xwarin
Bilêvkirin
[biguhêre]Lêker
[biguhêre]| xwarin (lêkera gerguhêz) | ||
|---|---|---|
| Rehê dema niha: -xw- | ||
| RP. Niha | ||
| ez | dixwim | |
| tu | dixwî | |
| ew | dixwe | |
| em, hûn, ew | dixwin | |
| Fermanî | Yekjimar | bixwe |
| Pirjimar | bixwin | |
| Rehê dema borî: -xwar- | ||
| RP. Boriya sade | ||
| min | xwar | |
| te | xwar | |
| wê/wî | xwar | |
| me, we, wan | xwar | |
Formên din: Tewandin:xwarin
| ||
xwarin lêkera xwerû, gerguhêz
- Kirin zikê xwe,
tişt kirin di devê xwe de û bi didanên xwe hêrandin û da'ûrandin zikê xwe.- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- Xerc kirin, serifandin, serf kirin, mesref kirin,
(mal yan pare) bi kar anîn yan pûç kirin.- Dused dolar hebûn, hemî di rojekê de xwarin.
- Pê ketin.
- Dijminan derbeyek mezin xwar. ― Derbeyek mezin bi dijminan ket.
- Cih tê de hebûn.
- Ew demance çend fîşekan dixwe? ― Cihê çiqas fîşekan di wê demanceyê de heye?
Ji wêjeya klasîk
[biguhêre]- Nûr ji eniyê hate piştê bû sitar
Nê ji darê xwarin herdukan şîrîn — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Têkilî
[biguhêre]- xurînî (xwarina ber taştê)
- taştê (fitûr/qeretûn)
- firavîn (xwarina nîvro)
- şîv (xwarina êvarê)
- paşîv (xwarina şevê)
Têkildar
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]
|
Şêweya vê gotarê xirab e, ne baş e. Divê were sererastkirin. Heke tu sererast bikî, dê gelek baş be. Ji bo şêweya rast binêre: Formata nivîsînê Eger tu bixwazî sererast bikî, biçe ser "biguhêre". |
Ji îraniya kevn *hʷarati, ji proto-hindûaryayî *sʷalati, ji proto-hindûewropî *sʷeleti (“xwarin, vexwarin, daûrandin, daqurtandin”), têkildarî swallow (“daqurtandin, daûrandin”) ya îngilîzî, zwelgen (bi hesûdî xwarin) ya holendî, خواردن (xwardin) ya soranî, warden ya zazakî, wardey ya hewramî, خوردن (xorden) ya farisî...
proto-îranî: *hwar- ("xwarin"), avestayî: xvar- ("xwarin"), partî: xwr- ("xwarin"), pehlewî: xwar- ("xwarin, vexwarin"), sogdî: xwr- ("xwarin"), farisî: xurdan / xvār- ("xwarin, şımıten"), belûçî: wārt / war- ("xwarin, vexwarin"), tatî: xārt / xer- ("xwarin"), kurmancî: xwarin / xw-, soranî:. xwardin / xw- ("xwarin"), kurdiya başûr: xwardin ("xwarin"), hewramî: wardey / wer- ("xwarin, vexwarin") ... zazakî: warden / wer- ("xwarin"), îngilîzî: swallow ("daqurtandin, daûrandin"), holendî: zwelgen ("bi hesûdî xwarin")
Çavkanî: Cheung p.148, Watkins p.88, Etymonline | Pokorny: 1045
Bi zaravayên din
[biguhêre]- Soranî: خواردن (xwardin)
- Kurdiya başûrî: خواردن (xwardin)
- Lekî: hwardin, wardin
- Hewramî: wardey
- Zazakî: werdene → diq, wardene
Werger
[biguhêre]- Abxazî: афара (āfārā)
- Afrîkansî: eet → af
- Ahomî: 𑜀𑜢𑜃𑜫 (kin)
- Akadî: 𒅥 (akālu)
- Akanî: di
- Aklanon: kaon
- Albanî: ha → sq
- Almaniya navendî ya rojhilat: assn
- Almaniya Pennsylvania: esse
- Almanî: essen → de, fressen → de
- Ambonezî-malezî: makang, cake
- Amharî: መብላት (mäblat), በላ (bäla)
- Andî: икунну
- Apaçî:
- Aragonî: minchar → an
- Aramî: ܐܟܠ (ʾekal), אכל
- Aromanî: mãc
- Asamî: খা (kha)
- Astûrî: yantar, xintar → ast
- Atayalî: niqun
- Atîkamekwî: mitciso
- Avarî: кваназе (kwanaze)
- Aynuyî: エ ('e), イペ ('ipe)
- Azerî: yemək → az
- Baskî: jan → eu
- Başkîrî: ашау (ašaw)
- : èssn
- Belarusî: е́сці impf (jésci), е́сьці impf (jésʹci), з'е́сці pf (zʺjésci)
- Bengalî: খাওয়া → bn (khaoẏa)
- Bextiyarî: خردن (xarden)
- Bîslamayî: kaekae
- Brahuiyî: kunak
- Bretonî: debriñ → br
- Bukidnon manoboyiya rojavayî: ka'an
- Bulgarî: ям → bg impf (jam), храня́ се impf (hranjá se)
- Burmayî: စား → my (ca:), သုံးဆောင် → my (sum:hcaung), ဘုဉ်းပေး → my (bhuny:pe:)
- Buryatî: эдихэ (edixe)
- Çeçenî: даа (daa)
- Çekî: jíst → cs impf, sníst → cs pf
- Çîçewayî: -dya
- Çînî:
- Çukçî: ӄамэтвак (qamėtvak)
- Çûkî: mongo
- Dalmatî: mančur
- Danmarkî: spise → da, æde → da
- Dolganî: аһаа
- Elfdalî: jätå
- Endonezyayî: makan → id
- Erebî: أَكَلَ → ar (ʾakala) imperfective: يَأْكُلُ (yaʾkulu)
- Ermenî: ուտել → hy (utel)
- Ermeniya kevn: ուտեմ (utem)
- Esperantoyî: manĝi → eo
- Estonî: sööma → et
- Etiyopiya klasîk: በልዐ (bälʿä)
- Evenî: дебдэй (ʒeʙdəj)
- Evenkî: девми (ʒewmi)
- Farisî: خوردن → fa (xordan)
- Ferî: eta → fo
- Fîjî: daliga
- Fînî: syödä → fi
- Frankoprovansî: mengier
- Fransî: manger → fr, bouffer → fr
- Fransî:
- Friyolî: mangjâ
- Frîsiya bakur: iidj, iit
- Frîsiya kevn: ita
- Frîsiya saterlandî: iete
- Frîsî: ite → fy
- Gaelîka skotî: ith
- Galîsî: comer → gl, gandir
- Gotî: 𐌹𐍄𐌰𐌽 (itan), 𐌼𐌰𐍄𐌾𐌰𐌽 (matjan)
- Gujaratî: ખાવું (khāvũ)
- Gullahî: nyam
- Gurcî: ჭამა (č̣ama)
- Guwaranî: 'u
- Haîtî: manje
- Hawayî: ʻai
- Hawsayî: ci → ha
- Higaononî: kaun
- Hindî: खाना → hi (khānā), लेना → hi (lenā)
- Hîlîgaynonî: kaon, magkaon, áb-ab
- Hîtîtî: 𒂊𒀉𒈪 (e-id-mi)
- Holendî: eten → nl, vreten → nl (used for animals; vulgar when applied to people), consumeren → nl
- Holendiya navîn: eten
- Hunsrikî: esse
- Îbranî: אָכַל → he (akhál)
- Îdoyî: manjar → io
- Îngilîziya kevn: etan
- Îngilîziya navîn: eten
- Îngilîzî: eat → en
- Îngriyî: söövvä
- Îngûşî: даа (daa)
- Îrlendî: ith
- Îsnagî: kan
- Îstriyotî: magnà
- Îstro-romanyayî: măncå
- Îtaliya cihû: אכלר (akhlare)
- Îtalî: mangiare → it
- Îzlendî: borða → is, éta → is, eta → is
- Japonî: 食べる → ja (たべる, taberu), 食う → ja (くう, kuu), 食事する → ja (しょくじする, shokuji suru), 召し上がる → ja (めしあがる, meshiagaru), 頂く → ja (いただく, itadaku)
- Jarayî: ƀŏng, huă
- Javayî: dhahar → jv, mangan → jv, nguntal, mbadhog → jv
- Kabîlî: ečč
- Kalalîsûtî: nerivoq
- Kalmîkî: идх (idx)
- Kannadayî: ತಿನ್ನು → kn (tinnu)
- Kapverdî: kume
- Kaşûbî: jesc
- Katalanî: menjar → ca
- Keçwayî: mikhuy, mikui
- Keşmîrî: کھیٛۆن (kh'on)
- Khasiyî: bam
- Kirgizî: жеш → ky (ceş)
- Kîkûyûyî: kũrĩa
- Kîngalî: කනවා → si (kanawā), වලඳීනවා (walaⁿdīnawā)
- Komorî: uɗya
- Koreyî: 먹다 → ko (meokda), 드시다 (deusida), 잡수시다 → ko (japsusida), 섭취하다 → ko (seopchwihada)
- Korsîkayî: manghjà → co
- Kreyoliya morîtanî: manze
- Kumikî: ашамакъ (aşamaq)
- Ladînoyî: komer, kumer
- Lamboyayî: ya
- Latînî: edō → la, comedō, manducō
- Latviyayî: ēst → lv
- Lawsî: ກິນ → lo (kin), ທານ (thān)
- Lîmbûrgî: aete → li
- Lîtwanî: valgyti → lt, ėsti → lt(used for animals and ill-mannered people)
- Lombardî: mangià, magnà
- Lueyî: ᦂᦲᧃ (k̇iin)
- Luksembûrgî: iessen → lb, buffen (slang), friessen (vulgar)
- Luoyî: chamo
- Luwiyanî: 𒀀𒁺𒈾 (aduna)
- Mòçenoyî: èssn
- Maguindanaoyî: kuman
- Malay:
- Makedonî: јаде impf (jade)
- Malayalamî: കഴിക്കുക → ml (kaḻikkuka), തിന്നുക → ml (tinnuka), ഉണ്ണുക → ml (uṇṇuka)
- Maltayî: kiel
- Mançûyî: ᠵᡝᠮᠪᡳ (jembi)
- Manksî: ee
- Maorî: kai → mi, haupa
- Maranaoyî: kan
- Maratî: खाणे (khāṇe)
- Marwarî: खाणौ (khāṇau)
- Mayayiya yukatekî: hanal
- Mecarî: eszik → hu
- Misrî:
(wnm)
- Mînangkabawî: makan
- Mongolî:
- Morî bawah: kaa
- Nahwatlî: cuā → nah
- Nanayî: депури (žepuri), сиаори (śiaori)
- Napolîtanî: mangià, magnà
- Navajoyî: ashą́
- Nedersaksî: eten → nds
- Nepalî: खानु → ne (khānu)
- Nîvxî: иньдь (iņd̦)
- Normandî: mangi
- Norsiya kevn: eta
- Norwecî:
- Ohloniya bakur: ahmush
- Ojibweyî: wiisini, amo, miijin
- Okînawanî: 食むん (かむん, kamun)
- Oksîtanî: manjar → oc
- Oriyayî: ଖାଇବା → or (khaiba)
- Oromoyî: nyaachuu
- Osetî: хӕрын (xæryn)
- Oygurî: يېمەك (yëmek)
- Ozbekî: yemoq → uz
- Palî: khādati
- Peştûyî: خوړل → ps (xwaṛᶕl)
- Piedmontîsî: mangé
- Pijînî: kaekae
- Pîpîlî: -kwa, -cua
- Polonî: jeść → pl impf, zjeść → pl pf, żreć → pl impf
- Portugalî: comer → pt
- Puncabî: ਖਾਣਾ (khāṇā)
- Qazaxî: жеу → kk (jeu)
- Rapanuyî: kai
- Romagnolî: magnê
- Romancî: mangiar, magliar
- Romanyayî: mânca → ro
- Rusî: есть → ru impf (jestʹ), пое́сть → ru pf (pojéstʹ), съесть → ru pf (sʺjestʹ), ку́шать → ru impf (kúšatʹ), поку́шать → ru pf (pokúšatʹ), ску́шать → ru pf (skúšatʹ), пита́ться → ru impf (pitátʹsja), жрать → ru impf (žratʹ), пожра́ть → ru pf (požrátʹ), сожра́ть → ru pf (sožrátʹ), употребить → ru pf (upotrebitʹ)
- Rusînî: ї́сти impf (jísty)
- Saksoniya kevn: etan
- Samiya bakurî: borrat
- Samiya skoltî: poorrâd
- Sanskrîtî: अत्ति → sa (atti), खादति → sa (khādati)
- Sardînî: mandigare
- Sebwanoyî: kaun, kaon
- Sicîlî: manciàri → scn, manciari → scn
- Sindhî: کائِڻُ
- Sirananî: nyan
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠈꠣꠃꠣ (xáua)
- Slaviya kevn:
- Slovakî: jesť → sk impf
- Slovenî: jesti → sl impf
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: ja → st
- Spanî: comer → es
- Sundanî: tuang, neda, dahar → su, lebok, nyatu, lolodok, jajablog
- Swahîlî: kula → sw
- Swêdî: äta → sv
- Şanî: ၵိၼ် (kǐn)
- Şerpayî: ཟ (sa)
- Şillukî: camo
- Şîngazîcayî: hula
- Tacikî: хӯрдан → tg (xürdan)
- Tagalogî: kain → tl, kumain, kainin
- Tamîlî: சாப்பிடு → ta (cāppiṭu), உண் → ta (uṇ), தின் → ta (tiṉ)
- Tarantinoyî: mangià
- Tausugî: kaun
- Tay dam: kin, ꪀꪲꪙ
- Tayiya bakurî: ᨠᩥ᩠ᨶ
- Tayî: กิน → th (gin), รับประทาน → th, ทาน → th (taan), ฉัน → th (chǎn), แดก → th (dɛ̀ɛk), เสวย → th (swə̌əi)
- Telûgûyî: తిను → te (tinu), భుజించు → te (bhujiñcu)
- Teteriya krîmî: aşamaq
- Teterî: ашарга → tt (aşarga)
- Tetûmî: han
- Tirkî: yemek → tr
- Tirkmenî: iýmek
- Tîbetî: ཟ (za), མཆོད (mchod)
- Tokpisinî: kai
- Toxarî B: śu-, tāpp-
- Tuvanî: чиир (çiir)
- Ugarîtî: 𐎀𐎋𐎍 (ảkl)
- Urdûyî: کھانا (khānā)
- Ûkraynî: ї́сти → uk impf (jísty)
- Venîsî: magnar → vec
- Viyetnamî: ăn → vi, ăn cơm, xơi → vi
- Walonî: magnî → wa, mindjî → wa
- Warayî: ka-un
- Weylsî: bwyta → cy
- Ximêrî: ញ៉ាំ → km (ñam), ពិសា → km (pisaa), ស៊ី → km (sii), ហូប → km (houp)
- Yagnobî: хварак
- Yakutî: аһаа (ahaa), сиэ (sie)
- Yidîşî: עסן → yi (esn)
- Yukaghiriya bakurî: лэв- (lew-)
- Yupîkiya navendî: ner'uq
- Yûnanî: τρώω → el (tróo), τρώγω → el (trógo), εσθίω (esthío)
- Zêlandî: ete
- Zhuangî: gwn
- Zuluyî: -dla
- ǃXóõ: ʻâã
- Ev tabloya wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | xwarin | xwarin |
| Îzafe | xwarina | xwarinên |
| Çemandî | xwarinê | xwarinan |
| Nîşandera çemandî | wê xwarinê | wan xwarinan |
| Bangkirin | xwarinê | xwarinino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | xwarinek | xwarinin |
| Îzafe | xwarineke | xwarinine |
| Çemandî | xwarinekê | xwarininan |
xwarin mê
- Tişta/ê ku tê xwarin.
- Gelekan ji wan zû de hevdu nedîtibûn, loma wan li kar û mijûliyên hev dipirsîn, guhertinên ku di wan de bûbûn meraq dikirin, gazin ji jiyana sirgûnê û têkiliyên sar ên ku berhemên jiyana sirgûnê ne dikirin. Heta ku hebekî xilbexilba wan kêm bû min ji wan daxwaz kir ku ew rabin û ji xwe re xwarinê bînin. — (Firat Cewerî, Payiza Dereng, Avesta, 2014, r. 16)
- Rewşa tiştekî xwarin.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Binêre herwiha
[biguhêre]
Bi zaravayên din
[biguhêre]- Soranî: خواردەمەنی (xwardemenî), چێشت (çêşt)
- Zazakî: werdiş n
Werger
[biguhêre]tişta tê xwarin
- Afrîkansî: kos → af, voedsel → af
- Almanî: Nahrung → de m, Essen → de nt, Lebensmittel → de nt, Speise → de m
- Aramî: אוכלא n
- Azerî: qida → az, ərzaq → az, yemək → az
- Belûçî: ورگ (warag)
- Bulgarî: храна́ → bg m (hraná)
- Burmayî: စားစရာ → my (ca:ca.ra), အစားအစာ → my (a.ca:a.ca), အစား → my (a.ca:)
- Çekî: potrava → cs m, jídlo → cs nt
- Çînî:
- Danmarkî: føde → da g, mad → da g, næring → da
- Endonezyayî: makanan → id, pangan → id
- Erebî: طَعَام → ar n (ṭaʿām)
- Ermenî: ուտելիք → hy (utelikʻ), սնունդ → hy (snund), կերակուր → hy (kerakur)
- Esperantoyî: manĝaĵo → eo
- Estonî: toit → et
- Farisî: غذا → fa (ğazâ)
- Fînî: ruoka → fi, ravinto → fi
- Fransî: nourriture → fr m, alimentation → fr m, manger → fr n, bouffe → fr m
- Gotî: 𐌼𐌰𐍄𐍃 n (mats)
- Gurcî: საზრდო (sazrdo), საჭმელი → ka (sač̣meli), საკვები (saḳvebi)
- Hindî: खाना → hi n (khānā), भोजन → hi n (bhojan)
- Holendî: voedsel → nl nt, eten → nl nt
- Îbranî: אוכל \ אֹכֶל → he n (ókhel), מָזוֹן → he n (mazón)
- Îngilîzî: food → en, nourishment → en
- Îrlendî: bia → ga
- Îtalî: cibo → it n, alimento → it n, vitto → it n
- Japonî: 食べ物 → ja (たべもの, tabemono), 食物 → ja (しょくもつ, shokumotsu), 食料 → ja (しょくりょう, shokuryō), 飯 → ja (めし, meshi), 食品 → ja (しょくひん, shokuhin), 餌 → ja (えさ, esa)
- Katalanî: menjar → ca n, aliment → ca n
- Kirgizî: аш → ky (aş), тамак → ky (tamak), тамак-аш → ky (tamak-aş)
- Koreyî: 음식 → ko (eumsik) (飮食 → ko)
- Lazî: gyari
- Lîtwanî: maistas → lt n
- Makedonî: храна m (hrana)
- Malezî: makanan → ms
- Mazenderanî: خهراک (xərâk)
- Mecarî: étel → hu, ennivaló → hu, élelem → hu, étek → hu, táplálék → hu
- Mongolî: хоол → mn (hool), хүнс → mn (hüns), зоог → mn (zoog)
- Oygurî: ئوزۇق (ozuq), يېمەك (yëmek)
- Ozbekî: ozuqa → uz, oziq → uz, ovqat → uz, yemak → uz, taom → uz
- Peştûyî: ډوډۍ → ps (ḍwoḍay)
- Polonî: jedzenie → pl nt, pożywienie → pl nt, żywność → pl m, strawa → pl m, jadło → pl nt, pica → pl m
- Portugalî: comida → pt m, alimento → pt n
- Puncabî: ਅਹਾਰ → pa n (ahār), ਖਾਣਾ n (khāṇā)
- Qazaxî: ас (as), тамақ → kk (tamaq)
- Romanyayî: aliment → ro nt, mâncare → ro m, hrană → ro m
- Rusî: еда́ → ru m (jedá), пи́ща → ru m (píšča), пита́ние → ru nt (pitánije), корм → ru n (korm)
- Sanskrîtî: खाद्य → sa nt (khādya), भोजन → sa nt (bhojana), अन्न → sa nt (anna), प्सुरस् → sa nt (psuras), घास → sa n (ghāsa)
- Slovakî: jedlo → sk nt, strava m
- Slovenî: hrana → sl m
- Spanî: alimento → es n, comida → es m, víveres → es n pj
- Swêdî: mat → sv, föda → sv
- Tacikî: ғизо → tg (ġizo)
- Tagalogî: pagkain → tl
- Talişî: خراک (xərâk)
- Tamîlî: சாப்பாடு → ta (cāppāṭu), உணவு → ta (uṇavu)
- Tayî: อาหาร → th, ของกิน → th
- Teterî: аш → tt (aş)
- Tirkî: yiyecek → tr, yemek → tr, besin → tr, aş → tr, azık → tr
- Tirkmenî: aş → tk, azyk → tk
- Tîbetî: ལྟོ (lto), ཁ་ལག (kha lag)
- Urdûyî: کھانا n (khānā)
- Ûkraynî: ї́жа → uk m (jíža), харчува́ння nt (xarčuvánnja)
- Viyetnamî: thức ăn → vi, thực phẩm → vi, đồ ăn → vi
- Volapûkî: fid → vo
- Weylsî: bwyd → cy n
- Yakutî: ас (as)
- Yidîşî: עסן → yi nt (esn)
- Yûnanî: τροφή → el m (trofí), φαγητό → el nt (fagitó), φαΐ → el nt (faḯ)
- Ev tabloya wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Kategorî:
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Bidlîsê
- Deng bi kurmancî
- Lêker bi kurmancî
- Lêkerên xwerû bi kurmancî
- Lêkerên gerguhêz bi kurmancî
- Lêkerên xwerû yên gerguhêz bi kurmancî
- Lêkerên kurmancî bi paşgira -in
- Mînak bi kurmancî
- Ji wêjeya klasîk (kurmancî)
- Jêgirtin bi kurmancî
- Şêwexirab
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûewropî
- Peyvên kurmancî ji proto-îranî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên mê bi kurmancî