Sègle VIII
../.. | sègle VI | sègle VII | sègle VIII | sègle IX | sègle X | ../..
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Sègle VIII : periòde probable d'aparicion de la lenga occitana dins sa forma pus vielha.
701-705 : conquista d'Armenia per leis Arabes. Avancèron tanben Cilícia e en Capadòcia.
702 : combats navaus dins lo sud de la Mar Roja entre lei flòtas aksumita e araba.
704-706 : trèbols intèrnes au sen de l'Empèri Bizantin fins a la presa dau poder per Justinian II. Lo sobeiran novèu ordonèt de purgas saunosas per estabilizar son poder.
705 : mòrt dau califa omeia Abd al-Malik (685-705) que laissèt un Estat renforçat per sei reformas e son afiermacion dau primat de l'elèit militar arabi sus leis autrei populacions de l'empèri. Son fiu Walid (705-715) li succediguèt. Ordonèt de reprendre lei conquistas.
705 : conquista de la region de Surrey per lo reiaume de Wessex.
707 : en Anatolia, importanta desfacha bizantina còntra leis Arabes (→ 709).
708 : revirada d'una temptativa bizantina de reconquistar una partida dei territòris ocupats per lo Khanat Bulgar.
709 : après divèrsei victòrias, arribada d'una armada araba en Anatolia Centrala (→ 712).
v. 710 : en Nubia, union dei reiaumes de Nobatia e de Makuria.
710 : en Mar Mediterranèa, incursion araba còntra Sardenha (→ 718).
710 : en Japon, començament de la construccion deu palais imperiau de Nara. Aquò es una etapa importanta dins lo desvolopament de l'estat nipon amb la sedentarizacion progressiva de la Cort.
710-711 : dins l'Empèri Bizantin, revòutas de plusors regions. S'acabèron per l'execucion de l'emperaire Justinian III e son remplaçament per Filípicos.
711 : desbarcament d'una fòrça araboberbèra dins lo sud de la Peninsula Iberica. Assaiant de l'expulsar de la region, lo rèi visigòt Roderic foguèt tuat e son armada anientada a la batalha de Guadalete. Aquò entraïnèt l'afondrament rapide dau Reiaume Visigòt.
712 : crisi religiosa novèla dins l'Empèri Bizantin après lo refús dau papa Constantin d'acceptar la restauracion dau monotelisme per un concili dirigit per l'emperaire Filípicos.
712 : aprofichant lei trèbols intèrnes de l'Empèri Bizantin, leis Arabes avancèron en Anatolia Occidentala.
713-716 : incursion bulgara dins la region de Constantinòble. Aquò entraïnèt una tiera de còps d'Estat e de guèrras civilas dins l'Empèri Bizantin que s'acabèron en 716 amb la victòria de Leon l'Isaurian.
714 : conquista d'Ankara per leis Arabes que poguèron desenant preparar una ataca còntra Constantinòble ela meteissa (→ 717).
716 : tractat de patz mau conegut entre Bizantins e Bulgars. Constantinòble abandonèt divèrsei territòris e foguèt obligat de pagar un tribut en cambi d'una aliança còntra leis Arabes.
717-718 : sètge de Constantinòble. Durament batuts, leis Arabes perdiguèron de desenaus de miliers d'òmes e la màger part d'Anatolia.
v. 718 : en Mesoamerica, apogèu de la ciutat-estat maia de Cópan.
718 : creacion dau Reiaume deis Astúrias a partir dei territòris crestians demorats independents dins lo nòrd de la Peninsula Iberica.
718 : conquista de Sardenha per leis Arabes.
718 : en Japon, acabament de la redaccion dau Còdi Yoro, compilacion de lèis penalas e civilas. Intrèt en vigor en 757.
718 : illustracion de sa poissança, la talassocracia de Sriwijaya mandèt una ambaissada dins lo mond arabe per desvolopar lei rotas comercialas dins l'Ocean Indian.
720 : mòrt dau califa Umar II (717-720). En despiech de la desfacha saunosa de Constantinòble, son rèine veguèt de reformas fiscalas importantas. En particular, instaurèt l'egalitat fiscala entre totei lei musulmans. Pasmens, per finançar aquela mesura, deguèt aumentar leis impòsts pagats per lei dhimmis. Foguèt remplaçat per Yazid II (720-724) qu'assaièt tanben de melhorar lei finanças de l'Estat.
722 : començament d'una lònga guèrra entre Arabes e Cazars. Aprofichant la situacion, lei Bizantins sostenguèron lei nomadas per redurre la resisténcia araba en Anatolia.
722 : adopcion d'un edicte bizantin ordonant de batejar per fòrça lei judieus. Aquò èra probablament liat a l'aparicion d'un movement judieu messianic ostil a l'Estat.
723 : revirada d'una ataca bizantina en Armenia.
724 : mòrt dau califa omeia Yazid II (720-724) que foguèt remplaçat per Hicham (724-743). Aqueu periòde marca l'apogèu dau poder omeia.
725 : en Itàlia, una aumentacion d'impòsts decidida per perseguir la guèrra còntra leis Arabes entraïnèt de trèbols grèus dins mai d'una vila. Se formèt ansin una aliança entre lei maucontents e lei Lombards (qu'ocupèron Corsega) (→ 727).
726 : dins l'Empèri Bizantin, publicacion de l’Ecloga, una version simplificada dei tèxtes juridics adoptats durant lo rèine de Justinian.
727-729 : guèrra en Itàlia entre Lombards e Bizantins. Ajudats per lei rebèls bizantins locaus, lei Lombards ocupèron plusors vilas importantas (→ 733).
730 : adopcion oficiala per Leon l'Isaurian. Aquò marquèt lo començament d'una lònga crisi au sen de l'Empèri Bizantin.
731 : dins la vila maia de Calakmul, inauguracion de plusors monuments permetent d'establir la dominacion de la ciutat-estat sus lei vilas de Dos Pilas, Naranjo e El Péru (→ 736).
732 : revirada d'una incursion araboberbèra en Gàllia après una desfacha saunosa a la batalha de Peitius còntra una coalicion dirigida per Carles Martèl e Audon d'Aquitània.
733 : en causa d'una tempèsta, revirada d'una expedicion navala bizantina destinada a reconquistar lei territòris perduts en Itàlia.
v. 735 : data probabla dau premier contacte entre l'elèit cazar e lo judaïsme. La dinastia reinanta se convertiguèt a aquela religion, probablament per limitar l'influéncia dei crestians e dei musulmans.
736 : per de rasons desconegudas, benlèu una crisi agricòla, començament dau declin de la ciutat-estat maia de Calakmul.
740 : batalha d'Akroinon entre Bizantins e Arabes. Venceires, lei Bizantins capitèron de reprendre l'avantatge en Anatolia.
740 : destruccion d'una partida de Constantinòble per un tèrratrem.
741-743 : mòrt de l'emperaire bizantin Leon l'Isaurian. Sa succession entraïnèt una guèrra civila. S'acabèt per la victòria de l'emperaire Constantin V que limitèt la repression e perseguiguèt la politica de reorganizacion de son paire.
743-744 : mòrt dau califa Hicham (724-743). Son successor, Walid II (743-744), èra pus interessat per lei plasers que per la gestion de l'Estat. Pasmens, per assegurar son poder, ordonèt l'execucion de seis adversaris. Aquò entraïnèt la proclamacion d'un califa rivau, Yazid III, que capitèt de prendre lo poder. Ordonèt una reduccion generala dei despensas militaras mai moriguèt après solament sièis mes de rèine. Sa disparicion entraïnèt una guèrra novèla que s'acabèt rapidament per la victòria de Marwan II (744-750).
743-744 : importanta victòria de Tikal que capitèt de conquistar El Péru e Naranjo. Aquò afebliguèt grèvament Calakmul que perdiguèt son ret d'aliats.
745-747 : epidemia de pèsta grèva en Itàlia e en Grècia. Entraïnèt lo transferiment de la capitala bizantina de Constantinòble a Nicomèdia.
746 : reconquista de plusors territòris d'Anatolia per lei Bizantins de Constantin V.
748 : après l'arrestacion dau patriarca d'Alexàndria per leis autoritats egipcianas, invasion dau sud dau país per lei tropas de Makuria. Son rèi, Kyriakos, arrestèt son ofensiva en cambi de la liberacion dau patriarca.
748-750 : en Pèrsia, importanta revòuta còntra lei Omeias. Menada per Abu Muslim al-Khurasani e sostenguda per leis Abbassidas, entraïnèt lo reversament deis Omeias e la fondacion dau Califat Abbassida (→ 755 e 756). Lo califa omeia Marwan II foguèt assassinat e la màger part deis Omeias foguèron executats.
v. 750 : vèrs aquela annada, Teotihuacan èra venguda un vilatge de 2 000 abitants dispersats dins lei roïnas de la ciutat. Aviá perdut tota importància.
v. 750 : desplaçament de la capitala cazara dins la vila d'Atil. L'objectiu èra de renfòrçar lo contraròtle dei rotas marchandas qu'èran la fònt de revenguts de l'Estat.
751 : desfacha chinesa en Asia Centrala còntra una armada araboturca. Pasmens, aquela batalha marca lo limit orientau de l'expansion militara araba car lei venceires poguèron pas aprofichar sa victòria en causa de dificultats logisticas. Certanei presoniers chinés venguèron una fònt de difusion de sabers chinés dins lo mond musulman.
751 : en Nanzhao, revirada totala d'una invasion chinesa. Aquò confiermèt l'autonòmia dau reiaume.
751 : en Itàlia, presa de Ravena per lei Lombards. Aquò entraïnèt la fin de l'Exarcat de Ravena e limitèt lei possessions bizantinas dins la peninsula a quauquei pòchis dins lei regions meridionalas.
751 : dins lo Reiaume Franc, reversament de la dinastia merovingiana per Pepin lo Brèu que fondèt la dinastia carolingiana.
752-754 : dins l'Empèri Bizantin, reafiermancion de la doctrina iconoclasta per l'emperaire Constantin V. Maugrat de resisténcias importantas, Constantin capitèt de reünir un concili que reconoguèt sa primautat sus lo clergat.
v. 755 : darrierei terralhas conegudas de la civilizacion de Nazca.
755 : dins lo Califat Abbassida, assassinat dau generau Abu Muslim al-Khurasani a l'eissida d'un complòt organizat per lo poder abbassida. Aquò entraïnèt de revòutas en Pèrsia (revòutas dei Companhons d'Abu Muslim) mai permetèt a la dinastia novèla d'eliminar un cap militar poderós.
756-760 : guèrra entre Bizantins e Bulgars. S'acabèt a l'avantatge dei Bizantins qu'impausèron una trèva a seis adversaris (→ 763).
756 : dins la Peninsula Iberica, de subrevivents de la dinastia omeia capitèron de fondar l'Emirat de Còrdoa.
760 : importanta campanha abbassida en Pèrsia per i restablir l'autoritat dau Califat qu'èra fòrça contestada dempuei l'assassinat d'Abu Muslim al-Khurasani.
761-762 : arrestacion e execucion de plusors membres de la familha d'Ali per leis Abbassidas. Aquò entraïnèt de revòutas dins la Peninsula Aràbia, en Mesopotamia e en Siria. Per melhorar son contraròtle sus lo Califat, leis Abbassidas transferiguèron sa capitala a Bagdad.
763 : dins lo Khanat Bulgar, presa dau poder per d'adversaris de la trèva signada amb lei Bizantins en 760. Aquò entraïnèt una represa de la guèrra.
763 : dins l'Empèri Bizantin, repression còntra d'adversaris de l'iconoclasme. Lei posicions se radicalizèron e l'emperaire Constantin V executèt plusors caps religiós ostils a l'iconoclasme, compres lo patriarca Constantin II.
770-780 : incursions arabas còntra lei províncias bizantinas d'Anatolia Orientala. En 776 e 778, lei Bizantins repostèron amb una ataca còntra Siria (→ 781).
774-775 : campanhas bizantinas còntra lei Bulgars. Maugrat de succès, l'emperaire Constantin V mau capitèt de sometre seis adversaris. Moriguèt de malautiá e foguèt remplaçat per son fiu Leon IV.
775 : mòrt dau califa Al-Mansur. Durant son rèine, estabilizèt lo poder abbassida e impausèt son primat a la màger part dau mond musulman. De mai, fondèt Bagdad que venguèt la vila pus poblada de la planeta dins lo corrent deis ans 770.
778 : en Occitània, creacion dau Comtat de Tolosa per Carlesmanhe. Son objectiu èra de melhorar la coordenacion de la defensa au nòrd dei Pirenèus.
780 : mòrt de l'emperaire bizantin Leon IV que foguèt remplaçat per Constantin VI. Lo sobeiran novèu èra plaçat sota la regéncia de sa maire Irèna, çò que maucontentèt una partida de l'elèit bizantin.
781-782 : intensificacion dei combats entre Bizantins e Arabes. Una importanta armada arribèt dins la region de Constantinòble mai poguèt pas atacar sei fortificacions. Se retirèt en cambi d'un tribut e d'una trèva (→ 785).
784 : dins l'Empèri Bizantin, Irèna acceptèt de reünir un concili per tornar estudiar la question de l'iconoclasme.
785-786 : represa de la guèrra entre Bizantins e Arabes. En 786, lei Bizantins enregistrèron un succès important en Cilícia.
785 : mòrt accidentala dau califa Al-Mahdi. Durant son rèine, desvolopèt l'economia, la cultura e lei sciéncias. Son fiu Al-Hadi li succediguèt mai foguèt obligat de pagar una prima excepcionala de 18 mes de sòlda ai soudats de la garnison de Bagdad (→ 786).
786 : mòrt dau califa Al-Hadi que foguèt remplaçat per son fraire Harun ar-Rachid.
787 : abolicion de l'iconoclasme.
788 : dins lo Califat Abbassida, revòutas dins la màger part dei províncias africanas. Lei pus grèvas aguèron luòc en Magrèb e en Egipte. La segonda foguèt reprimida mai lo cap de la premiera, Idris, capitèt de fondar la dinastia deis Idrissidas (→ 789)
789 : presa de plusors províncias de Magrèb e de la vila de Tlemcen per Idris Ièr.
789 : premiereis incursions vikingas en Wessex.
790 : dins l'Empèri Bizantin, còp d'Estat còntra Irèna l'Atenenca. Aquò permetèt a Constantin VI de venir lo cap vertadier de l'Empèri (→ 792).
791 : assassinat d'Idris. Pasmens, sei successors capitèron de se mantenir dins la mitat occidentala de Magrèb.
791-792 : revirada d'una campanha de l'emperaire bizantin Constantin VI en Bulgaria. Afeblit, deguèt tornar partejar lo poder amb sa maire (→ 797).
791-796 : guèrra saunosa entre lei Francs e leis Avars. Batuts, leis Avars perdiguèron son tesaur e foguèron obligats de se convertir au cristianisme (→ 799).
794 : fondacion de Kyoto que venguèt la capitala novèla de Japon.
794-795 : illustrant lei dificultats deis Abbassidas per mantenir son poder en Africa, insureccion novèla d'Egipte.
797 : après una desfacha còntra leis Arabes, reversament de l'emperaire Constantin VI. Sa maire, Irèna l'Atenenca, venguèt la premiera emperatritz de l'Empèri. Lo poder novèu adoptèt una politica de sostèn ai marchands.
797 : per assaiar de restaurar son autoritat en Magrèb, lo poder abbassida nomèt Ibrahim ibn al-Aghlab emir de la mitat orientala de la region. La fortifiquèt largament per establir son contraròtle mai venguèt rapidament autonòm (→ 800).
798 : acabament provisòri dei combats entre Bizantins e Arabes amb lo pagament d'un tribut per Constantinòble.
799 : dins leis Illas Britanicas, quasi vassilizacion de Wessex per Mercia.
799-802 : revòuta deis Avars còntra lei Francs.
800 : en Magrèb Orientau, Ibrahim ibn al-Aghlab aprofichèt lo caos generalizat dins lei províncias africanas dau Califat Abbassida per obtenir la cession ereditària de son fèu en cambi d'un tribut anuau. Aquò marquèt la fondacion de la dinastia deis Aglabidas.
800 : coronament de Carlesmanhe coma emperaire per lo papa. Aquò donèt un prestigi considerable a la dinastia carolingiana.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]706-715 : construccion de la Granda Mosqueta deis Omeias de Damasc. Òbra majora dau periòde omeia, es un bastiment d'estile bizantin construch segon un plan arabi. Quauquei trachs sassanidas pòdon tanben s'observar dins la geometria. Illustra la naissença de l'art islamic a partir deis arts bizantins e iranians.
707 : construccion de la catedrala de Faras, capitala de Makuria.
712 : acabament dau Kojiki, una compilacion de racòntes populars japonés qu'es una basa dau sintoïsme. Devesit en tres partidas, l'obratge establís un ensemble de legendas que van de la creacion mitologica de Japon a d'eveniments quasi contemporanèus de l'autor (→ 720).
720 : acabament dau Nihon shoki. Devesit en 31 capítols, complèta lo Kojiki paregut en 712. Es un tèxte pus elaborat que va egalament de la creacion mitologica de Japon a d'eveniments quasi contemporanèus de l'autor. Pasmens, dona mai d'informacions sus lei rèines recents e sus l'estat dei relacions diplomaticas entre China, Corèa e Japon. Es una basa dau sintoïsme, la religion nacionala de Japon.
v. 760 : data probabla de la parucion dau Man'yoshu, una antologia de poesia japonesa qu'aguèt un ròtle important dins l'estructuracion de la lenga nipona.
794 : en Japon, la fin dau Periòde de Nara es tradicionalament considerada coma la data de transicion entre lo japonés ancian e lo japonés median.
Sciéncias e tecnicas
[modificar | Modificar lo còdi]793 : existéncia de plusors papetariás dins la vila de Bagdad. Aquò atesta la difusion d'aqueu materiau vèrs l'oèst d'Eurasia (→ 900).