Leon Lederman
 Leon Lederman (2007) | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
15 lipca 1922 |
| Data i miejsce śmierci |
3 października 2018 |
| profesor | |
| Specjalność: fizyka | |
| Alma Mater | |
| Uczelnia | |
| dyrektor Fermilab | |
| Odznaczenia | |
 
| |
| Nagrody | |
Leon Max Lederman (ur. 15 lipca 1922 w Buffalo[1], zm. 3 października 2018 w Rexburg[2]) – amerykański fizyk pochodzenia żydowskiego, noblista; doświadczalny fizyk cząstek elementarnych, wieloletni dyrektor Fermilabu, a wcześniej profesor Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku; popularyzator nauki.
Lederman w latach 60. udowodnił, że istnieje więcej niż jeden rodzaj neutrin – odkrywając neutrino mionowe, za co otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1988 roku, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem emigrantów żydowskich przybyłych do Stanów Zjednoczonych z Ukrainy.
W latach 1958–1979 był profesorem Columbia University w Nowym Jorku, a w latach 1979–1989 dyrektorem Laboratorium im. Enrica Fermiego w Batavii. Prowadził badania w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych. W 1956 odkrył mezon K0L, a w 1957 przeprowadził obserwację niezachowania parzystości w rozpadach pionów (π) i mionów (μ)[4]. W 1962, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem, wykonał eksperyment wykazujący istnienie dwóch typów neutrin (elektronowego i mionowego)[5], za co w 1988 otrzymali wspólnie Nagrodę Nobla. W 1977 odkrył cząstkę ypsilon (ϒ). W następnych latach zajmował się urządzeniami do przyspieszania cząstek elementarnych[3].
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]Oprócz Nagrody Nobla Lederman otrzymał też inne wyróżnienia. W 1982 został uhonorowany Nagrodą Wolfa w dziedzinie fizyki[3]. Był doktorem honoris causa wielu amerykańskich i zagranicznych uniwersytetów. Laureat Nagrody Enrica Fermiego[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Oryginały
- Leon Lederman, David N. Schramm, From Quarks to the Cosmos
- Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Symmetry and the Beautiful Universe
- Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Quantum Physics for Poets
- Wydania polskie
- 1996: Boska cząstka. Jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?, współautor: Dick Teresi, tłum. Elżbieta Kołodziej-Józefowicz, Prószyński i S-ka, ISBN 83-86868-10-4.
- 2013: Zrozumieć niepojęte. Fizyka kwantowa i rzeczywistość, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-7839491-4.
- 2015: Dalej niż boska cząstka, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-8069027-1.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Leon M. Lederman • Autobiografia. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
- ↑ Leon Lederman, 96, Explorer (and Explainer) of the Subatomic World, Dies. nytimes.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).
- ↑ a b c The Nobel Prize in Physics 1988 • Leon M. Lederman, Melvin Schwartz, Jack Steinberger. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
- ↑ Lederman Leon Max, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Nobel Lecture • Observations in Particle Physics from Two Neutrinos to the Standard Model. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
- ↑
The Enrico Fermi Award. Award Laureates (ang.), U.S. Department of Energy, Office of Science, science.osti.gov [dostęp 2024-05-18].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Nobel Prize in Physics 1988 • Leon M. Lederman, Melvin Schwartz, Jack Steinberger. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
| 1962 | |
|---|---|
| 1963 | |
| 1964 | |
| 1965 | |
| 1966 | |
| 1967 | |
| 1968 | |
| 1969 |
- ISNI: 0000000080863965
- VIAF: 7451165
- LCCN: n88265847
- GND: 119560429
- NDL: 00470252
- BnF: 12278545h
- SUDOC: 031602592
- SBN: RAVV065904
- NLA: 35638428
- BNE: XX885076
- NTA: 081752601
- BIBSYS: 90332622
- CiNii: DA04660373
- Open Library: OL839516A
- PLWABN: 9810622999805606
- NUKAT: n95212020
- J9U: 987007297582905171
- PTBNP: 514916
- LNB: 000106918
- NSK: 000100215
- CONOR: 69084515
- KRNLK: KAC199616211
- LIH: LNB:kn9;=By
- Amerykańscy fizycy XX wieku
- Amerykańscy fizycy XXI wieku
- Amerykańscy fizycy doświadczalni
- Amerykańscy fizycy cząstek
- Amerykańscy popularyzatorzy fizyki
- Odkrywcy cząstek elementarnych
- Amerykańscy nobliści – fizyka
- Żydowscy nobliści – fizyka
- Amerykańscy laureaci Nagrody Wolfa w dziedzinie fizyki
- Doktorzy honoris causa
- Odznaczeni Orderem Zasługi Naukowej (Brazylia)
- Laureaci National Medal of Science
- Laureaci Nagrody Enrica Fermiego
- Ludzie upamiętnieni nazwami cząstek
- Amerykanie pochodzenia żydowskiego
- Ludzie urodzeni w Buffalo
- Urodzeni w 1922
- Zmarli w 2018