Pyotr Kropotkin

Pyotr Kropotkin
Doğum tarixi	27 noyabr 1842
Doğum yeri	Moskva
Vəfat tarixi	8 fevral 1921
Vəfat yeri	Dmitrov
Dəfn yeri	Novodeviçye qəbiristanlığı
Vikipediya məqaləsi

Pyotr Alekseyeviç Kropotkin (rus. Пётр Алексеевич Кропоткин; 27 noyabr (9 dekabr) 1842, Moskva, Moskva quberniyası, Rusiya imperiyası – 8 fevral 1921, Dmitrov, Moskva quberniyası, RSFSR) — anarxizmi müdafiə edən rus fəalı, alim və filosof idi.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Amerika dünyada azadlıq üçün bütün yazılı təminatların tiranlıq və ən pis növ zülmə qarşı heç bir müdafiə olmadığını göstərən ölkədir. Orada siyasətçiyə cəmiyyətin pisliyi kimi baxılır. Dünya xalqları sosial-demokratların dövləti yeni bir zülm mühərrikinə düzəltmək vədi ilə dərindən narazı olur və onları sakitləşdirmir.
• Anarxizm (qr. ἅν və άρχη, hakimiyyətə zidd) cəmiyyətin idarəsiz təsəvvür edildiyi həyat və davranış prinsipinə və ya nəzəriyyəsinə verilən ad — belə bir cəmiyyətdə harmoniya qanuna tabe olmaqla, yaxud hər hansı bir hakimiyyətə itaət etməklə, lakin istehsal və istehlak naminə, həmçinin sivil varlığın sonsuz müxtəlif ehtiyac və arzularını ödəmək üçün azad şəkildə yaradılmış ərazi və peşə qrupları arasında bağlanan azad müqavilələrlə əldə edilir. Bu xətlər üzrə inkişaf edən cəmiyyətdə artıq insan fəaliyyətinin bütün sahələrini əhatə etməyə başlayan könüllü birliklər dövlətin bütün funksiyalarında özlərini əvəz etmək üçün daha da genişlənəcəkdilər. Onlar bütün mümkün məqsədlər üçün: istehsal, istehlak və mübadilə, rabitə, sanitar, yerli, regional, milli və beynəlxalq müvəqqəti və ya az və ya daha az daimi olmaqla, sonsuz müxtəliflikdə və hər ölçüdə qrup və federasiyalardan ibarət bir-birinə qarışmış şəbəkəni təmsil edəcəklər. Bir tərəfdən tənzimləmələr, təhsil, qarşılıqlı müdafiə, ərazinin müdafiəsi və s.; digər tərəfdən isə getdikcə artan elmi, bədii, ədəbi və ictimai ehtiyacların ödənilməsi üçün. Üstəlik, belə bir cəmiyyət dəyişməz heç nəyi təmsil etməz. Əksinə — bütövlükdə üzvi həyatda göründüyü kimi — ahəng (iddia olunur) çoxlu qüvvələr və təsirlər arasında tarazlığın daim dəyişən tənzimlənməsi və yenidən tənzimlənməsi nəticəsində yaranacaq və bu tənzimləmə heç biri olmadığı üçün daha asan olacaq. Qüvvələr dövlət tərəfindən xüsusi himayədən istifadə edəcəklər.
• Azadlığa can atan insanlar, ağalarından özlərinin yaratdıqları qanunları dəyişdirərək onları qorumaq üçün kifayət qədər xeyirxah olmalarını xahiş etməklə onu əldə etmək cəhdinə başlayırlar! Amma zaman və xasiyyət dəyişir. Hər yerdə üsyançılara rast gəlmək olar ki, onlar qanunun haradan gəldiyini, onun nə məqsədlə istifadə olunduğunu və ona tabe olmaq öhdəliyinin haradan yarandığını və onun əhatə etdiyi ehtiramı bilmədən artıq ona tabe olmaq istəmirlər. Günümüzün üsyançıları cəmiyyətin indiyə qədər müqəddəs sayılan əsaslarını və ilk növbədə onların arasında fetiş olan qanunu tənqid edirlər. Tənqidçilər hüququn qaynaqlarını təhlil edir və orada ya vəhşilərin dəhşətlərinin məhsulu olan bir tanrı və onun fövqəltəbii mənşəyinə zəmanət verən kahinlər kimi axmaq, cüzi və bədxah bir tanrı tapırlar, ya da qan tökülməsi, od və qılıncla fəth edilməsi. . Onlar qanunun xüsusiyyətlərini öyrənirlər və insan övladına uyğun gələn əbədi böyümə əvəzinə, onun fərqli xüsusiyyətini hərəkətsizlikdə, gündən-günə dəyişdirilməli və inkişaf etdirilməli olanı kristallaşdırmaq meylində tapırlar.
• Azadlıqlar verilmir, alınır.

B

• Beşikdən qəbrə qədər bütün davranışlarımızda "dövlət və hökumətin gücünə tabe olmaq" prinsipi rəhbər tutulur.
• Bir cəsarətli hərəkət bir neçə gün ərzində bütün hökumət mexanizmlərini alt-üst etməyə, kolossu titrəməyə bəs etdi; başqa bir üsyan bütöv bir əyaləti qarışıqlığa saldı və indiyə qədər həmişə belə güclü olan ordu çubuq və daşla silahlanmış bir ovuc kəndlinin qarşısında geri çəkildi. İnsanlar canavarın o qədər də dəhşətli olmadığını müşahidə edirlər, çünki onlar onu yıxmaq üçün bir neçə enerjili səyin kifayət edəcəyini zəif dərk etməyə başlayırlar. Ümid onların qəlbində doğulur və unutmayaq ki, əsəbilik insanları tez-tez üsyana sövq edirsə, inqilablar edən həmişə ümiddir, qələbə ümididir. Hökumət müqavimət göstərir; repressiyalarında vəhşidir. Amma əvvəllər zülm məzlumun enerjisini öldürürdüsə, indi həyəcanlı dövrlərdə əks nəticə verir. Fərdi və kollektiv olaraq yeni üsyan hərəkətlərinə səbəb olur, üsyançıları qəhrəmanlığa sövq edir; və sürətlə ardıcıl olaraq bu aktlar yayılır, ümumiləşir, inkişaf edir. İnqilabçı partiya bu vaxta qədər ona düşmən və ya biganə münasibət bəsləyən ünsürlərlə güclənir.
• Bir ölkədə inqilabi vəziyyət yarandıqda, kütlələrdə üsyan ruhu yetərincə özünü küçələrdə şiddətli nümayişlərdə, üsyan və üsyanlarla ifadə etmək üçün oyanmamışdan əvvəl, azlıqlar bu müstəqillik hissini oyatmağa nail olurlar. Cəsarət ruhu, onsuz heç bir inqilab baş verə bilməz. Sözlə kifayətlənməyən, lakin onları hərəkətə çevirmək üçün vasitələr axtaran cəsarətli adamlar — əməli ideya ilə bir olan, zindan, sürgün və ölümə zidd həyatdan üstün olan namuslu insanlar. Onların prinsipləri — hüquqlarının fəthi məqsədilə uğur qazanmaq üçün cəsarət etmək lazım olduğunu bilən cəsarətli ruhlar, — bunlar, üsyan bayrağını açıq şəkildə ucaltmaq və əllərində silahla yürüş etmək üçün kifayət qədər ayağa qalxmamışdan çox əvvəl döyüşə girən tənha gözətçilərdir.
• Biz özümüzü anarxist adlandırmaqla, hər şeydən əvvəl, başqalarına özümüzün rəftar edilməsini istəmədiyimiz kimi davranmaq istəmədiyimizi, heç birimizə gücümüzdən istifadə etməyə imkan verəcək bərabərsizliyə daha dözməyəcəyimizi ifadə edirik, hiylə və ya qabiliyyətləri özümüz bəyənmədik. Amma hər şeydə bərabərlik — ədalətin sinonimi — anarxizmdir… Biz təkcə bu mücərrəd üçlüyə müharibə elan etmirik: Qanun, Din və Hakimiyyət. Anarxist olmaqla biz bütün hiylə, istismar, pozğunluq, pislik, bir sözlə, qəlbimizi korlayan bərabərsizlik dalğasına qarşı başlayırıq. Bu davranış və düşüncə tərzinə qarşı müharibə elan edirik. İdarə olunan, aldadılan, istismar edilən, fahişə və bu kimi şeylər hər şeydən əvvəl bərabərlik hisslərimizi incidir.
• Burjuaziyanın gözündə mətbuat azadlığı üçün hansı arqument daha inandırıcı idi? Onun gücsüzlüyü. İngiltərəyə, İsveçrəyə, ABŞ-yə baxın. Orada mətbuat azaddır, amma kapitalın hökmranlığı bütün digər ölkələrdən daha yaxşı təmin edilir.

C

• Cəsur insan başqalarına zərər verməkdənsə ölməyi üstün tutur.

Ç

• Çox vaxt olur ki, kişilər müəyyən siyasi, sosial və ya ailə rolunu oynayırlar, çünki onlar heç vaxt özlərindən tutduqları vəzifənin və gördükləri işin onlara uyğun olub-olmadığını soruşmağa vaxt tapmayıblar.

D

• Dövlət qarışmayanda insanlar işlərini daha asan və rahat şəkildə görürlər.
• Dövlətin mənşəyi və mövcud olmasının səbəbi onun azlıqların lehinə və çoxluğun əleyhinə işləməsindədir.

Ə

• Əgər varlının rifahı ilə kasıbın səfaləti tarazlaşdırılacaqsa, bu qəsbkarlığa son qoymaq zəhmətin həm haqqı, həm də borcudur.
• Əvvəlcə tənbəlliyi yaradan səbəbləri aradan qaldırın.

H

Hamısı hamıya məxsusdur. Hər şey bütün insanlar üçündür … Hər şey hamı üçündür!

• Hamısı hamıya məxsusdur. Hər şey bütün insanlar üçündür … Hər şey hamı üçündür!
• Heyvanları — yalnız laboratoriyalarda və muzeylərdə deyil, meşə və çöllərdə, dağlarda öyrənən kimi dərhal anlayırıq ki, müxtəlif növlər arasında və xüsusən də müxtəlif heyvan sinifləri arasında böyük bir döyüş və qırğın getsə də, eyni zamanda, eyni növə və ya ən azı, eyni cəmiyyətə mənsub olan heyvanlar arasında bir o qədər, bəlkə də daha çox qarşılıqlı dəstək, qarşılıqlı yardım və qarşılıqlı müdafiə mövcuddur. Ünsiyyətçilik də qarşılıqlı mübarizə qədər təbiət qanunudur. Təbii ki, hər iki fakt silsiləsinin nisbi ədədi əhəmiyyətini təxmini olaraq təxmin etmək olduqca çətin olardı. Ancaq dolayı sınağa müraciət etsək və Təbiətdən soruşsaq: "Ən uyğun olanlar kimlərdir: daim bir-biri ilə müharibə edənlər, yoxsa bir-birinə dəstək olanlar?" biz dərhal görürük ki, qarşılıqlı yardım vərdişləri əldə edən heyvanlar, şübhəsiz ki, ən uyğun heyvanlardır. Onların yaşamaq üçün daha çox şansları var və onlar öz siniflərində ən yüksək inkişafa və bədən quruluşuna nail olurlar. Bu fikri təsdiqləyən saysız-hesabsız faktlar nəzərə alınarsa, əminliklə deyə bilərik ki, qarşılıqlı yardım da qarşılıqlı mübarizə qədər heyvan həyatının qanunudur; lakin təkamül amili kimi o, çox güman ki, daha böyük əhəmiyyət kəsb edir, çünki o, növün saxlanmasını və daha da inkişafını təmin etmək kimi vərdişlərin və xarakterlərin inkişafına, eyni zamanda, ən böyük rifah və həyatdan həzz almasına üstünlük verir.
• Həyat indi dərin dəyişikliklər tələb edir.

İ

• İkiüzlülük və hiylə həyatımızın əsasını təşkil edir. Halbuki cəmiyyət belə əxlaq şərtləri altında yaşaya bilməz. Belə davam edə bilməz: dəyişməlidir, dəyişəcək.
• İnsan cəmiyyətinin həyatında elə dövrlər olur ki, inqilab mütləq zərurətə çevrilir, o, özünü qaçılmaz elan edir. Yeni ideyalar hər yerdə cücərir, işığa doğru yol almağa, həyatda tətbiq tapmağa çalışır; hər yerdə köhnə nizamı saxlamaqda maraqlı olanların ətaləti onlara qarşı çıxır; qərəz və ənənələrin boğucu atmosferində boğulurlar.
• İnsan təfəkkürünün tarixi, yellənməsi üçün əsrlər tələb edən sarkacın yellənməsini xatırladır. Uzun müddət yuxudan sonra oyanış anı gəlir. Sonra fikir maraqlananların — hökmdarların, hüquqşünasların, din xadimlərinin onu diqqətlə bağladıqları zəncirlərdən azad olur. Zəncirləri qırır. O, ona öyrədilən hər şeyi şiddətli tənqidə məruz qoyur və onun içərisində böyüdüyü dini siyasi, hüquqi və sosial xurafatların boşluğunu üzə çıxarır. O, yeni yollarda araşdırmalara başlayır, biliklərimizi yeni kəşflərlə zənginləşdirir, yeni elmlər yaradır. Lakin düşüncənin qatı düşmənləri — hökumət, qanunverici və keşiş — məğlubiyyətdən tezliklə qurtulurlar. Tədricən onlar səpələnmiş qüvvələrini bir araya toplayır və onları yeni ehtiyaclara uyğunlaşdırmaq üçün imanlarını və qanunlar məcəlləsini yenidən formalaşdırırlar.

Q

• Qanun ədalət hissini təkmilləşdirmək əvəzinə korladı.
• Qədim Yunanıstanda anarxist fəlsəfənin ən yaxşı nümayəndəsi, Stoik fəlsəfəsinin banisi Kritdən olan Zenon (e.ə. 342–267 və ya 270) idi və o, özünün hökumətsiz azad icma anlayışı ilə Platonun dövlət-utopiyasına açıq şəkildə qarşı çıxırdı. O, dövlətin hər şeyə qüdrətini, onun müdaxiləsini və nizama salınmasını rədd edirdi və fərdin əxlaqi qanununun suverenliyini elan edirdi — artıq qeyd etdi ki, zəruri özünüqoruma instinkti insanı eqoizmə sürükləsə də, təbiət ona bir düzəliş verdi. İnsana başqa bir instinkt verir — ünsiyyətcillik. Kişilər öz təbii instinktlərinə əməl etmək üçün kifayət qədər ağlabatan olduqda, onlar sərhədlər boyu birləşəcək və Kosmosu təşkil edəcəklər. Onların məhkəmələrə və ya polisə ehtiyacı olmayacaq, məbədləri və ictimai ibadətləri olmayacaq və puldan istifadə etməyəcəklər — mübadilələrin yerini pulsuz hədiyyələr. Təəssüf ki, Zenonun yazıları bizə çatmayıb və yalnız fraqmentli sitatlar vasitəsilə məlumdur. Lakin onun ifadəsinin indi istifadə olunan ifadəyə bənzəməsi onun ruporu olduğu insan təbiəti meylinin nə qədər dərindən yatdığını göstərir.

L

• Lenini tarixdə heç bir inqilabçı şəxsiyyətlə müqayisə etmək olmaz. İnqilabçıların idealları olub. Leninin heç bir idealı yoxdur. O, divanədir, yandırıcıdır, yandırmaq, kəsmək və qurban vermək arzusundadır.

M

• Mövcud dövlətlərdə yeni qanuna şər üçün çarə kimi baxılır. İnsanlar pis olanı dəyişdirmək əvəzinə, onu dəyişdirmək üçün qanun tələb etməklə başlayırlar. … Bir sözlə, hər yerdə və hər şey üçün qanun! Dəb haqqında qanun, dəli itlər haqqında qanun, fəzilət haqqında qanun, insanın tənbəlliyindən və qorxaqlığından yaranan bütün pisliklərə son qoymaq üçün qanun. Körpəlikdən bizdə üsyan ruhunu öldürməyə və hakimiyyətə boyun əymə ruhunu inkişaf etdirməyə çalışan bir tərbiyə bizi o qədər təhrif etmişik. Həyatdakı hər bir hadisəni — doğumumuzu, təhsilimizi, inkişafımızı, sevgimizi, dostluğumuzu — tənzimləyən bir qanunun hökmü altında olan bu varlıq bizi o qədər təhrif etdi ki, vəziyyət belə davam edərsə, bütün təşəbbüsləri itirəcəyik. , bütün özümüz üçün düşünmə vərdişi. Cəmiyyətimiz artıq başa düşə bilmir ki, qanunun hökmranlığından başqa mövcud ola bilər, nümayəndəli hökumət tərəfindən işlənib hazırlanmış və bir ovuc hökmdarlar tərəfindən idarə olunur. Və hətta o, özünü zəlillikdən azad edəcək qədər irəli getsə də, onun ilk qayğısı onu dərhal bərpa etmək olmuşdur. "Azadlığın I ili" heç vaxt bir gündən çox çəkmədi, çünki bunu elan etdikdən sonra insanlar səhəri gün özlərini qanun və hakimiyyətin boyunduruğu altına qoydular.

N

• Necə olur ki, dünən tütəklərini püfləyərkən sakitcə öz taleyindən şikayət edən, növbəti an isə az öncə incitdikləri yerli mühafizəçi və jandarmanı təvazökarlıqla salamlayan kişilər, — necə olur ki, həmin adamlar bir neçə gündür, sonralar onların dəyirmanlarını və dəmir çubuqlarını ələ keçirə və öz qalasında dünən belə nəhəng olan ağaya hücum edə bildilər? Arvadları onları haqlı olaraq qorxaq adlandıran bu kişilər hansı möcüzə ilə bir gündə qəhrəmana çevrildilər, güllələrdən, toplardan keçərək öz haqlarını necə ələ keçirdilər? Necə oldu ki, tez-tez deyilən və zənglərin boş cingiltisi kimi havada itən sözlər hərəkətə çevrildi? Cavab asandır. Fəaliyyət, azlıqların aramsız yenilənən davamlı fəaliyyəti bu transformasiyanı həyata keçirir. Cəsarət, sədaqət, fədakarlıq ruhu qorxaqlıq, təslim olmaq və çaxnaşma kimi yoluxucudur. Bu tədbir hansı formalarda olacaq? Bütün formalar — həqiqətən də, şərtlər, temperament və sərəncamda olan vasitələrlə diktə edilən ən müxtəlif formalar. Bəzən faciəli, bəzən yumoristik, lakin həmişə cəsarətli; bəzən kollektiv, bəzən sırf fərdi olan bu fəaliyyət siyasəti ruhu yaşatmaq, təbliğat və narazılıq ifadəsini tapmaq, istismarçılara qarşı nifrət oyatmaq, məsxərəyə qoymaq üçün heç bir vasitəyə, ictimai həyatın heç bir hadisəsinə etinasız yanaşmayacaq.

R

• Rəqabətdən qaçın! O, həmişə növlər üçün zərərlidir və bundan qaçmaq üçün bir çox vasitəniz var! Bu, təbiətin həmişə tam şəkildə həyata keçirmədiyi, lakin həmişə ona xas olan meylidir. Bu şüar bizə kollardan, meşələrdən, çaylardan, okeanlardan gəlir. "Ona görə də birləşin — qarşılıqlı yardım edin! O, həm hər bir şəxs üçün, həm də hamı üçün ən böyük təhlükəsizliyi təmin etmək üçün ən etibarlı vasitələri təmsil edir; fiziki, əqli və əxlaqi varlığın və tərəqqinin ən yaxşı təminatıdır". Təbiətin bizə öyrətdiyi budur; Təbiətin bu səsinə öz siniflərində ən yüksək mövqe tutan bütün heyvanlar qulaq asırdı. İnsan, ən ibtidai insan, Təbiətin eyni əmrinə tabe oldu və yalnız bunun nəticəsində indi tutduğumuz mövqeyə çatdı. Oxucu bunun doğruluğuna insan cəmiyyətlərində qarşılıqlı yardıma həsr olunmuş sonrakı fəsillərdən əmin olacaq.

S

• Sadəcə məhv etmək kifayət deyil.
• Sən isə, ey gənc mühəndis, elmin sənayedə tətbiqi ilə işçilərin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq arzusunda olan sən, səni nə kədərli məyusluq, nə dəhşətli məyusluqlar gözləyir! Siz ağlınızın faydalı enerjisini uçurumların kənarı ilə uzanan və qranit dağlarının tam ürəyinə qazaraq təbiətin ayırdığı iki ölkəni birləşdirəcək dəmir yolunun sxemini işləyib hazırlamağa sərf edirsiniz. Amma bir dəfə iş başında, bu qaranlıq tuneldə məhrumiyyətlər və xəstəlik üzündən məhv edilmiş bütün işçi alaylarını görürsən — başqalarının özləri ilə, bəlkə də, bir neçə pens və şübhəsiz istehlak toxumları ilə evə qayıtdıqlarını görürsən; siz insan cəsədlərini görürsünüz — hərisliyin nəticəsidir — yolunuzun hər bir həyətində əlamətdar nöqtələr kimi; və dəmir yolu bitəndə görürsən ki, nəhayət, bu, işğalçı ordunun artilleriyasının magistral yoluna çevrilir…

T

• Tarixdən cüzi məlumatı olan və kifayət qədər aydın ağlı olan hər kəs əvvəldən çox yaxşı bilir ki, inqilabın nəzəri təbliğatı nəzəriyyəçilər hərəkətə keçmə vaxtının yetişdiyinə qərar verməmişdən çox-çox əvvəl özünü mütləq şəkildə hərəkətdə ifadə edəcəkdir. Buna baxmayaraq, ehtiyatlı nəzəriyyəçilər bu dəlilərə qəzəblənir, onları xaric edir, lənətləyirlər. Amma dəlilər rəğbət qazanır, xalq kütləsi onların cəsarətini gizlicə alqışlayır, özünə oxşayanlar tapır. Pionerlər həbsxanaları və cəza koloniyalarını doldurmağa getdikcə, digərləri işlərinə davam edirlər; qeyri-qanuni etiraz, üsyan, qisas hərəkətləri çoxalır. Bundan sonra biganəlik mümkün deyil. Başlanğıcda "dəlilərin" nə istədiyini soruşmayanlar, onlar haqqında düşünməyə, fikirlərini müzakirə etməyə, lehinə və ya əleyhinə tərəf tutmağa məcbur olurlar. Ümumi diqqəti cəlb edən hərəkətlərlə yeni ideya insanların ağlına sızır və iman gətirənləri qazanır. Belə bir hərəkət bir neçə gün ərzində minlərlə broşürdan daha çox təbliğat apara bilər. Hər şeydən əvvəl üsyan ruhunu oyadır: cəsarət doğurur. Polis, hakimlər, jandarmlar və əsgərlər tərəfindən dəstəklənən köhnə nizam, dolu toplarla təchiz edilmiş yüksək divarları altında toplaşan silahsız insanların gözünə köhnə Bastiliya qalası kimi sarsılmaz görünürdü. Lakin tezliklə məlum oldu ki, qurulan nizam heç də güman edilən gücə malik deyil.
• Tənbəllər tarix yarada bilməz: Onlar tarixə tabe olurlar!

U

• Uşağın başını boş sözlərlə, köhnə, ölü dillər haqqında məlumatlarla bombalamayın!

V

Vladimir İliç, sizin konkret hərəkətləriniz guya tutduğunuz ideyalara tamamilə yaraşmır.

• Var-dövlətə doğru çılğın tələskənlik, qızdırmalı spekulyasiya və böhran dövrlərində, böyük sənayelərin qəfil süqutu və istehsalın digər sahələrinin müvəqqəti genişlənməsi, bir neçə il ərzində toplanan və tez bir zamanda dağılan qalmaqallı sərvətlərin olduğu dövrlərdə aydın olur ki, istehsala və mübadilələrə nəzarət edən iqtisadi qurumlar cəmiyyətə təminat verməli olduqları rifahı verməkdən uzaqdır; tam əks nəticə verirlər. … Bəşər cəmiyyətinin getdikcə daha çox iki düşmən düşərgəsinə bölündüyü və eyni zamanda bir-birinə qarşı amansız müharibə aparan minlərlə kiçik qruplara bölündüyü görünür. Bu müharibələrdən, onların gətirdiyi bəlalardan yorulan cəmiyyət yeni bir təşkilat axtarmağa tələsir; o, mülkiyyət mülkiyyəti, istehsal, mübadilə və ondan qaynaqlanan bütün iqtisadi münasibətlər sisteminin tamamilə yenidən qurulması üçün ucadan qışqırır.
• Vladimir İliç, sizin konkret hərəkətləriniz guya tutduğunuz ideyalara tamamilə yaraşmır. Mümkündür ki, siz girovun əslində nə olduğunu bilmirsiniz — bir insan törətdiyi cinayətə görə deyil, yalnız düşmənlərinə yoldaşlarına şantaj etmək üçün uyğun olduğuna görə həbs olunub? … Əgər belə üsulları etiraf etsəniz, orta əsrlərdə olduğu kimi bir gün işgəncələrə əl atacağınızı əvvəlcədən görmək olar. Ümid edirəm ki, mənə cavab verməyəcəksiniz ki, hakimiyyət siyasi adamlar üçün peşəkar vəzifədir və bu gücə qarşı hər hansı bir hücum təhlükə kimi qiymətləndirilməlidir, ondan nəyin bahasına olursa-olsun qorunmalıdır. Artıq bu fikrə padşahlar belə sahib deyillər… Sən o qədər korsan, o qədər öz avtoritar ideyalarının əsirisən ki, Avropa kommunizminin başında olduğun üçün sənin bu ideyaları ləkələməyə haqqın olmadığını dərk etmirsən. Siz biabırçı üsullarla müdafiə edirsiniz… Kommunizmin ən mühüm müdafiəçilərindən biri hər bir vicdanlı hissi bu şəkildə tapdalayanda onu hansı gələcək gözləyir?
  • Vladimir Leninə məktub (21 dekabr 1920)

Y

• Yeni həyata ehtiyac aydın olur. Gündəlik həyatında daha çox insanı idarə edən qurulmuş əxlaq kodeksi artıq yetərli görünmür. Əvvəllər ədalətli görünən şey indi ağlayan ədalətsizlik kimi hiss olunur. Dünənki əxlaq bu gün üsyankar əxlaqsızlıq kimi tanınır. Yeni ideyalar və köhnə ənənələr arasındakı ziddiyyət cəmiyyətin hər təbəqəsində, hər bir mümkün mühitdə, ailənin qoynunda alovlanır. … Ədalətin zəfər çalmasını arzulayanlar, yeni ideyaları həyata keçirənlər tezliklə başa düşməyə məcbur olurlar ki, onların səxavətli, humanist və bərpaedici ideyalarının həyata keçirilməsi belə qurulmuş bir cəmiyyətdə baş tuta bilməz; bütün bu çürükləri süpürüb aparacaq, tənbəl ürəkləri nəfəsi ilə dirildəcək, bəşəriyyətə o sədaqət, özünü inkar və qəhrəmanlıq ruhunu gətirəcək inqilabi qasırğanın zərurətini dərk edirlər, onsuz da cəmiyyət tənəzzül və rəzillikdən tam parçalanmağa gedəcək.
• Yeni məqsədlər yeni üsullar tələb edir.

Z

• Zövq əldə etməyə və ağrıdan qaçmağa çalışmaq üzvi dünyanın ümumi həqiqətidir. Əslində həyatın mahiyyəti də budur.