Johannes Kepler
| |
| Profession: | fisician, matematician e astronom |
|---|---|
| País: | Alemanha |
| Data de naissença: | 27 de decembre de 1571 |
| Luòc de naissença: | Weil der Stadt, Baden-Württemberg |
| Data de decès: | 15 de novembre de 1630 |
| Luòc de decès: | Ratisbona, Bavièra |
Johannes Kepler (27 de decembre de 1571, Weil der Stadt (Alemanha) - 15 de novembre de 1630, Ratisbona) es un fisician, matematician e astronòm alemand del sègle XVII que descobriguèt las leis del movement planetari. Es una figura centrala de l'istòria de la fisica e de l'astronomia.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]
Johannes Kepler nasquèt lo 27 de decembre de 1571 dins una familha de religion protestanta luteriana, installada dins la vila de Weil der Stadt en Baden-Württemberg[1]. Nascut prematurament quand aviá pas que sèt meses e ipocondriac de natura flaca, patiguèt tota la vida d’una santat fragila. De mai, quand aguèt tres ans, agantèt la picòta, çò que, entre autras problèmas ulteriors, afebliguèt grèvament la siá vista.
La familha Kepler èra pas gaire ordinària e l'ambient èra pas dels mai favorables pels enfants. Lo paire, Heinrich Kepler, èra mercenari dins l’armada del duc de Württemberg, e de contunh èra luènh de l'ostal. La maire, Katharina Guldenmann — que Kepler qualificava d'a vegadas de « petita, magrinèla, sinistra e cèrca-brega » — èra estada avalida per una tanta que moriguèt sul lenhièr acusada de brueissariá. Kepler aviá dos cabdets : Margarette, la siá sòr, que demorèron pròches, e un fraire Christopher, que li foguèt totjorn antipatic.
De 1574 a 1576, visquèt amb lo frairòt Heinrich — epileptic — en çò dels grands, mentre que lo paire èra en campanha e que ma maire èra partida en recèrca del sieu òme. Quand los parents tornèron, Kepler se mudèt a Leonberg e intrèt a l’escòla latina en 1577. Los sieus parents li faguèron descobrir l’astronomia. Atal, en 1577, sa maire lo menèt en naut d’un tuc pr'amor d'observar lo passatge d’una cometa. Son paire, el, li mostrèt l’eclipsi de Luna del 31 de genièr de 1580 quand aquela venguèt tota roja. Kepler estudièt pus tard aquel fenomèn e l’expliquèt dins un dels sieus libres d’optica. Quand partiguèt tornar a la guèrra en 1589, lo sieu paire desapareguèt definitivament.
Kepler acabèt pas lo primièr cicle de tres annadas abans 1583, empachat mai que mai pel sieu emplec de trabalhaire agricòla, entre los nòu e onze ans. En 1584, intrèt al Seminari protestant d’Adelberg, e apuèi, dos ans pus tard, al Seminari superior de Maulbronn. Obtenguèt lo sieu diplòma de fin d’estudis e intrèt en 1589 a l’Universitat de Tübingen. Ailà, estudièt primièr l’etica, la dialectica, la retorica, lo grèc, l’ebrieu, l’astronomia e la fisica, puèi la teologia e las sciéncias umanas. I seguiguèt los sieus estudis aprèp l'obtencion d’una mestresa en 1591. Lo professor sieu de matematicas, l’astronòm Michael Maestlin, li ensenhèt lo sistèma eliocentric de Copernic, çò que reservava sonque als sieus estudiants melhors, los autres se devián contentar del sistèma geocentric de Ptolemèu, que plaçava la Tèrra al centre del mond. Kepler venguèt atal un copernician convençut e restèt plan pròche del sieu professor; esitèt pas a li demandar ajuda o conselhs pels sieus trabalhs.
Del temps que Kepler èra a envisatjar de venir ministre luterian, l’escòla protestanta de Graz demandava un professor de matematicas. Alavetz abandonèt los sieus estudis en teologia per prene l'emplec e partiguèt de Tübingen en 1594. A Graz, publiquèt d'almanacs amb prediccions astrologicas. En aquel temps, la distincion entre sciéncia e cresenças èra pas encara clarament establida e lo movement dels astres, encara pro malconegut, se pensava governat per las leis divinas.
Kepler se maridèt dos còps. Lo primièr còp per interès, lo 27 d'abril de 1597, amb Barbara Müller, que defuntèt en 1612, coma dos dels lors cinc mainatges — qu'avián sonque un e dos meses. Aquel maridatge, organizat per la familha, l’estaquèt a una femna de caractèr òrre que qualifiquèt de «graissosa e nècia». Un autre dels sieus filhs se moriguèt quand aviá sèt ans. Sonque la filha Susanne e lo filh Ludwig subrevisquèron. Puèi, a Linz l’annada seguenta, s'esposèt Susanne Reuttinger qu'amassa aguèron sèt gojats que tres se moriguèron lèu. Aqueste còp pasmens foguèt un maridatge urós.
En 1615, la siá maire, qu'aviá d'aquel temps 68 ans, foguèt acusada de brueissariá. Kepler, persuadit de la siá innocéncia, se passèt sièis annadas a far la defensa pels tribunals e en escriure mantun plaidejar. Deguèt, dos còps, tornar en Württemberg. Se passèt una annada empresonada dins la tor de Güglingen amb fraisses per Kepler, vist qu'aviá escapat justet a las torturas. Fin finala, foguèt innocentada lo 28 de setembre de 1621. Pr'aquò afeblida per aquelas annadas duras de procèsses et d’empresonament, se moriguèt sièis meses pus tard.
Kepler defuntèt en 1630 a Ratisbona, a l’edat de 59 ans. En 1632, pendent la Guèrra de Trenta Ans, l’armada suedesa destrusiguèt la siá tomba. Los trabalhs sieus foguèron retrobats en 1773. Recuperats per Catarina II de Russia, se tròban a l’observatòri de Pulkovo a Sant Petersborg en Russia.
L'òbra scientifica de Kepler
[modificar | Modificar lo còdi]Astronomia
[modificar | Modificar lo còdi]La descobèrta de las leis del movement planetari
[modificar | Modificar lo còdi]
La descobèrta de las leis del movement planetari es probablament la partida mai importanta de l'òbra scientifica de Kepler. Foguèt lo resultat d'una demanda de Tycho Brahe qu'aviá besonh d'un calcul precís de l'orbita de Mart[2]. Aquel prètzfach durèt sièis ans e permetèt la publicacion de las doas primièras leis del movement de las planetas en 1609 dins Astronomia Nova[3] :
- las planetas seguisson de trajectòrias ellipticas que lo Solelh es un dels dos foguièrs.
- lo segment de drecha religant lo Solelh e la planeta parcor d'airas egalas durant de duradas egalas.
Pasmens, Kepler aviá de dobtes importants sus sas descobèrtas perque, en acòrdi amb las cresenças dels astronòms de l'epòca, aimava pas l'idèa d'orbitas ellipticas. Pendent qualques annadas, se concentrèt donc sus sas recèrcas en optica per provar lo caractèr circular de las orbitas planetàrias. En 1618, aquò abotís a la publicacion de la tresena lei del movement planetari :
- per totas las planetas, lo rapòrt entre lo cub del mièg grand ais de la trajectòria e lo carrat del periòde es identic e independent de la massa de la planeta.
Dins Astronomia Nova, Kepler prepausèt tanben qualques ipotèsis sus la natura de la fòrça responsabla del movement de las planetas. Avancèt l'idèa d'una fòrça « magnetica ». S'aquela concepcion èra falsa, permetèt de passar d'una explicacion divina a una explicacion scientifica.
La nocion de satellit
[modificar | Modificar lo còdi]Kepler es a l'origena del concèpte de satellit natural. En efièch, en 1610, après aver aprés la descobèrta dels satellits de Jupitèr per Galilèu, observèt egalament lo sistèma jovian. Dins sas nòtas d'observacion, publicadas dins una letra de sosten a Galilèu, utilizèt pel primièr còp lo tèrme « satellit » per designar los quatre objèctes en orbita a l'entorn de la planeta. Lo mot s'impausèt e venguèt lo tèrme de referéncia.
La vision kepleriana de l'Univèrs
[modificar | Modificar lo còdi]La vision de l'Univèrs de Kepler s'inscriu dins las concepcions religiosas, filosoficas e geometricas de son epòca. Es principalament descricha dins un obratge, Mysterium Cosmographicumn, publicat en 1596. Repren las idèas de Platon e de Copernic e vei las leis del movement de las planetas coma un messatge divin adreçat a l'òme.
Dins son libre, Kepler desvolopèt una teoria de polièdres regulars permetent de bastir un modèl de l'Univèrs. En efièch, remarquèt qu'èra possible d'intercalar cinc polièdres regulars, diches solids de Platon, entre los òrbes de las sièis planetas conegudas en aquel temps. Aquela arquitectura e lo ligam entre los nombres cinc e sièis s'acordavan plan amb la grandor de la creacion divina. Per explicar aquela estructura, Kepler foguèt obligat d'adoptar una vision eliocentrica e ensagèt d'identificar las causas dels movements observats dins l'Univèrs. Aquel trabalh li permetèt de dintrar en contacte amb Tycho Brahe e Galilèu que mostrèron d'interès per sas òbras. Pasmens, sas idèas de perfeccion geometrica entrainèron de constrenchas que geinèron sas recèrcas ulterioras sul movement planetari.
Optica
[modificar | Modificar lo còdi]Pendent sos estudis sus l'orbita de Mart, Kepler s'interessèt a l'optica per comprene d'unes fenomèns observats, en particular la refraccion atmosferica. Tre 1603, legiguèt los obratges d'Alhazen e amassèt las coneissenças de l'epòca dins un libre entitolat Astronomia pars Optica que foguèt publicat en 1604. I explica los principis fondamentals de l'optica modèrna coma la natura del lum (rais, intensitat variant amb la susfàcia, velocitat infinida, etc.), la cambra escura, los miralhs (plans e corbs), las lentilhas e la refraccion. Per aquela darrièra, prepausèt la lei i = n x r qu'es una aproximacion de la lei de Snell-Descartes valabla pels angles pichons. Kepler abordèt tanben lo subjècte de la vision e de la percepcion dels imatges per l'uèlh. Segon el, la recepcion dels imatges aviá luòc al nivèl de la retina e lo cervèl èra capable de remetre l'imatge a l'endrech. Enfin, en 1611, après l'invencion del telescòpi, Kepler escriguèt un segond tractat d'optica, Dioptricae. I desvolopèt los tèmas presentats dins l'Optica e amassèt 141 teorèmas sus las lentilhas e las associacions de dispositius optics.
Autras òbras
[modificar | Modificar lo còdi]Pendent sa vida, Kepler estudièt d'autres domenis. En matematicas, publiquèt una taula de logaritmes qu'aguèt un ròtle important dins la difusion d'aquel esplech matematic[4]. Emetèt tanben la « conjectura de Kepler » pertocant l'empilament d'esfèras (o de bolets de canon). Complèxa, sa demostracion aguèt luòc en 1998. Kepler estudièt egalament la cronologia de la vida de Jèsus. I demostrèt l'existéncia d'una error de cinc ans. Foguèt donc lo primièr que suggeriguèt que Jèsus foguèsse nascut vèrs 5 o 4 avC. En astronomia, observèt la supernòva de 1604 e escriguèt una introduccion a l'astronomia coperniciana. Enfin, s'interessèt a l'astrologia e establiguèt mantun oroscòp. Pasmens, critiquèt l'astrologia populara e plaidegèt al benefici d'una astrologia sabenta regida per de leis scientificas.
Annexas
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Paul Couderc, Histoire de l'astronomie, vol. 165, Presses universitaires de France, coll. « Que sais-je ? », 1966.
- (la) Johannes Kepler, Astronomia nova, 1609.
- (fr) Édouard Mehl (dir.) en collaboracion amb Nicolas Roudet, Kepler. La physique céleste : Autour de l'Astronomia nova (1609), Les Belles Lettres, coll. « L'âne d'or », 2011.
- (fr) Gérard Simon, Kepler astronome astrologue, Gallimard, coll. « Bibliothèque des Sciences humaines », 1979.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (fr) Paul Couderc, Histoire de l'astronomie, vol. 165, Presses universitaires de France, coll. « Que sais-je ? », 1966, p. 87.
- ↑ (fr) François Rothen, Surprenante gravité, PPUR presses polytechniques, 2009, p. 61.
- ↑ Paul Couderc, Histoire de l'astronomie, vol. 165, Presses universitaires de France, coll. « Que sais-je ? », 1966, p. 89.
- ↑ (en) Eli Maor, e: The Story of a Number, Princeton University Press, 2009, seccion 2.