Olejowiec gwinejski
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
olejowiec gwinejski |
| Nazwa systematyczna | |
| Elaeis guineensis Jacq. Select. stirp. amer. hist. 280, t. 172. 1763 | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
Olejowiec gwinejski (Elaeis guineensis Jacq.) – gatunek rośliny z rodziny arekowatych (Arecaceae). Najczęściej nazywany jest palmą olejową, ma również inne nazwy zwyczajowe: masłopalma gwinejska, olejnik gwinejski. Pochodzi z Afryki i Madagaskaru, jest też uprawiany w innych rejonach świata o tropikalnym klimacie[4], w tym Azji Południowo-Wschodniej[5]. Główne rejony uprawy to ojczysta Demokratyczna Republika Konga, ponadto kraje Afryki Zachodniej i Afryki Środkowej, Malezja, Indonezja, Kolumbia i Ekwador.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewo z pojedynczą kłodziną o wysokości do 10 m.
- Liście
- Pierzaste, z kolczastymi ogonkami liściowymi. Mają długość do 4 m i wszystkie wyrastają wachlarzowato na szczycie kłodziny.
- Kwiaty
- Roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w rozgałęzione, gęste kwiatostany. Za młodu okryte są one dwiema okrywami, które potem rozpadają się.
- Owoce
- Żółty lub czerwonawy pestkowiec wielkości śliwki. Nasiona oleiste (do 70% tłuszczu), zawierają także duże ilości białka (26%).
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Olej wykorzystuje się[5]: - w przemyśle spożywczym: do produkcji margaryny, wyrobów mlecznych, czekolady, chipsów, batonów, pieczywa, zup instant, sosów czy dań gotowych. Zwłaszcza na terenach Azji Południowo-Wschodniej, powszechnie stosuje się go do smażenia. - w przemyśle kosmetycznym: do wyrobu mydła, kosmetyków, środków czystości, - w przemyśle energetycznym: do wytwarzania biopaliw i olejów silnikowych, a także do produkcji świec i smarów.
- Nasiona należą do podstawowych produktów żywieniowych ludności zamieszkującej strefę tropikalną.
- Wytłoki są cenną paszą dla zwierząt.
Wpływ na środowisko
[edytuj | edytuj kod]Zakładanie plantacji olejowca gwinejskiego ma niekorzystyny wpływ na środowisko przyrodnicze. Przyczynia się bowiem do powstawania wylesień i spadku bioróżnorodności biologicznej m.in. poprzez: wykonywane zrębów w celu uzyskania miejsca pod plantację, wyrąb lasów dla uzyskania funduszy ze sprzedaży drewna na pokrycie kosztów założenia plantacji oraz pośrednio, poprzez budowę sieci dróg do wcześniej niedostępnych obszarów[5][6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-15] (ang.).
- ↑ Elaeis guineensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
- ↑ a b c Andrzej Węgiel i inni, Właściwości oleju palmowego i wpływ plantacji olejowca gwinejskiego (Elaeis guineensis Jacq.) na środowisko, „Kosmos”, 67 (3), 2018, s. 647–659, DOI: 10.36921/kos.2018_2453, ISSN 2658-1132 [dostęp 2023-02-16] (pol.).
- ↑ E Fitzherbert i inni, How will oil palm expansion affect biodiversity?, „Trends in Ecology & Evolution”, 23 (10), 2008, s. 538–545, DOI: 10.1016/j.tree.2008.06.012 [dostęp 2023-02-16] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
- EoL: 1095470
- Flora of North America: 200027081
- GBIF: 2731882
- identyfikator iNaturalist: 132576
- IPNI: 666802-1
- ITIS: 506719
- NCBI: 51953
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-66337
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:666802-1
- identyfikator Tropicos: 2400016
- USDA PLANTS: ELGU
- CoL: 38XFZ