Ginea Bissaw
 |
Dan l-artiklu dwar il-ġeografija huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
Il-Guinea-Bissau hija nazzjon fl-Afrika. Il-belt kapitali hija Bissau 11°51′33″N 15°35′44″O. (bil-Portugiż: República da Guiné-Bissau),10 huwa pajjiż fl-Afrika tal-Punent li jkopri 36,125 km² b'popolazzjoni stmata ta' 1,644,000 abitant (2022). Tmiss mas-Senegal fit-tramuntana, il-Ginea fin-nofsinhar u l-lvant, u mal-Oċean Atlantiku lejn il-punent.
Il-Ginea Bissaw darba kienet parti mir-Renju ta' Gabú, kif ukoll parti mill-Imperu Mali. Xi reġjuni ta' dan ir- renju baqgħu jippersistu sas- seklu 18, filwaqt li xi oħrajn kienu taħt id- dipendenza tal- Imperu Portugiż mis- seklu 16. Matul is-seklu 19 kienet kolonja Portugiża,1112 li tifforma parti mill-hekk imsejħa Guinea Portugiża. Malli kisbet l-indipendenza tagħha, iddikjarata fl-1973 u rikonoxxuta wara gwerra li ntemmet fl-1974, l-isem tal-kapitali tagħha, Bissau, ġie miżjud mal-isem uffiċjali tal-pajjiż biex tiġi evitata konfużjoni bejnu u r-Repubblika tal-Ginea (li qabel kienet il-Ginea Franċiża) . Il-Ginea Bissaw kellha storja ta' instabbiltà politika mill-indipendenza tagħha, u president elett wieħed biss (José Mário Vaz) temm b'suċċess mandat sħiħ ta' ħames snin. Il-president attwali huwa Umaro Sissoco Embaló, li ġie elett fid-29 ta' Diċembru, 2019.14
Il-Kreolu tal-Ginea Bissaw (ibbażat fuq il-lingwa Portugiża) huwa l-lingwa nazzjonali. Skont studju tal-2012, 54% tal-popolazzjoni titkellimha bħala l-ewwel lingwa tagħhom u madwar 40% bħala t-tieni lingwa. Madwar 2% tal-popolazzjoni titkellem bil-Portugiż, il-lingwa uffiċjali, bħala l-lingwa materna tagħhom, u 33% jitkellmuha bħala t-tieni lingwa. Il-bqija jitkellmu varjetà ta’ lingwi Afrikani indiġeni.15 Il-Kristjaneżmu u l-Islam huma r-reliġjonijiet ewlenin ipprattikati fil-pajjiż.1617 Il-PGD per capita tal-pajjiż huwa wieħed mill-inqas fid-dinja.
Il-Ginea Bissaw hija membru tan-Nazzjonijiet Uniti, l-Unjoni Afrikana, il-Komunità Ekonomika tal-Istati tal-Afrika tal-Punent, l-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni Iżlamika, il-Komunità tal-Pajjiżi li jitkellmu bil-Portugiż, l-Organizzazzjoni Internazzjonali ta' La Francophonie, u ż-Żona ta' Paċi u Kooperazzjoni fl-Atlantiku tan-Nofsinhar.
Il-kapitali kienet Bolama (1852–1942) u mbagħad Bissau (1942–preżent)
Ġeografija
[immodifika | immodifika s-sors]L-iktar punt baxx jinsab fl-Oċean Atlantiku nnifsu. Fir-rigward tal-ogħla (300 m a.s.l.) tinsab fir-rokna tal-grigal tal-pajjiż.
Konfini totali tal-Ginea Bisau: 762 km, pajjiżi tal-fruntiera (2): Ginea 421 km; Senegal 341 km.
Organizzazzjoni territorjali
[immodifika | immodifika s-sors]9 reġjuni, Bafata, Biombo, Bissau, Bolama/Bijagos, Cacheu, Gabu, Oio, Quinara u Tombali. Forma ta' Stat: Repubblika semi-presidenzjali. Fergħa Eżekuttiva: il-president huwa Umaro Sissoco Embalo (mis-27 ta' Frar, 2020). Il-Prim Ministru huwa Nuno Nabiam (mis-27 ta' Frar, 2020).
-
Il-bandiera tal-Guinea-Bissau -
tarka tal-Guinea-Bissau -
Mappa tal-Guinea-Bissau -
Mappa tal-Guinea-Bissau -
Organizzazzjoni territorjali -
Is-sitwazzjoni tal-Ginea Bissau u t-territorji ġirien fl-1783 -
Cacheu -
Buba -
Bandeira/Bandera de la Casa da Guiné , una empresa portuguesa que comerciaba con varios productos, incluidos esclavos, en la costa de Guinea a partir del siglo XV./Flag of the Casa da Guiné, a Portuguese company that traded in several commodities, including slaves, around the Guinea coast beginning in the 15th century/Bandiera tal-Casa da Guiné, kumpanija Portugiża li kienet tinnegozja diversi oġġetti, inklużi skjavi, fuq il-kosta tal-Ginea li bdiet fis-seklu 15 -
Escudo de Armas de/da Guinea Portuguesa (1935-1974)/Coat of arms of Portuguese Guinea (1935–1974)/Tarka ta' Ginea (1935-1974) -
Bissau/Bisaú (Sector Autónomo de Bissau/Bisáu/Bissau Autonomous Sector/Is-Settur Awtonomu ta' Bissau) (492 004 hab., 2005) (3261 hab/km²) (39 m s. n. m.) (118 km²) (1687), Avenida da Independência/Avenida Independencia/Independence Avenue/Vjal l-Indipendenza -
Quinhamel (37 000 hab., 2009) (94,59 hab/km²) -
Bissau/Bisáu: Vista del río Geba/Bissau/Bissau: View of the Geba River/Bissau/Bissau: Veduta tax-Xmara Geba -
Carnaval Bissau/Bisáu -
Bissau/Bisáu Bandeira/Bandera (Flag) -
Bissau/Bisáu Escudo (Seal/Tarka/Blason) -
Guinea portuguesa en la década de 1960/Portuguese Guinea in the 1960s/Ginea Portugiża fis-sittinijiet (Avenue/Avenida Carvalho Viegas, Bissau) -
Guinea portuguesa en la década de 1960/Portuguese Guinea in the 1960s/Ginea Portugiża fis-sittinijiet (Rute/Ruta/Rua Dr. Oliveira Salazar, Bissau) -
Una lancha de desembarco portuguesa en Guinea portuguesa, 1973/A Portuguese landing craft in Portuguese Guinea, 1973/Inġenju tal-inżul Portugiż fil-Ginea Portugiża, 1973 -
Bandeira/Bandera propuesta para Guinea portuguesa/Proposed flag for Portuguese Guinea/Bandiera proposta għall-Ginea Portugiża (1965) -
Áreas controladas por portugueses (verde), disputadas (amarillo) y controladas por rebeldes (rojo) en Guinea, parte de la Guerra Colonial Portuguesa en 1970/Portuguese-controlled (green), disputed (yellow) and rebel-controlled (red) areas in Guinea, part of the Portuguese Colonial War in 1970/Żoni kkontrollati mill-Portugiż (aħdar), ikkontestati (isfar) u kkontrollati mir-ribelli (aħmar) fil-Guinea, parti mill-Gwerra Kolonjali Portugiża fl-1970 (hasta/until/sal-1974-1975) -
Bafatá (837 km²) (10 m s. n. m.) (22501 hab, 2008) (26,88 hab/km²) -
Ilha Bolama/Ilé Bolama/Isla Bolama/Bolama Island/Bolama Gzire (pob. 6024 hab.) (154 hab./km²) (N65) -
Ruinas de la época colonial en la isla (en recuperación)/Ruins from the colonial era on the island (in recovery)/Fdalijiet mill-era kolonjali fuq il-gżira (fl-irkupru) -
Fort/Forte Fuerte de/of/ta' Cacheu (f. 1588) (5674 hab.) -
Farim (1531,5 km²) (2 m s. n. m.) (46268 hab., 2009) (30,21 hab/km) -
Farim tarka/seal/blason (escudo) -
Una empresa de procesamiento y ensacado de granos y sus trabajadores, en Farim, en 1900/A grain bagging and processing company and its workers, at Farim, in 1900/Kumpanija tal-boroż u l-ipproċessar tal-qamħ u l-ħaddiema tagħha, f’Farim, fl-1900 -
Buba tiene una población de 17.123 habitantes,12 con 7.571 habitantes solo en el área urbana de la ciudad de Buba, distribuidos en un área territorial de 744,2 km² (2009) y (3 m s. n. m.) (f.1670)/Buba has a population of 17,123 inhabitants,12 with 7,571 inhabitants only in the urban area of the city of Buba, distributed in a territorial area of 744.2 km² (2009) and (3 m a.s.l.) (f.1670)/Buba għandha popolazzjoni ta '17,123 abitant,12 b'7,571 abitant biss fiż-żona urbana tal-belt ta' Buba, imqassma f'żona territorjali ta '744.2 km² (2009) u (3 m a.s.l.) (f.1670)) -
Catió (1020,1 km²) (1 m s. n. m.) (9217 hab., 2008) (26,47 hab/km) -
Catió tarka/seal/blason (escudo)
Il-Ginea Bissaw hija maqsuma amministrattivament fi 8 reġjuni u settur awtonomu wieħed:
- Bafatá (Kapital: Bafatá)
Skrin (Kapitali: Quinhamel)
- Is-Settur Awtonomu ta' Bissau (Kapital: Bissau)
- Bolama (Kapitali: Bolama)
- Cacheu (Kapital: Cacheu)
- Gabú (Kapital: Gabú)
- Oio (Kapital: Farim)
- Quinara (Kapitali: Buba)
- Tombali (Kapitali: Catió)
Data
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Ginea Bissaw tinsab fil-punent tal-Afrika tal-Punent u fl-hekk imsejħa Ginea ta’ Fuq, bejn 13° u 17° lonġitudni tal-Punent u 11° u 12° latitudni tat-Tramuntana. Forma ta' gvern: repubblika semi-presidenzjali...; Ġentili: Bisawguinean, -a; Lingwi uffiċjali: Portugiż; Lema: Unidade, Luta, Progresso (bil-Portugiż: "Għaqda, Taqbida, Progress"); Himno: Esta é a Nossa Pátria Bem Amada (bil-Portugiż: "Din hija Patrija maħbuba tagħna"); President: Umaro Sissoco Embaló (2020); Prime Minister: Geraldo Martins (2023); Kapitali (u l-aktar belt popolata): Bissau (11°51′33″N 15°35′44″W); Lingwi uffiċjali: Portugiż; Gentilicio: Bisauguineano, -a; Forma ta' Gvern: Repubblika semi-presidenzjali; President: Umaro Sissoco Embaló; Prim Ministru: Rui Duarte de Barros; Korp Leġiżlattiv: Assemblea Popolari Nazzjonali tal-Ginea Bissaw; Indipendenza: Iddikjarata: 24 ta' Settembru, 1973, Rikonoxxuta Mill-Portugall: 10 ta' Settembru, 1974, Wiċċ (137 Post): 36,125 km²; Ilma (%): 12%; Fruntieri 762 km Kosta: 350 km; L-Ogħla Punt: Trifinio Ginea Bissaw, Senegal u Ginea; (148 pożizzjoni) Stima (2022): 1,644,0002 abitant, Ċensiment (2014): 1,693,398 abitant, Densità Stima: 706 abitant/km²; PGD (PPP) (171st Rank) (2020): Tkabbir US $ 3.03 biljun, Per capita: Tkabbir US $ 1,568 (2020): Tnaqqis US $ 999,000,000, Per capita: Tkabbir US $ 1,001; HDI (2021): L-ebda bidla 0.4837 (177th) - Baxx; Koeffiċjent Gini: 46 - għoli (2019); Munita: CFA Franc tal-Afrika tal-Punent (XOF); Żona tal-Ħin: UTC+0; Kodiċi ISO: 624/GNB/GW; Dominju tal-Internet: .gw; Prefiss tat-telefon +245; Prefiss tar-Radju: J5A-J5Z; Kodiċi IOC: GBS.
