Wikipedia:Sjpellingssjpiekpagina

Kiek veur: * Alle Nederlands Limburgse plaatsname.
Zuug veur: * Alle Limburgse lètterteikes (grafemen) in 't kort.

Dit is de officieel sjpelling van 't Limburgs, aangenómme door de Nederlandse provincie Limburg.

Limburgse lèttersj type op 't toetsebord

Limburgse lètterteikes kènne op 'n gewoon toetsebord getypt were es volg: type ièrsj 't diacritisch teike (bv 'n accent `) en daonao de letter woa-op dat teike moet kómme te sjtoon. bie è dus ièrsj ` en daonao e weurt è of " en daonao e weurt ë). Sjteit 't toetsebord dao neet op ingesjtèld, dan kèns se ónder aan de bewirkingspagina van 'n artikel (wikipedia) 'n kader vinge mèt Limburgse lèttersj en symbole. Gewoon aanklikke op de plek woa se die wils höbbe es se bies aan 't sjrieve.

Lidwoorde, zelfsjtendige naamweurd en bievooglike naamweurd

Zuug ouch Drie woordgesjlachte onderaan dees pagina!

Sjpellingshindernisse

Väöl gemaakde foute bie 't sjpelle:

'n, 'ne, 't , aafkortinge van een/ein/eine en het

De lidwoorde: 'n , 'ne en 't were zjuus wie in ’t Nederlands gesjreve, ze zin 'n aafkorting van respectievelik een, ene/eine en het. (neet: un, unne en ut ).

aafkortinge: 'r, d'r, v'r , g'n

Veer sjrieve: 'r, d'r, v'r en g'n ( neet: er, der, ver en gen ).

hooflètter nao 'n aafkorting

Euver 't algemein geldt dat nao "'t", "'n", "'ne" etc. 't ièrsjvolgend woord 'n hooflètter krieg: "'t Is good waer". Bie lidweurd die neet mèt 'n apostrof beginne, wie "d'n en d'r" ies de keus aan de sjriever of van de locale dieksjenaer: "d'n Hóndj sjteit aan de deur" of "D'n hóndj sjteit aan de deur; d'r Fiets sjteit binne of D'r fiets sjteit binne".

gk, sj, zj

• gk ies de zachte k dies se huèrs in ’t Duutsje sagen, 't Ingelse good, 't Franse garcon, in 't Nederlandse zakdoek. De gk weurt allein gebruuk miede in e woord tösje twiè klinkersj: vb: brigke (baksteen), wègke (brood), zègke, rögke, brögke. Meh v’r sjrieve brik, wèk, ich zèk, ‘ne rök (rug), ein brök (brug)
  
• sj (sjaal, sjofel, klink es: shit, show) vb.: flesj (fles), sjterk (sterk), sjoal (school)
  
• zj (klink wie in journaal, genie) vb.: zjwumme (zwemmen), zjwoar (zwaar), zjwaam (rook); zjeloes (jaloers)

foute döbbele klinker in mooder (moder)

V'r sjrieve neet mooder, vaader, uule, eeder enz. meh moder, vader, ule, eder, zjuus wie in 't Nederlands bie ope lèttergreep

gein verdöbbeling mètklinker

neet verdöbbele bie lange klinker: neet miedde meh miede neet ziette meh ziete ouch neet bie: missjien, tössje, vössje meh zoa: misjien, tösje, vösje

de sjwa weurt neet gesjpeld

de toanloas e die me huèrt in fillem, kèrrek, höllep, mèllek, werrem enz weurt neet gesjpeld dus zoa moet 't: film, kèrk, hölp, mèlk, werm.

se-te in plaats van doe

de onbeklemtoande vörm van doe, diech, dich weurt gesjreve es: höbs se, höbs te; es se; haet 'r; paks se. Dat zin twiè weurd dus were los gesjreve. (dus néet: höbse en höbste; esse; haeter; pakse)

werkwoord sjtam+t

Kiek bie de werkwoordsvervoging nao 't werkwoord en de sjtam: bv. were of waere: iech waer, doe weurs, hae weurt (neet hae weurdt)

oetgank voltooid deilwoord

e Voltooid deilwoord weurt mèt 'n d gesjpeld es dat in 't Nederlands ouch zoa gebeurd (gesjteund, geteikend). 't Weurt met 'n t gesjpeld es 't in 't Nederlands ouch mèt t weurt gesjreve (gerot, geplet). Dèks ies d'r waal t-deletie!(gezaeg, gewach).

wieniè: ei of ij

V'r sjrieve ei es 't Nederlandse woord ei haet en es ei weurt oetgesjproke vb: trein, weie, leie. Ouch ei es 't Nederlandse woord e haet vb: sjtein, teikene. V'r sjrieve ij es 't Nederlandse woord ij haet en ouch 't zelfde weurt oetgesjproke vb: fijn.

extra u en j

veer sjrieve gein u veur w: ièw, lièw veer sjrieve gein j nao hie, vrie, wei (neet weije), breie (neet breije), kleier (neet kleijer) veer sjrieve waal j nao uu: nuuj luuj en in Limburgse weurd vb: roaj, bleuj, raoje, traeje, baeje, bloje, baj, tej

nk-ngk

sjpelling ng allein bie de sjtam van e werkwoord die op ng eindig: zinge, hae zingk; hange zie hingk; binge-bingk. In alle ander gevalle nk: gank, dank, bank, dink, rink.

Liènwoord / lienwoord / lieënwoord

Liènweurd (Neet-Limburgse weurd en ander 'vraem' weurd oet ’t Frans, Ingels, Duutsj, Latien en Nederlands) were gewoon gesjreve wie ze ouch in ’t Nederlands were gesjreve!

Get veurbeelde: computer (neet kómpjoeter), interview (neet: intervioew), dancing (neet: densing), genre (neet: zjaore); atelier (neet:atteljee); tête-de-veau (neet: taedevoo); mayonaise (neet: majjenaes); journaal en journalis (neet:zjoernaal en zjoernalis); jury (neet: zjuurie); act (neet: ek of ekt); creatie (neet krejasie); tuner (neet: tjoener); kathedraal (neet:kattedraal); categorie (neet:kattegerie); tram (neet trem); rail (neet: reel); e-mail (neet ie-meel); dictionaire (neet: diksjenaer) .

Allein es se hièl erg verlimburgs zin (dus gans andersj oetgesjproke) weure ze aangepas gesjpeld bv. rewien (ie mèt sjleiptoan) (ruïne); sjoekelaad (chocolade); graasj ipv garage. Opmèrking: Weurd mèt sj- en zj-klanke were waal sóms nao hun oetsjpraok gesjreve Zuug ónder miè in väöl plaotselike dictionaire. veurbeelde: Sjinees (Chinees), arsjitek en kómponis (of architec en componis, liènwoord mèt t-deletie).

't versjil van lange en korte klinkersj weurt neet oetgesjreve

’t Versjil tösje sjtoattoan en sjleiptoan (kort en lank) weurt neet oetgesjreve *:

Èèsjdes sjtoep en sjoem (stoep en schuim)
Echters sjtoep en sjoem (stoep en schuim)
Wieërts stein en stejn (steen en stenen)
Venrods boek en baek (buik en beek)
Remunjs sjoon en sjoon (mooi en schoen)
Valkebergs val en dal, sjtein en sjtein ( val en dal; steen en stenen)

• Opmèrking: es me tot noe toe 't versjil oet wol sjrieve woort dat gedoon (in woordebeuk en weitesjappelike publikaties) mèt 'n circonflex veur 'ne sjleiptoan en 'n grave veur 'ne sjtoattoan, beveurbeeld sjtêin-sjtèin. In de nuuj sjpelling ies d'r veur gekoze um 'n tilde ( ~ )achter de klinker mèt sjleiptoan te zètte bv. bei~n en bie 'ne sjtoattoan 't teike backslash ( \ ) bv bei\n. Dees teikes zint gekoze umdat ze op de meiste toetseborde veurkómme. 't Ies neet gebrukelik en tamelik sjtuèrend um dit in loupende tekste toe te passe. Dus allein in weitensjappelike publicaties en woordebeuk ies 't functioneel.

Loester effe nao de Limburgse klinkersj en kiek nao hun sjriefwies

• ao  maon
• aoë  maoën
• ó  kómp
• oeë  doeës
• oa  doas
• ö  vösj
• äö  sjäöp
• äöë  sjäöëp
• è  hèk
• ae  zaeg
• aeë  zaeëg
• ieë  zieëve
• iè  kiès
• uuë  Kuuël
• uè  kuèl

Korte klinkersj, de Limburgse mèt geluid

De a, o, e, i en u weure 't zelfde gesjreve es in 't Nederlands

è, die klink es de è in  hèk*

de è: klank bevingk zich tösje de e (bed) en i (ring) in. Oetsjpraok es in 't Franse mais
Bèngelder (Bingelrade)
Mestreech , Valkeberg bèd (bed)
Zittert nès (nest)
Remunj vès (vis)
Venlo mèt (met)

*vergeliek de i-klank in  rink

ó. die klink es de ó in  kómp

ó:korte oo-klank in Ned. hotel
Mwórveld (Moorveld)
Valkeberg zón (zon)
Kirchroa rónk (rond)
Zittert wónjer (wonder)
Haors bóks (broek)
Wieërt róng (ronde)
Vergeliek o en ó:

• de o ies miè gedèk, weurt achter in de rónne mónd gevörmp in weurd es: sjtop, kop, krol, rol, lol, tol, kol, pol, pos, os, loch, pot, boch, boch, mosterd, volges, flot, Jos, Cor, klop, fop, of, sop, enz. 't biebehuèrend (sóms 't mièvoud) verkleinwoord kriet dan dèks umlaut: boch-bochte-böchske, pot-pöt-pöt(tteke), sop-soppe-söpke, os-osse-öske, kop-köp-köpke, sjtop-sjtöp-sjtöpke, loch-lochte-löchske, krol-krolle-krölke, rol-rolle-rölke enz.
• de ó (korte o in hotel) ies ope, miè veur in de mónd oetgesjproke, dèks veur n of m, mèt es verkleinwoord (of sóms mièvoud) u: mónd-mung-munneke, zón-zónne-zunneke, jóng-jónges-jungske, blónd, sóms, kónt, ónder, ónbe..., ónge..., sjtóm, blóm-blómme-blumke; klónter-klóntersj-klunterke enz.

ö, die klink es de ö in  vösj

ö: oetsjpraok (kort) es wie in Kölle (= Keulen in Duutsjland)
Zöstere (Susteren) en Sjömmert (Schimmert)
Kirchroa mörje (morgen)
Zittert sjtök (stuk)
Ech höffe (heffen)
Venlo dök (dikwijls)

De svarabhaktivocaal (sjwah)

De korte e-klinker (ouch sjtóm e geneump), daes se bv. huèrs
tösje de r en m, bv. in errem; (veer sjrieve: erm )
tösje de r en g bv. in berreg; veer sjrieve: berg
tösje de l en f bv. in zellef; veer sjrieve: zelf
tösje de l en k bv. in mèllek; veer sjrieve: mèlk
tösje de l en g bv. in volleg; veer sjrieve: volg
weurt , sjuus wie in 't Nederlands, neet gesjreve

Klinkersj mèt naoësjlaag

bv in Heële, Kirchroa, Waobich, Gulpe

eë

ee mèt naosjlaag : eë
Heëlesj heë (hij); peëd (paard)
Kirchroa deë (die), eëd (aarde)
Waobich geël (geel) ; weëd (waarde)
Gulpe dweësj (dwars)

Lang klinkersj in 't dialek, sómmige mèt geluid

aa, oo, uu, ee, ei, ij, ui, eu, oe were sjuus wie 't Nederlands gesjpeld

au en ou, klinke sjus wie de au en ou in 't Nederlands

au en/of ou
au sjrief me es ‘t Nederlands equavalent ‘n au, a of al haet. vb. hauf (half) haus (hals), paum (palm); kauf (kalf)
ou sjrief me es ‘t Nederlandse woord mèt ou of o gesjreve weurt vb: ouch (ook); wouf (wolf); oug (oog); boum (boom); houp (hoop)

Lit op: Dit guldj neet veur alle dialekte. Op 't Mofers waere ou in boum en aw in blaw apaart oetgespraoke. De spèlling is den aafhenkelik vanne próntje oetspraok.

ae.klink de ae in  zaeg

ae:(oetsjpraok zoa es in ’t Ingelsje air (lucht) (of Ned. blèren)
Hael (Heel)
Valkeberg vaer (veer); baer (beer),
Ech aenj (eend)
Zittert maedje (meisje)
Wieërt gaer (graag)

ea, é en ò

kómme neet veur es lèttercombinatie in 't dialek! (Behalve bie Ingelsje liènweurd: ea en Franse: é).

èè en èe

(klank tussen ae en ee)
Èèsjde hèèt (heet); joenkhèèd (jonkheid)

• èe (kortere ae) in Gulpen.
  

ao, klink es de ao in  maon

ao: (oetsjpraok es in ’t Ingelsje law(wet) of Nederlands rose of 't Franse Rhone)
opm. oa (oetsjpraok oea) ies 'ne twièklank, zuug ónderaan. Oetzóndering: in Kirchroa (en umsjtreke) gebruke ze oa veur de aoë-klank (ao mèt naosjlaag)
Aolbaek (Aalbeek)
Mestreech dao (daar)
Kirchroa sjtraos (straat)
Remunj gaon (gaan)
Venlo draod (draad)

äö, klink es de äö in  sjäöp

äö: (oetsjpraok es in ’t Ingelsje bird (vogel) of Franse freule en oeuvre)
Gäöl (Geulle)
Mestreech päöl (palen)
Ech väöl (veel)
Haors däörp (dorp)
Venlo schäöp (schapen)

òò

òò: Èèsjde bòòm (boom); lòòp (loop)

Lang klinkersj mèt naoësjlaag

Lang klinkersj mèt e-naosjlaag

aeë, klink es de aeë in  zaeëg

ae mèt e-naosjlaag: aeë
Èèsjde gaeëve (geven)
Bóches waeëg (weg)
Zumpelveld baeëne (bidden)

aoë, klink es de aoë in  maoën

ao mèt e-naosjlaag: aoë
Heële baoëve (boven)
Gulpe aoëpe (open)
Kirchroa boave (boven)
(Hie sjpelle ze oa veur aoë)

äöë, klink es de äöë in  sjäöëp

äö mèt naosjlaag
Heële wäöëdje (woordje) Nut sjäöëp (schapen) Kirchroa Kirchröadsj (boven)
(Hie sjpelle ze öa veur äöë)

euë

eu mèt e-naosjlaag: euë
Mergraote euëver (over)
Kirchroa veuëre (voeren, leiden)

eië

ei mèt e-naosjlaag: eië
Zittert beiër (bier); weiër (weer)

Meistal gesjpeld zónger de trema: beier en weier.

ieë, klink es de ieë in  zieëve

ie mèt e-naosjlaag: ieë
Heële sjpiële (spelen)
Bóches ieësjte (eerste)
Kirchroa spieë (laat)
Roojs (Stramproy) tieën (tien) tieëne (tenen)
Mieëldere stieën (steen)
Venroj de Pieël (de Peel)

oeë, die klink es de oeë in  doeës

oe mèt e naosjlaag: oeë
Heële groeët (groot) groeëte (grote)
Èèsjde goeën (gaan)
Bóches vroeë (blij)
Kirchroa jroeës (groot)
Helje sjroeëp (stroop)
Wieërt boeët (boot)
Venroj roeës (roos)

uuë, die klink es uuë in  Kuuël

uu mèt e naosjlaag: uuë
Heële sjtuuëtje (stootje)
Kirchroa buuënsje (boontje)
Mieëldere uuëgskes (oogjes)
Wieërt gruuëts (trots)

Wuuertj es "uue" gesjreven in 't Mofers.

Minder algemein twièklanke

twièklanke: iè, uè, oa, aoë

iè, klink es de iè in  kiès

Valkebergs kiès (kaas), ièw (eeuw)
Meersjes jew (eeuw)

uè, klink es de uè in  kuèl

Valkeberg huère (horen), gruètsj (trots)
Meersje grwetsj (trots)

oa, klink es de oa in  doas

vergeliek de oi in trottoir, turquoise en toilet of in oase. Valkeberg doas (doos) (me huèrt dan eigelik doeas)
Sint-Joas doas (doos) (me huèrt hie waal dowas)
Meersje dwas (doos), zwadat (zodat)
(opm. In aafwieking van de Veldeke-sjpelling 2003 zint ze in Kirchroa en ander plaatse in Oas-Mergelland oa blieve sjrieve veur de ao-klank mèt naosjlaag: aoë. bv. goan (gaan), sjtoan (staan), sjtroat (straat). Dit ies hie dus geine twièklank.

oea

Mofert doeas (doos)

aoë

Èèsjde zaoëk (zaak)

Mièvoud en verkleinwoord / mieëvoud en verkleënwoerd

Mièvoud en/of verkleinwoord

Mestreech print-printe, printsje-printsjes (prent-prenten, prentje-prentjes)
Valkeberg band-beng, bendsje-bendsjes , sjaop-sjäöp, sjäöpke-sjäöpkes (band banden; bandje-bandjes; schaap-schapen, schaapje- schaapjes)
Remunj handj-hendje (hand-handje)
Venloos hónd-hundje (hond-hondje)

Wèrkwoord / wèrkwoerd

Vervoge van wèrkweurd/wèrkwäörd (’n paar veurbeelde. Hie geldt sjtam +s (2e pers. inkelv.) en wie in ’t Nederlands sjtam+ t (3e pers. inkelv.), meh ouch sjtam + k (ww. hange: zie hingk; zinge: hae zingk; bringe: hae bringk)
Sjterke werkweurd: (Ned. Hebben) Höbbe, iech höb; doe (dich) höbs, hae haet; zie höbbe, veer höbbe.
(Ned. Worden) Weure, were of waere, iech waer; doe (dich) weurs, hae weurt (sjtam +t), zie weure/waere, veer weure/were/waere.
V.t.: iech woort, doe woors, hae woort, veer woorte, zie woorte.
opm. Heële bv haet es wèrkwoord weëde (Ned. worden). Dus ich weëd; doe weëds, hae weëdt (sjtam +t), vier weëde; zie weëde.

Verlaeje tied van wèrkweurd / wèrkwäörd die ’n iechvörm (ichvörm) höbbe op t
Mestreech iech praot, iech praotde, (praten)
Remuunj ich lèt op, ich lètde op, (opletten)
Zittesj ich kriet, ich krietde, (met krijt schrijven)
Valkeberg iech sjtoat , iech sjtoatde, (stoten)

Voltoajd deilwoord / voltoejd deilwoord / voltoeëjd deilwoerd
Mestreech belle, gebeld (bellen)
Gulpesj make, gemakt (maken)
Zittert sjpele , gesjpeeld (spelen)
Venroj studiere, gestudieërd (studeren) of gestudierd
Wieërt huuëre, gehuuërd (horen) of gehuurd
Kirchröadsj woeëne, jewónd (wonen)

Vanwege 't bekènd woordbeeld kan 't voltooid deilwoord d of t achteraan nao analogie mèt 't Nederlands kriege of ummer d in verband mit verbuging: gemaakd, gemaakde.

Drie woordgesjlachte (Limburgse grammatica)

De lidwoorde, persoonlike veurnaamweurd, bezietelike veurnaamweurd en aanwiezende veurnaamweurd: de, e, 'n, 'ne, die, dees, dat, dit, dae, deze, dizze, dien(e), zien(e), oos-oze, häör(e) en eur(e) were toegepas afhankelik van 't woordgesjlach.

• de, 'n, die, dees, dien(e), häör(e), oos-oze, eur(e) = vrouwelik
• de, d'r, 'n, 'ne, 'nen, d'n, dae, deze, dizze, diene, ziene, oze, eure = mannelik
• e, 't, 'n, dat, dit, dien, zien, häör, oos, eur = ónziejig
  

Es platkallersj veule v'r meistal 't woordgesjlach vanzelf aan, meh door de Hollandse invlood weurt dat veural veur de vrouwelike weurd ummer lestiger. Hie 'n ezelsbrökske: bie twiefel:

• op 'n vrouwelik woord volg die of dees.
  

veurbeelde:
De of 'n taofel, die sjteit in de kamer. Dees taofel ies van hout. De, of 'n vrouw, die ies jónk. De of 'n gerdien, die hingk veur de vènster. Of: dees, zien gerdien, häör gerdien, eur gerdien hingk veur de vènster.

• bie 'n mannelik woord volg dae of deze .
  

Veurbeelde: De fiets of 'ne fiets ies nuuj. De man of 'ne man leus e book. De waeg of 'ne waeg löp nao Valkeberg. Of dae, dizze, deze fiets, man, waeg.
Dus: Deze fiets, dae löp lekker. Dae /deze / dizze man wèrk in de gaard. Dae /deze /dizze waeg ies aafgesjlote. In de oastelike dialekte ies d'r (nog) 'n mannelik lidwoord. D'r man, d'r fiets, d'r waeg.

• bie ónziejig woord volg dat.
  

veurbeelde e, 'n of 't bèd; e, 't of 'n kind; 't, e of 'n huuske Dus: 't Bèd dat ies opgemaak. e Kind, moet besjermp were, veural es dat nog klein ies. 't Huuske, dat pas gesjilderd waor, sjteit noe in brand.

't Bievooglik naamwwoord ies ouch aafhankelik van 't zelfsjtendig naamwoord. Dit weurt "verboge".
.

Lèt op de toevoging van de e bie e mannelik woord.
Veurbeelde: 'ne Hoage fiets; 'ne lange man; 'ne breie waeg. Diene fiets, ziene fiets, häöre fiets, oze fiets, eure fiets.

Bie 'n vrouwelik woord kump sóms waal 'n e debie en sóms gein e debie (Dat hingk van de bvnw-woordcategorie aaf en dat moes se aanveule...).
Veurbeelde: 'n Hoag en 'n houte taofel; 'n diekke en 'n klein vrouw; 'n lang gerdien en 'n korte gerdien; 'n zjwarte haor en 'n gries haor.

Bie e onziejig woord kump noats 'n e debie" (mit oetzundering van "aop" en "gans" bie sommige dialekte).
Veurbeelde: 'n hoag huuske; e braaf kind; 'n nuuj bèd; dit leuk leedsje, e blauw oug, dat lank verhaol...
Dien, zien, häör, oos, eur kind. Dien zien, häör, oos, eur huuske.

Brón: o.a. Veldeke-sjpelling 2003
Veldeke-Limburg