Habsburg (dinastija)
| Habsburg | |
|---|---|
 | |
| Države | Austrija, Španija, Sicilija, Napulj, Portugal, Ugarska, Hrvatska, Češka, Engleska, Irska, Nizozemske |
| Osnivač | Radbot, grof Habsburga |
| Posljednji vladar | Marija Terezija |
| Posljednji muški član | Karlo VI, car Svetog Rimskog Carstva |
| Osnovana | 12. stoljeće |
| Izumrla | 1780. |
Dinastija Habsburg je bila jedna od najmoćnijih vladarskih dinastija Evrope. Habsburgovci su vladali Austrijom (kao vojvode 1282-1453, nadvojvode 1453-1804, i carevi 1804-1918). Bili su i kraljevi Španije od 1516. godine do 1700. godine, kraljevi Portugala od 1580. do 1621. godine, te carevi Svetog Rimskog Carstva više vijekova do 1740. godine.
Porijeklo
[uredi | uredi izvor]Njihovo ime potiče od švicarskog dvorca Habichtsburg ("Jastrebov dvorac"), sjedišta porodice u 12. i 13. vijeku u mjestu Habsburg. Krenuvši iz jugoistočne Njemačke, porodica je proširila svoj uticaj i posjede na istočne krajeve Svetog Rimskog Carstva, koji otprilike odgovaraju današnjoj Austriji (1278–1382.). Nakon samo dvije-tri generacije, Habsburgovci su uspjeli dosegnuti carsko prijestolje, koje će uz kraće prekide držati vijekovima (1273-1291, 1298-1308, 1438-1740, i 1745-1806).
Širenje
[uredi | uredi izvor]Uslijed braka cara Maksimilijana I, Habsburgovca, i Marije, nasljednice holandskih zemalja, te uslijed braka njihovog sina Filipa Lijepog s Ivanom Ludom, nasljednicom španskih zemalja, car Karlo V je naslijedio "carstvo u kojem sunce nikada ne zalazi". Moto dinastije je od tada bio: Tu felix Austria, nube (bosanski: Ti ćeš se, sretna Austrijo, vjenčavati).
Nakon abdikacije cara Karla V, koji je ujedno bio i kralj španskih kraljevina kao Karlo I (1516-1556), dinastija se podijelila na austrijske i španske Habsburgovce, budući da je Austriju ostavio bratu, a Španiju sinu. Karlov brat, Ferdinand I, car Svetog Rimskog Carstva, oženio je Anu Jagelović, sestru posljednjeg ugarskog i češkog kralja iz dinastije Jagelović, te postao kralj Ugarske, Češke, i Hrvatske.
Stariji ogranak dinastije Habsburg vladao je Španijom sve do 1700. godine, kada je izumro smrću kralja Karla II. Razlog za njihov nestanak bilo je viševijekovno međusobno ukrštanje. Ovime je započet Rat za špansko nasljedstvo, u kojem su pripadnici mlađeg ogranka dinastije Habsburg neuspješno polagali pravo na krune španskih kraljevina. Mlađi, austrijski ogranak dinastije Habsburg izumro je u muškoj liniji 1740. godine, što je izazvalo Rat za austrijsko naslijeđe.
Izumiranje
[uredi | uredi izvor]Posljednji muški Habsburgovac, Karlo VI, car Svetog Rimskog Carstva, umro je 1740. godine. Dinastija Habsburg je potpuno izumrla 1780. godine smrću carice Marije Terezije, koja je bila posljednji živi potomak habsburških grofova u muškoj liniji. Dinastiju Habsburg naslijedila je dinastija Lotaringija, kojoj su pripadali sinovi Marije Terezije i njihovi potomci. Oni su svoju dinastiju nazivali dinastijom Habsburg-Lotaringija.
Incestuozni brakovi
[uredi | uredi izvor]Habsburgovci su u 16. i 17. stoljeću nastojali koncentrisati moć u svojoj porodici sklapanjem brakova s bliskim srodnicima (rođacima u prvom koljenu i djecom svoje braće i sestara). Zbog niza takvih incestuoznih brakova, u carskoj porodici Habsburg se rađalo značajno više mrtvorođenčadi nego u španskim selima.
- Španski kralj Filip II oženio je Anu, kćerku svoje sestre i svoga prvog rođaka.
- Španski kralj Filip III oženio je Margaretu, kćerku svoga prvog rođaka. Sama Margareta je bila kćerka austrijskog nadvojvode Karla II i kćerke njegove sestre.
- Španski kralj Filip IV oženio je Marijanu, kćerku svoje sestre. Sama Marijana je bila produkt braka prvih rođaka.
- Leopold I, car Svetog Rimskog Carstva, oženio je Margaretu Tereziju, kćer svoje sestre Marijane i svoga rođaka, španskog kralja Filipa IV.
- itd.
Genom posljednjeg španskog Habsburgovca, kralja Karla II, bio je više homozigotan nego genom kojeg bi imalo potomstvo iz braka brata i sestre. Karlo II je bio rođen fizički i mentalno onesposobljen; nije bio u stanju naučiti da hoda do osme godine, niti da govori do četvrte. Jezik mu je bio prevelik da bi stao u usta, te nije bio u stanju da žvače, niti da kontroliše pljuvačku. Umro je u 39. godini života.[1]
Poznata mahana koja je nastala zahvaljujući ovakvim brakovima je habsburška usna.
Porodično stablo
[uredi | uredi izvor]Austrijski vladari
[uredi | uredi izvor]- Fridrik I (1296-1330)
- Leopold I (1290-1326)
- Albert II (1298-1358)
- Rudolf IV (1339-1365)
- Fridrik III (1347-1362)
- Albert III (1348-1395)
- Albert IV (1377-1404)
- Leopold III (1351-1386)
- Vilim (1370-1406)
- Leopold IV (1371-1411)
- Ernest I (1377-1424)
Kraljevi i carevi
[uredi | uredi izvor]Carevi Svetog Rimskog Carstva i kraljevi Njemačke
[uredi | uredi izvor]- Rudolf I, kraljevao 1273-1291
- Albert I, kraljevao 1298-1308
- Albert II, kraljevao 1438-1439
- Fridrik III, carevao 1440-1493
- Maksimilijan I, carevao 1493-1519
- Karlo V, carevao 1519-1556, također kralj Kastilje i Aragonije
- Ferdinand I, carevao 1556-1564, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Maksimilijan II, carevao 1564-1576, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Rudolf II, carevao 1576-1612, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Matija, carevao 1612-1619, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Ferdinand II, carevao 1619-1637, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Ferdinand III, carevao 1637-1657, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Leopold I, carevao 1658-1705, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Josip I, carevao 1705-1711, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
- Karlo VI, carevao 1711-1740, također kralj Ugarske, Hrvatske i Češke
Kraljevi Kastilje
[uredi | uredi izvor]- Filip I, 1504-1506 (iure uxoris kralj Kastilje)
- Karlo I, 1516-1556, također kralj Aragonije
- Filip II, 1556-1598, također kralj Aragonije i Portugala kao Filip I
- Filip III, 1598-1621, također kralj Aragonije i Portugala kao Filip II
- Filip IV, 1621-1665, također kralj Aragonije i Portugala kao Filip III
- Karlo II, 1665-1700, također kralj Aragonije kao Karlo II
Kraljice i carice
[uredi | uredi izvor]Ovo je spisak Habsburgovki koje su, kao supruge kraljeva ili careva, bile kraljice ili carice.
- Eleonora Kastiljska, kraljica Francuske, kraljica Portugala
- Izabela Kastiljska, kraljica Švedske, Danske i Norveške
- Marija Kastiljska, kraljica Ugarske, Hrvatske i Češke
- Katarina Kastiljska, kraljica Portugala
- Marija Kastiljska, carica Svetog Rimskog Carstva, kraljica Njemačke, Ugarske, Hrvatske i Češke
- Elizabeta Austrijska, kraljica Poljske
- Katarina Austrijska, kraljica Poljske
- Ana Austrijska, kraljica Kastilje i Aragonije
- Elizabeta Austrijska, kraljica Francuske
- Ana Austro-Tirolska, carica Svetog Rimskog Carstva, kraljica Njemačke, Ugarske, Hrvatske i Češke
- Ana Austrijska, kraljica Poljske i Švedske
- Margareta od Austro-Štajerske, kraljica Kastilje i Aragonije
- Konstancija Austrijska, kraljica Poljske
- Ana Kastiljska, kraljica Francuske i Navare
- Marija Ana Kastiljska, carica Svetog Rimskog Carstva, kraljica Njemačke, Ugarske, Hrvatske i Češke
- Cecilija Renata Austrijska, kraljica Poljske
- Marija Leopoldina Austro-Tirolska, carica Svetog Rimskog Carstva, kraljica Njemačke, Ugarske, Hrvatske i Češke
- Marija Terezija Austrijska, kraljica Francuske
- Margareta Terezija Kastiljska, carica Svetog Rimskog Carstva, kraljica Njemačke, Ugarske, Hrvatske i Češke
- Marijana Austrijska, kraljica Kastilje i Aragonije
- Klaudija Felicija Austrijska, carica Svetog Rimskog Carstva, kraljica Njemačke, Ugarske, Hrvatske i Češke
- Marija Ana Austrijska, kraljica Portugala
- Marija Josipa Austrijska, kraljica Poljske
- Marija Amalija Austrijska, carica Svetog Rimskog Carstva, kraljica Njemačke i Češke
- Marija Terezija Austrijska, carica Svetog Rimskog Carstva i kraljica Njemačke
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Gonzalo Alvarez, Francisco C. Ceballos, Celsa Quinteiro: The Role of Inbreeding in the Extinction of a European Royal Dynasty, 2009.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Erzherzog Dr. Otto von Habsburg (Autorisierte Ehrenseite)
- Biografije kuće Habsburg
- Podaci o Habsburzima na SurnameWeb
- Porodična stabla Habsburga
- Genealogical tree of the house of Habsburg (till Maria Theresia)
- The Hapsburg Monarchy (Wickham Steed, 1913)) eLibrary Austria Project (english ebook)
| Prethodnik: Přemyslovci |
Vojvodska i nadvojvodska dinastija Austrije 1282-1780 |
Nasljednik: Habsburg-Lotaringija |
| Prethodnik: Valois |
Vladarska dinastija Nizozemskih 1482-1780 | |
| Prethodnik: Jagelonci |
Kraljevska dinastija Ugarske, Hrvatske, i Češke 1526-1780
| |
| Prethodnik: Luksemburg |
Kraljevska dinastija Ugarske i Češke 1437-1439 |
Nasljednik: Jagelonci
|
| Prethodnik: Avis |
Kraljevska dinastija Portugala 1580-1640 |
Nasljednik: Bragança
|
| Prethodnik: Trastamara |
Kraljevska dinastija Španije, Napulja i Sicilije 1516-1700 |
Nasljednik: Bourbon |
| Prethodnik: Bourbon |
Kraljevska dinastija Napulja 1713-1735 | |
| Prethodnik: Savoj |
Kraljevska dinastija Sicilije 1720-1734 |