szyja

See also: Szyja, szyją, and Szyją

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *šìja. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ʃʲɨja/
• IPA^(key): (15^th CE) /ʃʲɨja/

Noun

szyja f

1. (anatomy, attested in Greater Poland) neck (part of the body connecting the head and the trunk found in humans and some animals)
   • 1967 [1416], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 608, Kościan:

     Jako pan Vanczenecz... vmarl, ten czso szyą slomyl

     [Jako pan Więceniec... umarł, ten cso szyję słomił]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 684:

     Pravda przebya glovą, a dobry vczynek schyyą lamye

     [Prawda przebija głowę, a dobry uczynek szyję łamie]

   • 1856-1870 [1448], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[2], volume II, number 3335:

     De clenodio defferentes lunam desuper et conyowa schigya in nigro campo

     [De clenodio defferentes lunam desuper et koniowa szyja in nigro campo]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 30r:

     Collum a columna dicitur ein hals schyą

     [Collum a columna dicitur ein hals szyja]

2. death penalty; loss of life
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 103, 4:

     Nye da-ly, tedy nycz gynego, gedno mvssy mv szyyą kostovacz (posset sibi extunc ad vitam transire)

     [Nie da-li, tedy nic jinego, jedno musi mu szyję kosztować (posset sibi extunc ad vitam transire)]

3. (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. top (upper part of something)
      • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[3], Greater Poland, page Hab 20:

        Wybyl yes glowę z domu nyemyloszczywego, odkryl yes zalozenye az do szygey (usque ad collum Hab 3, 13)

        [Wybił jeś głowę z domu niemiłościwego, odkrył jeś założenie aż do szyjej (usque ad collum Hab 3, 13)]

4. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. some metal part of a plow; plowshare
      • 1921 [1460], Kazimierz Tymieniecki, editor, Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich‎^[4], page 236:

        Debet solvere... aratra ferri viginti septem et viginti quatuor lamma al. syy

        [Debet solvere... aratra ferri viginti septem et viginti quatuor lamina al. szyi]

Derived terms

adverbs

• pod szyją

 

nouns

• piwniczna szyja

 

verbs

• chwacić się szyje pf
• dać za szyję pf
• twardej szyje być impf
• wsiąść na szyję pf
• zatwardzić szyję pf
• ściąć szyję pf

 

Descendants

• Polish: szyja, syja (“passage in a basement”)
• Silesian: szyja

References

• Boryś, Wiesław (2005) “szyja”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “szyja”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “szyja”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “szyja”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Alternative forms

• syja (“passage in a basement”)

Etymology

Inherited from Old Polish szyja.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈʂɘ.ja/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈʂɨ.ja/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɘja
• Syllabification: szy‧ja
• Homophone: Szyja

Noun

szyja f (diminutive szyjka, related adjective szyjny)

1. (anatomy) neck (part of the body connecting the head and the trunk found in humans and some animals)
2. neck (tapered part of a bottle toward the opening)
3. (architecture) passage sheltered on both sides by walls, connecting a gate with a protruding fortification
4. (sailing) throat (angle where the arm of an anchor is joined to the shank)
5. (obsolete, music) neck (part of an instrument to be held)
6. (obsolete) neck (part of the collar of an article of clothing)

   Synonym: kołnierz

7. (obsolete, anatomy) tarsus (group of small bones in this part of the foot)

   Synonym: stęp

8. (obsolete, forestry) bottleneck (narrow stretch of forest leading to a field)
9. (Middle Polish, figurative) life

   Synonym: życie

Declension

Declension of szyja

	singular	plural
nominative	szyja	szyje
genitive	szyi	szyj
dative	szyi	szyjom
accusative	szyję	szyje
instrumental	szyją	szyjami
locative	szyi	szyjach
vocative	szyjo	szyje

Derived terms

adverbs

• na łeb, na szyję

 

nouns

• kamień u szyi
• łabędzia szyja
• naszyjnik

 

verbs

• dać sobie w szyję pf, dawać sobie w szyję impf
• pętla zacisnęła się na szyi pf, pętla zaciska się na szyi impf
• rzucić się na szyję pf, rzucać się na szyję impf
• zacisnąć pętlę na szyi pf, zaciskać pętlę na szyi impf
• założyć sobie pętlę na szyję pf, zakładać sobie pętlę na szyję impf
• założyć sobie pętlę na szyję pf, zakładać sobie pętlę na szyję impf
• zarzucić ręce na szyję pf, zarzucać ręce na szyję impf

 

Further reading

• szyja in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• szyja in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “szyja”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “SZYJA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 30.05.2011
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “szyja”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “szyja”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1915), “szyja”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 6, Warsaw, page 700

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish szyja.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈʂɪ.ja/
• Rhymes: -ɪja
• Syllabification: szy‧ja

Noun

szyja f

1. (anatomy) neck (part of the body connecting the head and the trunk found in humans and some animals)
   • 2018 – 2019 September 3, Grzegorz Kulik, “Ôpowiyść ô Madeji ze 1869 roku po naszymu”, in Wachtyrz.eu‎^[5], Kotórz Mały, Poland: Silesia Progress:

     Chłopiec bieżoł i chytoł go za szyja, a ôn se spōmnioł tyn furmōn, iże go zaprzedoł niy inszymu, jyny diobłu.

     (please add an English translation of this quotation)