Familia (socioloxía)

Retrato de familia dos Jaso: Enrique Jaso Paz (sentado no chan); Josefa Martínez San Juan (sentada na cadeira); a filla máis vella, Evangelina Jaso González, con cabeleira; o rapaz, Enrique Jaso González (ambos os dous son o froito do primeiro matrimonio do pai); outra nena máis nova, Josefita (no chan, acariñando ao can); e Loliña, no colo da nai.

Unha familia é unha unidade social formada por un conxunto de individuos vinculados por relacións de matrimonio, parentesco ou afinidade, que conviven e organizan colectivamente a vida cotiá ou parte dela. Segundo a Declaración Universal dos Dereitos Humanos, é o elemento natural, universal e fundamental da sociedade e ten dereito á protección da sociedade e do Estado.

Non hai consenso sobre unha definición universal da familia. É un concepto antropolóxico inferior ao clan, a tribo e a nación; sociolóxico e incluso económico (unidade mínima de empresa). A familia nuclear é o modelo principal de familia e a estrutura máis difundida na actualidade; porén, as formas de vida familiar son moi diversas, dependendo de factores sociais, culturais, económicos e afectivos. A familia, como calquera institución social, tende a adaptarse ao contexto dunha sociedade.

O Día Internacional das Familias, celebrado o 15 de maio, foi instituído pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas o 20 de setembro de 1993. Acordouse celebrar no ano 1994 o Ano Internacional da Familia e concretar no día 15 de maio de tódolos anos os actos conmemorativos, que se comezaron a convocar en todo o mundo a partir dese ano 1994 .

O obxectivo proposto é poñer de manifesto a importancia que a comunidade internacional debe conferir á familia como unidade básica da sociedade e motor do desenvolvemento económico e social, o que comporta tomar en consideración tódolos problemas que poidan afectar á situación das familias no mundo e promove-la adopción das medidas adecuadas para resolver eses problemas, incluíndo a necesidade de que os gobernos teñan en consideración as necesidades familiares á hora de establecer prioridades nas decisións políticas que adopten.

Características

Familia composta por dous homes

Segundo defende a Declaración Universal dos Dereitos Humanos, "a familia é o elemento natural e fundamental da sociedade e ten dereito á protección da sociedade e do Estado". Na maioría dos países a familia goza de personalidade xurídica e crea entre os seus membros obrigas e dereitos de carácter social e material.

Os lazos principais que definen unha familia son de dous tipos: vencellos de afinidade, derivados do establecemento dunha relación sentimental recoñecida socialmente como o matrimonio ou unha unión de feito entre dúas ou máis persoas, e vencellos de consanguinidade, como a filiación entre pais e fillos ou os lazos de que se establecen entre os irmáns que descenden do mesmo pai ou da mesma nai. Tamén pódese diferenciar a familia segundo o grao de parentesco entre os seus membros.

Orixe

Familia das Sulawesi

Segundo expón Claude Lévi-Strauss, a familia ten a súa orixe no matrimonio, consta de marido, muller e fillos nacidos da súa unión e os seus membros mantéñense unidos por lazos legais, económicos e relixiosos. Dentro desta visión, historicamente unha das principais funcións da familia foi regular a procreación. Para os meniños a familia adoita ser a referencia primeira na súa socialización e integración cultural. Ademais a orde social establece unha rede de prohibicións e privilexios sexuais ligados á familia e unha cantidade variable e diversificada de lazos psicoafectivos como amor, afecto, respecto, temor etc.

En oposición a este enfoque, Radhika Coomaraswamy defenden que "non se debería definir a familia mediante unha construción formalista, nuclear, a de marido, muller e fillos. A familia é o lugar onde as persoas aprenden a coidar e a seren coidadas, a confiar e a que se confíe nelas, a nutrir a outras persoas e a nutrirse nelas".

Tipos de familias

As familias poden estar clasificadas nos seguintes tipos:

• Familia nuclear: formada polos proxenitores e un ou máis fillos.
• Familia extensa: avós, tíos, curmáns e outros parentes consanguíneos ou afíns.
• Familia monoparental: en que o fillo ou fillos contan cun só proxenitor.
• Familia ensamblada, reconstituída o mixta: en que un ou ambos os membros da parella teñen un ou varios fillos de unións anteriores.
• Familia homoparental: aquela onde unha parella de homes ou de mulleres se converten en proxenitores.
• Familia de pais separados: en que o fillo ou fillos conviven cun só proxenitor, xa que os proxenitores se negan a vivir xuntos; non son parella mais deben seguir cumprindo o seu rol de pais ou nais antes a súa descendencia, por moi afastada que esta estea.
• Familia sen fillos por escolla: en que os membros da familia toman a decisión de non teren descendentes.
• Familia por convenio: Familia que se conforma por unha alianza de diñeiro ou por convenio.

Crítica

Algúns científicos sociais defenderon a abolición da familia. Un opoñente inicial da familia era Sócrates, cunha posición que foi esbozada por Platón na República. No Libro 5 desta obra Sócrates dille aos seus interlocutores que unha cidade xusta é aquela en que os cidadáns non teñen lazos familiares.

Ao ser a familia unha institución moi arraigada e venerada, poucos intelectuais se aventuraron a falar contra ela. O familiarismo foi atipicamente definido como unha "estrutura social onde... os valores dunha familia se levan a cabo en máis alta estima que os valores dos membros individuais da familia." O favoritismo ou preferencia que teñen funcionarios públicos para dar empregos a familiares ou amigos, sen importar o mérito para ocuparen o cargo, senón a súa lealdade ou alianza chámase nepotismo.

A filósofa individualista ruso-estadounidense Ayn Rand comparou a parcialidade cara á consanguinidade co racismo, como unha manifestación de pequena escala deste último. "A adoración da familia é simplemente racismo, como unha cruamente primitiva primeira base para a adoración da tribo. Coloca o accidente do nacemento por riba dos valores dunha persoa e o deber á tribo sobre o dereito dunha persoa á súa propia vida". Ademais, manifestouse a favor dun childfree lifestyle ("estilo de vida sen fillos"), seguíndoo ela mesma.

O xornalista estadounidense Marty Nemko considera que a familia está sobrevalorada. "Os políticos, clérigos, e só xente sinxela enxalzan a familia como a institución máis importante. / Creo que a familia está sobrevalorada. Moitas persoas sofren excesivamente dende a familia... / Millóns de persoas nin sequera falan cun membro da familia. Millóns máis gastan anos e fortunas en terapeutas, tratando de desfacer os males que a familia perpetrou neles. / Todo isto non debería sorprender. Despois de todo, a diferenza de cos amigos, somos postos na nosa familia de orixe de forma aleatoria, sen voz no asunto".

Véxase tamén

Bibliografía

• Bel Bravo, María Antonia (2000). La familia en la historia. Encuentro. ISBN 9788474905700. 
• Becker, Gary S. (2009). A Treatise on the Family. Harvard University Press. ISBN 9780674020665. 
• Calò, Emanuele (2009). Matrimonio à la carte: Matrimoni, convivenze registrate e divorzi dopo l'intervento comunitario. Milán: Giuffrè. 
• Carta de los derechos de la familia. Santa Sede. 1983. 
• Declaración de Ámsterdam. V Congreso Mundial de Familias. 12 de agosto de 2009. 
• Del Fresno García, Miguel (2011). Retos para la intervención social con las familias en el siglo XXI. Trotta. ISBN 978-84-9879-184-6. 
• Del Fresno García, Miguel (2011). Familia y crisis del matrimonio en España. Poznań: Studia Europaea Gnesnensia. Instytut Kultury Europejskiej. Uniwersytet im Adama Mickiewicza. ISSN 1233-8672. 
• Del Fresno García, Miguel (2013). Trabajo social con familias los estilos familiares como indicadores de riesgo. Una investigación etnográfica. Portularia. Revista de Trabajo Social. ISSN 1578-0236. 
• Estrada, L. (2003). El ciclo vital de la familia. México: Grijalbo. 
• Gough, K.; Lévi-Strauss, C.; Spiro, M. E. (1974). "Los nayar y la definición del matrimonio. El origen de la familia". Polémica sobre el origen y la universalidad de la familia. Barcelona: Anagrama. 
• Instituto Juan Pablo II para la Familia (2002). Memorias del 3er Congreso Nacional de la Familia. México: Ediciones Castillo. 
• Lucas, R. (1999). El hombre, espíritu encarnado. Ediciones Sígueme. 
• Martín López, Enrique (2000). Familia y sociedad. Ediciones Rialp. ISBN 9788432132797. Arquivado dende o orixinal o 3 de novembro de 2013. Consultado o 03 de xuño de 2018. 
• Organización Mundial de la Familia (1988). Vuelve la Familia. Congreso Internacional de la Familia. Encuentro. ISBN 9788474902105. 
• Papalia, D. (2004). Desarrollo humano. México: Mc Graw Hill. 
• Ramírez, Aline. Tesis: La comunicación interpersonal como un elemento de funcionalidad en el noviazgo. México: Instituto Superior de Estudios para la Familia. 
• Sgreccia, E. (1996). Manual de bioética. México: Diana. 
• Vázquez de Prada, Mercedes (2008). Historia de la familia contemporánea. Rialp. ISBN 9788432137075. 
• Wojtyla, K. (1969). Amor y responsabilidad. Madrid: Razón y Fe.