Tkactwo
Tkactwo – dział przemysłu włókienniczego i rzemiosła zajmujący się wytwarzaniem tkanin[1]. Jedno z najstarszych rzemiosł uprawianych przez człowieka. Jego początki sięgają neolitu. Powstały wtedy najstarsze, pionowe warsztaty tkackie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
W epoce brązu powstało i rozwinęło się tkactwo tabliczkowe i naalbinding. Naalbinding, czyli tkanie igłą, ze względu na technikę wytwarzania wyrobu zbliżoną do dziania lub koronkarstwa, należy zaliczyć raczej do dziewiarstwa.
Poziome warsztaty tkackie, jak i pionowe, praktycznie w niezmienionej formie dotrwały do współczesności i nadal są wykorzystywane w mniej rozwiniętych regionach świata lub do tkactwa artystycznego i ludowego. Podobnie proste techniki tkania bardko i tabliczka są stosowane w tkactwie ludowym i artystycznym[2][3][4].
Krosno tkackie z ręcznym mechanizmem przerzutowym skonstruował w 1738 roku John Kay[5]. Pierwsze krosno mechaniczne powstało za sprawą Edmunda Cartwrighta w 1785 r.[6] i stało się przyczyną niepokojów społecznych, wznoszonych przez ludzi tracących z tego powodu pracę, połączonych z niszczeniem maszyn.
Na przełomie XVIII i XIX wieku Jacquard opracował mechanizm, który połączony z krosnem dał możliwość tkania wielkoformatowych wzorów. Wzór tkaniny programowany jest przy użyciu specjalnych kart perforowanych[7]. Mechanizmy te nazwano od jego nazwiska – mechanizmami żakarda lub maszynami żakarda. Tkaniny tworzone przy użyciu tych maszyn – tkaninami żakardowymi.
W 1876 roku James Northrop skonstruował krosna automatyczne z wymianą wątku bez zatrzymywania pracy krosna. Spowodowało to dalsze zmniejszenie liczby osób do obsługi[8]. Jeden tkacz może obsługiwać od 30 do 120 krosien[9]. Kolejnym etapem rozwoju tkactwa jest skonstruowanie krosien bezczółenkowych; chwytakowych, pneumatycznych, rapierowych.
Surowcami, z których pierwotnie wytwarzano tkaniny, były wyłącznie włókna naturalne, pochodzenia roślinnego – len, konopie, bawełna, pokrzywa i zwierzęcego – wełna owcza, kozia, wielbłądzia, lam. Później opanowano obróbkę jedwabiu. W XX wieku opracowano tworzywa sztuczne, które weszły do użytku w latach 40. i 50. (nylon, bistor, sztuczny jedwab) i w latach 70. i 80. – polar i lycra, wynalezione przez koncern DuPont.
Osoba zajmująca się tkactwem to tkacz/tkaczka. Od 2008 roku w Polsce organizowane są imprezy z okazji Dnia Tkaczki[10][11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]- Tkaniny i warsztaty tkackie z terenów Polski
-
Osnowa założona na warsztat tkacki - Niemczyn -
Tkanina dwuosnowowa i czółenka - Niemczyn, woj. podlaskie -
Warsztat tkacki - ekspozycja w Kuźni Kurpiowskiej w Pniewie -
Tkaniny w Kuźni Kurpiowskiej w Pniewie -
Tkanina kurpiowska z Puszczy Białej -
Fragment tkaniny wieluńskiej -
Tkaniny z Lubelszczyzny
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]
- ↑ tkactwo, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-11-15].
- ↑ Portale Internetowe IMD, Krajka [online], Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu [dostęp 2022-07-22] (pol.).
- ↑ Krosno – Tkackie Łódzkie [online], www.tkackielodzkie.pl [dostęp 2022-07-22].
- ↑ Krosna to prawdziwe antydepresanty [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2022-07-22] (pol.).
- ↑ Arkwright, wynalazca fabryki [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-07-22] (pol.).
- ↑ Cztery rewolucje przemysłowe – od maszyny parowej do sztucznej inteligencji [online], TVN24 [dostęp 2022-07-22] (pol.).
- ↑ Arystokracja innowacji / Media / dwutygodnik.com [online], www.dwutygodnik.com [dostęp 2022-07-22] (pol.).
- ↑ J.W. Lewis, History of Worcester, Massachusetts, 1889, s. 1614.
- ↑ New England Cotton Manufacturers' Association, Transactions of the National Association of Cotton Manufacturers, wyd. 59, 1895, s. 88-110.
- ↑ Tkaczki miały swoje święto [online], ngo.pl [dostęp 2022-07-22] (pol.).
- ↑ Dzień Tkaczki i najdłuższy szal na jesień w Dzień Dobry TVN [online], Dzień Dobry TVN [dostęp 2022-07-22] (pol.).