Catalaunia

-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

Catalaunia sive Catalonia (-ae, f.; Catalane Comunitat Autònoma de Catalunya; Hispanice Comunidad Autónoma de Cataluña; Aranice Comunautat Autonoma de Catalonha) est communitas autonoma Hispaniae, quae finibus habet ad septentrionem Francogalliam et Andorram, Aragoniam ad occidentem, et Regionem Valentianam ad meridiem, 580 km litoris ad Mare Mediterraneum.

Publicae linguae Catalana et Hispanica et Occitana ("Aranica" appellata) sunt.

Catalaunia Communitas autonoma Hispaniae, cum regionis historicae statu Hispanica in constitutione. Mense Septembri anno 2005, Parlamentum Catalaunicum decrevit Catalauniam civitatem esse in novi Catalanici Statuti (autonomicae basicae^? legis) praeambulo, sed secundum Hispanicam gubernationem, haud legitimam validitatem^? habet, quia Constitutio Hispanica indissolubilem "Hispanicae nationis unitatem" recognoscit.

Cuius terrae historicae Principalitatis Catalauniae territorii magnae parti respondet et caput Barcino est. Communitas Autonoma Catalauniae aream 32 114 km² tegit cum 8 005 784 incolarum anno 2024.^[1] Immigrantes 10,2 centesimas omnium incolarum repraesentant.^[2]

Historia

Velut relictum Mediterraneum litus Paeninsulae Ibericae, antiquis temporibus a Graecis colonias collocatas vidit et in Praeromana Iberica cultura participavit. Velut relicta Romana Hispania Citerior, Imperii Romani pars fuit, postea sub Visigothico dominio cecidit, Roma collapsa. Fere tota Septemtrionalis Catalaunia pars breviter Mauro al-Andalus capta est saeculo octavo, sed victis emiri Abdul Rahman Al Ghafiqiwa copiis ad Pictavium anno 732, Franci antiquas Visigothicas regiones cepere quae a Muslimis captae erant aut cum eis foedere iunctae erant. Post pugnarum seriem, Comitatus Barcinonensis (cum Ausona) Francis viribus anno 801 captus est qui contentoriam zonam creavere ultra provinciam Septimaniae, a Carolo Magno creatam anno 795 velut defensorium saeptum inter Mauros Omeias Alandalusenses^? et Francum regnum cum generico Marchiae Hispanicae nomine.

Catalana cultura Medio Aevo sub comitum numeri hegemonia his in terris explicata est. Comites Barcinonenses Franci vassi ab imperatore, tunc Franciae rege, nominati erant cui feudatorii (annis 801-987) erant. Ab anno 987 (cum comes Barcinonensis Francorum regem Hugonem Capetium et novam dynastiam non recognovit) ad annum 1137 (cum Raimundus Berengarius IV Petronilam Aragoniae uxorem duxit dynasticam Comitatus Barcinonensis cum Regno Aragoniae unionem condens, Coronam Aragoniae formans) Comitatus Catalaunici reapse independentes fuisse dici possunt. Anno 1258, per Foedus Corbeilense, evenit ut rex Franciae feudale dominium super comitatus Principalitatis Catalauniae reliquerit regi Aragoniae Iacobo I, Raimundi Berengarii IV prognato. Hoc foedere factum est ut principalitas ex Francica in Aragonicam clientelam venerit, priore in re societate cum Aragonia jam legali cedente. Ut Coronae Aragoniae pars, Catalaunia plurimum mari pollebat propagavitque potestatem Coronae Aragoniae per commercium necnon vim in Valentiam, Insulas Baliares et usque ad Sardiniam Siciliamque.

Matrimonium Isabella I et Ferdinandi Aragoniae (anno 1469) omnia Christiana regna in Hispania, excepto Regno Navarrae, Coronae Castellae anno 1512 annexo; anno 1492, reliqua Al-Andalus capta sunt et Hispanica Americarum occupatio coepit. Politicum imperium de Aragonia in Castellam transire coepit.

Aliquod per temporis, Catalaunia, velut tardi Coronae Aragoniae pars, proprias leges servans continuavit, sed quae graduatim erosae sunt (quamquam cum occasionalibus regenerationis periodis). Pauca secuta per saecula, Catalaunia generatim victo in latere bellorum seriei quae continenter ad maiorem potentiae centralizationem in Hispania duxit.

Maximi ponderis conflictus Bellum de successione Hispanica fuit, quod coepit Carolo II mortuo sine successore anno 1700. Catalaunia, velut alia Orientalia territoria, Austriaci dynastiae Habsburgensis rami membrum proclamatum fulsit, dum maxima Hispaniae pars sub Francico Borbonico candidato, Philippo V cecidit. Post victas Catalanas copias die 11 Septembris anni 1714, Philippi V decreta Novi Propositi omnia praecipua Aragoniensia instituta prohibuit et super regionem gubernationem militaris indolei imposuit.

Ultimo in saeculi undevicensimi dimidio, Catalaunia facta est sedes industriae; usque ad hodiernum Hispanicarum industrializatissimarum partium una manet, solum cum Vasconia et Matrito certans. Primo in saeculi vicensimi tertio, Catalaunia variabiles autonomiae gradus aliquando consecuta est et amisit, primum autonomiae statutum per Secundam Rem Publicam Hispanicam (conditam anno 1931) accipiens et sine civitate territorium per Bellum Civile Hispanicum (annis 1936-1939) formans. Victa Re Publica in Bello Civili Hispanico, quod imperatorem Franciscum Franco in imperium tulit, Catalanae autonomia culturaque ad inusitatum planum repressae sunt; adhuc palam lingua Catalana uti primis in dictatorialis regiminis annis prohibitum est.

Franco anno 1975 mortuo et adoptata democratica Hispanica constitutione anno 1978, Catalaunia culturalem autonomiam et aliquod politicae autonomiae recuperavit. Hodie, Catalaunia oeconomice dynamicissimarum regionum Hispanicarum una est. Catalanum caput et maxima urbs, Barcino, praecipua sedes internationalis culturae et praecipua turistica^? destinatio^? est.

Catalauniae secundum statutum autonomiae, Catalana gubernatione die 22 Decembris anni 1979 adoptatum, officialiter Catalauniam nationalitatem recognoscit velut etiam ultimum statutum autonomiae adoptatum die nono Augusti anni 2006, quamquam Parlamentum Catalauniae Catalauniam nationem in praeambulo definivit. Exactum vocis "natio" significatum sic ambiguum est ne cum Hispanica Constitutione confligat. Statutum Autonomiae etiam instituit; "Catalaunia suam politicam personalitatem iuxta Civitatis Hispanicorum populorum identitatum diversitatem recognoscentis venerataeque compagem explicare cupit". Primum scriptione regionali in parlamento probata, tunc iuxta Nationale Parlamentum editum est. Maximi ponderis politicae partes in Catalaunia finale statutum auctorizavere et probatum est per referendum in quo 73.9 centesimae pro autonomiae proposito et 20.8 centesimae contra idem suffragium fuere. Participatio parva fuit circa 49 centesimas.

Lingua

Si plus cognoscere vis, vide etiam Lingua Catalana.

Lingua Catalana, nativa Catalauniae quae habetur, trium officialium linguarum una est secundum Catalano Statuto Autonomiae instituta. Aliae sunt lingua Hispanica quae officialis in omni Hispania est, et lingua Aranica (qua Valles Aranica loquitur).

Alphabetizatio

Secundum anni 2001 Linguisticum Censum ^[3], circa 5.900.000 hominum in Catalaunia (fere 95% incolarum) Catalanam linguam intellegunt. Excentatio incolarum qui Catalanice loqui, legere et scribere possunt est secuta:

Cognitio Catalanae
Aptitudo	Homines	Excentatio
Intellegit	5,872,202	94.5%
Loquitur	4,630,640	74.5%
Legit	4,621,404	74.4%
Scribit	3,093,223	49.8%
Incolae	6,215,281	100%

Per ultimos 20 annos, cognitio Catalanae significative omnibus his in areis progreditur cum aptitudine scriptoria maximum incrementum de 31,6% incolarum anno 1986 in 49,8% anno 2001 experiente.

Secundum aetatis circulos, ei inter 10 et 29 nati maximum in Catalana alphabetizationis planum habent (e.g., 98,2% 10-14 annos nati eam intellegunt, et 85,2% eum scribere possunt); Quae accidunt quia hi homines propriam educationem in Catalana accepere.

Geographice, Catalana Septemtrionali in Catalaunia intellegitur (Superiore in Pyrenaeo, Valle Aranica), a 97,4%, Meridionali Occidentalique Catalaunia secuta, dum Barcinonis metropolitana area minimam cognitionem ostendit, 93,8%. Status scriptae linguae habilitatibus analogus est, cum centrali Catalaunia maximas excentationes (61,4% ducente et Barcinone minimas (46,4%).

Barcino principalium Hispanicae editoriae industriae centrorum unum seu Hispanice editionibus seu Catalanice editionibus.

Socialis usus

Secundum studium anno 2003 Generalitate Catalauniae effectum, 50,1% incolarum quotidianis in circumstantiis Catalana utuntur.

Significative, circa 55% respondentium Hispanica utuntur cum cum parentibus loquuntur (contra 42% qui Catalanam legunt). Quae ad massivam^? de Meridionali Hispania immigrationem per secundam vicensimi saeculi partem tribuntur, ergo aliqui Catalanorum unum aut ambos parentes extra Catalauniam natos habent. Nihilominus, maxima pars (52,6%) Catalana cum suis pueris utuntur (42'3% Hispanica). Quod tribui potest ad aliquos Hispanophonos cives de lingua materna ad Catalanam domi transeuntis.

Extra familiam, 48'6% incolarum se cum peregrinis exclusive aut praeferenter Catalanice loqui indicant, dum Hispanica utentium proportio 41,7%. 8'6% aequaliter ambis uti proclamant.

Lingua Aranica

Secundum anni 2001 Aranicum Linguisticum Censum, cognitio Aranicae in occitanophono Aranico territorio est ut sequitur:

Cognitio Aranicae
Aptitudo	Homines	Excentatio
Intellegit	6,712	88.88%
Loquitur	4,700	62.24%
Legit	4,413	58.44%
Scribit	2,016	26.69%

Cum praeviis datis anni 1996, numerus Aranicae intellegendae capacium leviter descendit (90,5% anno 1996), dum eodem in tempore marginale ei scribendae capacium numeri incrementum fuit (24,97% anno 1996).

Secundum aetatis circulos, latissima Aranicam cognoscentium excentatio^? inter 15-19 annos natorum et 65-69 circulos (ambos amplius 96%) est, dum 30-34 annos nati minimam (iuste circa 80%) ducunt. Alphabetizatio maior in 10–19 natorum circulo est cum 88% se legenda capaces declarantium et 76% Aranicae scribendae. Ei amplius 80 annos nati minus alphabetizati sunt, cum solum 1'5% eorum linguae scribendae capacium.

Significativum notare est ut in Valle Aranica, nati extra Hispaniam Hispanos extra Vallem Aranicam et Catalauniam natos in activo Aranicae usu superant (17% haud Hispnanorum Aranicam scribere possunt, dum Hispanis excentatio, Catalanis exclusis, 10% est).

Auctores Catalani

Oeconomia Catalauniae

Productus domesticus grossus anni 2005 157.124 billionum euronum est, quartum locum inter communitates autonomicas in Hispania occupans. Per capita productus domesticus grossus 26.550$ est.

Catalana oeconomia industriali forma distinguitur. Incolaria figura est:

Producti domestici grossi incrementum 2'5% est, terra agriculturae dicata 33% est. Usitatissimae cultiones in Catalaunia mays, solana, pabulum, vites, oleae et frumenta.

Etiam crebera horticuturae et pecuariorum practice est; ultimis maximi ponderis pecu porcinum, bovinum et ovinum sunt.

Transvectio in Catalaunia

Aeroportus

Commerciales epibaticique^? portus

Viae

12 000 chilometrorum viarum per Catalauniam est. Principalis via autocinetica AP-7, velut Autopista del Mediterráneo (Via Mediterranei) nota, est. Qui litus de Gallico limite usque ad Valentiam, Meridie Tarraconis locatam, sequitur. Praecipuae viae generatim de Barcinone radiant. A-2 et AP-2 internum cum Matrite nectunt. Aliae praecipuae viae:

AP-2
A-2
N-II
C-12
A-16 aut C-32
C-16
C-17
C-25
A-26
C-32
C-60

Ferriviae

Catalaunia primae ferriviae structionem in Hispania anno 1848, Barcinonem et Iluronem iungentis, vidit. Ob topographiam pleraeque lineae de Barcinone radiant. Urbs ambas diaconias, suburbanam interurbanamque, habet. Praecipua Orientalis litoralis linea per provinciam cum Gallicis Ferriviis in Portbou litore iungens currit.

Ferriviariae societates in Catalaunia operantes FGC et RENFE sunt.

Celerrimae velocitatis AVE diaconiae in praesenti usque ad Tarraconem perveniunt sed fere completae usque ad Barcinonem (et aeroportum) sunt. Cum Gallico celerrimae velocitatis reticulo per novam lineam et transpyrenaicum ferriviarium specum structos nectere decretum est.

Lex gubernatioque Catalauniae

Catalauniae Gubernatio Generalitat Catalanice cognoscitur. In Parlamento, Praeside et Executivo Concilio. Locales gubernationes commarcas (Catalanice: comarques), velut etiam minores municipalis administrationis formas includunt. Catalaunia in quattuor provincias divisa est: Barcinonensem (Hispanice et Catalanice: Barcelona), Gerundendem (Hispanice: Gerona et Catalanice: Girona), Ilerdensem (Hispanice: Lérida, Catalanice: Lleida et Aranice: Lhèida), et Tarraconensem (Hispanice et Catalanice: Tarragona).

Catalana autogubernatio^?

Anno 1975 Franco mortuo et adopta democratica constitutione in Hispania anno 1978, Catalaunia potestates statuto autonomiae anni 1932 datas, quas, collapsa Secunda Re Publica Hispanica et Bello Civili Hispanico finito anno 1939, amisit, recuperavit, et extendit.

Historica regio graduatim maiorem autonomiae gradum de anno 1978 consecuta est. Generalitas aut Catalana Gubernatio exclusivam iurisdictionem variis in rebus culturam, circumiacentia, communicationes, transvectiones, commercium, securitatem publicam et locales^? gubernationes ibi includentibus possidet, dum iurisdictionem in educatione, valetudine et iustitia cum Hispanica gubernatione partitur. Catalaunia proprias biocolyticas vires, Mossos d'Esquadra, habet, quae hodierno in processu ut in Catalaunia viribus Guardia Civil et Hispanici Biocolyti Nationalis relicto in Hispanico territorio (quae solum antiterroristicae pugnae, limitum et immigrationis rerum responsales erunt) facti muneris possessionem capient sunt. Iustitiae systematis pleraque nationalibus iudicialibus institutis procurantur. Legale systema uniforme tota in Hispania, excepto nominato "lege civili aut iure continentali", quod separatum in Catalaunia procuratur.

Post Navarram et Vasconiam, Catalaunia Hispanica regio cum maximo autonomiae gradu est.

Civilitas in Catalaunia

Institutionalis normativa lex Catalauniae Statutum Autonomiae est. Quod Catalauniam politice ordinari per Generalitatem Catalauniae, Parlamento, Praesidentatu Generalitatis, Gubernatione aut Executivo Consilio et aliis Parlamento creatis institutis conformatam, condit.

Sedes Executivi Consilii urbs Barcinonis est. Restaurata Generalitate per reditam Hispanicam democratiam, praesides Catalani Georgius Pujol (1980-2003), Paschalis Maragall (2003-2006) et incumbens Josephus Montilla Aguilera fuere.

Cataloaunia propriam biocolyticam vim habet, Mossos d'Esquadra, antiquissimam civilem biolyticam vim Europae, cuius origo de saeculo XVIII venit. De anno 1980 Generalitas eam ducit, et de anno 1994 expanditur ut panhispanica Guardia Civil et Biocolytum Nationale, e Ministerio Rerum Domesticarum Hispanico pendentia, substituuntur. Haec corpora curatorum limitatum numerum in Catalaunia ut specifica munera velut portuum, aeroportuum, litorum, internationalium limitum, portoriorum grapheorum, agnitionis documentorum, armorum supervisionem inter alia fungantur servant.

Partes

CiU — Convergència i Unió (Convergentia et Unitas) - foederatio
- CDC — Convergència Democràtica de Catalunya (Democratica Convergentia Catalauniae)
- UDC — Unió Democràtica de Catalunya (Unio Democratica Catalauniae)
PSC-PSOE — Partit dels Socialistes de Catalunya-Partido Socialista Obrero Español (Partes Socialisticae Catalauniae-Partes Socialisticae Operariae Hispanicae)
ERC — Esquerra Republicana de Catalunya (Sinistra Respublicana Catalauniae)
ICV-EUiA — Iniciativa per Catalunya-Verds – Esquerra Unida i Alternativa (Initiativa pro Catalaunia-Virides – Unita et alternativa sinistra)
PP — Partit Popular (Partes Populares)
Ciutadans — Partes Civitatis

Oecologicum consilium

Scimus ut ambitalia problemata minoris ponderis in Catalaunia (et tota in Hispania) quam Septemtrionali in Europa esse soleant. Carbonii dioxidum in Catalaunia emissum 40 centesimae de anno 1992 auxi et 60 centesimae regionalis electridis^? de veteribus nuclearibus centralibus venit (numerus solum Gallia et Lithuania superatus). Quamquam Catalaunia longinquam conservativam/nationalisticam CiU gubernationem pro "liberali/viride" PSC, ERC et ICV tripartita coalitione mutavit, maior cura pro ambito non videtur. ICV munus ambitale consecuta est, sed generatim exeuntis administrationis consilia continuavit. Administrationis decretum struendi controversi specus Bracons per exceptionalis naturalis pulchritudinis aream, et propositum collocandi incineratri 90.000 industrialium sordium metrica tona urentis in cultissima valle duo mentionatorum eventuum sunt.

Loci Patrimonii Mundani Unescani^? in Catalaunia

Varii loci Unescani Patrimonii Mundani in Catalaunia sunt:

Archaeologicum Conjunctum Romanae Tarraconis, in Tarracone
Catalanae Romanicae ecclesiae in Valle Bohí
Monasterium Populettense, Populetti, Tarraconis in provincia
Regia Musicae Catalanae et Nosocomium Sant Pau, Barcinone
Opera Antonii Gaudí:
- Sacra Familia, in Barcinone
- Hortus Güell, in Barcinone
- Regia Güell, in Barcinone
- Domus Milà, in Barcinone

Nexus interni

Notae

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Catalunam spectant.

Praesides generalitatis Catalauniae (1931–)


Franciscus Macià i Llussà • Ludovicus Companys • Iosephus Irla • Iosephus Tarradellas • Georgius Pujol • Paschalis Maragall • Iosephus Montilla • Arthurus Mas • Carolus Puigdemont • Ioachimus Torra • Petrus Aragonès Opus geopoliticum • Porta Unionis Europaeae Capsae cognatae: Primi ministri Hispaniae 1931–1976 • Primi ministri Hispaniae 1976–

[1] Idescat. Institut d'Estadística de Catalunya

[2] Idescat. Indicadors bàsics de Catalunya. Població estrangera a 1 de gener. Per sexe i grups d'edat.

[3] ttp://www6.gencat.net/llengcat/socio/docs/censling2001.pdf

[1]

[2]

[3]