Osmiom
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Reniom – Osmiom – Iridiom | ||||
| ||||
| Perzhioù hollek | ||||
| Niver atomek | 76 | |||
| Rummad kimiek | Metaloù ardreuzat | |||
| Strollad | 8 | |||
| Trovezh | 6 | |||
| Bloc'h | d | |||
| Tolz atomek | 193,23 | |||
| Aozadur elektronek | ||||
| [Xe] 4f14 5d6 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 14, 2 | ||||
 | ||||
| Perzhioù atomek | ||||
| Niver oksidadur | + 8 Oksidenn drenkek skañv | |||
| Tredanleiegezh | 2,2 (Skeul Linus Pauling) | |||
| Gremmoù ionadur | 1 : 814,162 kJ/mol | |||
| Skin atomek | 216 pm | |||
| Skin kenamsav | 136 pm | |||
| Skin Van der Vaals | (stlenn ebet) | |||
| Perzhioù fizikel | ||||
| Arvez | Kaled | |||
| Douester (≈20 °C) | 22,59 g/cm3 | |||
| Teuzverk | 5 491,4 °C | |||
| Bervverk | 5 008 °C | |||
| Tredanharzusted | 81,2 nΩ•m (e 20 °C) | |||
| Neuz an elfenn | ||||
 | ||||
| ||||
Un elfenn gimiek eo an osmiom ; Os eo e arouez kimiek, 76 e niver atomek ha 190,23 e dolz atomek.
Ur metal ardreuzat eo.
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 1803, ar c'himiour saoz Smithson Tennant a lakaas platin da zileizhiñ en dour real (HNO3 + 3HCl), ha merzout a reas e chome darn eus ar metal hep dileizhiñ. Heñvel e oa c'hoarvezet gant kimiourien all c'hoazh, o devoa lavaret e oa grafit eus an nemorant. S. Tennant e soñjas dezhañ e oa un dra bennak all koulskoude, ha dre arnodiñ gant trenkennoù ha bazennoù e teuas a-benn da rannañ an nemorant e div elfenn vetalek nevez, a anvas iridium hag osmium.
Eus ar gresianeg οσμή "osmê" ("c'hwezh") e teu an anv osmiom, abalamour d'ar c'hwezh kreñv a zeuas eus ar metal nevez.
Nebeud ag implij a voe graet gant an osmiom rak ral e oa ha diaes da labourat, met dre ma oa kalet-kenañ e pade pell, hag a-hed un nebeud bloavezhioù e voe arveret da fardañ pluennoù, ha nadozioù evit ar gramofonoù[1].
Kenderc'hadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ral-kenañ eo an osmiom, pa n'eo nemet 0,05x10−9 eus krestenenn an Douar. En e stumm glan e vez kavet, pe e kendeuzadoù naturel evel an osmiridiom (muioc'h ag OS eget ag Ir) hag an iridiosmium (ar c'hontrol). Er gwiskadoù nikel ha kouevr en e gaver ivez e stumm kendeuzadoù naturel pe gejet gant metaloù eus ar strollad 10, hini ar platin.
Dre buraat an nikel hag ar c'houevr e kenderc'her osmium.
E Suafrika dreist-holl e kenderc'her osmium, e Rusia hag e Kanada ivez. Andonioù disteroc'h zo e Stadoù-Unanet Amerika hag e Kolombia. Ur 80 kilogramm bennak ag osmiom a voe arveret gant ar Stadoù-Unanet e 2011[2], ar pezh a ziskouez e voe kenderc'het nebeutoc'h eget 1 000 kg ag osmiom er bed er bloavezh-se.
Perzhioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ur metal kalet liv glas-louet eo an osmiom. An elfenn stabil stankañ eo, gant un douester a 22,589 g/cm3, brasoc'h c'hoazh eget hini an iridiom (22,550 g/cm3). Puzuilh eo daoust d'e zouester. Skedus e chom bepred, zoken e gwrezverkoù uhel. Diaes-bras eo e waskañ, pa'z eo ken kalet ha diamant.
Aezhidik ha pistrius-kenañ eo pederoksidenn an osmiom OsO4.
Izotopoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Seizh izotop naturel zo d'an osmiom, ha pevar all zo bet kenaozet.
| Izotop | % en natur | Hanter-vuhez |
|---|---|---|
| 184Os | 0,02 | >5,6x1013 bloavezh |
| 185Os | kevanaozet | 93,6 devezh |
| 186Os | 1,59 | 2x1015 bloavezh |
| 187Os | 1,96 | stabil, 111 neutron |
| 188Os | 13,24 | stabil, 112 neutron |
| 189Os | 16,15 | stabil, 113 neutron |
| 190Os | 26,26 | stabil, 114 neutron |
| 191Os | kevanaozet | 15,4 devezh |
| 192Os | 40,78 | >9,8x1012 bloavezh |
| 193Os | kevanaozet | 30,11 devezh |
| 194Os | kevanaozet | 6 bloavezh |
Arver
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Diaes-bras eo labourat an osmiom dre ma 'z eo kalet-kenañ, hag uhel e deuzverk (5 491,4 °C). Ral a wezh e vez arveret en e stad glan, ken pistrius hag aezhidik e teu da vezañ pa gej ouzh oksigen. Gwelloc'h eo e implijout e kendeuzadoù gant metaloù all eus strollad ar platin.
- Kendeuzadoù hirbadus a farder neuze, a implijer er pluennoù-skrivañ, boullpluennoù, en ahelioù evit an horolajoù hag ar binvioù-muzuliañ (nadozioù-mor, tredanerezh, elektronik) hag er c'henstokoù tredanel. Da lenn ar sonioù bet enrollet war pladennoù e voent arveret betek ar bloavezhioù 1950 kent bezañ erlec'hiet ouzh nadozioù diamant pe safir, a bade pelloc'h c'hoazh.
- Osmiom a voe arveret en edañvennoù ar c'hlogorennoù da reiñ gouloù, kent ar wolfram.
- Poultr osmiom a vez arveret evel trelusker da fardañ ammoniak NH3.
- Peogwir ne zazgwered ket korf an den ouzh an osmiom en e stumm glan en e arverer da fardañ binvioù evit ar surjianerezh ha tredanfraouerioù (pacemaker).
- Pederoksidenn osmiom OsO4 a implijer evit livañ standilhonoù gwiadoù bevoniel da arselliñ dre gorrgresker hag evit dinoiñ louc'hoù bizied.
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 08 KZU 2012
- ↑ United States Geological Survey (en) Liamm oberiant 08 KZU 2012
Daveennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
| Kimiezh | Elfennoù kimiek |
|---|
|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |