Wydalanie
Wydalanie, ekskrecja (łac. excretio ‘wydalanie’) – proces fizjologiczny polegający na usuwaniu z organizmu zbędnych, szkodliwych lub będących w nadmiarze metabolitów (głównie azotowych) oraz wody i elektrolitów (osmoregulacja), w celu utrzymania homeostazy[1].
Strategie usuwania metabolitów azotowych z organizmów zwierząt różnią się w zależności od środowiska, w którym żyją. Głównym produktem ubocznym rozkładu białek jest toksyczny dla organizmu amoniak. Z uwagi na swoją dobrą rozpuszczalność w wodzie, u większości zwierząt wodnych (zwierzęta amonioteliczne) jest wydalany w formie niezmienionej (z uwagi na dużą dostępność rozpuszczalnika). Ssaki (zwierzęta ureoteliczne) przed wydaleniem przekształcają amoniak w słabiej rozpuszczalny (oraz mniej toksyczny) mocznik, co pozwala im zredukowanie ilości wody wydalanej wraz z metabolitami. Zwierzęta, które bardzo oszczędną gospodarkę wodną (zwierzęta urikoteliczne), takie jak: gady, ptaki i owady, przed wydaleniem przekształcają amoniak do nierozpuszczalnego w wodzie (oraz nietoksycznego) kwasu moczowego[1].
Poszczególne grupy organizmów różnią się mechanizmami wydalania. U większości protistów niestrawione resztki ulegają egzocytozie. Nieliczne z jednokomórkowców wykształciły wyspecjalizowane organella (np. wakuole orzęsków). Rośliny usuwają metabolity przez aparaty szparkowe. Zwierzęta wytworzyły wyspecjalizowane komórki (komórka płomykowa, wędrujące albo magazynujące nefrocyty), narządy i układy wydalnicze o stopniu zaawansowania zależnym od typu (np. protonefrydium u płazińców, metanefrydium u pierścienic, cewki Malpighiego u stawonogów, nerki u kręgowców). Wrotki żyjące w wodzie wydalają azotany i fosforany dostępne dla glonów i makrofitów. Zwierzęta wytworzyły wyspecjalizowane komórki (komórka płomykowa, wędrujące albo magazynujące nefrocyty), narządy i układy wydalnicze o stopniu zaawansowania zależnym od typu (np. cewki Malpighiego u stawonogów, nerki u kręgowców).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Encyklopedia Audiowizualna Britannica: Biologia. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz S.A., 2006, s. 148–149. ISBN 978-83-60563-11-3.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zoologia. Bezkręgowce. Czesław Błaszak (red. nauk.). T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
- Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- Encyklopedia Biologia. Agnieszka Nawrot (red.). Kraków: Wydawnictwo GREG. ISBN 978-83-7327-756-4.