Skalnica darniowa bazaltowa
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | |||
| Podgatunek |
skalnica darniowa bazaltowa | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Saxifraga moschata Wulfen subsp. basaltica Braun-Blanq | |||
| Synonimy | |||
| |||
Skalnica darniowa bazaltowa (Saxifraga moschata subsp. basaltica (Braun-Blanq) – podgatunek skalnicy darniowej. Występuje w dwóch miejsc w Europie, w Skandynawii oraz w Polsce w Karkonoszach, w zachodniej części Małego Śnieżnego Kotła[3]. Jest rośliną bardzo rzadką, krytycznie zagrożoną. Stanowi endemiczny dla Sudetów gatunek skalnicy.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Niewielka roślina darniowa o wysokości 2–12 cm. Cała roślina jest gruczołowato owłosiona miękkimi i członowanymi włoskami.
- Łodyga
- Wzniesiona lub podnosząca się, o barwie jasnozielonej, słabo ulistniona, lub nieulistniona. Oprócz szczytowych pędów kwiatowych posiada pędy płonne.
- Liście
- Całobrzegie, koloru jasnozielonego, głównie w przyciemnej różyczce. Liście bez wypotników, zazwyczaj 3–5 klapowe (rzadko do 7) o stopniowo zwężającej się nasadzie i podługowatych lub równowąskich odcinkach, niektóre listki są niepodzielone.
- Kwiaty
- 5–krotne, koloru zielonożółtego od dwóch do dziesięciu wyrastają na szczycie łodyg kwiatowych, tworząc grono lub wiechę. Płatki korony podługowato, 1,3–1,7 razy dłuższe od działek kielicha. Działki tępo zakończone o ogruczoloych brzegach. Słupek kwiatowy z dwoma szyjkami, powyżej połowy zrośnięty z dnem kwiatowym.
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Bylina, roślina górska, chamefit, karkonoski endemit. Występujące na wysokogórskich skalnych stanowiskach. Zasiedla miejsca na żyle bazaltowej, pomiędzy 1245 m n.p.m. a 1315 m n.p.m. Porasta szczeliny w ścianach bazaltowych o upadzie około 50°, oraz piargi i mniej strome miejsca u podnóża żlebu z nagromadzonym rumoszem skalnym o podłożu bazaltowym. Wraz z innymi gatunkami skalnic jest składnikiem fitocenoz wysokogórskiej murawy identyfikowanej z zespołem roślinnym Saxifrago-Festucetum versicoloris. W Karkonoszach występuje w piętrze subalpejskim.
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Takson bardzo rzadki, w Polsce narażony na wyginięcie (według CzK (2001) kategoria zagrożenia(VU)). W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)[4]. Według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) gatunek wymierający, krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia E)[5]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię CR (krytycznie zagrożony)[6]. Zagrożeniem jest duża penetracja środowiska oraz naturalna sukcesja ekologiczna, w wyniku której skalnica bazaltowa zostaje zagłuszana przez nadmierny rozwój kostrzewy pstrej (Festuca versicolor). Objęta ochroną ścisłą.
W ramach programu ochrony gatunków zagrożonych ekolodzy z Karkonoskiego Parku Narodowego w sztucznych warunkach szklarniowych hodują skalnicę bazaltową Saxifraga moschata Wulfen subsp. basaltica. Kiedy sadzonki wyrosną do odpowiedniej wysokości, zostaną wysadzone w miejscach naturalnego występowania[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ Arkusz inwentaryzacyjny geostanowiska str. 47
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Ekolodzy alarmują. naszesudety.pl, 18 września 2006. [dostęp 2016-04-27].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- W. Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe, 2005. ISBN 83-01-13520-4.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1998. ISBN 83-01-05287-2.
- A. Pullin: Biologiczne podstawy ochrony przyrody. Warszawa: PWN, 2004. ISBN 83-01-14283-9.
- Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.