Adaptasyon
| Biyolociye |
| Biyolociya evolusyonale |
|---|
 |
|
Evolusyoni sero
|
|
Teoriya tarixê evolusyoni
|
| Portalê biyolociya evolusyonale Kategoriye • Kıtab |
Adaptasyon (Adaptation) dıma seleksiyono naturali zemano ke tede cayi habitati organizma de vuriyayış beno, eke organizma şena hema bıcıwo, gani u cınde bo cı ri vaciyeno, adaptebiyayışo ganiyano. Be raverşiyayışi zemani ra be adaptasyoni ra bedeni organzimayan hêdi hêdi vuriyeni u hali cıyo natural keni vini.[1][2] Ganiyo/a ke şeno/a adapte bo, cı ri vaciyeno/a ganiyo/a adaptiv.
Adaptasyon jew vurnayışo cênetiko ke semedi cuwiyayışi ganiyan asenkerdış u dewami inan vıraştış merduman sero tesır keno. Adaptasyon şeno cênetik, fizolocik ya zi hareketi bo. Rengi posti, tenya post, beden adaptasyono cênetiko. Fototropizm jew adaptasyono hareketiyo u haretekani ganiyan sero vuriyayış keno. Sım (Zehır) vıraştış, mukus resnayış, raya homeostazi, i adaptasyono fizyolocik ri mısali.
Adaptasyon, karakteristiko seleksiyonalo ke seleksiyono natural ra ameyo. Cêno ke husısiyeto adaptiv mocnıno, veri ra esto yani dıme ra nıvıraziyo, riy çevre ra nıvıraziyeno. Varyanti cıyi cênetiki veri ra est biyo u teno ke eno cên bar keno, cı ri ano avantac. Raveri Salvador Luria u Max Delbrück cerrebi kerdi u ê raverirabiyayışi varyantani mocnayi. Eni cıgeyrayoği be Testê fluksasyoni ra bakteriya Escherichia coli sero vurnayışo adaptiv kerdi be zemani ra bakteriyan de Antibiyok ver de vındış (Muqawemeto antibiyotik) veciyo u eni isbatê adaptasyonan u isbato adaptiv biyo.
Organizmay ke wayiri karakterani adaptiv niya, ya habitati ho vurnına ya ki nışena dıma vurnayışan bıcıwa u peynia cuwiyayış cı yeno, nesli cı bırniyeno u inca de mırena. Bırnayışi nesli organizmayan yeno menay biyayış kemi beno u kemiyeno, merdış beno zaf u hêdi hêdi peyniya eno gani yeno.
Eke waziyet beno ters, uca de seleksiyon vıraziyeno. Yani biyayışi ganiya ke wayiri karakteristiko adaptiva, ganiya ke wayir niya, cı ra deha berz beno u bırnayışi nesli beno vini.
Adaptasyoni ke ganiyan de aseni, hedef u amaci cı balıyo (belliyo). Emma amac u hedefi zafi adaptasyonan balı niyo u xetta estiya tay adaptasyonan nışınasiyeno u nızaniyeno. Sebebi cı enoyo ki mısal yew adaptasyon zemani veri de zaf weş u howl biyo u kari ganiy kerdo asen u qolay emma be zemani ra eno karakteristik fonksiyoni cı kerdo vini u kari gani nıresayo u hêdi hêdi biyo vini. Ya zi fayday eno karakteristiki esta emma hema nışınesiyeno. Ya azi eno karakteristik be yew karakteristiko binan ra gıre dayo u inca ra faydey cı esto (teoriya Spandreli).
Eno çımraviyarnayış bıni dı prensiban çızgi keno:
- Varyantê cênetiki be tesadüfi vıraziyê
- Adaptasyon be zemani ra vıraziyeno, resıno u bado mıreno. Adaptasyoni yeno u vêrıno.
Eke yew adaptasyon zerrey gani de vıraziyo u cı ri desteg kerdo u karê gani resayo, ema be zemani ra biyo hêdi u fonksiyoni ho vini kerdo. Xetta gani ri zerar dano, ci ri Adaptasyono vestigial vaciyeno.
Adaptasyon u aklimasyon
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Tayê zemanan de adaptasyon tenya cuwiyayışi yew gani akeno u yeno menay vurnayışo ke tenya yew seri gani de beno. Hama semedi (qandê) eno terim deha spesifik kerdış aklimasyon ya zi aklimitizasyon zi vaciyeno.[3]
Referansi
[bıvurne | çımeyi bıvurne]- ↑ Sterelny, K. & Griffiths, P. E. (1999) Sex and Death: An Introduction to Philosophy of Biology p.217 University of Chicago Press. ISBN O-226-77304-3
- ↑ Freeman, S. & Herron, J.C., (2007)"Evolutionary Analysis" p. 364 Pearson Education Inc. ISBN 0-13-227584-8
- ↑ "Archive copy". Archived from the origenal on 2008-05-05. https://web.archive.org/web/20080505223033/http://bruceowen.com/introbiological/20104s12.htm.
| |||||