Nowotwory głowy i szyi

Nowotwory głowy i szyi (ang. head and neck cancer) – grupa chorób nowotworowych, które ze względu na zbliżoną etiopatogenezę, patomorfologię i podobny przebieg kliniczny ujmuje się w jedną grupę. Guzy wywodzące się z górnej części układu oddechowego i pokarmowego – są to nowotwory jamy ustnej, języka, gardła, krtani, ślinianek, jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha, tarczycy. Do tej grupy zalicza się również chłoniaki i mięsaki. Histopatologiczne większość (90%) nowotworów głowy i szyi to rak płaskonabłonkowy^[1] wywodzący się z błony śluzowej^[2]. Nowotwory często zajmują węzły chłonne, których powiększenie często jest pierwszym objawem choroby. Większość nowotworów cechuje względnie małe ryzyko przerzutów odległych^[3] (przerzutem odległym nie jest obecność nowotworu w lokalnym węźle).

Epidemiologia

Nowotwory głowy i szyi w Polsce stanowią około 6% nowotworów i są przyczyną około 5% zgonów z powodu choroby nowotworowej^[3]. Najczęstszym nowotworem tej grupy jest rak krtani^[3]. Wszystkie nowotwory głowy i szyi kilkakrotnie częściej występują u mężczyzn (5-krotnie częściej). U 10% pacjentów jednocześnie lub po upływie min. 6 miesięcy rozwija się jednocześnie drugie ognisko nowotworowe. Jest to spowodowane wspólną etiopatogenezą i czynnikami ryzyka. U pacjentów z nowotworami głowy i szyi częściej występuje rak płuca i inne nowotwory tytoniozależne.

Czynniki ryzyka

Nowotwory są silnie związane z czynnikami środowiskowymi i związanymi ze stylem życia, szczególnie z paleniem tytoniu, piciem alkoholu, promieniowaniem UV^[4]. Pewne znaczenie mają takie czynniki jak: czynniki dietetyczne (brak witamin, owoców i warzyw), zakażenie wirusem EBV^[5], HPV^[6], polipy i przewlekłe stany zapalne zatok obocznych zatok (dla raka zatok obocznych).

Stany przedrakowe

rogowacenie białe (leukoplakia),
erytroplakia – określenie kliniczne na "zmianę czerwoną" w jamie ustnej, gardle,
hiperkeratoza,
brodawczaki krtani,
pachydermia krtani,
dysplazja.

Objawy

Objawy kliniczne różnią się w zależności od lokalizacji. Najczęstsze objawy to:

ból,
owrzodzenie,
naciek nowotworowy,
zaburzenia oddychania, połykania, mowy.

Często pierwszym objawem jest powiększenie szyjnych węzłów chłonnych.

Główne dolegliwości według lokalizacji zmian:

jama ustna: ból podczas jedzenia, naciek, owrzodzenie, zaburzenie ruchomości języka;
warga: owrzodzenie, stwardnienie;
dziąsło: naciek z owrzodzeniem;
policzki: zmiana podobna do leukoplakii, owrzodzenie, naciek;
podniebienie: naciek, owrzodzenie;
żuchwa i szczęka: ból, zniekształcenie twarzy, zaburzenia widzenia, objawy neurologiczne, niedrożność przewodów nosowych;
gardło:
- część nosowa – ból głowy, guz w obrębie szyi, uczucie zatkania ucha, krwawienie z nosa, zaburzenie widzenia i objawy neurologiczne
- część ustna – ból promieniujący do ucha, uczucie obecności ciała obcego, owrzodzenie;
- część krtaniowa – ból i trudności w połykaniu, chrypka, duszność
krtań: ból i trudności w połykaniu, chrypka, duszność.

Nowotwory

Również:

Diagnostyka

Postępowanie diagnostyczne obejmuje wywiad i badanie przedmiotowe z oceną węzłów chłonnych. Dalsze postępowanie jest ściśle uzależnione od rodzaju nowotworu. Konieczne jest badanie laryngologiczne, często również endoskopowe. Stosowane są badania obrazowe: USG, rezonans magnetyczny, scyntygrafia kości. Ostateczne rozpoznanie jest stawiane na podstawie badanie histopatologiczne fragmentu tkankowego pobranego chirurgicznie ze zmiany.

Leczenie

We wczesnym stopniu zaawansowania w leczeniu radykalnym stosuje się leczenie chirurgiczne oraz radioterapię. Chorzy zwykle wymagają zastosowanie tylko jednej z tych metod, wybór jest uzależniony typem i lokalizacją nowotworu. Bardziej zaawansowane stadia wymagają zabiegu operacyjnego uzupełnionego radioterapią lub wyłącznie radioterapię. W nowotworach o niskiej dojrzałości (G-3, raki typu nosogardłowego II i III WHO) wymagają skojarzenia radioterapii i chemioterapii.

Chemioterapia w nowotworach głowy i szyi ma niewielkie zastosowanie, jest to uwarunkowane niską chemiowrażliwością guzów.

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10	nazwa choroby
ICD-10: C01	Nowotwór złośliwy nasady języka
ICD-10: C02	Nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych części języka
ICD-10: C03	Nowotwór złośliwy dziąsła
ICD-10: C04	Nowotwór złośliwy dna jamy ustnej
ICD-10: C05	Nowotwór złośliwy podniebienia
ICD-10: C06	Nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych części jamy ustnej
ICD-10: C07	Nowotwór złośliwy ślinianki przyusznej
ICD-10: C08	Nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych dużych gruczołów ślinowych
ICD-10: C09	Nowotwór złośliwy migdałka
ICD-10: C10	Nowotwór złośliwy części ustnej gardła
ICD-10: C11	Nowotwór złośliwy części nosowej gardła
ICD-10: C12	Nowotwór złośliwy zachyłka gruszkowatego
ICD-10: C13	Nowotwór złośliwy części krtaniowej gardła
ICD-10: C14	Nowotwór złośliwy o innym i nieokreślonym umiejscowieniu w obrębie wargi,
ICD-10: C30	Nowotwór złośliwy jamy nosowej i ucha środkowego
ICD-10: C31	Nowotwór złośliwy zatok przynosowych
ICD-10: C32	Nowotwór złośliwy krtani
ICD-10: C33	Nowotwór złośliwy tchawicy

Przypisy

↑ Types of head and neck cancer - Understanding - Macmillan Cancer Support [online], www.macmillan.org.uk [dostęp 2017-11-19] (ang.).
↑ NCI fact sheet on head and neck cancer
↑ ^a ^b ^c Radzisław Kordek (red.): Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Gdańsk: VIA MEDICA, 2007, s. 147-158. ISBN 978-83-7555-016-0.
↑ Ridge JA, Glisson BS, Lango MN, et al. "Head and Neck Tumors" in Pazdur R, Wagman LD, Camphausen KA, Hoskins WJ (Eds) Cancer Management: A Multidisciplinary Approach. 11 ed. 2008.
↑ QueenieQ. Fernandes QueenieQ. i inni, Role of Epstein–Barr Virus in the Pathogenesis of Head and Neck Cancers and Its Potential as an Immunotherapeutic Target, „Frontiers in Oncology”, 8, 2018, s. 257, DOI: 10.3389/fonc.2018.00257, ISSN 2234-943X, PMID: 30035101, PMCID: PMC6043647 [dostęp 2023-03-20] .
↑ MattM. Lechner MattM. i inni, HPV-associated oropharyngeal cancer: epidemiology, molecular biology and clinical management, „Nature Reviews Clinical Oncology”, 19 (5), 2022, s. 306–327, DOI: 10.1038/s41571-022-00603-7, ISSN 1759-4782, PMID: 35105976, PMCID: PMC8805140 [dostęp 2023-03-20] (ang.).

Bibliografia

Radzisław Kordek (red.): Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Gdańsk: VIA MEDICA, 2007. ISBN 978-83-7555-016-0.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] Types of head and neck cancer - Understanding - Macmillan Cancer Support [online], www.macmillan.org.uk [dostęp 2017-11-19] (ang.).

[2] NCI fact sheet on head and neck cancer

[Kordek-3] Radzisław Kordek (red.): Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Gdańsk: VIA MEDICA, 2007, s. 147-158. ISBN 978-83-7555-016-0.

[ridge-4] Ridge JA, Glisson BS, Lango MN, et al. "Head and Neck Tumors" in Pazdur R, Wagman LD, Camphausen KA, Hoskins WJ (Eds) Cancer Management: A Multidisciplinary Approach. 11 ed. 2008.

[5] QueenieQ. Fernandes QueenieQ. i inni, Role of Epstein–Barr Virus in the Pathogenesis of Head and Neck Cancers and Its Potential as an Immunotherapeutic Target, „Frontiers in Oncology”, 8, 2018, s. 257, DOI: 10.3389/fonc.2018.00257, ISSN 2234-943X, PMID: 30035101, PMCID: PMC6043647 [dostęp 2023-03-20] .

[6] MattM. Lechner MattM. i inni, HPV-associated oropharyngeal cancer: epidemiology, molecular biology and clinical management, „Nature Reviews Clinical Oncology”, 19 (5), 2022, s. 306–327, DOI: 10.1038/s41571-022-00603-7, ISSN 1759-4782, PMID: 35105976, PMCID: PMC8805140 [dostęp 2023-03-20] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]