Meter
| Eenheit | |
|---|---|
| Norm | SI-Basiseenheit |
| Naam | Meter |
| Grött | Läng |
| Eenheitenteken | m |
| Formelteken | l |
| nöömt na | greeksch. métron, Maß |
De Meter (ooldgreeksch μέτρον métron, plattdüütsch Maat) is de SI-Basiseenheit för de Läng. För den Meter warrt dat m as Teken för de Eenheit bruukt un dat l is dat Formelteken för de Läng.
Aktuelle Definitschoon
[ännern | Bornkood ännern]De Meter warrt defineert as de Weg, den dat Licht in de Tiet vun 1/299.792.458 Sekunn in't Vakuum trüchleggt. Disse Definitschoon baseert op de Tiet, wieldat dat vundaag eenfacher is, Tieden akraat to meten as Längen.
Ole Definitschoon
[ännern | Bornkood ännern]Vör de niege Definitschoon vun den Meter hett dat ok annere Vörslääg geven, een universelle Eenheit för de Läng to definieren, de nich vun de Grött vun den König sien Foot afleddt weer. So hett t.B. de Abt Jean Picard 1668 vörslaan, as Längeenheit de Läng vun ’n Pennel to bruken, dat de halve Periodenläng vun een Sekunn hett. (Sekunnenpennel). So een Pennel is 0,994 m lang un weer al dicht bi de aktuelle Definitschoon bi. Man de Naam Meter för disse Eenheit weer to'n eersten Maal in't Johr 1676 vun Tito Livio Burattini bruukt. He nööm de Läng vun’t Sekunnenpennel Metro Cattolico (kathoolsche Meter).
In’t Johr 1793 wurr de Meter dann as de 40-millionste Deel vun de Läng vun den Eerdmeridian fastleggt, op den Paris liggt. (Dat is de 10-millionste Deel vun den Afstand twischen Pool un Äquater). In’t Johr 1795 weer denn een Prototyp vun dissen Meter in Missing maakt un 1799 hebbt se denn den Oormeter ut Platin maakt. Dorför harrn Jean-Baptiste Joseph Delambre un Pierre Méchain twischen 1792 un 1799 den Meridianbagen twischen Düünkarken un Barcelona utmeten. Later hebbt de Lüüd denn rutfunnen, dat de Oormeter ’n beten to kort warrn is.
1889 hett denn de BIPM ’n niegen Standard inföhrt. Dorför is de Internatschonale Meterprototyyp maakt warrn, en Staff mit krüüzförmigen Querschnitt ut en Platin-Iridium-Legeeren in de Proportschoon vun 90:10. De Meter weer dann fastleggt as de Afstand twischen twee Streken op dissen Staff bi 0 °C. Dat heet, dat de Meter nich mehr vun de Grött vun de Eer afhängig weer. Vun dissen Meterprototyyp weern denn Kopien maakt un na de Liekinstituten vun vele Länner schickt.
Vun 1960 bet 1983 weer de Meter dat 1.650.763,73-fache vun de Bülgenläng in’t Vakuum vun dat Licht, dat vun dat Nuklid Krypton-86 afstrahlt warrt, wenn dat vun den Tostand 5d5 na den Tostand 2p10 wesselt.
Vun 1983 af warrt de Meter as de Weg defineert, den dat Licht in’t Vakuum in de Tiet vun 1/299.792.458 Sekunn trüchleggt. De Grund för disse Niegdefinitschoon is, dat sik de Tiet (mit Atomklocken) veel beter meten lett as ’n Stück Weg. Dat heet ok, dat een de Snelligkeit vun’t Licht nich mehr to meten bruukt. De is nu as ’n Konstant fastleggt mit 299.792.458 m/s.
Kiek ok
[ännern | Bornkood ännern]- Nanotechnologie, wenn dat üm bannig lütte Saken geiht
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Hans-Joachim v. Alberti: Maß und Gewicht. Geschichtliche und tabellarische Darstellungen von den Anfängen bis zur Gegenwart. Akademie-Verlag, Berlin 1957.
- Johannes Hoppe-Blank: Vom metrischen System zum Internationalen Einheitensystem. Physikalisch-Technische Bundesanstalt, Braunschweig 1975 (Bericht PTB-ATWD-5).
- Reinhard Kreutzfeldt: Das Archivmeter – Zur Begründung des metrischen Systems vor 200 Jahren. In: Der Vermessungsingenieur. 3/99, Verlag Chmielorz, 1999, S. 156–158.
- Harald Schnatz: Länge – Die SI-Basiseinheit Meter. In: PTB-Mitteilungen. 1/2012, S. 7–22. (online)
Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]
Bi’n Wikiborn gifft dat Originalschriften över dat Thema oder vun den Schriever: Gesetz, betreffend die Abänderung der Maaß- und Gewichtsordnung. Vom 11. Juli 1884 (Deutsches Reich).
- Der Meter – Artikel över de Definitschoon (PTB) hoogdüütsch
- The BIPM and the evolution of the definition of the metre engelsch
| Symbol | Y | Z | E | P | T | G | M | k | h | da | - | d | c | m | µ | n | p | f | a | z | y |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Faktor | 1024 | 1021 | 1018 | 1015 | 1012 | 109 | 106 | 103 | 102 | 101 | 100 | 10−1 | 10−2 | 10−3 | 10−6 | 10−9 | 10−12 | 10−15 | 10−18 | 10−21 | 10−24 |