Amfibolit

Amfibolit – obraz mikroskopowy przy skrzyżowanych nikolach. Na zdjęciu widoczne mniej więcej laminarnie ułożone kryształy hornblendy.

Amfibolit – skała metamorficzna barwy ciemnozielonej lub ciemnoszarej, masywna i bardzo zwięzła.

Skład mineralny

Głównymi minerałami amfibolitów są amfibole (głównie hornblenda, choć zdarza się gedryt, a w skałach bogatszych w żelazo występuje cummingtonit) i plagioklazy. Poza tym w skład mineralogiczny amfibolitów wchodzi kwarc, epidot, zoisyt, granaty, biotyt, kordieryt, andaluzyt, sillimanit, turmaliny, tytanit, ilmenit i pirokseny. Skład plagioklazów obejmuje de facto całe możliwe spectrum, niemniej jednak stabilniejsze są te bogatsze w człon albitowy, gdyż zwiększenie zawartości wapnia (np. labrador i bytownit) powoduje ich rozpad i zastępowanie epidotem lub albitem.

Amfibolity epidotowo-plagioklazowe składają się z hornblendy oraz równych ilości epidotu i plagioklazu. W amfibolitach epidotowo-albitowych cały plagioklaz został zastąpiony przez albit i epidot.

Struktura

Najczęściej amfibolity odznaczają się strukturą średnio- i drobnoblastyczną, czasami porfiroblastyczną. Mikrostruktura jest najczęściej nematoblastyczna, czasami grano-nematoblasyczna, granoblastyczna lub diablastyczna.

Tekstura

Tekstura amfibolitów w przeważającej części jest w miarę uporządkowana, a uporządkowanie te polega na subtelnym ułożeniu słupków hornblendy i innych amfiboli. W amfibolitach możemy mieć do czynienia zarówno z foliacją jak i laminacją. Rzadziej spotyka się teksturę bezkierunkową. Istnieją odmiany amfibolitów ubogie w skalenie o wyraźnej laminowanej teksturze i zwykle wyraźnej foliacji – skały te nazywa się łupkami amfibolitowymi.

Barwa

Amfibolity są najczęściej barwy ciemnozielonej, ciemnoszarej, czarnej lub brunatnawej, czasami pstrej, powstałej w wyniku wietrzenia.

Podział

Ze względu na pochodzenie amfibolity dzielą się na:

ortoamfibolity
paraamfibolity
amfibolity metasomatyczne

Ortoamfibolity

Powstają w wyniku metamorfizmu w warunkach facji amfibolitowej zasadowych skał plutonicznych jak gabra, dioryty i diabazy oraz metamorfizmu progresywnego skał wulkanicznych jak bazalty, andezyty i spility. Amfibolityzacji ulegać mogą także tufy i tufity. Są również częste w facjach metamorfizmu kontaktowego jak facja hornblendowo-hornfelsowa.

Paraamfibolity

Powstają głównie w wyniku progresywnego lub kontaktowego metamorfizmu skał marglistych i dolomitycznych.

Amfibolity metasomatyczne

Występują zazwyczaj lokalnie, i charakteryzują się małym rozprzestrzenieniem. Metamorfizm metasomatyczny, powodujący amfibolityzację skał różni się zasadniczo od poprzednich zarówno typem procesu jak i protolitem. Metasomatoza może obejmować marmury doprowadzając do nich magnez i żelazo w wyniku infiltracji. Mogą powstawać w wyniku ultrametamorfizmu również z doprowadzeniem Mg, Fe i czasami Na.

Innym powodem jest wymiana chemiczna skał kontaktujących ze sobą, a różniących się znacznie składem, np.:

serpentynity i gnejsy,
węglany i gnejsy,
skały węglanowe i granitoidy,
łupki łyszczykowe i skały węglanowe,
granodioryty biotytowe i żyły kwarcowo-albitowe.

Odróżnianie

Najpewniejszą metodą odróżniającą orto- od paraamfibolitów jest określenie ich pozycji litologicznej oraz charakteru petrograficznego skał otaczających dany amfibolit. Ponadto wykonuje się analizy petrograficzne i geochemiczne.

Występowanie w amfibolitach niezgodnych żyłek, reliktów minerałów magmowych i stopniowe przejścia w stropie i spągu do skał magmowych świadczą o ich pochodzeniu jako ortoamfibolitów.
Występowanie w postaci równoległych wkładek w skałach osadowych, obecność grafitu lub relikty struktur sedymentacyjnych jednoznacznie wskazują na paraamfibolity.
Gdy amfibolit występuje na styku dwóch odmiennie petrograficznych skał oraz obserwowane pod mikroskopem zmiany metasomatyczne wskazują na ich metasomatyczne pochodzenie.

Skały przejściowe

Przejścia amfibolitów w inne skały metamorficzne są trudne do precyzyjnego wyznaczania. Przy 30% objętościowych minerałów ciemnych przechodzą one w gnejsy amfibolowe, a za pośrednictwem amfibolitów biotytowych w łupki biotytowe. Tworzą także ciągłe przejścia do granulitów i eklogitów.

Występowanie

Jest to bardzo rozpowszechniona skała metamorficzna w Polsce. Występuje w Sudetach oraz w Tatrach. Eksploatowana w miejscowości Ogorzelec, oraz Piławie Górnej.

Zastosowanie

Wykorzystywany jest jako kruszywo łamane przy budowie dróg, linii kolejowych, ostatnio jako kamień ozdobny do urozmaicania ogrodów.

Bibliografia

AndrzejA. Bolewski AndrzejA., WłodzimierzW. Parachoniak WłodzimierzW., Petrografia, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0173-8, OCLC 749339255 .
K.K. Kozłowski K.K., J.J. Żaba J.J., F.F. Fediuk F.F., Petrologia skał metamorficznych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1986, ISSN 0239-6432, OCLC 749706205 .
Praca zbiorowa pod red. Manecki A, Muszyński M., Przewodnik do petrografii, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2008, ISBN 978-83-7464-110-4