Палау

Палау
Уур амьсгалын диаграмм
	Температур °C, Тунадас мм
	Эх сурвалж:

Бүгд Найрамдах Палау Улс
*Beluu er a Palau* (Палау)
Бүгд Найрамдах Палау Улс Beluu er a Palau (Палау)
	Төрийн далбаа
	Төрийн дуулал: Belau rekid; "Бидний Палау"
Нийслэл	Нгерулмуд; 7°30′N 134°37′E / 7.500°N 134.617°E
Томоохон хот	Корор; 7°20′N 134°29′E / 7.333°N 134.483°E
Албан ёсны хэл	Палау хэл; Англи хэл;
Хүлээн зөвшөөрөгдсөн орон нутгийн хэл	Япон хэл; Сонсорол хэл; Тоби хэл;
Угсаатны бүлгүүд (2020, 18+)	65.2% Палау ; 31.6% Ази ; 1.2% Каролин ; 1.0% Европчууд ; 0.9% Бусад ;
Шашин (2020, 18+)	78.7% Христ ; 5.1% Модекнгей ; 4.9% Ислам ; 11.4% Бусад / Шашингүй;
Ард түмний нэршил	Палаучууд
Төр засаг	холбооны нам бус ардчилалтай ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Сурангел Уиппс
• Дэд Ерөнхийлөгч	Удуч Сенгебау Сеньор
Хууль тогтоох байгууллага	Палаугийн Үндэсний Конгресс
• Дээд танхим	Сенат
• Доод танхим	Төлөөлөгчдийн танхим
Тусгаар тогтнол (АНУ-аас)
• Итгэмжлэл	7 сарын 18, 1947
• Үндсэн хууль	4 сарын 2, 1979
• Бүгд Найрамдах Палау Улс байгуулагдсан	1 сарын 1, 1981
• Чөлөөт холбооны гэрээ	10 сарын 1, 1994
Газар нутаг
• Нийт	459 км2 (180)
• Усны эзлэх талбай (%)	бага
Хүн ам
• 2021 тооцоо	18,024 (192)
• 2020 тооллого	17,614
• Нягтаршил	38.375/км2
ДНБ (ХАЧП)	2018 тооцоо
• Нийт	$300 сая
• Нэг хүнд ноогдох	$16,296 (81)
ДНБ (нэрлэсэн)	2018 тооцоо
• Нийт	$322 сая
• Нэг хүнд ноогдох	$17,438
ХХИ (2021)	▼ 0.767; өндөр · 80
Мөнгөний нэгж	Америк доллар (USD)
Цагийн бүс	UTC+9 (PWT)
Огнооны формат	ӨӨ-СС-ЖЖЖЖ
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+680
ISO 3166 код	PW
Домэйн нэр	.pw
	Вэбсайт; PalauGov.pw

Палау (Бүгд Найрамдах Палау Улс) — Номхон далайд оршдог арлын улс юм.

Палау 458 км² газар нутаг, 21 мянган хүнтэй. Нийслэл нь Нгерулмуд.

Газар зүй

Палау улс Номхон далайн Микронез хэсгийн Каролины арлуудын өрнөд хэсэгт орших 340 арлыг хамран оршдог. Нутаг дэвсгэрийн хэмжээ 459 хавтгай дөрвөлжин километр болно. Индонез, Филиппин, Микронез улсуудтай тэнгисийн усаар хиллэдэг. Хамгийн том арал Корор дээр хүн амын 70% оршин суудаг. Улсын нийслэл Нгерулмуд нь Бабелдаоб арал дээр байна. Мөн Ангаур, Каянгел, Пелелью зэрэг харьцангуй том арал, шүрэн хад бий.

Уур амьсгал

Палау тропикийн чийглэг уур амьсгалтай. 5-11-р сард борооны улирал байна. Бороо их буюу жилд 3,800 мм хур тунадас унадаг. Жилийн турш тогтмол дунджаар шөнөдөө 24°C, өдөртөө 30°C дулаан байна.

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Палау

	1-р сар	2-р сар	3-р сар	4-р сар	5-р сар	6-р сар	7-р сар	8-р сар	9-р сар	10-р сар	11-р сар	12-р сар
Маx. Температур (°C)	30.6	30.6	30.9	31.3	31.4	31.0	30.6	30.7	30.9	31.1	31.4	31.1	Ø	31
Мин. Температур (°C)	23.9	23.9	24.1	24.4	24.5	24.2	24.1	24.3	24.5	24.4	24.4	24.2	Ø	24.2
Температур (°C)	27.3	27.2	27.5	27.9	28.0	27.6	27.4	27.5	27.7	27.7	27.9	27.7	Ø	27.6

Тунадас (мм)	271.8	231.6	208.3	220.2	304.5	438.7	458.2	379.7	301.2	352.3	287.5	304.3	Σ	3,758.3

Бороотой өдөр (d)	19.0	15.9	16.7	14.8	20.0	21.9	21.0	19.8	16.8	20.1	18.7	19.9	Σ	224.6

Хур тунадас

Эх сурвалж: ^[6]

Хүн ам зүй

2017 оны байдлаар Палау улс 21,431 хүнтэй байна.

Улсын хүн амын арьс угсаа, соёлын үндэс буюу хүн амын 73% Микронез, Меланез, Австронезийн гарвалтай. Үлдэх хувьд Филиппин гарвалтай хүмүүс дийлэнх ба ажил хөдөлмөрийн зорилгоор ирсэн Япон, Хятад, Бангладеш, Вьетнам, Өрнөдийн гарвалтай цөөн хүн бий.

Албан хэрэгт палау хэл (сунда-сулавес бүлэгт хамаарагдана), англи хэлийг хамт хэрэглэдэг.

Палауд христийн шашин, түүний католик, протестант шүтлэг дэлгэрсэн.

Түүх

Палауд 3000 жилийн өмнөөс Филиппинээс гаралтай негр төрхтөн анх нутагласан гэдэг.

16-р зуунд арал дээр Европынхон ирсэн бөгөөд Испанийн эзэнт гүрэн Филиппиныг эзэлсний дараа Палауд зочлох болсон. Британийн худалдаачид Палаугаар дайрч байв. 1898 оны Испани-Америкийн дайны дараа Палау Германд худалдагдсан ба Германы Шинэ Гвинейд хамаарагдаж байв. Дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа Япон арлыг эзэлж захирдаг болсон ба Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа Америк эзэлж Номхон далайн нутагтаа хамаарчээ. 1979 онд зэргэлдээх Микронез улс тусгаар тогноход нэгдэх эсэх санал асуулга явуулахад Палаугийн ард иргэд татгалзсан.

1994 онд Палау тусгаар тогтнож, НҮБ-ын гишүүн буюу бүрэн эрхт улс болов.

Төр засаг

Палау нь ерөнхийлөгчийн эрх давамгай бүгд найрамдах засагтай улс юм.

Палау улсын хурал нь хууль тогтоох байгууллага бөгөөд хоёр танхимтай.

Гадаад харилцаа

Хамгаалалт, санхүү, нийгмийн асуудлаар Америктай холбоолсон гэрээтэй. Тусгаар тогтносноос хойш 50 жилийн турш хамгаална гэсэн заалттай.

Палау 1994 онд НҮБ-ын гишүүн болсон.

Одоогоор 40 гаруй улстай, түүний дотор Монгол улстай 2013 оны 9-р сарын 25-нд дипломат харилцаа тогтоосон.

Орон нутаг

Палау улсын нутаг дэвсгэр засаг захиргааны хэрэгцээгээр 16 нутаг болж хуваагддаг.

Эдийн засаг

Палау улсын 2017 оны худалдан авах чадвараар тэгшитгэсэн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 297 сая ам.доллартай тэнцэж байна. Нэг хүнд 16,278 доллар болно. Микронезийн бусад газрыг бодвол Палаугийн ард түмний орлого хэд дахин өндөр байна.

Эдийн засагт аялал жуулчлал, хөдөө аж ахуй, загасны аж ахуй голлоно.

Жуулчид давалгаан дээгүүр тавцангаар явах, далайн усанд шумбах гэх мэт зорилгоор шүрэн хад, байгалийн үзэсгэлэнт газрыг зорьдог. 2001 оны жишээгээр жилд 50,000 жуулчин ирж байв.

Америк, Япон, Сингапур зэрэг олон улс руу загас, гар урлал зэргийг борлуулж, Америк, Япон, Гуам, Өмнө Солонгос зэрэг орноос автомашин, тоног төхөөрөмж, шатахуун, хоол хүнс худалдан авдаг.

Хувь хүний орлогын татвар 9.3, 15, 19.6 хувь гэсэн гурван шаттай. Компанийн орлогын татвар 4 хувь, Борлуулалтын татвар 0 хувь, Хөрөнгийн татвар байхгүй.

Зам тээвэр

Палаугийн олон улсын нисэх буудал Гуам, Манил, Сөүл, Тайбэй, Токио руу шууд нислэгтэй.

Өв соёл

Палауд Микронез, Меланез, Австронезийн ард түмний соёл зонхилно. Өрнөдийн соёлын нөлөө бий.

Спорт

Палауд 1920-оод оноос бейсбол хөгжсөн. Далайн орны наадмаас бейсболоор алтан медальтай.

Гадаад холбоос

Commons: Palau – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Лавлах бичиг

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 2020 Census of Population and Housing of the Republic of Palau (PDF) (Report). Vol. I Basic Tables. Koror, Palau: Office of Planning and Statistics. August 2022. Татаж авсан: 2023-06-21.
↑ "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Татаж авсан: July 17, 2022.
↑ "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Татаж авсан: July 17, 2022.
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 "Palau". imf.org. Архивласан огноо 19 January 2020. Татаж авсан: 21 August 2018.
↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Архивласан (PDF) огноо 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.
↑ Climatological Information for Palau Islands, Pacific Islands, United States". Hong Kong Observatory. Data Period 1961-1990. Abgerufen am 16. Dezember 2013 (englisch).

[2020Census-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 2020 Census of Population and Housing of the Republic of Palau (PDF) (Report). Vol. I Basic Tables. Koror, Palau: Office of Planning and Statistics. August 2022. Татаж авсан: 2023-06-21.

[UN_WPP-2] "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Татаж авсан: July 17, 2022.

[UN_WPP_2022-3] "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Татаж авсан: July 17, 2022.

[imf-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 "Palau". imf.org. Архивласан огноо 19 January 2020. Татаж авсан: 21 August 2018.

[HDI-5] "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Архивласан (PDF) огноо 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.

[6] Climatological Information for Palau Islands, Pacific Islands, United States". Hong Kong Observatory. Data Period 1961-1990. Abgerufen am 16. Dezember 2013 (englisch).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

ү х з Номхон Далайн Арлын Форум (НДАФ)
Гишүүд	Австрали Вануату Күүкийн арлууд Маршаллын арлууд Микронези Науру Ниуэ Палау Папуа Шинэ Гвиней Самоа Соломоны арлууд Тонга Тувалу Фижи Францын Полинези Шинэ Зеланд Шинэ Каледони
Түнш гишүүн	Токелау
Ажиглагч	Америкийн Самоа Гуам Зүүн Тимор Хойд Марианы арлууд Уоллис ба Футуна
Ажиглагч байгууллага	Азийн Хөгжлийн Банк АКНД-Бүлгэм Баруун ба Төв Номхон Далайн Загас Агнуурын Комисс (БТНДЗАК) Дэлхийн Банк Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага Олон Улсын Цагаачлалын Байгууллага Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөл
Харилцагч түнш	Америкийн Нэгдсэн Улс Герман Европын Холбоо Индонез Испани Итали Их Британи Канад Куба Малайз Солонгос Тайланд Турк Филиппин Франц Хятад Энэтхэг Япон
Уулзалтууд	45-р 51-р
Хуучин гишүүн	Кирибати