Chloschter Eisidle

Dialäkt: Züridütsch (See)

Chloschter Eisidle am Karfriitig 2005

Chloschter Eisidle

Kapelle vo dr Schwarze Madonna um 1900

S Chloschter Eisidle isch e Benediktinerabtei z Eisidle im Kanton Schwyz.

S Chloschter isch e wichtigi Stazion am oberdütsche Jakobswäg. S isch aber au s Ziil vo vilne Pilger, wo uf Eisidle gönd. Di Schwarzi Madonna vo Eisidle i dr Gnadekapälle isch en Aaziehigspunkt für d Pilger und d Turischte.

Gschicht

Im Jahr 835 hät sich dr Benediktiner Meinrad vo der Insle Riichenau als Eisidler da in finschtere Wald zrugg zoge. Won er umbracht worden isch, sind anderi Eisidler da ane cho. 934 hät de Eberhard, en vornehme Prieschter us Strassburg, am Ort vo de Eisidelei für d Eisidler es Benediktinerchloschter gschtiftet. D Gründig vom Stift isch 947 dur de Otto I. beschtätiget worde. Wies amisgs Bruuch gsi isch, häds neui Chloschter no Land gschänkt übercho. S Stift hät ano di freii Abtwahl und Immunität (abbatia nullius) überchoo.

Nach em erschte Chloschterbrand vo 1029 isch vo 1031 bis 1039 e dreischiffigi Basilika mit ere Krypta bout worde. D Grundform vo dem zwäite Chloschter isch bim schpätere Barockbou überna worde. E zwäiti Basilika (s Undere Münschter) isch 1230 im Hof bout worde. Nach eme Brand im Jahr 1465 isch s undere Münschter iigwölbt worde. 1509 und 1577 häd d Chile wider prune.

De Huldrych Zwingli isch vo 1516 bis 1518 Lüütprieschter im Chloschter gsii. I dr Zyt vo dr Reformation het dr letschti Mönch 1525 s Chloschter verlaa, am 20. Juli 1526 hät dr Abt vom Stift müesse zruggträte – s Chloschter Eisidle isch für e gwüssi Ziit uusgschtorbe gsii. D Schwyzer händ dänn en neue Abt beruefe, de Ludwig II. Blarer vo Wartesee, won aber erscht 1533 vo Rom als rächtmässig anerchännt worde isch. Er hät di erschte Bürgerliche is Chloschter uufgnaah und hät dr Konvänt wider ufbout.

Dr Chor und d Biichtchile sind vo 1674 bis 1648 under de Leitig vom Architekt Hans Jörg Kuen entstande. S barocki Chloschter isch vo 1674 bis 1735 vollschtändig neu bout worde. D Plän sind vom Caspar Moosbrugger gsi und mer hät s neui Chloschter i drü Etape bout. Under em Abt Nikolaus Imfeld isch d Chile am 3. Mai 1735 gweiht worde.

Wo d Franzose im Mai 1798 uf Eisidle cho sind, sind alli Bewohner vom Chloschter gflüchtet. D Gnadekapelle isch vo de Besatzer zerschtört worde, s Gnadebild aber händ d Mönch chönne rette. Im gliiche Jaar, am 17. September, händ d Franzose s lääri Stift zum Staatseigetum vo dr Helvetische Republik erchlärt. Danke de Mediationsakte händ di Gäischtliche am 19. Februar 1803 s Chloschter aber wider zrugg überchoo.

Wallfahrt

Sit em 14. Jahrhundert händ sicher Mariewallfahrte uf Eisidle schtattgfunde. Während em Schpaatmittelalter sind d Pilger sogar us Norddüütschland und de Niderlande choo. Nume i de Ziit vo dr Reformation häts en Rückgang vo de Pilgerschtröm gee. I de 2. Hälfti vom 16. Jahrhundert isch Eisidle wider de religiösi Mittelpunkt vo de Schwiizer Katholike worde.

d Gnadekapälle i de Chloschterchile

Gnadekapälle

Wämmer vom Chloschterplatz dur e Türe i d Chloschterchile ine chunnt, so fallt näbet de barocken Uusstattig vo de Chile zerscht d Gnadekapälle uf. Dä quadratischi Bou, wo mit schwarzem Marmor verchläidet isch, staat zmitzt im hindere Täil vom Chileruum. Er isch a zwäi wysse Pfyler, wo s Gwölb träged, aapout. D Gnadekapälle hät en Haupt- und zwee Sytenigäng, wo normalerwys mit je ere Gittertüre zue sind. Bim Gsang vom Salve Regina sinds för d Mönch offe. I de Kapälle staat über em Altar s Gnadebild. D Maria hät me als driissg verschidnigi Chläider, wo men ere je nach eme Datum aläit. S Gnadebild isch e «Schwarzi Madonna», d Muetter-Gottes, wo im linggen Arm s Jesus-Chind und i dä rächte Hand es Zepter hebet.

di «Schwarzi Madonna» vo Eisidle

Di Schwarzi Madonna vo Eisidle isch es spaatgotischs Gnadebild us der Mitti vom 15. Jaarhundert. S isch en Ersatz vo dr früenere romanische Figuur, wo 1465 bim Brand kabut gangen isch. Di schwarzi Huutfarb chömm – so wird mängmol gsäit – vom Ruess vo de Cherze und Lampe, wo vor der Figur brännt händ. Wo 1803 d Statue z Öschtriich reschtauriert worde isch, hät dr Künschtler di urschprünglichi Farb frei gleit und hät si wider fleischfarbig aagmalt. Das hät de Gläubige gar nöd passt. Drum isch d Madonna dänn schwarz übermalt worde.

Am Aafang vom 17. Jaarhundert hät d Statue es spanisches Gwand, wo i dr Gloggeform gmacht isch, überchoo. Es wird je nach em Momänt vom Chilejahr gwächslet.

D Legände vo de Ängelweih

Am 14. Septämber 948 söll de Chrischtus zäme mit Heilige und Engel d Kapelle gweiht haa. Die Legende hät es Motiv für d Wallfahrt bildet. Di meischte Pilger sind am Fäscht vo dr Ängelweihi uf Eisidle. Wänn de 14. Septämber en Sunntig isch, dänn isch e 14tägigi Grossi Ängelweihi gfiiret worde. Im Jahr 1466 sind öppe 150'000 Pilgerzäiche verchauft worde.

Hüüser

Im Chloschter wird under anderem au Wii kelteret und es wärde Ross züchter. S Chloschter Eisidle hät e Theologischi Fakultät und es Gymnasium (d Stiftsschuel Eisidle). Dr barocki Marschtall isch 1765 pout worde. Det drin isch s ältischte no exischtierende Gschtüüt vo Europa, wos sit em 15. Jahrhundert git. Die züchtete Ross, d Cavalli della Madonna, ghöred zu de Warmblüeter. Dr erschti handschriftlichi Hiiwiis uf die Rosszucht isch i dr Rechtsverleihig vom 24. Februar 1064 dur de König Heinrich IV. z finde.

Schtiftsbibliothek

D Stiftsbibliothek häd vil alti Büecher. Es sind öppe 230'000 truckti Büecher, 1230 Handschrifte und 1040 Bänd vo Inkunable und Früedruck. Jedes Jahr chömed 500 bis 800 Büecher dezue. Die barocki Bibliothek isch komplett renoviert worde. Normalerwiis isch si für d Öffentlichkeit nöd zuegänglich. Wämmer die prächtig Bibliothek wett gse, cha mer an e Chloschterfüerig.

D Bibliothek isch 934 gründet worde. S Chloschter hät Ändi vom 10. Jahrhundert en äigeni Schriibschuel gha; hüt sind no 64 Handschrifte us däre Ziit erhalte. En äigeti Druckerei hät s Chloschter 1664 überchoo, wo bis 1798 über tuusig Titel verläit häd. Us däre Druckerei isch dänn de Bänziger-Verlag entstande. D Beschtänd vo dr Bibliothek sind lang i de Chäller vom Chloschter uufbewahrt worde: Eso händs di zahlriiche Bränd vom Chloschter oni Schade überschtande. Erscht 1602 isch dur de Abt Augusting I. Hofmann en eigete Bibliotheksbau bout worde. Dr prächtigi Grossi Barocksaal isch zwüsched 1738 und 1740 entstande.

dr Frauebrunne 2006 (baut 1747)

Dr Chloschterplatz

Im 14. Jahrhundert isch es Bebauigsverbot für de Berich diräkt vor em Chloschter erlaa worde, wo s Übergriiffe vo Dorfbränd hett verhindere sölle. Erscht 1745 bis 1747 isch dr Chloschterplatz i dr hütige Form entschtande. D Plän sind vom Mailänder Paul Bianchi gsi. De Platz isch vom Bregenzer Boumäischter Johannes Rueff pout worde. D Standbilder vom Otto em Grosse und em Häiri II. stönd rächts und linggs vo dr Stäge. Im Zäntrum vom Platz isch dr Liebfrauebrunne vo 1747. Uf dem Brune staat e vergoldeti Mariefigur. Uf bäide Siite vom Platz hät’s halbchreisförmigi Arkade mit Devotionalieläde. Dehinder staat di mächtigi barocki Chloschterfront mit de bäide 60 Meter höche Türm näbe dr Mitti, umrahmt vo de dreigschossige Konventflügel.

dr Frauebrunne um 1900

Chloschtergüeter

S Chloschter häd sit alte Ziit vil Ländereie. Zum Chloster Eisidle ghöred sit 965 d Insle Ufnau im Zürisee. Früener isch au dr Gottschalkeberg im Bsitz vom Chloster gsii. S Chloster Eisidle isch e grosse private Grundbsitzer. Es hät öppte 2'140 Hektare Land i föif Kantön vo dr Schwiiz (Schwyz, Aargau, Züri, Thurgau und St. Galle).

Fahr und St. Gerold

Em Abt vo Eisidle isch sit 1130 s Chloster Fahr und sit em 13. Jaarhundert d Probstei St. Gerold im Vorarlberg (Öschtriich) understellt.

Äbt sit em 20. Jaarhundert

• 1905–1923: Tommaso d'Aquino Bossart, OSB
• 1923–1947: Ignazio Giuseppe Tommaso Staub, OSB
• 1947–1959: Benno Walter Gut, OSB
• 1959–1969: Raimund (Franz Julius) Tschudy, OSB
• 1969–2001: Georg (Karl Maria) Holzherr, OSB
• 2001–2013: Martin (Stefan) Werlen, OSB
• 2013–       : Urban Federer, OSB (59. Abt vom Chloster Eisidle)

No zu dr schwarze Madonna

Di Schwarz Madonna vo Eisidle isch dur Pilger über d Landesgränze use bekannt worde. So gits a verschidnige Ort e Kopie vo de Eisidler Madonna oder sogar vo de Gnadekapälle. Sit 1709 staat im tschechische Ostrov (früener Schlackenwerth, Böhme) und sit 1714 im badische Rastatt z Dütschland, es Eisidler Gnadebild.

Lueg au

• Gall Morel

Dokumänt

• Gesichter der Schweiz vom Thomas Koerfer, Dokumentarfilm zur 700-Jahr-Jubiläumsfiir vo dr Eidgenosseschaft. Episode: Pater Christoph

Weblink

 Commons: Chloschter Eisidle – Sammlig vo Multimediadateie

• Website vom Chloschter
• Website vo dr Schtiftsschuel Eisidle
• Newssiite vo dr Schtiftsschuel Eisidle
• wiiteri Bilder bi picswiss.ch
• Albert Hug: Einsiedeln (Benediktinerabtei). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Website vom Schtiftsarchiv Eisidle
• Informationä über s Dorf und d Umgebung und Chlosterfüerigä

Quelle

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Kloster_Einsiedeln“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

47.1266328.751867