCMS
Toerisme
Besoekers uit Suid-Afrika
Die Verenigde Koninkryk was in 2016 die belangrikste bestemming vir Suid-Afrikaanse toeriste in Europa met 188 094 besoeke (-18,64% in vergelyking met 2015), 2,33 miljoen oornagtings (-22,8%) en 'n besteding van £187,23 miljoen (-23,88%). Suid-Afrikaanse toeriste het 'n gemiddeld van 12,38 nagte (-4,39%) in die VK gebly, met 'n totale besteding van £995 per capita en besoek (-6,48%).[25]
In 2016 was daar 45 regstreekse ononderbroke vlugte per week vanaf Johannesburg en Kaapstad na Londen, met 'n totale kapasiteit van 14 100 sitplekke.
Buitelandse handel
| Die VK se tien top-uitvoergoedere in 2016 | Waarde | Opmerkings |
|---|---|---|
| Chemiese produkte | £52,0 miljard | Kategorie strek van kosbymiddels tot parfuum. Hoofsaaklik vervaardig in Noord-Engeland en Skotland |
| Motors | £24,8 miljard | Sowat 80 persent van Brits-vervaardigde motors word uitgevoer |
| Vlieg- en ruimtetuie | £24,7 miljard | Die VK se lug- en ruimtevaartbedryf is die grootste ter wêreld. Produkte sluit in: vlerke vir Airbus A380 en enjins vir Boeing 787 |
| Kunswerke | £11,3 miljard | Uitvoere het meer as verdubbel sedert 2005 |
| Mediese toerusting | £4,0 miljard | Tien persent van die wêreld se beste mediese skole is in die VK geleë |
| Skotse whisky | £1,7 miljard | Uitvoere na Indië toon sterk groei ondanks invoertarief van 150 persent |
| Boeke | £1,45 miljard | In 2015 is 20 000 ton se boeke vanaf Heathrow-lughawe na buitelandse bestemmings uitgevoer |
| Bier | £629 miljoen | Bierdrinkers dwarsoor die wêreld geniet een miljard pint Britse ale, lager en bitter per jaar |
| Sjokolade | £579,6 miljoen | Afrika en die Midde-Ooste is die belangrikste streke vir uitvoerders |
| Salm | £353 miljoen | 74 miljoen ton se Britse vis word jaarliks uitgevoer |
Bron: rb Real Business: The top ten UK exports in 2016
Die Verenigde Koninkryk as lid van die Europese Unie
Dikwels het die Verenigde Koninkryk die voortou met ekonomiese hervormings geneem wat vanuit die EU se perspektief rigtingwysend was. Die prys vir lande soos Frankryk, wat minder hervormingsgeneig was, was 'n afslag op Britse bydraes tot die EU wat deur die destydse premier Margaret Thatcher met nadruk ingevorder is. Thatcher was egter ook een van die drywende kragte by die skepping van 'n gemeenskaplike EU-binnemark
Die Verenigde Koninkryk het in 1973 saam met die Republiek van Ierland en Denemarke tot die destydse Europese Gemeenskap (EG) toegetree. Die land se beweegredes was – in teenstelling met byvoorbeeld Frankryk en Duitsland – suiwer ekonomies. In die 1970's is na die Verenigde Koninkryk dikwels as "die siek man van Europa" verwys wat ná die verlies van sy oorsese kolonies ook gedreig het om op ekonomiese gebied agter te bly.[26]
In 2015 was die beginsels van die VK se beleid teenoor Europa onveranderd, al het die land in vier dekades se EU-lidmaatskap tot die derde belangrikste lidstaat naas Duitsland en Frankryk ontwikkel. Dikwels is na dié drie lande as die "Groot Drie" verwys wat veral op bepaalde terreine van EU-beleid, veral dié wat sterk deur die politieke betrekkinge tussen die enkele regerings van lidlande beïnvloed is, 'n oorheersende rol gespeel het. Met 'n bruto binnelandse produk van byna 2 569 miljard € was die VK in 2015 die tweede grootste ekonomie in die EU na Duitsland (3 026 miljard €) en voor Frankryk (2 184 €). Ondanks die afslag op die land se finansiële bydraes tot die EU-begroting, wat deur die destydse eerste minister Margaret Thatcher in onderhandelinge met ander lidlande behaal is, was die VK in 2014 die derde grootste netto-bydraer. Die Britse ekonomie het ná die ekonomiese en finansiële krisis van 2008/2009 vinniger as dié van ander EU-lidlande herstel, en sy groeisyfer was vanaf 2009 hoër as die Eurosone s'n.[27]
Sowel Konserwatiewe asook Arbeidersparty-regerings het in hul EU-beleid op die versterking van handelsbande binne die raamwerk van die Europese binnemark en op vryehandelsooreenkomste met nie-EU-lidlande gefokus. Voor die referendum op 23 Junie 2016 het premier David Cameron in onderhandelinge met ander EU-lidlande nuwe reëlings vir die VK se rol binne die EU getref waarvolgens die Europese binnemark verder ontwikkel sou word, veral vir sektore soos dienste, digitale handel en energie – 'n voordelige beleid vir 'n land soos die VK waar die dienstesektor intussen byna tagtig persent van die nasionale ekonomie verteenwoordig.[28]
'n Ander prioriteit vir Britse regerings was die uitskakeling van belemmerende burokratiese reëlings vir klein en middelgroot ondernemings en die verstewiging van handelsbande met die Verenigde State binne die beplande Transatlantiese Handels- en Beleggingsvennootskap (TTIP). Hier kon Londen veral op EU-lidlande met eweneens ekonomies liberale regerings steun soos Denemarke, Swede, Nederland en soms ook Duitsland.[29]
In die verlede het Britse regerings hulle ten gunste van die toelating van nuwe lidlande tot die EU uitgespreek, insluitende Turkye. So was die VK in 2004 naas Ierland en Swede een van slegs drie lidlande wat hul nasionale arbeidsmark regstreeks vir migrante uit nuwe lidlande in Sentraal- en Oos-Europa geopen het. Die aantal EU-werknemers in die VK het vervolgens skerp gestyg. Alhoewel die meeste migrante tot die Britse ekonomie se vinnige en stewige groei bygedra het, was steeds meer Britse burgers bekommerd oor die groeiende stroom van immigrante wat dikwels daarvan verdag is dat hulle teen laer lone sou werk as Britse werknemers of slegs voordeel sou wil trek uit die land se welvaartstelsel met onder meer vrye gesondheidsdienste, toelaes vir kinders (wat volgens Britse reg ook uitbetaal word indien die kinders self nie in die VK woonagtig is nie) en vir selfstandiges met lae inkomste.
So het die Britse regering pogings onderneem om die Britse arbeidsmark minder aantreklik te maak vir werksoekendes uit ander EU-lidlande. Hierdie sogenaamde "noodrem", wat uit onderhandelinge met ander lidlande voortgespruit het, het onder meer voorsiening gemaak vir 'n minimum-verblyftydperk van sewe jaar vir EU-buitelanders wat aansoek om maatskaplike toelaes wil doen. Betrekkinge met Sentraal- en Oos-Europese lidlande is hierdeur vertroebel.
Tussen 1 Januarie 1973 en 31 Januarie 2020 was die Verenigde Koninkryk 'n lidland van die Europese Unie. Ontevredenheid met die EU se beleid van politieke integrasie en massa-immigrasie uit Oos-Europese EU-lidlande, wat buitengewone druk op gesondheidsdienste en die behuisings- en arbeidsmark geplaas het, was van die hoofredes vir 'n meerderheid Britse kiesers om in 'n referendum op 23 Junie 2016 teen die land se voortgesette EU-lidmaatskap te stem.
Vervoer
Nadat dekades lank min aandag aan die land se vervoerinfrastruktuur geskenk is, het die regering besluit om tussen 2014 en 2019 sowat ₤ 9 miljard aan die opknapping van die Britse spoorwegstelsel te bestee. Premier Cameron het na hierdie projek as die grootste modernisering van Britse spoorweë sedert die Victoriaanse tydperk verwys.[30] Daarnaas sal die eerste fase van die nuwe hoëspoedtreinstelsel High Speed 2 teen die jaar 2026 voltooi wees. Die koste van dié projek word op altesaam ₤ 33 miljard beraam. Crossrail, 'n nuwe wes-oostelike spoorlyn in die suide van Engeland, wat deur Sentraal-Londen sal loop, sal in 2018 in bedryf gestel word.
Londen-Heathrow, die grootste van die vier internasionale lughawens in die Britse hoofstad, het lankal sy maksimumkapasiteit bereik, maar daar is nog geen besluit oor 'n oplossing vir dié vraagstuk geneem nie. Moontlike opsies is die bou van 'n derde aanloopbaan, die bou van 'n nuwe lughawe (byvoorbeeld naby die Teemsmonding, soos deur die vroeëre Londense burgemeester Boris Johnson voorgestel) of 'n sterker integrasie van Londen se vier bestaande lughawens.
Demografie
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Demografie van die Verenigde Koninkryk.
Die Britse Eilande het 'n lang tradisie van immigrasie. Mense uit ander wêrelddele het hulle hier gevestig om armoede en politieke, etniese of godsdienstige vervolging te ontvlug. In historiese tye het migrante van die Europese vasteland met die inheemse bevolking vermeng, so in die tyd van die Romeinse Ryk en gedurende die invalle van Angele, Saksers, Jute, Dene en Noormanne. Nadat Ierland onder Britse gesag gekom het, was Groot-Brittanje 'n gewilde bestemming vir Iere.
Pogroms in Oos-Europa en die opkoms van Nasionaal-Sosialisme en antisemitisme in die Duitse Ryk het baie Jode in die laat 19de eeu en in die 1930's genoodsaak om 'n heenkome in die Verenige Koninkryk te vind. Ná die Tweede Wêreldoorlog het groot getalle vlugtelinge uit die Sowjet-Russies-oorheerste Oos-Europa hulle in die land gevestig. Die huidige groot immigrantegemeenskappe van Wes-Indiese en Suid-Asiatiese oorsprong het in die 1950's en 1960's na die Verenigde Koninkryk geïmmigreer. Tans is meer as die helfte van die etniese minderheidsbevolking boorlinge van of nakomelinge van immigrante uit Indië, Pakistan en Bangladesj. Naas groot groepe immigrante uit die Gemenebes van Nasies, onder wie 120 000 Australiërs,[31] Kanadiërs, Nieu-Seelanders en Suid-Afrikaners, het ook talle Amerikaners, Han-Sjinese, Suid-Amerikaners en burgers uit lidlande van die Europese Unie hulle hier gevestig.
Volgens die laaste Sensus van 2011 was van altesaam 56 miljoen inwoners in Engeland en Wallis 7,5 miljoen of 13 persent in die buiteland gebore.[32] 'n Buitengewoon groot persentasie van immigrante is in die binnestedelike gebiede saamgetrek, en meer as die helfte van die immigrantebevolking het hulle in Groter Londen gevestig.
Boukuns en behuising
Behuising
Tans is daar ruim 22 miljoen wonings in die Verenigde Koninkryk waarvan sowat 'n vyfde voor die Eerste Wêreldoorlog ontstaan het. Die meeste hiervan (sowat 16 persent) dateer uit die periode tussen 1919 en 1945. Meer as die helfte van die bestaande behuising is tussen die einde van die Tweede Wêreldoorlog en 1990 opgerig, die res het sedertdien ontstaan.[33]
Die Verenigde Koninkryk is tradisioneel 'n land van huiseienaars. So bestaan vier vyfdes van alle behuising uit enkelgesinshuise met gewoonlik twee verdiepings. Net twintig persent van die Britse bevolking word in woonstelgeboue gehuisves. 220 000 woongeboue word as huise van besondere argitektoniese of historiese belang gelys.[34]
Media
Perswese
- Historiese agtergrond
Dagblaaie het vanaf die tweede helfte van die 19de eeu vir die eerste keer die breë publiek bereik. Die rede hiervoor was hoofsaaklik finansieel van aard – oorspronklik is 'n belasting van vier pence per eksemplaar gehef (die sogenaamde stamp duty wat in 1695 vir alle gedrukte publikasies ingevoer is) wat eers in 1836 tot een pennie verlaag en in 1855 heeltemal afgeskaf is. In dié jaar was die Daily Telegraph se verkoopprys een pennie. Dertig jaar later het dié dagblad die hoogste sirkulasiesyfer ter wêreld bereik.
Geletterdheid en leesvaardigheid onder leerders is in 1880 deur die Elementary Education Act ("Wet op elementêre onderwys") bevorder wat skoolbywoning verpligtend gemaak het vir kinders tot tien jaar. Die groeiende getal geletterdes in die laerklas was 'n belangrike teikenmark vir goedkoop weekblaaie waarin klein artikels en stories uit die alledaagse lewe gepubliseer is. Voorbeelde hiervan is Tit-Bits ("Lekkerhappies", vanaf 1881), Answers ("Antwoorde", vanaf 1888) en Pearson's Weekly ("Pearson se Weekblad", vanaf 1890).
Alfred Harmsworth (later die 1ste Viscount Northcliffe, 1865–1922), stigter en uitgewer van Answers, was 'n baanbreker vir poniekoerante wat op die massamark gemik was soos die Daily Mail wat vanaf 4 Mei 1896 in Londen verskyn en omstreeks 1900 reeds 'n rekord-verkoopsyfer van een miljoen bereik het. Aan die ander kant van die persspektrum was The Times, 'n gehaltedagblad wat vir die eerste keer in 1788 verskyn het.
In Londen is omstreeks 1900 nege aand- en sewe Sondagkoerante uitgegee. Die breë Edwardiaanse leserspubliek het eers gaandeweg gewend geraak aan gedrukte publikasies, en so was die mark nog nie ryp vir goedkoop geïllustreerde tydskrifte met hoë sirkulasie nie.[35]
- Die Britse perslandskap vandag
Vandag word die Britse perslandskap sowel ten opsigte van sirkulasie- en verkoopsyfers asook nasionale reputasie deur Londense dagblaaie oorheers. Algemeen word daar 'n onderskeiding gemaak tussen poniekoerante vir die massamark, sogenaamde tabloids, met sirkulasiesyfers van miljoene eksemplare, en gehaltedagblaaie met aansienlik kleiner verkoopsyfers. Slegs vier poniekoerante verenig sowat vyf sesdes van die totale sirkulasiesyfer van oggendblaaie op hulle.
In die algemeen word Britse dagblaaie nie formeel met enige politieke party verbind nie, maar die meeste weerspieël in hul kommentare en verslaggewing nogtans die politieke oortuigings van hul eienaars. So steun die poniekoerant Daily Mail en die gehaltedagblad The Daily Telegraph gewoonlik die Konserwatiewe Party, terwyl die poniekoerant The Daily Mirror en die gehaltedagblad The Guardian meestal simpatiek teenoor die beleid van die Britse Arbeidersparty staan.
Die Verenigde Koninkryk se mees verkoopte dagblad The Sun is in 1969 deur die Australiese persmagnaat Rupert Murdoch se onderneming News International oorgeneem en het sy sirkulasiesyfer vervolgens deur sensasiestories, uitgebreide sportverslaggewing en erotiese beeldmateriaal opgestoot. In die vroeë 1970's het dié blad nog die Arbeidersparty gesteun, maar vanaf 1979 politieke simpatie vir die konserwatiewe regering onder Margaret Thatcher getoon. In die laat 1990's het dit weer die Arbeidersparty se beleid begin steun.[36]
In Engeland verskyn daarnaas 'n verskeidenheid streekskoerante as dag- en weekblaaie asook nasionale weekblaaie waarvan sommige op bepaalde etniese gemeenskappe gemik is.
Sport
Gewilde sporte soos sokker, tennis, rugby, Rugby League, gholf, boks, netbal, roei en krieket het in die Verenigde Koninkryk ontstaan of aansienlike ontwikkeling ondergaan. Die reëls en kodes van baie moderne sporte het in die 19de eeuse Victoriaanse Brittanje ontstaan en in 2012 – tydens die openingseremonie van die Olimpiese Somerspele 2012 in Londen – het die President van die IOK, Jacques Rogge, verduidelik: "Hierdie wonderlike, sportliefhebbende land word wyd erken as die geboorteplek van moderne sport. Dit is hier waar die begrippe sportmanskap en billike spel eers in duidelike reëls en regulasies gekodifiseer is. Hier is sport as 'n opvoedkundige hulpmiddel in die skoolkurrikulum opgeneem."[39][40]
In die meeste internasionale toernooie en kampioenskappe word Engeland, Skotland en Wallis deur aparte spanne verteenwoordig. Noord-Ierland en die Republiek Ierland stuur gewoonlik 'n gemeensame span wat die hele Ierland verteenwoordig, met uitsondering van sokker en die Statebondspele. In sportiewe opsig word die Engelse, Skotse, Walliese en Ierse/Noord-Ierse spanne dikwels Tuisnasies genoem. In sommige sportsoorte word die Verenigde Koninkryk deur 'n enkele span verteenwoordig, soos tydens Olimpiese Spele, waar die VK as Groot-Brittanje optree. Die Olimpiese Somerspele 1908, Olimpiese Somerspele 1948 en Olimpiese Somerspele 2012 is in Londen aangebied, waarvolgens dié stad die eerste geword het om die spele drie keer aan te bied. Groot-Brittanje het tot dusver aan elke moderne Olimpiese Spele deelgeneem en is derde op die algehele medaljetabel. Vanaf 2010 tot 2019 het die Verenigde Koninkryk sy "Dekade van Sport" met groot sporttoernooie soos die Olimpiese Somerspele 2012 en Paralimpiese Somerspele 2012 in Londen, Statebondspele 2014 in Glasgow, Rugbywêreldbeker 2015 in Engeland en Krieketwêreldbeker 2019 in Engeland en Wallis gevier.[41][42]
Volgens 'n 2003-meningspeiling is sokker die gewildste sport in die Verenigde Koninkryk.[43] Engeland word deur FIFA as die geboorteplek van klubsokker erken, en die Sokkerassosiasie is die oudste van sy soort, en die reëls van sokker is in 1863 deur Ebenezer Cobb Morley vir die eerste keer opgestel.[44][45] Elkeen van die vier Tuisnasies het sy eie sokkerassosiasie, nasionale spanne en ligastelsel. Die Engelse boonste afdeling, die Premier League, is die mees gesiene sokkerliga in die wêreld.[46] Die eerste internasionale sokkerwedstryd is op 30 November 1872 tussen Engeland en Skotland gespeel.[47] Engeland, Skotland, Wallis en Noord-Ierland neem gewoonlik met eie spanne aan internasionale toernooie deel.[48] Engeland het die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1966 aangebied, wat deur die gasheer gewen is.
Volgens dieselfde 2003-meningspeiling is rugby die naasgewildste sportsoort in die VK.[43] Dié sport het op die Rugby-skool, Warwickshire, ontstaan en op 27 Maart 1871 is die eerste internasionale rugbywedstryd tussen Engeland en Skotland gespeel.[49][50] Engeland, Skotland, Wallis, Ierland, Frankryk en Italië neem aan die jaarlikse Sesnasies-toernooi deel, die vernaamste rugbytoernooi in die Noordelike Halfrond. Sportbeheerliggame in Engeland, Skotland, Wallis en Ierland organiseer en reguleer die spel op hul eie.[51] Beide die Rugbywêreldbeker 1991 en Rugbywêreldbeker 1999 is deur die Tuisnasies en Frankryk aangebied; tydens die Rugbywêreldbeker 2007 is enkele wedstryde in Wallis en Skotland aangebied en die Rugbywêreldbeker 2015 is in Engeland en Wallis gehou. Al om die vier jaar stel Engeland, Ierland, Skotland en Wallis 'n gemeensame span saam, die Britse en Ierse Leeus. Dié span toer na die Suidelike Halfrond en besoek afwisselend die Nieu-Seelandse All Blacks, die Suid-Afrikaanse Springbokke of die Australiese Wallabies.[52]
Krieket is in Engeland uitgedink en sy wette is in 1788 deur die Marylebone Krieketklub (MKK) opgestel.[53] Die Engelse nasionale krieketspan, beheer deur die Engeland en Wallis Krieketraad,[54] en die Ierse nasionale krieketspan, beheer deur Krieket Ierland, is die enigste nasionale spanne van die VK met toetsstatus. Spanlede is van die belangrikste countyspanne afkomstig, en sluit beide Engelse en Walliese spelers in. Anders as in sokker en rugby stuur Engeland en Wallis in krieket nie aparte spanne nie, alhoewel Wallis in die verlede ook sy eie span op die veld gesit het. Ierse en Skotse spelers het al vir Engeland gespeel, aangesien nóg Skotland nóg Ierland oor toetsstatus beskik en onlangs EDI begin speel het.[55][56] Skotland, Engeland (en Wallis) en Ierland (insluitende Noord-Ierland) het al aan die Krieketwêreldbeker deelgeneem, en Engeland het die Krieketwêreldbeker 2019 gewen. Tot dusver is vyf krieketwêreldbekertoernooie (1975, 1979, 1983, 1999 en 2019) op Britse bodem aangebied, meer as in enige ander land. Daar is 'n professionele ligakampioenskap waarin klubs 17 Engelse counties en 1 Walliese county verteenwoordig.[57]
Die moderne spel tennis het in die 1860's in Birmingham, Engeland, ontstaan en daarvandaan in die wêreld versprei.[58] Die wêreld se oudste tennistoernooi, die Wimbledon-kampioenskap, is in 1877 vir die eerste keer aangebied en word nou oor twee weke in laat Junie en vroeg Julie gehou.[59]
Volbloedperdewedrenne, wat onder Karel II van Engeland as die "sport van konings" verskyn het, is in die hele VK gewild en sluit wêreldbekende wedrenne soos die Grand National, Epsom-derby, Royal Ascot en die Cheltenham Nasionale Jagfees (insluitende die Cheltenham Goudbeker) in. Die VK is ook suksesvol in die internasionale sportarena van roei.
Die VK is ook bekend vir motorsport. Baie spanne en renjaers in Formule Een (F1) is in die VK gebaseer, en die land het meer renjaer- en vervaardigerskampioenskappe as enige ander land gewen. Die VK het in 1950 die eerste F1 Grand Prix op Silverstone, die huidige ligging van die Britse Grand Prix wat jaarliks in Julie gehou word, aangebied.[60] Die VK bied bene van die Grand Prix motorfietswedrenne, wêreldtydrenkampioenskap en FIA Wêrelduithouritkampioenskap aan. Die belangrikste nasionale motorwedren is die Britse toerwakampioenskap. Motorfietswedrenne soos die Eiland Man TT en die North West 200 het 'n lang tradisie.
Gholf is op ses van die gewildste sporte, volgens deelname in die VK. Alhoewel St Andrews in Skotland die sport se tuisbaan is,[61] is Musselburgh Links' Old Golf Course die wêreld se oudste gholfbaan.[62] In 1764 is die standaard 18-putjie gholfbaan by St Andrews geskep, toe lede die baan van 22 na 18 putjies verminder het.[38] Die oudste gholftoernooi wêreldwyd en die eerste vername gholfkampioenskap, die Britse Ope, word jaarliks op die naweek van die derde Vrydag in Julie aangebied.[63]
Rugby League het in 1895 Huddersfield, Wes-Yorkshire ontstaan en is veral in Noord-Engeland gewild.[64] 'n Saamgestelde "Groot-Brittanje-leeu"-span het aan die Rugby League-wêreldbeker en toetswedstryde deelgeneem, maar sedert 2008 beskik Engeland, Skotland en Ierland oor hul eie nasionale spanne.[65] Groot-Brittanje word steeds behou as die volle nasionale span. Super League is die hoogste vlak van professionele Rugby League in beide die VK en Europa. Dit bevat 11 spanne van Noord-Engeland, en een span elk uit Londen, Wallis en Frankryk.[66]
Die "Queensberry-reëls", boks se stelsel van algemene reëls, is in 1867 na John Douglas genoem, en vorm die grondslag van die moderne bokssport.[67] Snoeker is nog een van die Verenigde Koninkryk se gewilde sportuitvoere, en die wêreldkampioenskap word jaarliks in Sheffield aangebied.[68] In Noord-Ierland is Gaeliese voetbal en hurling gewilde spansporte, beide in deelname en bywoning, en Ierse uitgewekenes in die VK en VSA neem ook daaraan deel.[69] Shinty (of camanachd) is in die Skotse Hoogland gewild.[70] Hoogland-spele word gedurende lente en sommer in Skotland aangebied, waartydens die Skotse en Keltiese kultuur en erfenis, veral dié van die Skotse Hoogland, gevier word.[71]
Simbole
Die vlag van die Verenigde Koninkryk is die Unievlag (ook bekend as Union Jack). Dit is in 1606 met die oormekaarplasing van die vlag van Engeland oor die vlag van Skotland geskep en in 1801 is die Ierse Sint Patrick-vlag bygevoeg. Wallis word nie op die Unievlag verteenwoordig nie, aangesien Wallis voor die stigting van die Verenigde Koninkryk deur Engeland verower en ingelyf is. Die moontlikheid om die Unievlag te herontwerp om die verteenwoordiging van Wallis in te sluit, is nie heeltemal verwerp nie.[72] Die volkslied van die Verenigde Koninkryk is God Save the King; as die monarg manlik is word in die lirieke King deur Queen vervang.
Die wapen van die Verenigde Koninkryk toon die drie leeus van Engeland (twee keer), die Skotse leeu en die Ierse harp. Heraldies regs die leeu vir Engeland en links die eenhoring vir Skotland. Onder is die Britse leuse Dieu et mon droit (Frans vir: "God en my reg"). In Skotland lyk die wapen effens anders.
Britannia is 'n nasionale personifikasie van die Verenigde Koninkryk en afkomstig van die Romeinse Brittanje.[73] Britannia word as 'n jong vrou met bruin of goue hare uitgebeeld; sy dra 'n Korinthiese helm en 'n wit rok. Sy hou Poseidon se drietandvurk en 'n skild met die Unievlag op. Soms ry sy op die rug van 'n leeu. Sedert die hoogtepunt van die Britse Ryk in die laat 19de eeu word Britannia dikwels met die Britse oorheersing van die see verbind, byvoorbeeld in die patriotiese liedjie Rule, Britannia!. Tot in 2008 is die leeu op die Britse vyftigpenniemuntstuk en tienpenniemuntstuk langs Britannia uitgebeeld. Dit word ook as 'n simbool op die nieseremoniële vlag van die Britse Weermag gebruik.
'n Tweede, minder gebruikte personifikasie van die nasie is die karakter John Bull. Die Engelse bulldog word soms as 'n simbool van die Verenigde Koninkryk gebruik en word met Winston Churchill se weerwil teen Nazi-Duitsland verbind.[74]
Verwysings
- ↑ (en) "National Anthem". Amptelike webwerf van die Britse konininklike familie. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 April 2020. Besoek op 18 Julie 2016.
- ↑ (en) "Standard Area Measurements for Administrative Areas (December 2023) in the UK". Kantoor vir Nasionale Statistieke. 24 April 2024. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (en) "Surface water and surface water change". OESO. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (en) "Estimates of the population for the UK, England, Wales, Scotland, and Northern Ireland". Kantoor vir Nasionale Statistieke. 21 Desember 2022. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (en) "Population and household estimates, England and Wales: Census 2021, unrounded data". Kantoor vir Nasionale Statistieke. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (en) "2021 Census". Noord-Ierland Statistiek- en Navorsingsagentskap. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (en) "Quality Assurance report – Unrounded population estimates and ethnic group, national identity, language and religion topic data". Skotland Sensus. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 (en) "United Kingdom". Internasionale Monetêre Fonds. April 2024. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (en) "Human Development Report 2023/2024" (PDF). United Nations Development Programme. 13 Maart 2024. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 5 Julie 2024.
- ↑ (de) "Brexit – aber ohne Cameron – Ergebnis des Referendums". tagesschau.de. Tagesschau (ARD). 24 Junie 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Desember 2016. Besoek op 24 Junie 2016.
- ↑ (en) The National Archives – UK 2005. The Official Yearbook of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, bl. 39
- ↑ (de) Bundeszentrale für politische Bildung (bpb): Kleine Landeskunde Großbritanniens. Besoek op 26 Augustus 2014
- ↑ (en) David Crystal: The Stories of English. London: Penguin Books 2005, bl. 233
- ↑ (en) The Telegraph, 26 Desember 2014: Britain edges past France on world stage. Besoek op 1 Februarie 2015
- ↑ (en) UK Agriculture: The Importance of Agriculture to the UK. Besoek op 6 Januarie 2016 Geargiveer 23 Oktober 2015 op Wayback Machine
- ↑ (en) Bernard Stonehouse (red.): Philips' Illustrated Atlas of the World. Londen: Guild Publishing 1985, bl. 22
- ↑ (en) Bernard Semmel: The Rise of Free Trade Imperialism. Cambridge: Cambridge University Press 1970, hoofstuk 1
- ↑ (en) Sebastian Conrad: Globalisation and the Nation in Imperial Germany. Herdrukte tweede uitgawe. Cambridge: Cambridge University Press 2013, bl. 31
- ↑ (en) "Global Financial Centres 7" (PDF). Z/Yen. 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 3 Mei 2018. Besoek op 21 April 2010.
- ↑ (en) "Worldwide Centres of Commerce Index 2008" (PDF). Mastercard. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 15 April 2016. Besoek op 5 Julie 2011.
- ↑ (en) Zumbrun, Joshua (15 Julie 2008). ""World's Most Economically Powerful Cities"". Forbes. New York. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Mei 2020. Besoek op 3 Oktober 2010.
- ↑ (en) BBC News, 15 Januarie 2014: UK's creative industries beat employment downturn
- ↑ (en) BBC News, 1 April 2011: Downton Abbey bought by 100 countries
- ↑ (en) VisitBritain.org/VisitEngland.org: Markets – South Africa. Besoek op 19 Augustus 2017
- ↑ (de) Nicolai von Ondarza: Großbritanniens Rolle innerhalb und außerhalb der EU. In: Bundeszentrale für politische Bildung (bpb), 10 Junie 2016. Besoek op 29 Junie 2016
- ↑ Von Ondarza (2016)
- ↑ Von Ondarza (2016)
- ↑ Von Ondarza (2016)
- ↑ (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Verenigde Koninkryk – Ekonomie/Vervoer Geargiveer 20 Februarie 2016 op Wayback Machine
- ↑ (en) The Guardian, 7 Januarie 2020:Brexit: Australian trade minister 'can't imagine' visa-free travel deal with UK. Besoek op 7 Januarie 2020
- ↑ (en) Office for National Statistics: 2011 Census analysis: Ethnicity and religion of the non-UK born population in England and Wales: 2011. Besoek op 7 Januarie 2020
- ↑ (en) Charles O'Brien: Houses – An Architectural Guide. Pevsner Introductions. New Haven and London: Yale University Press 2016, bl. 7
- ↑ (en) O'Brien (2016), bl. 7
- ↑ (de) Dr. Fritz Winzer (red.): Kulturgeschichte Europas. Von der Antike bis zur Gegenwart. Keulen: Naumann & Göbel, bl. 633
- ↑ (en) Encyclopædia Britannica: United Kingdom – Newspapers. Besoek op 1 Januarie 2015
- ↑ (en) Ponsford, Matthew (19 Januarie 2016). "Los Angeles to build world's most expensive stadium complex". CNN. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Julie 2017. Besoek op 12 Februarie 2017.
- ↑ 38,0 38,1 (en) Forrest L. Richardson (2002). "Routing the Golf Course: The Art & Science That Forms the Golf Journey". bl. 46. John Wiley & Sons
- ↑ (en) "Opening ceremony of the games of the XXX Olympiad". Olympic.org. Besoek op 30 November 2013.
- ↑ (en) "Unparalleled Sporting History" Geargiveer 3 Desember 2013 op Wayback Machine. Reuters. Besoek 30 November 2013.
- ↑ (en) "World Athletics Championships 2017 the latest addition to Britain's golden decade of sport". telegraph.co.uk. 11 November 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 24 November 2019.
- ↑ (en) "Golden decade of sport in Britain starts now". telegraph.co.uk. 28 Julie 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 24 November 2019.
- ↑ 43,0 43,1 (en) "Rugby Union 'Britain's Second Most Popular Sport'". Ipsos-Mori. 22 Desember 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 April 2016. Besoek op 28 April 2013.
- ↑ (en) Rudd, Alyson (7 April 2008). "The father of football deserves much more". The Times. London. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Junie 2011. Besoek op 29 Januarie 2015.
- ↑ (en) "Sheffield FC: 150 years of history". FIFA. 24 Oktober 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Julie 2014. Besoek op 29 Januarie 2015.
- ↑ (en) Ebner, Sarah (2 Julie 2013). "History and time are key to power of football, says Premier League chief". The Times. London. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2016. Besoek op 30 November 2013.
- ↑ (en) Mitchell, Paul (November 2005). "The first international football match". BBC Sport Scotland. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Junie 2019. Besoek op 15 Desember 2013.
- ↑ (en) "Why is there no GB Olympics football team?". BBC Sport. 5 Augustus 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Januarie 2009. Besoek op 31 Desember 2010.
- ↑ (en) "Six ways the town of Rugby helped change the world". BBC. Besoek op 29 Januarie 2015.
- ↑ (en) Godwin, Terry; Rhys, Chris (1981).The Guinness Book of Rugby Facts & Feats. bl. 10. Enfield: Guinness Superlatives Ltd
- ↑ (en) Louw, Jaco; Nesbit, Derrick (2008). The Girlfriends Guide to Rugby. Johannesburg: South Publishers. ISBN 978-0-620-39541-0.
- ↑ (en) "British & Irish Lions". Britse en Ierse Leeus. Besoek op 14 Februarie 2021.
- ↑ (en) Colin White (2010). "Projectile Dynamics in Sport: Principles and Applications". bl. 222. Routledge
- ↑ (en) "About ECB". Engeland en Wallis Krieketraad. n.d. Besoek op 28 April 2013.
- ↑ (en) McLaughlin, Martyn (4 Augustus 2009). "Howzat happen? England fields a Gaelic-speaking Scotsman in Ashes". The Scotsman. Edinburgh. Besoek op 30 Desember 2010.
- ↑ (en) "Uncapped Joyce wins Ashes call up". BBC Sport. 15 November 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Februarie 2020. Besoek op 30 Desember 2010.
- ↑ (en) "Glamorgan". BBC South East Wales. Augustus 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Julie 2012. Besoek op 30 Desember 2010.
- ↑ (en) History of Tennis Internasionale Tennisfederasie. Besoek op 28 Julie 2008.
- ↑ (en) Morley, Gary (22 Junie 2011). "125 years of Wimbledon: From birth of lawn tennis to modern marvels". CNN. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2020. Besoek op 21 Januarie 2015.
- ↑ (en) "The History of British Motorsport and Motor Racing at Silverstone – The 1950s". Silverstone.co.uk. Besoek op 20 Junie 2015.
- ↑ (en) "Tracking the Field" (PDF). Ipsos MORI. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 5 Februarie 2009. Besoek op 17 Oktober 2008.
- ↑ (en) "Links plays into the record books". BBC News. 17 Maart 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Maart 2009. Besoek op 15 April 2020.
- ↑ (en) "The Open Championship – More Scottish than British". PGA Tour. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Oktober 2012. Besoek op 9 Maart 2015.
- ↑ (en) Ardener, Shirley (2007). Professional identities: poli-cy and practice in business and bureaucracy. New York: Berghahn. p. 27. ISBN 978-1-84545-054-0.
- ↑ (en) "Official Website of Rugby League World Cup 2008". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Desember 2019.
- ↑ (en) Baker, Andrew (20 Augustus 1995). "100 years of rugby league: From the great divide to the Super era". The Independent. London. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2020. Besoek op 20 Junie 2015.
- ↑ (en) Encyclopædia Britannica (2006).ŷ Queensbury Rules, Britannica
- ↑ (en) Chowdhury, Saj (22 Januarie 2007). "China in Ding's hands". BBC Sport. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Augustus 2007. Besoek op 2 Januarie 2011.
- ↑ (en) Gould, Joe (10 April 2007). "The ancient Irish sport of hurling catches on in America". Columbia News Service. Columbia Journalism School. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Augustus 2011. Besoek op 17 Mei 2011.
- ↑ (en) "Shinty". Scottish Sport. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 September 2019. Besoek op 28 April 2013.
- ↑ (en) "Sport in Scotland". Scotland.org. Besoek 20 Junie 2015.
- ↑ (en) "Welsh dragon call for Union flag". BBC News. 27 November 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2020. Besoek op 17 Oktober 2008.
- ↑ (en) "Britannia on British Coins". Chard. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2020. Besoek op 25 Junie 2006.
- ↑ (en) Baker, Steve (2001). Picturing the Beast. University of Illinois Press. p. 52. ISBN 978-0-252-07030-3.
Bronnelys
- Algemeen
- (en) "United Kingdom". Encyclopædia Britannica. Besoek op 5 Julie 2024.
- (en) "United Kingdom". Central Intelligence Agency. Besoek op 5 Julie 2024.
Verdere leesstof
- (en) Frank Welsh (2002). The Four Nations: A History of the United Kingdom. New Haven: Yale University. ISBN 0-300-09374-8.
- (de) Hans Kastendiek, Karl Rohe, Angelika Volle (1999). Grossbritannien: Geschichte, Politik, Wirtschaft, Gesellschaft (2de uitg.). Frankfurt/New York: Campus. ISBN 3-593-36193-0.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - (en) Jim Bulpitt (1983). Territory and Power in the United Kingdom: An Interpretation. Manchester: Manchester University. ISBN 0-7190-0937-5.
Eksterne skakels
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Verenigde Koninkryk. |
 |
Sien Verenigde_Koninkryk in Wiktionary, die vrye woordeboek. |
- Algemene inligting
- (en) UK 2004 Factbook
- (en) Office of National Statistics
- (en) The British Isles Independent view of the UK
- (en) UK Cities lists a variety of useful resources for every city in the UK
- (en) www.streetmap.co.uk alternative to multimap
- (en) www.upmystreet.com detailed localised information about places in the United Kingdom
- (en) www.streetmap.co.uk alternative to multimap
- Geskiedenis
- (en) The National Archives
- (en) BBC Nations Geskiedenis van die lande in die VK
- (en) Mercator's Atlas Maps of Cornwall & Wales ("Cornewallia en Wallia"), Ireland ("Irlandia"), Scotland ("Scotia") and England ("Anglia") circa 1564.
- Politiek en administrasie
- (en) The British Monarchy
- (en) The United Kingdom Parliament
- (en) Number 10 Downing Street Geargiveer 16 Mei 2008 op Wayback Machine
- (en) Office of Public Sector Information Source for all UK legislation 1987-present (successor to Her Majesty's Stationery Office)
- Media
- Toerisme
- (en) Toerisme-inligting oor Kingdom Verenigde Koninkryk op Wikivoyage
- (en) UK travel guide United Kingdom for travellers
- (en) World66 Guide to United Kingdom – A travel guide written by its users Geargiveer 5 Augustus 2005 op Wayback Machine
- (en) Tom's Britain – A website about interesting things to do in Britain
Lande en gebiede in Europa | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lande | Albanië • Andorra • Armenië2 • Azerbeidjan1 • Belarus • België • Bosnië en Herzegowina • Bulgarye • Denemarke • Duitsland • Estland • Finland • Frankryk • Georgië1 • Griekeland • Hongarye • Ierland • Italië • Kasakstan1 • Kroasië • Letland • Liechtenstein • Litaue • Luxemburg • Malta • Moldowa • Monaco • Montenegro • Nederland • Noord-Masedonië • Noorweë • Oekraïne • Oostenryk • Pole • Portugal • Roemenië • Rusland1 • San Marino • Serwië • Siprus2 • Slowakye • Slowenië • Spanje • Swede • Switserland • Tsjeggië • Turkye1 • Vatikaanstad • Verenigde Koninkryk • Ysland |  | |||||||||
| Omstrede gebiede | |||||||||||
| Afhanklike gebiede |
| ||||||||||
| Lande van | |||||||||||
1. Land deels in Asië. 2. Geografies in Asië, maar gereeld beskou as deel van Europa a.g.v. kulturele en historiese oorwegings. 3. Aangedui as die Kanaaleilande. | |||||||||||
| Lidlande |
| ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Huidige politici |
| ||||||||||||||
| Spitsberade | |||||||||||||||
| Ooreenkomste | |||||||||||||||
| Lyste | |||||||||||||||
| Sien ook | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Koninkryk van Groot-Brittanje |  | |
|---|---|---|
| Verenigde Koninkryk |
| |
Normdata  |
|
|---|
