Atxulondoko burdinola
| Atxulondoko burdinola | |
|---|---|
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Gipuzkoa |
| Udalerria | Zizurkil |
| Koordenatuak | 43°14′N 2°04′W / 43.24°N 2.06°W |
 | |
| Arkitektura | |
Atxulondoko burdinola Zizurkilen (Gipuzkoa) dagoen burdinola bat da. Burdin minerala urtu eta lantzeko ola edo lantokia, Abalozko sakanaren goi partean kokatuta zegoen, Asta eta Atxulondoko errekek bat egiten duten gunean. Gipuzkoan sortu zen lehenengotako industria izateaz gain, burdinola honen garrantzia handia izan zen, "Real Ferreria" deitua izan baitzen eta garai oparoenean 25 bat olagizonek egin omen baitzuten bertan lan. [1][2] Gaur egun, basoaren erdian galdurik eta sasiak janda dago, burdinola eta olagizonen etxea izandakoaren aurriak eta energi hidraulikoa lortzeko bi erreketan burututako azpiegituraren hainbat aztarna baino ez da geratzen.[2]
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Atxulondoko burdinolaren existentzia baieztatzen duten daturik zaharrenak XV. mendekoak (1470) dira, Gaztelako Enrique IV erregeak Garcia Arevalok eskubide batzuengatik jasotzen dituen kobrantzak Juan Abendañori eman zizkiolako, hortaz, momentu horretarako martxan zegoen. Burdinola Zizurkilgo Kontzejuak berak eraiki zuen eta bere jabetzakoa izan zen XIX. mende hasierara arte.[3] Gerora, 1497ko dokumentu batean ageri denez, Juan de Abendaño deituriko batek hartu zituen burdinola honen eta inguruko beste baten eskubideak. 1573an Zizurkilgo alkateak Martin Perez de Luzuriagari eman zion Atxulondo errekan ubide eta presa berri bat eraikitzeko ardura. Ez dago idatzizko erreferentzia gehiagorik 1735. urtera arte, zenbait lan egiten da orduan antepara edo botana deitutako zatian Francisco de Izagirre jaunaren ardurapean. 1756an Zizurkilgo herriak errentan emango dio burdinola Gabriel de Ameztoiri, zeinak 1758an Zizurkilgo herria auzitan jarriko duen, presa egoera txarrean baitzegoen eta ur asko galtzen omen zuelako. Orduan agindu zuten zulatua zegoen presa berreraikitzea eta oinarrietaraino desegin eta karez estalitako horma berregitea.[1]
XIX. mende hasieran beste udal jabetza batzuekin batera besterendua izan zen gatazka napoleonikoak eragindako zerga eta kargei aurre egin ahal izateko. 1810 urtean Manuel Jose Larrondobunori saldu zitzaion eta gero partikular ezberdinen eskuetatik pasa zen.[3]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b Agirresarobe, Asier. (2005). «Andoain: Atxulondoko errekan burdinola bila» Argia (1990) (Noiz kontsultatua: 2018-10-15).
- ↑ a b «Atxulondo» Usurbilgo ondarea ezagutzen (Noiz kontsultatua: 2018-10-15).
- ↑ a b Zizurkilgo baserriak. ISBN 9788493570736. PMC 904757217. (Noiz kontsultatua: 2018-10-15). (PDF fitxategia)
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q31188435
Multimedia: Atxulondoko burdinola / Q31188435