Sentido (bioloxía)

Os sentidos son o mecanismo fisiolóxico da percepción. O estudo e clasificación dos sentidos é obxecto de varias ciencias, sobre todo a fisioloxía, as neurociencias, a psicoloxía cognitiva e a filosofía da percepción.

Os sentidos nos seres humanos

• O sentido da vista ou da visión é a capacidade de detectar as ondas electromagnéticas dentro do espectro visíbel polo ollo, e interpretar polo cerebro a imaxe formada na retina como vista. Hai desacordo entre os expertos de se constitúe un, dous ou tres sentidos distintos, dado que diversos receptores son responsábeis da percepción da cor (frecuencia da luz) e o brillo (enerxía da luz). Algúns discuten que a percepción da profundidade tamén constitúe un sentido, pero parece claro que isto é realmente unha función postsensorial cognitiva derivada de ter visión.

Cadro de Jan Steen no que concorren os sentidos.

• O sentido do gusto ou do sabor (gustación) é un dos dous sentidos químicos do organismo. É ben sabido que existen polo menos catro tipos de sabores distintos e, consecuentemente, de receptores na lingua e polo tanto, como é de esperar, son os anatomistas os que discuten se estes constitúen un, catro ou máis sentidos, dado que cada receptor transporta a información a unha rexión lixeiramente diferente do cerebro. Os catro receptores ben coñecidos son os que detectan o doce, o salgado, o amargo e o ácido, aínda que os receptores para doce e amargo non se identificaron de maneira definitiva. Un quinto receptor para unha sensación chamada umami foi descrito por primeira vez en 1908 e a súa existencia confirmada no ano 2000. O receptor do umami detecta o aminoácido ácido glutámico, un sabor encontrado comunmente na carne e en condimentos artificiais, tales como o glutamato monosódico.
• O sentido do oído ou da audición é o sentido da percepción de vibracións do aire que oscilen entre os 20 e os 20.000 Hz. O son pódese detectar tamén como vibracións conducidas a través do corpo polo tacto. As frecuencias que están fóra do campo citado, máis baixas (infrasons) e máis altas (ultrasóns), só se detectan desta maneira.
• O sentido do olfacto ou do olor (olfación) é o outro sentido químico. É diferente do gusto, porque hai centenares de receptores olfactivos, cada un adaptado para unirse a unha molécula de características particulares, segundo a teoría actual. No cerebro, o olfacto procésase polo sistema olfactivo. As neuronas olfactivas do receptor no nariz diferéncianse da maioría das outras neuronas en que morren e se rexeneran regularmente.

Cómpre sinalar que nos organismos acuáticos non hai diferenzas importantes entre o olor e o gusto.

Richard Axel e Linda B. Buck obtiveron o premio Nobel de 2004 en fisioloxía e medicina polo seu traballo sobre o olfacto, publicado primeiro nun artigo en 1991 no que se describía a gran familia de cerca de mil xenes que codifican os receptores do olor e como os receptores se relacionan co cerebro.

Os sentidos restantes pódense considerar tipos de tacto ou sensación física do corpo (somatosensación).

• O sentido do tacto é a percepción da presión, xeralmente na pel.

• A termocepción é tanto a percepción da calor como da súa ausencia (frío). Foi o primeiro dos grupos de sentidos non identificados explicitamente por Aristóteles. Existe tamén un certo desacordo sobre cantos sentidos representa este debido a que os termorreceptores da pel son absolutamente diferentes dos termorreceptores homeostáticos que proporcionan a regulación da temperatura interna do corpo.
• A nocicepción (ou nocicepción, ou nocipercepción) é a percepción da dor. Os tres tipos de receptores da dor son cutáneos (pel), somáticos (articulacións e ósos) e viscerais (órganos do corpo).
• A propiocepción é a percepción do coñecemento do corpo ou da situación das diferentes partes do noso corpo (se estamos deitados, de pé, sentados, boca a abaixo etc.).

• A equilibriocepción ou sentido do equilibrio é a sensación de equilibrio, cuxo órgano está nas tres canles semicirculares do oído interno, permitindo a detección dos tres eixes do espazo: arriba-abaixo, esquerda-dereita e cara a adiante-cara a atrás.

O termo sentido foi utilizado polo lóxico Gottlob Frege para denominar o modo de presentación dun obxecto asociado a un nome propio da linguaxe natural, así como tamén o pensamento expresado por unha oración afirmativa.

Sentidos non humanos

• A electrocepción ou electrorrecepción é a capacidade de detectar campos eléctricos.
• A magnetocepción ou magnetorrecepción é a capacidade de detectar campos magnéticos.
• A ecolocalización é a capacidade de orientarse e desprazarse emitindo sons, recibindo e interpretando o eco recibido como fan os quirópteros (morcegos) e algúns cetáceos.

Véxase tamén

• Sistema sensorial
• Sinestesia
• Órganos dos sentidos
• Sensilias. Unidades sensoriais básicas dos artrópodos.