Karel Hlaváček
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Karel Hlaváček (ur. 24 sierpnia 1874 w Pradze, zm. 15 czerwca 1898 tamże) – czeski poeta, przedstawiciel czeskiej Moderny, w szczególności symbolizmu.
Pochodził z biednej praskiej rodziny i od początku stykał się z nędzą, będącą stałym elementem życia robotniczych dzielnic rozwijającego się przemysłowego miasta[1]. Poczucie krzywdy było w przypadku poety dodatkowo spotęgowane nieuleczalną wówczas gruźlicą, która przerwała jego życie i twórczość, gdy miał zaledwie dwadzieścia cztery lata. Ciężkie doświadczenia życiowe z jednej strony wywoływały u niego odruch buntu, popychając go ku dekadentyzmowi, z drugiej strony napełniały go tęsknotą za życiem pełniejszym i piękniejszym, poświęconym twórczości artystycznej. Hlaváček debiutował tomem Sokolské sonety (1895), który w niewielkim tylko stopniu zapowiadał późniejszy rozkwit jego niekwestionowanego talentu[2]. Za właściwy początek twórczości symbolistycznej należy uznać tomik Pozdě k ránu (1896). Z tego zbiorku pochodzi utwór Svou violu jsem naladil co možno nejhlouběji, typowy dla poetyki symbolizmu i charakteryzujący się niezwykłą muzycznością, będącą znakiem rozpoznawczym liryki Hlaváčka[3]. Wiersz jest napisany jambicznym piętnastozgłoskowcem, ulubionym rozmiarem poety:
- Svou violu jsem naladil co možno nejhlouběji
- a tichý doprovod k ní pozdě za večera pěji.
- Hráč náruživý zádumčivých, sešeřelých nálad,
- chci míti divné kouzlo starých, ironických ballad.
- A na zděděnou violu svou těm jen, těm jen hraji,
- již k ránu v nocích nejistých do dálek naslouchají…
- Mé melodie chtějí míti smutek všeho toho,
- co rostlo, vykvetlo a zrálo marně, pro nikoho.
W modelu liryki muzycznej[4] spod znaku Pieśni jesiennej Paul Verlaine'a mieści się też utwór Hrál kdosi na hoboj, napisany czeskim aleksandrynem[5]:
- Hrál kdosi na hoboj, a hrál již kolik dní,
- hrál vždycky navečer touž píseň mollovou
- a ani nerozžal si oheň pobřežní,
- neb všecky ohně prý tu zhasnou, uplovou.
Najważniejszym zbiorem poety jest cykl Mściwa kantylena (1898), w którym poeta utożsamił się z holenderskimi powstańcami, Gezami, którzy w końcu XVI wieku podnieśli bunt przeciwko hiszpańskiej tyranii[6]. Tom ten, zapowiadający ekspresjonizm, zamyka twórczość przedwcześnie zmarłego poety.
Hlaváček próbował swoich sił również jako malarz, rysownik i krytyk sztuki.
Na język polski utwory Hlaváčka tłumaczyli Jacek Baluch i Józef Waczków. Zostały one zamieszczone w antologii Czescy symboliści, dekadenci, anarchiści przełomu XIX i XX wieku (Wrocław 1983).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Józef Magnuszewski, Historia literatury czeskiej. Zarys, Wrocław 1973, s 225.
- ↑ Józef Magnuszewski, Historia literatury czeskiej. Zarys., o.c.,tamże.
- ↑ Józef Magnuszewski pisze o wyczuleniu Hlaváčka "na dźwiękowe walory słowa".
- ↑ Jan Mukařovský, Fonologia i poetyka, tłum. Maria Kaliska-Przymanowska, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia. Wybór, rozprawa wstępna, komentarze Stefanii Skwarczyńskiej. Tom II. Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945. Część III. Od formalizmu do strukturalizmu, Kraków 1986, 219.
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 16.
- ↑ Józef Magnuszewski, Historia literatury czeskiej. Zarys, o.c. tamże.